ដោយយល់ឃើញថា បច្ចុប្បន្ននេះ បញ្ហានៃជម្លោះក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងបាននឹងកំពុងតែភាពតានតឹងខ្លាំង ដែលអាចឈានទៅរកការផ្ទុះអាវុធដាក់គ្នារវាងភាគីជម្លោះនីមួួយៗ ដែលខ្វះនៅចំណុចរួមមួយនៃការដោះស្រាយរវាងភាគីជម្លោះទាំងនោះ ៕ ដូច្នេះ ហើយដើម្បីអាចឱ្យយើងយល់ដឹងបានកាន់តែច្រើនឡើងពីបញ្ហានេះ ទើបយើងខ្ញុំបានធ្វើការស្រាវជាវមួយក្នុងទំហំដ៏តិចតួចស្ដូចស្ដើងអំពីបញ្ហានេះ ដោយយល់ឃើញថា បញ្ហានេះអាចដោះស្រាយបាន ប្រសិនបើគ្រប់ភាគីជម្លោះទាំងអស់នោះ អាចចូលតុចរចាររាងគ្នានឹងគ្នា ក្នុងនាមជារដ្ឋដែលមានអធិបតេយ្យភាពដ៏ពិតប្រាកដ និងគិតគូរពីសន្ដិសុខតំបន់ និងអន្ដរជាតិ ដើម្បីសន្ដិភាពរបស់ពិភពលោក។

1. សាលវិទ្យាល័យខេមរៈ មហាវិទ្យាល័យវិទ្យាសាស្ដ្រនខោបាយ
KHEMARAK UNIVERSITY និងទ្យំនាក់ទ្យំនងអនររជាតិ
កិច្ចការស្រាវស្រាវ
ខោលជំហររប្់ចិន
កនុងការស្រកសាបយកស្របជុំសកាោះប៉ារ៉ា សែល (Paracel) និង
ស្ែេតលី (Spratly) កនុងែមស្ររច្ិនខាងតបូង
រ ៀបរ ៀងរោយនិស្សិតៈ
(ក្រុមទី៤)
១. សោក អន ែីឡុង ២. សោក គឹម រឹរធី
៣. សោក មិន សៅ ៤. សោក ញូង ែគា
៥. សោក សេង បនឈន
សាស្ដ្សាា ចា យណែនាំ ៖ បណ្ឌិ ត ្ុេ ទ្យូច

2. មាតិការ
ខ្ចករីថ្លលងអំណ្រគុណ្ ...................................................................................................................................i
អារមភកថា .............................................................................................................................ii
ណផែកទី១
្មុរទ្យចិនខាងតបូង
១. ខ្ចករីខផរើម.........................................................................................................១
២. ទ្យីតំភូមិសាស្ដ្រនន្មុរទ្យចិនខាងតបូង ................................................................ ២
២.១. អាំពីរ្ម ោះ ......................................................................................................៣
២.២. របជាំរ ោះ....................................................................................................... ៤
៣. លកខណ្ៈពិខ្្រប្់្មុរទ្យចិនខាងតបូង ........................................................... ៥
៣.១. ធនធានធម្មជាតិ............................................................................................... ៥
៣.២.ជាផលូវនវាច ែ៍ រស្ដ្ឋកិចច និងពាែិ ជជកម្ម .............................................................. ៧
៣.៣. ជាទីតាំងយទធសាស្ដស្ាដ្៏ស្ាំ ខាន់ ............................................................................... ៨
ណផែកទី២
ខោលជំហររប្់ចិន កនុងបញ្ហា ្មុរទ្យចិនខាងតបូង
១. លំនាំខ ើមននបញ្ហា ................................................................................................៩
២. ការរបកា្និងទាមទារអធិបខតយយភាពខលើថ្ ន្មុរទ្យចិនខាងតបូង
២.១. រោលជាំហ បស្់ ចិន....................................................................................... ១២
២.១.១. ស្របវតិដា្ែដ...................................................................................... ១២
២.១.២. ឥរធិពលសោធា និងសែដ្ឋកិច្ច ........................................................................១៦
២.២. រោលជាំហ បស្់ ភាគីជរ្ល ោះ ...............................................................................១៩
២.២.១. ស្របសរែសវៀតណាម.................................................................................១៩
២.២.២. ស្របសរែហ្វីលីពីន .................................................................................. ២០
២.២.៣. ស្របសរែម៉ា សឡែី.................................................................................. ២០
២.៣. យទធសាស្ដស្ា បស្់ ចិន កែុងរករសាបយករបជាំរ ោះរៅស្ម្រទចិនខាងតបូ ង..........................២១
៣. ំខ ោះរសាយ និងការការពារថ្ នអធិបខតយយភាព្មុរទ្យចិនខាងរប្់ចិន
៣.១. ច ចា ....................................................................................................២៤
៣.២. ដ្ាំរ ើងសាច់ដ្ាំខាងរោធា.............................................................................៣២
៣.៣. ចកខុវិស្័យ បស្់ ចិនកែុស្ម្រទចិនខាងតបូ ង .............................................................៣៥
៤. ខ្ចករី្ននិដ្ឋា ន ................................................................................................ ៤០
ឯកសារខោង

3. សែច្កដីសលែងអុំណរគណ
យ ើងំ្ុុំជារូន ជាយៅ ជាក្រជាពលរដ្ះខ្ំែរ ជាសិសសនិសសិត សូមយ្វើយសចរដីខ្លែងអុំណរគុណចុំយ ោះមាតារិតា
សាស្ដ្សាដ ចារយ យោរក្គូអនរក្គួ ថ្នន រ់ដ្ឹរនុំ រុពវរុរសខ្ំែរខ្ដ្លបានរយងកើត និងរនសស់ទុរនូវសាន ដដ្យររដិ៍ដ្ុំខ្ណល ទឹរដ្ី និង
យសចរដីយសនហាជាតិដ្៏មុតមាុំសក្មារ់យ ើងខ្ដ្លជារូន ជាយៅ ជាសិសស សូមយោរព និងយោតសរយសើនូវទឹរចិតដ និង
យសចរដីខ្លែ ហានររស់អស់យោរអនរមានគុណជាអយនររបោរ។គុណទុំងអស់យនោះមានតដមែរុនមហាយមឃ ខ្ដ្លយ ើង
ំ្ុុំជាទុំ ុំងសនងឬសសី សូមយរដជា្ ចិតដថ្ននឹងំិតំុំសិរាយរៀនសូក្តឱ្យពូខ្រ យ្វើជារូនលអ ពលរដ្ះលអ យដ្ើមបីោរ រ ខ្លររា
ទឹរដ្ី យររដិ៍ដ្ុំខ្ណលទុំងឡា ណាខ្ដ្លជាររស់ខ្ំែរឱ្យំិតយលរគង់វងសជានិរនដ និងំិតំុំយ្វើឱ្យក្រយទសជាតិយ ើងមានោរ
រករចុំយរកនរុងយរងងយើើងវញ ដ្ូចោលពីសមយ អងររខ្ដ្លជាសមយ ដ្៏រុងយរងងរុំុុតដនក្រវតដិសាស្ដ្សដខ្ំែរ ខ្ដ្លបានដ្ឹរនុំ
យោ រពោះម្ហាវិ ៈកសរតរពោះបាទជ័យវ ម័នទី៧។
យ ើងំ្ុុំរ៏មិនយលែចខ្ដ្រចុំយ ោះសាែ រតី និងយសចរដីយសនហាជាតិររស់រពោះម្ហាវិ ៈកសរតរពោះប ម្ តនរ ដ្ឋ នរោ
តាម្ ស្ីហនវ ម័ន ខ្ដ្លបានជួ ឱ្យក្រយទសជាតិយ ើងទទួលបានឯររាជយពីោរក្គរ់ក្គងររស់ររយទសខ្ដ្លខ្តងខ្តយ្វើ
ោរឈ្លែ ន នមរយលើខ្ំែរ និងយ្វើឱ្យក្រយទសបានសារ ល់សនដិភាពនិង ោររករចុំយរកនយក្ោមោរដ្ឹរនុំររស់ក្ទង់យៅរនុង
សមយ ”សងរមរាស្ដ្សដនិ ម”។ រុខ្នដរចចុរបននយ ើងរ៏យៅមានវករៈរុរសខ្ដ្លជាអនរយសនហាជាតិយងមុតមាុំជាយក្ចើនយទៀត
ុងខ្ដ្រ ខ្ដ្លមានស្រម្ាចអគគម្ហារស្នបតីរតរជា ហន ណស្ន ខ្ដ្លជាក្រមុំរាជរោះ លិបាលខ្ំែរ បានយ្វើឱ្យក្រយទស
ជាតិសារ ល់ោរអលិវឌ្ឍន៍ និងរករចុំយរកនយើើងវញ យសទើរក្គរ់វញសយ ។ យ ើ ជាពិយសស យ ើងំ្ុុំសូមអរគុណចុំយ ោះយោរ
បណ្ឌិ ត ្ុេ ទ្យូច ខ្ដ្លជាសារលវញទា្ិោរដនសារលវញទាលយ យំមរៈ បានលៈរង់រមាែ ុំងោ រញ្ញា សាែ រតី
យដ្ើមបីរណដុ ោះរណាដ ល ុវជន រណឌ ិត និសសិត រញ្ាវ័នដខ្ំែរ ខ្ដ្លសុទធសឹងខ្តជា្នធានមនុសសដ្៏សុំខ្លន់រុំុុតរនុងោរចូល
រួមអលិវឌ្ឍក្រយទសជាតិយោ ំវោះពុុំបានយើើ ។ ជាពិយសសជាងយនោះយៅយទៀត ខ្ដ្លយោរបានចុំណា យពលយវោរនុង
ោររង្ហា ត់រង្ហា យ ើងំ្ុុំអុំពីមុំវញជាា ”វញភាគនយយបា ” និងបានចងអុលរង្ហា ទិសរនុងោរសិរាយរៀនសូក្តជាយក្ចើន ។
ជាចុងយក្ោ យ ើងសូមជូនពរឱ្យយោរអនរមានគុណទុំងឡា ជួរនូវពុទធពរទុំងរួនក្រោរគឺ អា ុ វណណ ៈ
សុំៈ ពលៈ រុុំរីឃ្លែ ងឃ្លែ តយើើ យ ើ សូមឱ្យយោរមានសុំភាពលអ រញ្ញា វាងដវទទួលបានយជាគជយ ក្គរ់រិចចោរ
ទុំងពួងយោ ពិត។

4. អារមភកថា
ជារំម សូមយោរពចុំយ ោះសាស្ដ្សាដ ចារយ អនរសិរាក្សាវក្ជាវទុំងអស់ ខ្ដ្លរុំពុងខ្តោន់យសៀវយៅមួ យនោះ
យៅរនុងដដ្។ យោ យមើលយឃើ អុំពីភាពំវោះខ្លតដនយរៀរយរៀងឯរសារក្សាវក្ជាវអុំពីរញ្ញា អនដរជាតិ ជាយំមរៈ
ភាសា យទើរក្រុមយ ើងំ្ុុំខ្ដ្លជានិសសិតដនសារលវញទាលយ យំមរៈ បានយ្វើោរក្សាវក្ជាវអុំពីរញ្ញា រនុងតុំរន់
មួ សដីពី ជយមាែ ោះខ្ដ្នអ្ិរយត យភាពរនុងសមុក្ទចិនខ្លងតបូង ខ្ដ្លយៅរនុងយនោះយ ើងបានយ្វើោរសិរា
ក្សាវក្ជាវយៅយលើក្រធានរទ សដីអុំពី “សគាលជុំហ្ររបែ់ច្ិន កនុងការស្រកសាបយកស្របជុំសកាោះប៉ារ៉ា សែល និងស្ែេ
តលី កនុងែមស្ររច្ិនខាងតបូង” យោ មានោរខ្ណនុំពីយោរសាស្ដ្សាដ ចារយ បណ្ឌិ ត ្ុេ ទ្យូច (រណឌ ិតវញទា
សាស្ដ្សដនយយបា និងជាសារលវញទា្ិោរដនសារលវញទាលយ យំមរៈ)។ ទុំងយនោះយ ើងចង់យ្វើោរខ្ចរ
រំខ្លរនូវចុំយណោះដ្ឹង រទពិយសា្ យៅោរសិរាក្សាវក្ជាវអុំពីរញ្ញា អនដរជាតិសុំខ្លន់ៗ ខ្ដ្លរុំពុងខ្តយរើតមាន
យើើងយៅរនុងតុំរន់ និងជុុំវញ ពិលពយោរ ជាពិយសសយៅតុំរន់ណាខ្ដ្លមានោរយ្វើអនដរាគមន៍ររស់ពួរ
ក្រយទសមហាអុំណាច។ ដ្ូចយងយៅអាសុីជាយដ្ើម រញ្ញា មួ ចុំនួនបាននឹងរុំពុង យ្ើវឱ្យមានភាពតានតឹងខ្លែ ុំង
យៅរនុងតុំរន់ ជាពិយសសយៅរនុងតុំរន់សមុក្ទចិនខ្លងតបូង។ ភាពមិនចុោះសក្មុងោន រវាងក្រយទសយៅរនុងតុំរន់
បានរងកយើើងជារញ្ញា ជាយក្ចើនយៅរនុងទុំនរ់ទុំនងតុំរន់ និងអនដរជាតិ តាមោរខ្សវងោរោុំក្ទពីស គមន៍អនដរ
ជាតិសក្មារ់ដ្ុំយណាោះក្សា មួ ដ្៏សមក្សរ រនុងោរយោោះក្សា វញវាតយលើរញ្ញា សមុក្ទចិនខ្លងតបូង។
សក្មារ់ក្រយទសរមពុជា រមពុជារ៏ជាក្រយទសមួ ខ្ដ្លសថិតយៅរនុងតុំរន់សមុក្ទចិនខ្លងតបូងយនោះខ្ដ្រ យ ើ វា
មានភាពចាុំបាច់ណាស់ខ្ដ្លក្តូវយ្វើោរខ្សវង ល់អុំពីរញ្ញា យនោះឱ្យបានសុីជយក្ៅជាងយនោះ យដ្ើមបីជាោរង្ហ
ក្សួលរនុងោររត់ខ្រនតាមោលៈយទសៈ និងសាថ នភាពជារ់ខ្សដងដនវញវតដដនចរនដនយយបា យៅរនុងតុំរន់ និងអ
នដរជាតិ។
ោរយងើរយើើងររស់ក្រយទសចិន រនុងរុនែ នទសវតសចុងយក្ោ យនោះ បានយ្វើឱ្យមានោរខ្ក្រក្រួលនូវ
សាថ នភាពលូមិសាស្ដ្សដនយយបា ជាខ្លែ ុំងយៅរនុងតុំរន់ តាមរ ៈោរវាតទីររស់ចិនរនុងខ្ដ្នសមុក្ទខ្ដ្នសថិត
ជារ់ក្ពុំខ្ដ្នររស់ក្រយទសចិន។ ទុំងយនោះ វារ៏បានជោះឥទធិពលខ្លែ ុំងណាល់ខ្ដ្រយៅយលើក្រយទសទុំងឡា ខ្ដ្ល
មានក្ពុំខ្ដ្នទឹរជាមួ ក្រយទសចិនយនោះ។ មាងយទៀត ោរក្រខ្ជងរមាែ ុំង និងោររត់ក្រណាុំងស វ វុ្ បានយ្វើ
ឱ្យរញ្ញា ទុំងយនោះ បានោែ យៅជាទីោនដនសស្ដ្ង្ហរ មបាោ ខ្ដ្លអាចយៅជាសស្ដ្ង្ហរ មពិតក្បារដ្រវាងភាគី
នីមួ ៗយៅរនុងជយមាែ ោះខ្ដ្នទឹររនុងសមុក្ទចិនខ្លងតបូងយៅយពលណាមួ ជារ់ជាមិនខ្លនយើើ ។ យងណាមិ
យៅយពលខ្ដ្លមហាអុំណាចពិលពយោរ ដ្ូចយង ស រដ្ះអាយមរញ រុសសុី ជាយដ្ើម បានឈ្លនយជើងចូលមរ
រនុងតុំរន់យនោះសារជាលែី តាមរ ៈោរខ្សវងររដដ្គូរ ុទធសាស្ដ្សដរនុងោរទរ់សាក ត់ឥទធិពលររស់ចិនយៅរនុងតុំរន់

5. និងយៅយលើពិលពយោរ។ ដ្ូយចនោះយ ើ វាជាឱ្ោសមួ លអខ្ដ្រសក្មារ់រមពុជារនុងោរខ្សវងររុលក្រយយជន៍
ពីរញ្ញា ទុំងយនោះ តាមរ ៈោរទទួលជុំនួ ខ្លងយយធា ិរញ្ាវតថុ មូល្ន វញនិយយគ ណិជារមែ រយចចរវញទា
ពត៌មាន ជាមួ ក្រយទសមហាអុំណាចទុំងយនោះុងខ្ដ្រ។
សក្មារ់រិចចោរក្សាវក្ជាវមួ យនោះ យ ើងំ្ុុំយជងជារ់ថ្នវាពិតជាមានចយនែ ោះំវោះខ្លតនូវ រយយពចន៍ ំែឹម
សារ អតថនយ អតថរស ឃ្លែ យឃ្លែ ង ំែោះជារ់ជាមិនខ្លនយើើ ។ ដ្ូយចនោះ យ ើងំ្ុុំមានយសចរដីរកររា រនុងោរទទួល
រនូវមតិរញោះគន់ ខ្ណនុំ ពីសាស្ដ្សាដ ចារយ មិតដអនរអាន និងអនរក្សាវក្ជាវទុំងអស់ យដ្ើមបីឱ្យរិចចក្សាវក្ជាវ
ររស់យ ើងំ្ុុំយលើរយក្ោ ៗយទៀត ោន់ខ្តមានសុក្រិតភាព និងសុីជយក្ៅជាងយនោះុងខ្ដ្រ។
ជាចុងរញ្ចរ់ យ ើងំ្ុុំសូមយោរពជូនពរដ្ល់សាស្ដ្សាដ ចារយ មិតដអនរអាន អនរក្សាវក្ជាវទុំងឡា ឱ្យ
ទទួលបាននូវយសចរដីសុំ យសចរដីចយក្មើនរនុងោរង្ហរ ោរសិរា ក្សាវក្ជា យោ យជាគជយ ក្គរ់ភាររិចចទុំង
អស់ យៅតាមរមាែ ុំង រញ្ញា សាែ រតី រុុំរីអារ់ខ្លងយើើ ។
យ្វើយៅរាជធានីលនុំយព ដលៃទី ១៨ ឧសភា ឆ្ន ុំ២០១៦
អុំពីយ ើង
ស្រកុមស្រាវស្រាវ

6. ពាកយបុំស្រពួញ (ពាកយកាត់)
១. COC : Code of Conduct.
២. DOC : Declaration on the Conduct of Parties in the South China Sea.
៣. PLA : People Liberation Army
៤. SLOC : The Sea Line of Communication.
៥. UNCLOS : United Nations Convention on the Law of the Sea.

7. សាលវិទ្យាល័យខេមរៈ សមុទ្រចិនខាងត្បូង
និសសិត្ជំនាន់រី១១. ឆ្ន ំរី២. ឆមាសរី២ 1
ណផែកទី១
្មុរទ្យចិនខាងតបូង
១. ខ្ចករីខផរើម
ខ្ុនដ្ី គឺជាលពមួ រនុងចុំយណាមលពទុំងឡា រនុងក្រពយនធក្ពោះអាទិតយ យោ លពយនោះគឺជាលពខ្ដ្លមាន
អនុយក្ោោះរុំុុត ដ្ល់ជីវញតយៅយលើខ្ុនដ្ី។ វាបានុដល់នូវររញយោស ទឹរ អុរសុីខ្សន ដ្ី និងពនែឺយងក្រយសើរ
មួ រនុងោរវញវតដន៍ររស់លពមួ យនោះ។ ខ្ុនដ្ី ក្តូវបានក្គរ់ដ្ណដ រ់យៅដុទទឹរក្រមាណជា ៧០ % និង
ក្រខ្ លជា ៣០%រុយណាណ ោះជាដុទដ្ីយោរ។ យ ើ ដុទទឹរទុំងយនោះ ក្តូវបានអនរលូមិសាស្ដ្សដយ្វើោរខ្រងខ្ចរជា
មហាសមុក្ទ (មហាសមុក្ទ្ុំៗ មាន ៥) សមុក្ទ ឈូងសមុក្ទ ជាយដ្ើម យដ្ើមបីង្ហ ក្សួលរនុងោររត់សមារ ល់
ជាតុំរន់សក្មារ់យ្វើនវាចរណ៍ និងោរក្គរ់ក្គង។ ចុំខ្ណរដុទដ្ី ក្តូវបានយគយ្វើោរខ្រងខ្ចរជាទីវរ ជា
ក្រយទស ជាតុំរន់យុសងៗពីោន យៅតាមទីតាុំងលូមិសាស្ដ្សដ ភាសា វរប្ម៌ ក្រពយនធនយយបា និងរដ្ះបាលំុ
សៗោន ។ មហាសមុក្ទ្ុំៗមានដ្ូចជា មហាសមុក្ទបាសុី វិរខ្លងយជើង-ខ្លងតបូង មហាសមុក្ទអាតែង់ទិរ
ខ្លងយជើង-ខ្លងតបូង មហាសមុក្ទអារទិរ និងមហាសមុក្ទឥណាឌ ។ យក្ៅពីយនោះមានដ្ូចជា សមុក្ទយមឌ្ីទីរា៉ា
យណ សមុក្ទចិនខ្លងតបូង ......ជាយដ្ើម ខ្ដ្លសុទធសឹងខ្តជាខ្ដ្នទឹរដ្៏មានសារសុំខ្លន់រុំុុតសក្មារ់ ោរយ្វើ
ទុំនរ់ទុំនង យសដ្ះរិចច ណិជារមែ ក្សាវក្ជាវ ោររុរររ្នធានខ្ដ្លមានតដមែយុសងៗ ។
យោ រចចុរបននយនោះ រញ្ញា យុសងៗមួ បានយរើតយើើងរវាងរដ្ះនិងរដ្ះ ឬរដ្ះយុសងយទៀត រនុងោរដ្យណដ ើមោន
ក្គរ់ក្គង ឬយ្វើជាមាច ស់រមែសិទធិយៅយលើខ្ដ្នទឹរមួ ចុំនួនដ្ូចយង សមុក្ទចិខ្លងតបូងជាយដ្ើម។ ោរយនោះ បាន
យរើតយើើងយៅយពលខ្ដ្លក្រយទសទុំងយនោះ បានយមើលយឃើ ុលក្រយយជន៍ និងសារសុំខ្លន់ដនខ្ដ្នទឹរទុំង
យនោះ សក្មារ់រុំយរកឱ្យម ិចចតាររស់ពួរយគរនុងវាតទី យដ្ើមបីពក្ងីរអុំណាច រមាែ ុំង និងឥទធិពលយៅរនុងតុំរន់
និងយៅយលើពិលពយោរ។ យ តុអវីបានជាក្រយទសទុំងអស់យនោះយ្វើោរក្រខ្ជងោន យដ្ើមបីដ្យណដ ើម រខ្ដ្នទឹរ
ទុំងយនោះមរយ្វើជារមែសិទធិររស់ពួរយរៀងៗំែួនដ្ូយចនោះ? យតើវាមានតដមែ និងក្រយយជន៍អវីំែោះខ្ដ្លពួរយគក្តូវោរ?
យ ើ វាបានរងករជារញ្ញា អវីំែោះយៅរនុងយរងងយនោះ?យតើវាមានឥទធិយងណាខ្ដ្រយៅ? យតើវាក្តូវយោោះក្សា តាមវញ្ី
ណា? ទុំងយនោះ យ ើងំ្ុុំនឹងយ្វើោររង្ហា ជូនយៅរនងទុំពយររនតរនទ រ់យនោះ។

8. សាលវិទ្យាល័យខេមរៈ សមុទ្រចិនខាងត្បូង
និសសិត្ជំនាន់រី១១. ឆ្ន ំរី២. ឆមាសរី២ 2
២. ទ្យីត ំងភូមិសាស្ដ្រនន្មុរទ្យចិនខាងតបូង
(រូរភាពទី១: ខ្ុនទីរង្ហា ពីទីតាុំងលូមិសាស្ដ្សដររស់សមុក្ទចិនខ្លងតបូង និងក្រជុុំយោោះសុំខ្លន់ៗ)
សមុក្ទចិនខ្លងតបូង (South China Sea) គឺជាខ្ុនរមួ ដនមហាសមុក្ទបាសុី វិរ (Pacific
Ocean) ខ្ដ្លោតសនធឹងពីសឹងារុរកយៅក្ចរដតវា៉ា ន់ ខ្ដ្លមានវញសាលភាពក្គរ់ដ្ណដ រ់យលើដុទទឹរ ៣.៥ ោន
គ.ម២
យ ើ ជាតុំរន់សមុក្តមួ ខ្ដ្លមានសណាះ ន្ុំលុំោរ់ទី៤ យៅយលើពិលពយោរ។ សមុក្ទចិនខ្លងតបូង
ោតសនធឹងពីនិរតីយៅឦសានដ ខ្ដ្លក្ពុំខ្ដ្នភាគខ្លងតបូង សថិតយៅរ ៈទទឹង ៣ ដ្ឺយក្រ និងរ ៈរយណាដ ១១៨
ដ្ឺយក្រ ចយនែ ោះរវាងយោោះសូមាក្តាខ្លងតបូង និងោលីមាន់តាន់ (ក្ចរោលីមាតា) យ ើ ក្ពុំខ្ដ្នភាគីខ្លងយជើងគឺ
ពីចុងយោោះដតវា៉ា ន់ យៅយននរ វុយចៀនររស់ចិនដ្ីយោរ។ ឈូងសមុក្ទដល គឺជាចុំខ្នរភាគខ្លងលិចមួ ររស់ស
មុក្ទចិនខ្លងតបូង។១
រនុងតុំរន់សមុក្ទចិខ្លងតបូងយនោះ សុំរូរយៅយោ យោោះ យ ើ យោោះទុំងយនោះបានក្រមូលុដុុំ
១
បណ្ឌិ ត ្ុេ ទ្យូច “នយោបាយការបរយេសៈ មសិលមិញ ថ្ងៃយនេះ ថ្ងៃស្សែក” រកាសិេធិ២០១៥ ។(េំព័រេី០១)

9. សាលវិទ្យាល័យខេមរៈ សមុទ្រចិនខាងត្បូង
និសសិត្ជំនាន់រី១១. ឆ្ន ំរី២. ឆមាសរី២ 3
យក្ចើនយរើតយើើងយៅជាក្រជុុំយោោះ យៅរនុងសមុក្ទចិនខ្លងតបូង។ យោោះ ក្រជុុំយោោះ និងជួរយោោះទុំងយនោះ មួ ភាគ
្ុំោែ នមនុសសរស់យៅយើើ ។២
រដ្ះ និងខ្ដ្នដ្ី ខ្ដ្លមានក្ពុំខ្ដ្នជារ់សមុក្ទចិនខ្លងតបូងមាន ចិន មាោវ ុង
រុង ដតវា៉ា ន់ វីលីពីន មាយើសុី ក្រុ យណ ឥណឌូ យនសុី សឹងារុរក ដល យវៀតណាម និងរមពុជា។ យក្ៅពីយនោះ យៅ
មានទយនែសុំខ្លន់ៗ ខ្ដ្ល ូរចូលយៅរនុងសមុក្ទចិនខ្លងតបូងមាន ទនែគុជ ទនែមីន ទយនែជូលុង ទយនែយមគងរ ទយនែ
ក្រ ម ទយនែរា៉ា ចាង ទយនែបាហាង និងទយនែបាសុីយ រ។៣
សមុក្ទចិនខ្លងតបូងយនោះ រ៏ជារខ្នែងំយណឌ ខ្ចរោន រវាងមហាសមុក្ទបាសុី វិរ និងមហាសក្ទឥណាឌ
ុងខ្ដ្រ។ ក្រយទសទុំងឡា ខ្ដ្លមានក្ពុំក្រទល់ជារ់សមុក្ទចិនខ្លងតបូងយនោះ គឺពឹងខ្ុអរសឹងខ្តទុំងក្សុរយៅ
យលើសមុក្ទមួ យនោះ សក្មរ់រុំយរកឱ្យវញសយ យសដ្ះរិចច ណិជារមែ និងជាុែូវដ្ឹរជញ្ាូដ្៏សុំខ្លន់ រួមររស់ក្រយទស
មួ ចុំនួនយៅអាសុីចុងរូ ៌ ដ្ូចជា ចិន រូយរ៉ាខ្លងតបូង និងជរុនជាយដ្ើម។
២.១. អំពីខ្ម ោះ
សមុក្ទចិនខ្លងតបូង ក្តូវបានយគយៅយឈ្លែ ោះយុសងៗោន យៅតាមក្រយទសនីមួ ៗ ។ យៅក្រយទសចិន យគ
យៅសមុក្ទយនោះថ្ន “ណានដ ” (Nanhai) យៅយវៀតណាមយគយៅថ្ន “សមុក្ទខ្លងយរើត” (East Sea)។
ចុំខ្ណរយៅ វីលីពីន មាយើសុី និងឥណឌូ យនសុី វញ រ៏មានោរយៅយុសងៗោន យទៀតដ្ូច Dagat Timog Tsina
ជាភាសាតាោើូ និង Laut China Selatan ជាភាសាមាយើសុី។ យៅខ្ុនរំែោះដនក្រយទស វីលីពីន យគយៅ
ថ្ន “សមុក្ទLuzon” រករ៏យៅ Dagat Luzon រុខ្នដយៅឆ្ន ុំ២០១១ រដ្ះលិបាល វីលីពីនបាននុំោន ដ្ូមរយៅថ្ន
“សមុក្ទ វីលីពីនខ្លងលិច” (West Philippines Sea) ។ យរើបារាុំងវញ បានយៅក្រជុុំយោោះយនោះថ្ន
Archipel des ile Spratley យោ ខ្ើរចុំយ ោះជរុនវញ បានយៅក្រជុុំយោោះយនោះថ្ន Shinan Guto ។ ខ្ត
យរើយយងយៅតាមឯរសារររមរុរាណសដីពី ដ្ុំយណើរនវាចរណ៍ររស់ពួរ ពយរទុ ហារ ល នសតវតសន៍ទី១៥ ឬ
ទី១៦ យនោះ យៅមានយឈ្លែ ោះមួ យទៀតខ្ដ្លពួរយនោះយៅគឺ សមុក្ទចមប (Sea of Champa) ។ សក្មារ់
យឈ្លែ ោះទុំងយនោះ វាយៅខ្តជារញ្ញា សែុគសាែ មួ យៅរនុងោររុំណត់យោ ជារ់ោល់ររស់សមុក្ទមួ យនោះ។ រ៏
២
ខហើ្ ខ្រីធន “ សមុទ្េចិនខាងត្បូងៈ កនុងចកខុនយោបាយរបស់ពួកអនកវ ិភាគយុេធសាស្រសដអនដរជាត្ិ” យបាេះពុមពផាយយោយ
យោងពុមព ពនលឺស្មែរ ស្មឧសភា ឆ្ន ំ២០១៣ ។(េំព័រេី០១)
៣
បណ្ឌិ ត ្ុេ ទ្យូច “នយោបាយការបរយេសៈ មសិលមិញ ថ្ងៃយនេះ ថ្ងៃស្សែក” រកាសិេធិ២០១៥ ។(េំព័រេី ០១)

10. សាលវិទ្យាល័យខេមរៈ សមុទ្រចិនខាងត្បូង
និសសិត្ជំនាន់រី១១. ឆ្ន ំរី២. ឆមាសរី២ 4
រុខ្នដ ជាទូយៅយគខ្តងខ្តយៅយឈ្លែ ោះសមុក្ទយនោះយៅតាមភាសាអង់យគែសថ្ន សមុក្ទចិនខ្លងតបូង (South
China Sea) ។៤
២.២. របជុំខកាោះ
មានយោោះតូច្ុំរារ់រ យៅរនុងសមុក្ទចិនខ្លងតបូង យ ើ មានក្រជុុំយោោះលបីយឈ្លែ ោះចុំនួនពីរ គឺ ក្រជុុំ
យោោះយស្ដ្សពតលី (Spratlys) និងក្រជុុំយោោះបារា៉ា ខ្សល (Paracels) ខ្ដ្លសពវដលៃក្រជុុំយោោះទុំងពីរយនោះ រុំពុង
ោែ យៅជាក្រធានរទដ្៏យៅដ គគុរដនជយមាែ ោះយៅខ្ដ្នសមុក្ទចិខ្លងតបូង។ វាជាជយមាែ ោះខ្ដ្នដ្ីរវាងរណាដ ក្រយទស
ជាសមាជិរអាសាន រួមមានយវៀតណាម វីលីពីន មាយើសុី និងក្រុ យណ។ មួ វញ យទៀត វារ៏ជាជយមាែ ោះ
ខ្ដ្នដ្ីរវាងរណាដ ក្រយទសអាសានខ្លងយលើ ជាមួ នឹងចិន ក្ពមទុំងដតវា៉ា ន់យទៀតុង។
 ទីក្រជុុំយោោះបារា៉ាខ្សល (Paracels): ជារក្មងយោោះតូចៗចុំនួន១៣០ សថិតយៅចយនែ ោះ ក្រយទសយវៀត
ណាម និងក្រយទស វីលីពីន យ ើ លិតយៅក្រមាណ ២០០ គ.ម ពីយោោះដ ណា (Hainan) ររស់ក្រយទសចិ
ន។ ចុំយ ោះទីក្រជុុំយោោះមួ យនោះ មានខ្តចិន យវៀតណាម និងដតវា៉ា ន់រុយណាណ ោះ ខ្ដ្លដ្យណដ ើមោន ចង់បានទីក្រជុុំ
យោោះររា៉ា ខ្សល (Paracels)យនោះ។
 ក្រជុុំយោោះយស្ដ្សពតលី (Spratlys): គឺជារក្មងរូនយោោះក្រមាណជាង៤០០ ខ្ដ្លំិតយៅក្រមាណជាង
១៦០០ គ.ម ពីក្រយទសចិន ខ្តយៅជិតយវៀតណាម វីលីពីន មាយើសុី ក្រុ យណ និងដតវា៉ា ន់ជាងយគ។ មានខ្ត
ចិន និងយវៀតណាមយទ ខ្ដ្លទមទរចង់ោន់ោរ់ទីក្រជុុំយោោះ យស្ដ្សពតលី (Spratlys) ទុំងក្សុង។ វីលីពីន
មាយើសុី ក្រុ យណ និងដតវា៉ា ន់ចង់បានខ្តយោោះណាខ្ដ្លំិតយៅជិតយរៀរ ក្រយទសយគខ្តរុយណាណ ោះ។៥
ភាគយក្ចើនដនក្រជុុំយោោះទុំងយនោះ គឺជាផ្ទ ុំងលែ្ុំៗ និងជាលែរក្រោះទឹរខ្តរុយណាណ ោះ យ ើ មានយោោះតិចតួច
ណាស់ខ្ដ្លមានមនុសសរស់យៅ។ វាគឺរខ្នែងសក្មារ់សក្មារចតររស់នវា ឬ ទូរយនសាទក្តីមួ ចុំនួនខ្ដ្ល
បានយ្វើចរាចររនុងខ្ដ្នទឹរយនោះខ្តរុយណាណ ោះ។ រ៏រុខ្នដរចចុរបននយនោះ វាបានោែ យៅទីចារ់រមែរណ៍ររស់រណាដ
ក្រយទសខ្ដ្លមានក្ពុំខ្ដ្នជារ់នឹងខ្ដ្លសមុក្ទចិនខ្លងតបូងយនោះ យោ សារខ្តវាមានុលក្រយយជន៍យក្ចើន
ចុំយ ោះក្រយទសររស់ពួរយគនីមួ ៗយៅយលើសិទធិនវាចរណ៍ យនសាទក្តី រុរររខ្រ៉ា យក្រងោត និងឧសែយន្មែជាតិ
និងជាទីតាុំង ុទធសាស្ដ្សដមួ ដ្៏សុំខ្លន់ុងខ្ដ្រ។
៤
ទ្បភព ៖ www.wikipedea.org/southchinasea.
៥
បណ្ឌិ ត ្ុេ ទ្យូច “នយោបាយការបរយេសៈ មសិលមិញ ថ្ងៃយនេះ ថ្ងៃស្សែក” រកាសិេធិ២០១៥ ។(េំព័រេី ០២)

11. សាលវិទ្យាល័យខេមរៈ សមុទ្រចិនខាងត្បូង
និសសិត្ជំនាន់រី១១. ឆ្ន ំរី២. ឆមាសរី២ 5
៣. លកខណ្ៈពិខ្្រប្់្មុរទ្យចិនខាងតបូង
សមុក្ទចិនខ្លងតបូង គឺជាតុំរន់សមុក្ទមួ ខ្ដ្លសមបូរយៅយោ សមបតដិ្មែជាតិដ្៏មានតដមែ និងជាទី
តាុំង ុទធសាស្ដ្សដ និងលូមិសាស្ដ្សដមួ ដ្៏សុំខ្លន់សក្មារ់តុំរន់អាសុីអាយគន ៍ និងអាសុីចុងរូ ៌ ។ ្នធានខ្ដ្ល
មានតដមែដ្៏មហាសាលយនោះ ក្តូវាបានយគរុំពុងខ្តយ្វើោរដ្យណដ ើមោន យដ្ើមបីោន់ោរ់វាយោ ផ្ដ ច់មុំយរៀងៗំែួន។
យរើយយងយៅតាមោរក្សាវក្ជាវររស់ក្រសួងររញសាថ ន វីលីពីន អុំពីក្រលពជលុល្មែជាតិទូយៅ គឺសមុក្ទ
ចិនខ្លងតបូង ជាតុំរន់សមុក្ទមួ ខ្ដ្លមានភាពសុំរូរខ្ររយៅយោ សតវសមុក្ទ និងរុរះសាគរជីវចក្មុោះក្គរ់
ក្រយលទរស់យៅរនុងបាតសមុក្ទ ខ្ដ្លជាសមបតដិ្មែជាតិមួ មានសារៈសុំខ្លន់រុំុុតសក្មារ់ក្រពយនធយអរូើូសុី
(Ecology)។៦
៣.១. ធនធានធមមជាតិ
្នធាន្មែជាតិ ខ្ដ្លមានយៅរនុងសមុក្ទចិន
ខ្លងតបូង គឺជាក្រយលទ្នធានដ្៏រក្ម យ ើ វា
ក្តូវបានយគយ្វើោរខ្រងខ្ចរជា ក្រយលទ្នធាន
ខ្ដ្លមិនអាចយរើតយើើងវញ បាន (Non-
Renewable Resource) មានយក្រងនិងឧសែយន
្មែជាតិ(Gas) និង្នធានខ្ដ្លអាចយរើតយើើង
វញ បាន (Renewable Resource) មានក្តី
និងជីវចក្មុោះយុសងៗមួ ចុំនួនយទៀត។៧
 យក្រងោត និងឧសែយន្មែជាតិ : តុំរន់សមុក្ទចិនខ្លងតបូង គឺជាសដុរអាងយក្រងោត និងឧសែយនដ្៏្ុំមួ
ុងខ្ដ្រ យោ តុំរន់យនោះមានយក្រងោតយៅ ក្រមាណ ១.២ គ.ម៣
(៧៧០០ោនបាខ្រ៉ាល) និងឧសែយន្មែជាតិ
ក្រមាណ ៧៥០០ គីើូខ្មក្ត វីតគូរ ។៨
យៅឆ្ន ុំ១៩៨៩ ក្រសួង្នធានខ្រ៉ា និងលូគពាសាស្ដ្សដចិន បានបាន់សាែ ន
៦
ខហើ្ ខ្រីធន “ សមុទ្េចិនខាងត្បូងៈ កនុងចកខុនយោបាយរបស់ពួកអនកវ ិភាគយុេធសាស្រសដអនដរជាត្ិ” យបាេះពុមពផាយយោយ
យោងពុមព ពនលឺស្មែរ ស្មឧសភា ឆ្ន ំ២០១៣ ។(េំព័រេី០៣-០៤)
៧
ខ ៀប ្ុផល “បញ្ហា ទ្បឈមយៅកនុងេំនាក់េំនងអនដរជាត្ិ : បញ្ហា សនដិសុមត្ំបន់អាសុីអាយគនយ៍ (ឥេធិពលថ្ផទកនុងកនុងរដឋ ការ
ទ្បកួត្ទ្បស្ែងកនុងត្ំបន់ ឥេធិពលពីខាងយទ្ៅ)” រកាសិេធិ ២០១១ យោងពុមពយជាគែ័យ។ (េំព័រេី៣៨០)
៨
បណ្ឌិ ត ្ុេ ទ្យូច “នយោបាយការបរយេសៈ មសិលមិញ ថ្ងៃយនេះ ថ្ងៃស្សែក” រកាសិេធិ២០១៥ ។(េំព័រេី ០១)

12. សាលវិទ្យាល័យខេមរៈ សមុទ្រចិនខាងត្បូង
និសសិត្ជំនាន់រី១១. ឆ្ន ំរី២. ឆមាសរី២ 6
ថ្ន តុំរន់ក្រជុុំយោោះយស្ដ្សពតលីមានយក្រងក្រខ្ ល ១៣០ ន់ោនបាខ្រ៉ាល យ ើ រ៏មានឧសែយន្មែជាតិក្រហារ់
ក្រខ្ លោន យនោះខ្ដ្រ។ ទិនននយ យនោះ រ់ដ្ូចជាមានលរះណៈសុទិដ្ះិនិ ម ួស យរើយក្រៀរយ្ៀរក្រលពពត៌មាន
ឯររាជយបានរង្ហា ទិនននយ ទរជាងយនោះ។៩
ោរបាន់សាែ នទុំងយនោះមានលរះណៈំុលោន ពីយក្ ោះរងវោះខ្លត
ទិនននយ លវីយរើមានភាពមិនសុីសង្ហវ រ់់ោន បានយរើតយើើង យោ សាររោះ លិបាល មានរុំណងទរ់ទ ោរវញនិយយ
គពីររយទសរ៏យោ យ ើ ទនទឹមោន យនោះ ក្រុម ុនយក្រងទុំោរ់ទិនននយ ឱ្យទរ យដ្ើមបីោរ ររិចចសនា
ណិជារមែខ្ដ្រ។១០
យក្រងោត និងឧសែយន្មែជាតិ គឺជាក្រលពថ្នមពលដ្៏សុំខ្លន់រុំុុត សក្មារ់រយក្មើឱ្យ
វញសយ យសដ្រិចច ឧសា រមែមានដ្ុំយណើោរលអ យដ្ើមបីជួ ជក្មុ រុំយណើនយសដ្ះរិចច និងោរអលិវឌ្ឍន៍ជាតិ
ររស់ក្រយទសនីមួ ៗយៅរនុងតុំរន់ជុុំវញ យនោះ ជាពិយសសតុំរន់អាសុីអាយគន ៍ខ្តមដង។
 មចាា ជាតិ(ក្តី) : យក្ៅពីអាងសដុរយក្រង និងឧសែយន្មែជាតិ សមុក្ទចិនខ្លងតបូងរ៏ជាសដុរ្នធានខ្ដ្ល
អាច រមរយក្រើជាលែីបានយងយក្ចើនសនធឹរសនធ រ់ ខ្ដ្លរនុងយនោះមចាច ជាតិសុំខ្លន់ជាងយគ។ សមុក្ទចិនខ្លង
តបូង ុដល់នូវជាតិក្រូយតអុីនដ្ល់មនុសសរារ់ោននរ់ខ្ដ្លរស់យៅតាមតុំរន់យននរ យ ើ យគបាន់សាែ នថ្ន មចាា
ជាតិគឺជាក្រលពសុំខ្លន់ដនជាតិក្រូយតអុីនសក្មារ់ក្រជាជនអាសុី ១ ន់ោននរ់។ ោរយនសាទក្តី យៅតុំរន់
អាសុីយគន ៍មានក្រមាណ ២៣ភាគរ ។ ដ្ូយចនោះ សមុក្ទចិនខ្លងតបូងមានសារៈសុំខ្លន់យង្ុំយ្ងសក្មារ់
សុំុមាលភាពដនក្រជាជនរនុងតុំរន់ យ ើ សរមែភាពមនុសសោន់ខ្តរយងកើននូវោរគុំរាមគុំខ្ ងមរយលើ
្នធានទុំងយនោះុងខ្ដ្រ។
 រុរះសាគរជីវចក្មុោះ : រនទ រ់ពី្នធានទុំងពីរខ្លងយលើយនោះ សមុក្ទចិនខ្លងតបូងរ៏សមបូរុងខ្ដ្រនូវ សតវ
សមុក្ទ យមែ សមុក្ទ សារា សមុក្ទ ដ្ីដក្ពមាត់សមុក្ទ ផ្ក លែ លែរក្រោះទឹរ ខ្ដ្លសុទធសឹងជារខ្នែងអនុយក្ោោះ
ដ្ល់ោររស់យៅររស់ពួរមចាា ជាតិ ទុំងចុំណី និងជក្មពងុងខ្ដ្រ។ មិនខ្តរុយណាណ ោះ វាបានជួ ដ្ល់ក្រពយនធ
យអរូើូសុី (Ecology) និងជារខ្នែងទរ់ទ យល្ៀវយទសយទៀតុង។
ទនទឹមនឹងយនោះ តុំរន់សមុក្ទចិនខ្លងតបូងយនោះ រ៏រុំពុងខ្តក្រឈមុងខ្ដ្រយៅនឹងោរយនសាទ ួស
រុំណត់ ោររុំផ្ែ ដក្ពលិចទឹរ ោរសឹររឹចរញលដ្ី ោររុំផ្ែ លែរក្រោះទឹរ និងោរល ចុោះររញមាណទឹរសាអ ត
ខ្ដ្លបានរងករជាោរ់សមាព ្មរយលើសមតថភាពររស់តុំរន់ រនុងោរសាដ រពីោរយនសាទ ួសរក្មិតយនោះយើើងវញ
។ ររណីយនោះ មានឥទធិពលដ្ល់សនដិសុំពីរយង ៖
៩
ខ ៀប ្ុផល: Source : Mark J.Valencia, Jon M. Van Dyke, and Noel A. Ludwig “ Sharing Resources of
the South China Sea” (The Hague: Kluwer Law International, 1997), (េំព័រេី ៣៨០):
១០
ខ ៀប ្ុផល “បញ្ហា ទ្បឈមយៅកនុងេំនាក់េំនងអនដរជាត្ិ : បញ្ហា សនដិសុមត្ំបន់អាសុីអាយគនយ៍ (ឥេធិពលថ្ផទកនុងកនុងរដឋ ការ
ទ្បកួត្ទ្បស្ែងកនុងត្ំបន់ ឥេធិពលពីខាងយទ្ៅ)” រកាសិេធិ ២០១១ យោងពុមពយជាគែ័យ។ (េំព័រេី៣៨០-៣៨១)

13. សាលវិទ្យាល័យខេមរៈ សមុទ្រចិនខាងត្បូង
និសសិត្ជំនាន់រី១១. ឆ្ន ំរី២. ឆមាសរី២ 7
 ទី១ : ោរយនសាទ ួសរុំណត់ គឺជាោរគុំរាមរុំខ្ ងមួ មរយលើសុំុមាលភាព និងោររស់យៅ
ររស់មនុសស (សនដិសុំមនុសសជាតិ) ពីយក្ ោះមចាា ជាតិជាក្រលពក្រូយតអុីនុង និងជាក្រលពរយងកើត
ោរង្ហរុង។
 ទី២ : ោរល ចុោះនូវចុំនួនក្តី រុំពុងជក្មុ ឱ្យអនរយនសាទយ្វើោរយនសាទំុលចបរ់ រនុងខ្ដ្នសមុក្ទ
ររស់រដ្ះដ្ដទ ឬរនុងតុំរន់ខ្ដ្លមានជយមាែ ោះ។ ោរយនសាទំុសចបរ់ រណាដ លឱ្យមានោររោះទងរិចោន
យងយក្ចើន រវាងទូរយនសាទររស់រដ្ះជាមួ នឹងទូរលបត ឬនវាចមបុំង ររស់រដ្ះយុសងយទៀត
ខ្ដ្លនុំឱ្យយោរ Alan Dupont បានអោះអាងថ្ន “មចាជាតិ គឺជាក្រលពសុំខ្លន់ដនជយមាែ ោះយៅក្រជុុំ
យោោះយស្ដ្សពតលី”។១១
៣.២. ជាផលូវនាវាចរណ្៍ ខ្ ាកិចច និង ពាណ្ិ ជជកមម
សមុក្ទចិនខ្លងតបូង គឺជាុែូវគមនគមន៍សក្មារ់នវាចរណ៍ដ្៍យក្ចើនរុោះររឈរយៅលុំោរ់ទីពីរយលើ
ពិលពយោរ យ ើ យរើគិតអុំពីទុំ ុំដនររញមាណទុំនិ ណិជារមែ ខ្ដ្លក្តូវបានដ្ឹរជញ្ាូននែងោត់តុំរន់សមុក្ទ
យនោះ មានចុំនួន ៥០% ខ្ដ្លទុំនិ ទុំងយនោះ បានយ្វើដ្ុំយណើរនែងោត់ឈូងសមុក្ទ Malacca ឈូងសមុក្ទ
Sundra និងឈូងសមុក្ទLombor ។ យក្ៅពីយនោះ រ៏
មានយក្រងក្រមាណ ១.៦ ោនខ្មក្តគូរ (១០ ោន
បា ខ្រ៉ាល) ជាយក្រងយៅ ក្តូវបានដ្ឹរជញ្ាូននែងោត់
ក្ចរសមុក្ទ Malacca យរៀងរាល់ដលៃ ខ្ដ្លជារខ្នែង
សមបូរយៅយោ យចារសមុក្ទុងខ្ដ្រ។១២
យគបាន់
សាែ នថ្ន មានរបាល់យក្ចើនជាង ៤១ ន់យក្គឿងរនុង
មួ ឆ្ន ុំៗ បាននែងោត់សមុក្ទចិនខ្លងតបូង យ ើ
យក្ចើនជាងោរនែងោត់ក្ចរខ្ក្ពរជីរ សុ យអ
(Suez Canal) ពីរដ្ង និងជិតរីដ្ងដនចុំនួនសរុរខ្ដ្លនែងោត់់តាមក្ចរខ្ក្ពរជីរ បាណាមា (Panama
Canal) ។ររណីយនោះ បានយ្វើឱ្យទុំនរ់ទុំនងយសរកភាពចរាចរតាមុែូវសមុក្ទ(The Sea Line of
១១
ខ ៀប ្ុផល “បញ្ហា ទ្បឈមយៅកនុងេំនាក់េំនងអនដរជាត្ិ : បញ្ហា សនដិសុមត្ំបន់អាសុីអាយគនយ៍ (ឥេធិពលថ្ផទកនុងកនុងរដឋ ការ
ទ្បកួត្ទ្បស្ែងកនុងត្ំបន់ ឥេធិពលពីខាងយទ្ៅ)” រកាសិេធិ ២០១១ យោងពុមពយជាគែ័យ។ (េំព័រេី៣៨១-៣៨២)
១២
ខហើ្ ខ្រីធន “ សមុទ្េចិនខាងត្បូងៈ កនុងចកខុនយោបាយរបស់ពួកអនកវ ិភាគយុេធសាស្រសដអនដរជាត្ិ” យបាេះពុមពផាយ
យោយ យោងពុមព ពនលឺស្មែរ ស្មឧសភា ឆ្ន ំ២០១៣ ។(េំព័រេី០៣)

14. សាលវិទ្យាល័យខេមរៈ សមុទ្រចិនខាងត្បូង
និសសិត្ជំនាន់រី១១. ឆ្ន ំរី២. ឆមាសរី២ 8
Communication-SLOC) មានសារសុំខ្លន់សក្មារ់ជីវញតយសដ្ះរិចច និងយសថរភាពយសដ្ះរិចចររស់រណាដ រដ្ះអា
សាននជាយក្ចើន រនុងយនោះរ៏មានជរុនុងខ្ដ្រ។
៣.៣. ជាទ្យីត ំងយុទ្យធសាស្ដ្រនិងភូមិសាស្ដ្រ ៏្ំខាន់
សមុក្ទចិនខ្លងតបូង គឺជាតុំរន់សមុក្ទមួ ខ្ដ្លមានអតថនយ លូមិសាស្ដ្សដ និង ុទធសាស្ដ្សដដ្៏ក្ជាលយក្ៅ
និងមានសារសុំខ្លន់រុំុុត។ វាគឺជាទីតាុំង ុទធសាស្ដ្សដ ខ្ដ្លសថិតយៅចុំរណាដ លុែូវទឹរររស់នវាដ្ឹរយក្រងោត
មរពីលូមិភាគយដ្ើមរូ ៌ យឆ្ព ោះយៅក្រយទសចិន រូយរ៉ាខ្លងតបូង ដតវា៉ា ន់ និងក្រយទសជរុន យោ នែងោត់ពីមហាស
មុក្ទឥណាឌ មរសមុក្ទចិនខ្លងតបូងោត់តាមដដ្សមុក្ទមាឡាោ។១៣
រនុងររណីក្គរ់ក្គងបានតុំរន់សមុក្ទចិន
ខ្លងតបូង គឺមាននយ ថ្ន មិនក្តឹមខ្តក្គរ់ក្គង
មរយលើុែូវគមនគមន៍សក្មារ់នវាចរណ៍ឈរ
លុំោរ់ទីពីរ យលើពិលពយោរយនោះយទ គឺខ្លមទុំង
បានក្តួតក្តាខ្ក្រោែ តុំរន់សមុក្ទយនោះ យៅជា
“ុទោះបា ” ររស់ក្រយទសំែួនយទៀតុងយនោះ
ក្ពមទុំងអាចរងកោរលុំបារមិនតិចមរយលើ
ក្រយទសទុំងឡា រនុងោរចង់យច -ចូល យៅ-
មរ និងោរយ្វើនវាចរណ៍នែងោត់តុំរន់យនោះ
អាចយរើតយៅជាយ តុោរណ៍នយយបា និង ុទធសាស្ដ្សដមួ ដ្៏្ុំ ខ្ដ្លអាចនុំឱ្យយៅជាតុំរន់ហាមឃ្លត់យលើ
ោរយហាោះយ ើរនែងោត់ ឬជាតុំរន់ សមុក្ទហាមមិនឱ្យមានសរមែភាពណាមួ យៅទីយនោះ ក្ពមទុំងខ្ក្រ
ោែ តុំរន់យនោះយៅជាមូលោះ នយយធា ដ្ូចជារងទយពអាយមរញរ ឬពួរហាវ សុីសជរុនធាែ រ់បានយក្រើក្បាស់យោោះ
មួ ចុំនួនរនុងតុំរន់យនោះ យ្វើជារុំខ្ពងមូលោះ នយយធានសមយ សស្ដ្ង្ហរ មយោរយលើរទី២យនោះ។១៤
ទីក្រជុុំយោោះ
ទុំងពីរ ជាពិយសសទីក្រជុុំយោោះយស្ដ្សពតលី រ៏អាចយក្រើក្បាស់យ្វើជាទីតាុំងសក្មារ់ឃ្លែ ុំយមើលដ្ុំយណើរ និងទយងវើររស់
នវាចមបុំងអាយមរញរយៅរនុងតុំរន់យទៀតុង។
១៣
បណ្ឌិ ត ្ុេ ទ្យូច “នយោបាយការបរយេសៈ មសិលមិញ ថ្ងៃយនេះ ថ្ងៃស្សែក” រកាសិេធិ២០១៥ ។(េំព័រេី ០៣)
១៤
ខហើ្ ខ្រីធន “ សមុទ្េចិនខាងត្បូងៈ កនុងចកខុនយោបាយរបស់ពួកអនកវ ិភាគយុេធសាស្រសដអនដរជាត្ិ” យបាេះពុមពផាយ
យោយ យោងពុមព ពនលឺស្មែរ ស្មឧសភា ឆ្ន ំ២០១៣ ។(េំព័រេី០៤-០៥)

15. សាលវិទ្យាល័យខេមរៈ ចិនក្នុងបញ្ហ សមុទ្រចិនខាងត្បូង
និសសិត្ជំនាន់រី១១. ឆ្ន ំរី២. ឆមាសរី២ 9
ណផែកទី២
ខោលជំហររប្់ចិន
កនុងការរកខសាបយករបជុំខកាោះបា៉ា រ៉ា ថ្្ល(Paracel)
និងរបជុំខកាោះខស្ដ្េតលី(Spratly) កនុង្មុរទ្យចិនខាងតបូង
(ខ្ុនទី: រង្ហា ទីតាុំងខ្ដ្លមានជយមាែ ោះរនុងសមុក្ទខ្លងតបូង តាមរ ៈោរគូសវាសជាឯរយតាភាគីររស់ក្រយទសរនុងតុំរន់យនោះ)

16. សាលវិទ្យាល័យខេមរៈ ចិនក្នុងបញ្ហ សមុទ្រចិនខាងត្បូង
និសសិត្ជំនាន់រី១១. ឆ្ន ំរី២. ឆមាសរី២ 10
១. លំនា ំខ ើមននបញ្ហា
ទរ់ទិននឹងរញ្ញា ដនជយមាែ ោះរនុងសមុក្ទចិនខ្លងតបូងយនោះ គឺជារញ្ញា មួ ដ្៏សែុគសាែ យៅរនុងតុំរន់ំណៈ
យពលខ្ដ្លក្រយទសនីមួ ៗ ខ្ដ្លជាគូរក្រខ្ជងបានំិតំុំយ្វើោរអោះអាងថ្ន ក្រជុុំយោោះ ឬខ្ដ្នដ្ីដនសមុក្ទចិន
ខ្លងតបូងគឺជាខ្ដ្នអ្ិរយត យភាពររស់ពួរយគយរៀងៗំែួន។ យ ើ រញ្ញា ទុំងយនោះ វាមានយដ្ើមចមររស់វាមិន
ចបស់ោស់យើើ យោ វាបានវញវតដយៅតាមសាថ នោរណ៍ដនជយមាែ ោះ ខ្ដ្លភាគីនីមួ ៗបានយ្វើោររង្ហា នូវ
ថ្នមពល ឬអនុភាពដនរមាែ ុំងយយធា យសដ្ះរិចច និងនយយបា ោរទូត យដ្ើមបីយ្វើឱ្យមានយក្រៀរយៅរនុងោរខ្សវង
ររដ្ុំយណាោះក្សា យៅរនុងសមុក្ទចិនខ្លងតបូង។
យ ើងពិបារយ្វើោររុំណត់ថ្ន រញ្ាដនជយមាែ ោះរនុងសមក្ទចិនខ្លងតបូងវាបានចារ់យុដើមយើើងយៅយពល
ណាមួ ឱ្យក្បារដ្យើើ ។ រុខ្នដយគអាចយ្វើោរសនែត់បានថ្ន រញ្ញា យនោះ វាយលចរូររាងយើើងោន់ខ្តចបស់ យៅ
យពលខ្ដ្ល ៖
 ក្រយទសចិន បានរយងកើតខ្ុនទីឯរយតាភាគីមួ ខ្ដ្លមានរនទ ត់ោត់មិនយព យល ចុំនួន៩រុំណាត់
(9-dashes) យៅឆ្ន ុំ១៩៤៧ យ ើ បានអោះអាងថ្ន យោោះទុំងឡា ខ្ដ្លសថិតយៅរនុងរនទ ត់ទុំងយនោះ
សុទធខ្តជាររស់ចិនទុំងអស់។ យោ យៅឆ្ន ុំ១៩៧៤ រងទយពរំយោោះក្រជាជនចិន (PLA) បានចូលយៅ
ោន់ោរ់ទីក្រជុុំយោោះ បារា៉ា ខ្សល (Paracel) ខ្ដ្លោលយនោះមានោរក្រ ុទធោន ុងខ្ដ្រ រវាងរងទយព
ចិនជាមួ ទហានយវៀតណាមខ្លងតបូង ជាលទធុល ទហានយវៀតណាម ៧១នរ់ក្តូវបានសមាែ រ់។
ថ្នន រ់ដ្ឹរនុំយវៀតណាមបានជូនទើហីររណ៍ថ្ន ទីក្រជុុំយោោះយនោះជារមែសិទធិររស់ឥណឌូ ចិនោលពីសមយ
អាណានិគមបារាុំង រ៏រុខ្នដទីក្រុងយរោុំងមិនក្ពម យ ើ ខ្លមទុំងបានសាងសង់មូលោះ នមួ សក្មរ់
រងទយពយជើងទឹរររស់ំែួនយៅទីយនោះយទៀតុង។១៥
 អនុសញ្ាររស់អងរោរស ក្រជាជាតិសដីពីចបរ់សមុក្ទយលើរទី៣ (United Nations Convention
Law of Sea- UNCLOS III) មួ ក្តូវបានអនុមយតយើើងយៅដលៃទី១០ ខ្ំ្នូ ឆ្ន ុំ១៩៨២ និងចូលជា
្រមានយៅដលៃទី ១៦ ខ្ំវញចាិោ ឆ្ន ុំ១៩៩៤ ។ យោលរុំណងដនអនុសញ្ញា យនោះ គឺយដ្ើមបីជួ ោរ ររណាដ
រដ្ះទុំងឡា រាល់សិទធិសមុក្ទ។ រនុងអនុសញ្ញា យនោះយគបានរុំណត់យងចបស់ោស់អុំពីសិទធិ ឬខ្ដ្ន
១៥
បណ្ឌិ ត ្ុេ ទ្យូច “នយោបាយការបរយេសៈ មសិលមិញ ថ្ងៃយនេះ ថ្ងៃស្សែក” រកាសិេធិ២០១៥ ។(េំព័រេី ០៣)

17. សាលវិទ្យាល័យខេមរៈ ចិនក្នុងបញ្ហ សមុទ្រចិនខាងត្បូង
និសសិត្ជំនាន់រី១១. ឆ្ន ំរី២. ឆមាសរី២ 11
សមតថរិចចររស់រដ្ះរនុងោរយ្វើសរមែភាពយុសងៗ ខ្ដ្លអនុសញ្ញា យនោះបានរុំណត់។១៦
យោ សមាអ ងយលើ
អនុសញ្ាយនោះយ ើ យទើរបានជា ក្រយទសខ្ដ្លជាភាគីជយមាែ ោះទុំងអស់ រមរយ្វើជាសមាអ ងខ្លងគតិ
ុតដិ តាមរ ៈោរររក្សា ពីំែឹមសារដនរិចចក្ពមយក្ពៀងទុំងយនោះ យដ្ើមបីោុំក្ទនូវោរអោះអាងររស់
ពួរយគយរៀងៗំែួន។
 យៅរនុងឆ្ុំន ១៩៩២ សាធារណរដ្ះក្រជាមានិតចិនបានអនុមយតចបរ់លែីមួ ខ្ដ្លនិយ អុំពី ោរ
ក្គរ់ក្គងដុទសមុក្ទ យោ អាក្សយ យៅនឹងចបរ់យនោះចិនជាឯរយតាភាគីអាចរុំណត់នូវអ្ិរយត យ
ភាពយៅយលើតុំរន់ទុំងឡា រនុងោអ ងសមុក្ទចិនទុំងមូល។ យៅរនុងចបរ់លែីបាននិយ អុំពី សិទធិររស់
ចិនសដីអុំពី ោរយក្រើក្បាស់រមាែ ុំងស វ វុ្យដ្ើមបីខ្លឃ្លុំងដ្ល់អនរណាមួ ខ្ដ្លបានចូលតុំរន់ដុទទឹរ
ររស់ចិន យោ ំុសចបរ់។ យក្ៅពីយនោះ ចុំយ ោះនវាររយទសចារ់ពីយពលយនោះយៅក្តូវខ្តសុុំោរ
អនុញ្ញា តនែងោត់ពីសុំណារ់អុំណាចចិន យោ ចិនបានអោះអាងថ្ន ជាដុទទឹរររស់ំែួន ឬនវាមុជទឹរ
ក្តូវខ្តនែង់ោត់យោ សាថ នភាពយរើរយលើដុទទឹ
រ។ ចុំយ ោះចបរ់លែីយនោះ យ ើងយឃើ ថ្ន ចិន
បានតាុំងំែួយនឯងជាមាច ស់យលើតុំរន់សមុក្ទចិន
ខ្លងតបូងរួចយៅយ ើ យ ើ ខ្លមទុំងហាន
គុំរាមយក្រើរមាែ ុំងយយធាយទៀតុង។១៧
 ភាពសែុគសាែ យៅរនុងតុំរន់ោន់ខ្តសុីជយក្ៅយើើងៗ យោ សារខ្តក្រយទសខ្ដ្លទមទររមែសិទធិយលើ
ទីក្រជុុំយោោះយស្ដ្សពតលី (យលើរខ្លងខ្តក្រុ យណ)បានោរ់រមាែ ុំងទយពររស់ំែួនយៅយលើទីក្រជុុំយោោះ។
រមាែ ុំងទយពខ្ដ្លមានចុំនួនយក្ចើនជាងយគយៅយលើយោោះ គឺយវៀតណាម និងចិន។ យៅយលើយោោះមួ ចុំនួនក្តូវ
បានោរ់រងទយពយោ លីលីពីន និងមាយើសុី។
១៦
អុឹង រដ្ឋា “ នីត្ិអនដរជាត្ិសាធារណៈ” សាកលវ ិេាល័យភូមិនទនីត្ិសាស្រសដ និងវ ិេាសាស្រសដយសដឋកិចច យបាេះពុមពយលីកេី៦ រកា
សិេធិទ្គប់ោ៉ា ង កញ្ហា -២០១២ ។ េំព័រេី ១១១-១១៦)
១៧
ខ ៀប ្ុផល “ បញ្ហា ទ្បឈមមុមយៅកនុងេំនាក់េំនងអនដរជាត្ិ យទ្កាយសស្ររា មទ្ត្ជាក់ ”ភនំយពញ យោងពុមពសុមលាភ រកា
សិេធិទ្គប់ោ៉ា ង ឆ្ន ំ២០០៧ ។ េំព័រេី(៦១២)

18. សាលវិទ្យាល័យខេមរៈ ចិនក្នុងបញ្ហ សមុទ្រចិនខាងត្បូង
និសសិត្ជំនាន់រី១១. ឆ្ន ំរី២. ឆមាសរី២ 12
២. ការរបកា្និងទាមទារអធិបខតយយភាពខលើថ្ ន្មុរទ្យចិនខាង
តបូង
យៅយក្ោ សស្ដ្ង្ហរ មយោរយលើរទីពីរនិងរនុងអុំើុងដនសស្ដ្ង្ហរ មក្តជារ់ សមុក្ទចិនខ្លងតបូង បានោែ
យៅជាតុំរន់មួ ខ្ដ្លមានោរវញវតដន៍ខ្លែ ុំងទុំងខ្ុនរនយយបា លូមិសាស្ដ្សដ ោរទូត យយធា ណិជារមែ យសដ្ះ
រិចច និងថ្នមពល រនទ រ់ពីរណាដ រដ្ះ និងរណាដ ក្រយទសយៅតាមតុំរន់យននរដនសមុក្ទចិនខ្លងតបូង បានចារ់យុដើម
នុំោន ចូលយៅក្តួតក្តា និងោន់ោរ់រណាដ យោោះទុំងឡា រនុងសមុក្ទចិនខ្លងតបូង ខ្ដ្លភាគយក្ចើនដនយោោះទុំង
យនោះសថិតយៅជិតនឹងក្រយទសររស់ំែួន (យលើរខ្លងខ្តចិន និងដតវា៉ា ន់)។ យក្ោ ពីសស្ដ្ង្ហរ មក្តជារ់បានចរ់យៅ
សមុក្ទចិនខ្លងតបូង រ៏បានោែ យៅជាតុំរន់មួ ោន់ខ្តយៅដ យើើងៗទុំងខ្ុនរនយយបា និងយយធា យៅយពល
ខ្ដ្លក្រយទសចិនបានយងើរយើើងយងឆ្រ់រ យស ទុំងវញសយ យសដ្ះរិចច និងយយធា។ មាងយទៀតយៅយពលខ្ដ្ល
អនុសញ្ញា ររស់អងរោរស ក្រជាជាតិសដីពីចបរ់សមុក្ទIII (UNCLOS III) ក្តូវបានរយងកើតយើើងយៅឆ្ន ុំ
១៩៨២ បានោែ យៅជាអុំណោះអុំណាងខ្លងខ្ុនរគតិ ុតដិសក្មារ់ក្រយទសយវៀតណាម វីលីពីន មាយើសុី ក្រុ
យណ សឹងារុរក និងឥណឌូ យនសុី រនុងោរទមទរ និងក្រោសសិទធិយលើយោោះមួ ចុំនួនរនុងក្រជុុំយោោះរនុងសមុក្ទ
ចិនខ្លងតបូង។ ោរទមទរ និងោរក្រោសសិទធិយលើខ្ដ្នសមុក្ទចិនខ្លងតបូង ក្តូវបានយ្វើយើើងយោ រណាដ
ក្រយទសទុំងអស់យនោះបានក្រោន់ រនូវមូលោះ ន និងយោលោរណ៍ំុសៗោន ដ្ូចតយៅ ៖
២.១. ខោលជំហររប្់ចិន កនុងបញ្ហា ្មុរទ្យចិនខាងតបូង
២.១.១. ស្របវតដិា្ែដ និងបូរណវិរា
ចិនបានរុំណត់សីមាក្ពុំខ្ដ្នរនុងោរទមទរររស់ំែួនយៅរនុងរគុំនូសរនទ ត់ក្បាុំរួនចុំណុច ខ្ដ្លបាន
រង្ហា ំែួនជាយលើរដ្ុំរូងយៅរនុង "ខ្ុនទីទីតាុំងយោោះរនុងសមុក្ទចិនខ្លងតបូង" ខ្ដ្លយច ុា យោ រោះ លិបា
លចិនោលពីខ្ំរុមភៈឆ្ន ុំ ១៩៤៨ ។
ជនជាតិចិនរុរាណបានររយឃើ ក្រជុុំយោោះ Nansha យនោះជាដ្ុំរូងយៅសតវតសទីពីរ។ ជាមួ នឹង
ោរអលិវឌ្ឍដនឧសា រមែសមុក្ទបានយ្វើឱ្យក្រជុុំយោោះ Nansha ចារ់យុតើមយដ្ើមបីទរ់ទ ោរចារ់អារមែ
ណ៍។ ក្រយទសចិនបានរតូរយឈ្លែ ោះយោោះយៅសមុក្ទចិនខ្លងតបូងថ្នជា "ទីក្រុង Changsha" រនុងអុំើុងយពលដន
រាជវងស ថ្នុំង និង រាជវងសសុង (៦១៨-១២៧៩) ។

19. សាលវិទ្យាល័យខេមរៈ ចិនក្នុងបញ្ហ សមុទ្រចិនខាងត្បូង
និសសិត្ជំនាន់រី១១. ឆ្ន ំរី២. ឆមាសរី២ 13
ជនជាតិចិនបានយ្វើោរអលិវឌ្ឍន៍និងក្គរ់ក្គងដ្ុំរូងយគរងអស់យៅក្រជុុំយោោះ Nansha ។ រនុងរជាោល
មហាយនងដនសតវតសទី១ មុនក្គឹសតសររាជ និងរុំណត់ក្តាោវ ងចូវយោ រាជវងសជិន បានរត់ក្តានូវ
សរមែភាពអនរយនសាទចិនរនុងសមុក្ទចិនខ្លងតបូង។ យៅរនុងរាជវងស Ming និង Qing (១៣៦៨-១៩១១) ភាគី
អនរយនសាទយោោះដ ណានបានយ្វើោរយនសាទររស់ពួរយគយៅោន់ក្រជុុំយោោះ Nansha សក្មារ់ោរយនសាទក្តី
និងោរក្រតិរតដិោរដ្ឹរជញ្ាូន និងជារខ្នែងសក្មារ់ជួសជុលទូរ ឬសុំយៅ យៅយពលយនោះអនរយនសាទបានរានដ្ី
និងោុំយដ្ើមយឈើ។
យៅសតវតសទី ១៩ ោររុរររររស់ររយទស យោ ខ្ុអរយលើោរពិតខ្ដ្លមានក្សារ់យនោះបានសារភាព
ថ្នចិនបានរយងកើតោរក្គរ់ក្គងយលើក្រជុុំយោោះ Nansha ដ្ុំរូងយគមួ ។ អនរយនសាទដនយំតដដ ណានបានយៅ
រស់យៅ ក្ពមទុំងោុំក្តសរ់ និងចិញ្ចឹមំយងសមុក្ទយៅទីយនោះុងខ្ដ្រ។ ពួរយគមួ ចុំនួនខ្ដ្លរស់យៅយោោះយនោះ
ថ្ន: ពួរយគជាមគរយទទសយៅសមុក្ទខ្លងតបូងសក្មារ់រងទយពយជើងទឹរររស់ចក្រលពអង់យគែស។
ចិនជាក្រយទសដ្ុំរូងខ្ដ្លបានអនុវតត ុតាត ្ិោរយៅយលើសមុក្ទចិនខ្លងតបូង។ យយងតាមតារាងដនោរ
យ្វើនវាចររនុងរាជវងស Ming បានរត់ក្តាយងចបស់អុំពីក្រជុុំយោោះ Nansha ។ ខ្ុនទីពីររនុងរាជវងសឈិង
មួ ចុោះោលររញយចាទពីឆ្ន ុំ ១៧១៦ និងមួ យទៀតឆ្ន ុំ ១៨១៧ យោ រួមរញ្ចូលុងខ្ដ្រ ទុំងយោោះណាន់សា
យ ើ ពួរយគបានយៅថ្ន "Wanli Shitang" ។ យៅឆ្ន ុំ ១៨៨៣ ក្រយទសអាលែឺមង់បានរញ្ឈរ់សរមែភាពោរ
យសុើរអយងកតររស់ំែួនយលើក្រជុុំយោោះ Nansha រនុងោរក្រឈមមុំនឹងោរតវា៉ា ពីរោះ លិបាលឈិង។ រនុងឆ្ន ុំ
១៩៣៣ ោរោន់ោរ់ររស់បារាុំងយៅយោោះណាន់សាបានទទួលរងោរតរតពីអនរយនសាទចិន រនទ រ់មររោះ លិ
បាលចិនបានោរ់ រយរណដ ឹងររស់ំែួនក្រឆ្ុំងនិងក្រុម ុនបារាុំង ខ្ដ្លបានមរយ្វើោររុរររយៅតុំរន់ទុំង
យនោះ។ យៅឆ្ន ុំ ១៩៤៦ យោ យយងតាម "យសចរតីក្រោសក្រុងខ្គរ" និង "យសចរតីក្រោសទីក្រុង Potsdam"
រោះ លិបាលចិនបានក្រោសអ្ិរយត យភាពររស់ំែួនយលើក្រជុុំយោោះយៅសមុក្ទចិនខ្លងតបូង និងលែរក្រោះទឹរ
ក្ពមទុំងោររសាងយើើងវញ នូវនអ្ិរយត យភាពយលើយោោះយមទុំងយនោះ។
យៅឆ្ន ុំ ១៩៤៧ ក្រយទសចិនបានរង្ហា ដ្ល់សាធារណៈជនទូយៅនូវតារាងយឈ្លែ ោះចាស់ និងលែីដនយោោះ
រនុងសមុក្ទចិនខ្លងតបូងខ្ដ្លក្តូវបានយគោរ់យៅយក្ោមអលិបាលរិចចដនយំតតោវ ងទុង។ យៅរនុងខ្ំរុមភៈឆ្ន ុំ
១៩៤៨ រោះ លិបាលចិនបានយច ុា នូវ "ខ្ុនទីទីតាុំងយោោះរនុងសមុក្ទខ្លងតបូង" ខ្ដ្លក្តូវបានអនុមយតយើើង
វញ ុងខ្ដ្ររនទ រ់ពីោររយងកើតសាធារណរដ្ះក្រជាមានិតចិន។ រនុងឆ្ន ុំ ១៩៥១ យយងតាមយសចរដីក្ ង "សនធិ
សញ្ញា សនដិភាពជរុន" និង "យសចរតីខ្លែងោរណ៍ររស់សននិសិទទីក្រុង San Francisco" បានក្រោសយោ
អតីតន ររដ្ះមស្ដ្នតីចិន ជូយអនឡា បានចងអុលរង្ហា ថ្ន: យោោះសុីសា យោោះណាន់សា និងយោោះចុងសា ជា

20. សាលវិទ្យាល័យខេមរៈ ចិនក្នុងបញ្ហ សមុទ្រចិនខាងត្បូង
និសសិត្ជំនាន់រី១១. ឆ្ន ំរី២. ឆមាសរី២ 14
ទឹរដ្ីររស់ក្រយទសចិន ។ រនុងឆ្ន ុំ ១៩៥៨ ក្រយទសចិនបានោរ់យច នូវ “ យសចរតីក្រោសសតីពីខ្ដ្នដ្ីសមុក្ទ
មួ យនោះ”។ រនទ រ់មរ យៅរនុងោរក្រឈមមុំនឹងោររំយោលរុំ នពីសុំណារ់មហាអុំណាចររយទស ខ្ដ្លរ
ោះ លិបាលចិនបានឈរយៅយលើឱ្ោសជាយក្ចើនបានយ្វើោរអោះអាងអ្ិរយត យភាពមិនអាចក្រខ្ររបានររស់
ំែួនយលើក្រជុុំយោោះNansha ។
ស គមន៍អនតរជាតិ និងក្រយទសខ្ដ្លជយមាែ ោះមួ ចុំនួនបានរញ្ញា រ់ពី អ្ិរយត យភាពយព យល
ររស់ចិនយលើសមុក្ទចិនភាគខ្លងតបូង។ យរើយយងតាមឯរសារោរទូតពិនទុ យវៀតណាម មតងយ ើ មតងយទៀតនិង
ជាជារ់ោរ់បានទទួលសារ ល់ថ្ន យោោះសុីសានិងណានសាជាទឹរដ្ីររស់ចិន។ ខ្ុនទីជាយក្ចើនបានយច ុា
យោ រណាត ក្រយទសជាយក្ចើនយៅទូទុំងពិលពយោររួមទុំងរូមានី យអសប និង ក្រយទសជរុនបានទទួល
សារ ល់ក្រជុុំយោោះ Nansha ជាទឹរដ្ីររស់ចិន។
ោរអោះអាងអ្ិរយត យភាពររស់ចិនយលើសមុក្ទចិនខ្លងតបូង ក្តូវបានភាា រ់យងសុំខ្លន់យៅនឹង
រុំណាត់រនទ ត់ក្បាុំរួនចុំណុច (9-dashes) ( jiuduanxian ) ខ្ដ្លយោលោរណ៍យនោះក្តូវបានយច ុា យៅ
រនុងខ្ុនទីក្រយទសចិនរនុងឆ្ន ុំ ១៩៤៧ យ ើ បានក្រោសអ្ិរយត យភាពនិងសិទធិខ្ដ្នសមុក្ទររស់ំែួនយលើ
ក្រជុុំយោោះ និងខ្ដ្នទឹរទុំងអស់យនោះយៅរនុងរនទ ត់ក្បាុំរួនរុំណាត់ររស់ំែួន យរើយទោះរីជារោះ លិបាលក្រុងយរោុំ
ងបានយច ុា ជាុែូវោរខ្ុនទីលែីយៅឆ្ន ុំ ២០១៤ យោ យក្រើដ្រ់សញ្ញា រនទ ត់ខ្ដ្លជាក្ពុំខ្ដ្ន។ រូរភាពទី ២
រង្ហា ថ្នោរទមទរក្តួតោន អ្ិរយត យភាពយៅសមុក្ទចិនខ្លងតបូង យោ មានោរទមទរររស់ក្រយទស
ចិនយនោះយរើយយងតាមយោលោរណ៍ក្បាុំរួនរុំណាត់រនទ ត់ក្រ ម។ តុំរន់យនោះក្តូវបានសមារ ល់យោ រនទ ត់
យំៀវគឺមានមូលោះ នយលើតុំរន់ UNCLOS ២០០មា ជាតុំរន់យសដ្ះរិចចផ្ដ ច់មុំ (EEZ) ភាា រ់យោ ខ្ើរពីោន
យៅនឹងោរអោះអាងអ្ិរយត យភាពររស់យវៀតណាម វីលីពីន មាយើសុី ក្រុ យណ និងឥណឌូ យនសុី។ យ ើ
យោោះទុំងយនោះបានសមារ ល់ជាចុំណុចដរតង គឺជារខ្នែងខ្ដ្លមានជយមាែ ោះអ្ិរយត យភាពយៅរនុងក្រជុុំយោោះបារា៉ា
ខ្សល (Paracels) និងក្រជុុំយោោះយស្ដ្សពតលី (Spratlys) រវាងក្រយទសចិននិងក្រយទសអាសានយុសងយទៀ
ត។ យៅឆ្ន ុំ ១៩៩៦ ក្រយទសចិនបានរង្ហា ខ្ំសមូលោះ នសក្មារ់ោរក្រជុុំយោោះបារា៉ាខ្សល (Paracel)s រុខ្នត
មិនបានយ្វើដ្ូយចនោះសក្មារ់ក្រជុុំយោោះយស្ដ្សពតលី (Spratlys) យើើ ។ ំណៈយពលខ្ដ្លោរទមទរររស់ចិន
យោ ខ្ុអរយលើសាថ នភាពខ្ុនរចបរ់និងសិទធិសមុក្ទដនរនទ ត់ក្បាុំរួនរុំណា់ តយៅខ្តមិនចបស់ោស់ លសតុតាងដន
ោរទមទរអ្ិរយត យភាពយ លអោះអាងោរ រំែួន ឬររស់ំែួនអាចក្តូវបានររយឃើ យៅរនុង:
 (១) ឆ្ន ុំ ២០០៩ រុំណត់ទូត យៅឱ្យអគរយលខ្ល្ិោរអងរោរស ក្រជាជាតិយនែើ តរយៅនឹងឯរសារ
ខ្ដ្លបានោរ់យសនើរួមោន យោ ក្រយទសមាយើសុី និងយវៀតណាមយៅយលើខ្លងយក្ៅខ្ដ្នរុំណត់ដនទវីរយ្នើ

21. សាលវិទ្យាល័យខេមរៈ ចិនក្នុងបញ្ហ សមុទ្រចិនខាងត្បូង
និសសិត្ជំនាន់រី១១. ឆ្ន ំរី២. ឆមាសរី២ 15
 (២) ឆ្ន ុំ ២០០៩ ខ្ដ្លរញ្ញា រ់ ជារំមពីោររុំណត់ខ្ដ្នខ្លងយក្ៅដនទវីរយ្នើ និង
 (៣) ឆ្ន ុំ ២០១១ រនុងរុំណត់ទូត យៅឱ្យអគរយលខ្ល្ិោរអងរោរស ក្រជាជាតិយដ្ើមបីយនែើ តរយៅនឹង
រុំណត់ទូតររស់ក្រយទស វីលីពីន ។
ឯរសារដ្ុំរូងខ្ដ្លុតល់នូវខ្ុនទីររស់ចិនជាមួ នឹងរុំណាត់រនទ ត់ក្បាុំរួនចុំណុច ខ្ដ្លយច ុា យៅឆ្ន ុំ
១៩៤៧ យដ្ើមបីជាោរោុំក្ទរនុងោរទមទរអ្ិរយត យភាពររស់ំែួន មិនទទួលបាននូវោរររក្សា រញ្ញា រ់
ចបស់ោស់ណាមួ យនោះយទ។ រុខ្នដ ឯរសារជាយលើរទីពីរបានក្រោសយោ ខ្ុអរយលើចបរ់សមុក្ទUNCLOS
ខ្ដ្លជាសិទធិដនខ្ដ្នយោោះយដ្ើមបីពក្ងីរ ួសពីតុំរន់យសដ្ះរិចចផ្ដ ច់មុំ (EEZ) ២០០មា នវញច ំពង់រារបាតស
មុក្ទយៅសមុក្ទចិនខ្លងយរើតនិងតុំរន់សមុក្ទទឹរដ្ីយុសងយទៀត។ ឯរសារទីរីរំលឹរយើើងវញ ពីោរអោះអាង
អ្ិរយត យភាពររស់ចិនដ្ូចខ្ដ្លោលពីមុនខ្ដ្លបានោរ់ជូនរនុងឆ្ន ុំ ២០០៩ រនុងរុំណត់ទូត យៅអងរោរ
ស ក្រជាជាតិ។១៨
១៨
Weifeng Chaou យបកខែនបណឌិ ត្យៅមនទីរវ ិេាសាស្រសតនយោបាយនិងេំនាក់េំនងអនតរជាត្ិសាកលវ ិេាល័យសវយ័ត្
ថ្នេីទ្កុងម៉ា ទ្រីដ (អត្ថបេដកទ្សង់យចញពីបេវ ិភាគរបស់សារព័ត្មនចិន សុិន ហួរ) ថ្ងៃេី ៥ ស្មវ ិចឆិកា ឆ្ន ំ២០១៥ ។

22. សាលវិទ្យាល័យខេមរៈ ចិនក្នុងបញ្ហ សមុទ្រចិនខាងត្បូង
និសសិត្ជំនាន់រី១១. ឆ្ន ំរី២. ឆមាសរី២ 16
២.១.២. ឥរធិពលសែដ្ឋកិច្ច និងសោធា
ជារ់ខ្សដងយ ើងយឃើ ថ្ន រងទយពរំយោោះក្រជាជនចិន(PLA) បានយនែៀតចូលយៅោន់ោរ់ទីក្រជុុំយោោះបា
រា៉ា ខ្សលទុំងក្សុង យៅឆ្ន ុំ១៩៧៤ ខ្ដ្លោលយនោះមានោរក្រ ុទធោន ុងខ្ដ្រ រវាងរងទយពចិនជាមួ ទហាយវៀ
តណាមខ្លងតបូង ជាលទធុលទហានយវៀតណាម៧១នរ់ ក្តូវបានសមាែ រ់។ ថ្នន រ់ដ្ឹរនុំយវៀតណាមបានជូន
ទើហីររណ៍ថ្ន ទីក្រជុុំយោោះយនោះជារមែសិទធិររស់ឥណឌូ ចិនោលពីសមយ អាណានិគមបារាុំង រ៏រុខ្នដទីក្រុងយរ
ោុំងមិនក្ពម យ ើ ខ្លមទុំងបានសាងសង់មូលោះ នមួ សក្មារ់រងទយពយជើងទឹរររស់ំែូនយៅទីយនោះយទៀត
ុង ។១៩
យរើយយងយៅតាមយោរសាស្ដ្សាដ ចារយ Thayer ររស់អូស្ដ្សាដ លីឱ្យដ្ឹងថ្ន រងទយពរំយោោះក្រជាជនចិន
បានចាត់ទុរសមុក្ទចិនខ្លងតបូងយនោះ “ជាតុំរន់សាែ រ់រស់” យ ើ រងទយពរំយោោះក្រជាជនចិនបាននិងរុំពុងរយងកើន
ឱ្យអស់សមតថភាពររស់រងទយពយជើងទឹរចិន យដ្ើមបីមានលទធភាពក្គរ់ក្ោន់រនុងោរធានោរ រអ្ិរយត យ
ភាពយៅយលើសមុក្ទចិនខ្លងតបូងយនោះឱ្យបានសុក្រឹត ក្ពមទុំងបានយ្វើក្គរ់យងរនុងោររុំ ិតដ្ល់រាល់ោរ
យក្ជៀតចូលនូវោររំយោលរុំ នខ្ដ្នអ្ិរយត យ យទោះរីរនុងរូរភាព ឬអនុភាពណាមួ រួមទុំងស រដ្ះអា
យមរញរ យៅរនុងតុំរន់ជុុំវញ សមុក្ទ និងតុំរន់សមុក្ទសុំខ្លន់ៗររស់ចិនយទៀតុង។២០
ររសក្រជាមានិតចិន ធាែ រ់បាននិយ សនាយៅោន់ក្រជាជនររស់ំែួនរួមមរយ ើ អុំពីយរងង
ោរ ររូរណភាពទឹរដ្ី គឺមិនឱ្យបាត់មួ ចុំយរៀរយៅក្រយទសណាមួ យទ។ យៅឆ្ន ុំ១៩៩២ ចិនបានក្រោស់ថ្ន
១៩
បណ្ឌិ ត ្ុេ ទ្យូច “នយោបាយការបរយេសៈ មសិលមិញ ថ្ងៃយនេះ ថ្ងៃស្សែក” រកាសិេធិ២០១៥ ។(េំព័រេី ០៣)
២០
ខហើ្ ខ្រីធន “ សមុទ្េចិនខាងត្បូងៈ កនុងចកខុនយោបាយរបស់ពួកអនកវ ិភាគយុេធសាស្រសដអនដរជាត្ិ” យបាេះពុមពផាយ
យោយ យោងពុមព ពនលឺស្មែរ ស្មឧសភា ឆ្ន ំ២០១៣ ។(េំព័រេី-០៥)

23. សាលវិទ្យាល័យខេមរៈ ចិនក្នុងបញ្ហ សមុទ្រចិនខាងត្បូង
និសសិត្ជំនាន់រី១១. ឆ្ន ំរី២. ឆមាសរី២ 17
ទីក្រជុុំយោោះទុំងពីរយនោះ (បារា៉ា ខ្សល និងយស្ដ្សពតលី) ជារមែសិទធិររស់ចិន យ ើ ថ្ននឹងយក្រើរមាែ ុំងយយធាយរើ
សិនជាអ្ិរយត យររស់ចិន ក្តូវក្រយទសណាមួ រំយោលរុំ ន។២១
ចិនជាក្រយទស ខ្ដ្លមានលទធភាព
យយធាខ្លែ ុំងជាងអនរក្រោសដ្ដទយទៀត យ ើ ចិនរុំពុងពក្ងឹងលទធភាពខ្ដ្នទឹរ និងអាោសុងខ្ដ្រ។ យៅខ្ំ
យមសាឆ្ន ុំ២០០០ ចិនបានយ្វើសមក្រ ុទធក្រររយោ យជាគជយ ខ្ដ្លជាជុំហានសុំខ្លន់មួ រនុងោរោរ់តាុំង
អុំណាចយលើសមុក្ទចិនខ្លងតបូង។ លវីយរើចិនមិនទន់មានលទធភាពយោោះក្សា ជុំយោោះសមុក្ទចិនខ្លងតបូង តាម
រ ៈរមាែ ុំងយយធា (យោ ទីក្រុងយរោុំង មានរុំណងយ្វើទុំនរ់ទុំនងយសដ្ះរិចចជាមួ រណាដ ក្រយទសអាសុីអា
យគន ៍ យគមានយ តុុលក្គរ់ក្ោន់រនុងោរយជងថ្ន ចិននឹងមិនខ្សវងររលទធុលយនោះយទ) រ៏យៅដលៃអនគតចិន គឺ
ជាអនរក្រោសអ្ិរយត យខ្តមួ គត់ ខ្ដ្លអាចយោោះក្សា រញ្ញា យនោះបាន។២២
យយងតាមយសៀវយៅសមួ សដីពី 'ោរអលិវឌ្ឍក្រររយោ សនតិភាពររស់ក្រយទសចិនឆ្ន ុំ ២០១១
“ខ្ដ្លយច ុា យោ ក្រុមក្រឹរារដ្ះររស់ក្រយទសចិន អុំពីអតថក្រយយជន៍ជាតិជាចមបងក្តូវបានរុំណត់
យងជារ់ោរ់ដ្ូចជា: (១) អ្ិរយត យភាពររស់រដ្ះ (២) សនដិសុំជាតិ (៣) រូរណភាពទឹរដ្ី (៤) ោរ
រក្ងួររក្ងួមជាតិ (៥) ក្រពយនធនយយបា ររស់ក្រយទសចិនខ្ដ្លបានរយងកើតយើើងយោ រដ្ះ្មែនុញ្ានិងសថិរភាព
សងរមរួម និង (៦) ោរោរ រជាមូលោះ នសក្មារ់ធានោរអលិវឌ្ឍយសដ្ះរិចចនិងសងរមក្រររយោ ចីរភាព។
និ មនយ ដនអវីខ្ដ្លរយងកើតបានជាររស់ក្រយទសចិន ចិនបានុលក្រយយជន៍សនូលររស់ំែួនមិនក្តឹមខ្តរង្ហា
អុំពីោរអោះអាងខ្ដ្លរុំពុងយរើនយើើងររស់ំែួនយលើអ្ិរយត យភាពមានជយមាែ ោះរុយណាណ ោះយទ រុខ្នតខ្លមទុំងមាន
ទុំនុរចិតតយរើនយើើងនិងននទៈយដ្ើមបីោរ រុលក្រយយជន៍ជា ុទធសាស្ដ្សតររស់ំែួនយៅសមុក្ទចិនខ្លងតបូង។
ោលពីខ្ំររកោឆ្ន ុំ ២០១២ រដ្ះសភាយវៀតណាមបានអនុមយតចបរ់មួ សដីពីោរោរ រ ក្ពុំខ្ដ្នស
មុក្ទររស់យវៀតណាមយដ្ើមបីរួមរញ្ចូលទុំងក្រជុុំយោោះបារា៉ាខ្សល Paracel និងក្រជុុំយោោះ Spratly ។ យៅរនុង
ោរយនែើ តរយៅនឹងោរផ្ែ ស់រតូរររស់យវៀតណាម ក្រុមក្រឹរារដ្ះររស់ក្រយទសចិនបានអនុមយតោររយងកើតទី
ក្រុងលែីដន យំតតដ ណាន យោ បានក្គរដ្ណត រ់ក្រជុុំយោោះ Paracel និង Spratly យៅរនុងខ្ំដ្ូចោន ។ យនោះគឺ
ក្ោន់ខ្តជាឧទ រណ៍មួ ដនោររយងកើនោរអោះអាងលែីររស់ចិន យលើអ្ិរយត យភាពររស់ំែួនយៅសមុក្ទចិន
ខ្លងតបូង។ ំណៈយពលខ្ដ្លោរយមលបតររស់ចិនពីយលើអាោស និងយោ រងទយពយជើងទឹរ យៅឆ្ន ុំ ២០១២
ក្តូវបានោរ់ពក្ង្ហ យៅតាមយោោះនិងខ្ដ្នទឹរយៅជុុំវញ ក្រជុុំយោោះ Spratlys យដ្ើមបីអោះអាងនិងោរ រ
២១
បណ្ឌិ ត ្ុេ ទ្យូច “នយោបាយការបរយេសៈ មសិលមិញ ថ្ងៃយនេះ ថ្ងៃស្សែក” រកាសិេធិ២០១៥ ។(េំព័រេី ០៩)
២២
ខ ៀប ្ុផល “បញ្ហា ទ្បឈមយៅកនុងេំនាក់េំនងអនដរជាត្ិ : បញ្ហា សនដិសុមត្ំបន់អាសុីអាយគនយ៍ (ឥេធិពលថ្ផទកនុងកនុងរដឋ ការ
ទ្បកួត្ទ្បស្ែងកនុងត្ំបន់ ឥេធិពលពីខាងយទ្ៅ)” រកាសិេធិ ២០១១ យោងពុមពយជាគែ័យ។ (េំព័រេី៣៨៨-៣៨៩)