Eğitim Aylık Eğitim Dergisi YIL: 9 - SAYI : 99 - MAYIS 2008 - ISSN-1302-5600 ÜZEYİR LOKMAN ÇAYCI : ANA YÜREĞİ

1. editörden...
De¤erli Okuyucular›m›z
2007-2008 ö¤retim y›l›n›n son günleri yaklafl›yor. Bu son günlerde birçok ö¤rencimiz
önemli yol ayr›m›n› yafl›yor. Hayatlar›n› etkileyecek kararlar almak üzereler. Bu kararlar içeri-
sinde hiç flüphesiz meslek seçimi gibi önemli bir karar var. Meslek seçiminin bütün hayat› il-
gilendiren bir karar oldu¤unun ö¤rencilerimiz elbet fark›ndalar. Onlar›n seçimlerine yard›mc› ol-
mak için meslek seçiminin önemine de¤inen ve meslek edindiren kurumlardan haberdar olma-
lar›n› sa¤layan bir dosya düflündük.
Bilim ve Akl›n Ayd›nl›¤›nda E¤itim dergisi olarak bu say›da “Mesleki ve Teknik E¤itim”
konulu bir dosya haz›rlayarak e¤itim kamuoyunun dikkatini Türkiye’deki mesleki ve teknik e¤i-
time çekmek istedik.
Mesleki ve teknik e¤itim ile ilgili sorunlara en kestirme yoldan ulaflmak için birçok
okul/kurum yöneticimizin bilgi, birikim ve görüfllerini bu dosyada olabildi¤ince genifl bir kat›-
l›m sa¤layarak yans›tmaya çal›flt›k.
*
Bilim ve Akl›n Ayd›nl›¤›nda E¤itim dergisi olarak 19 May›s Atatürk’ü Anma ve Gençlik ve
Spor Bayram›n›z› kutluyoruz.
Bilim ve Aklın
Aydınlığında e¤itim Ayl›k E¤itim Dergisi YIL: 9 SAYI: 99 MAYIS 2008 ISSN-1302-5600
SAHİBİ Yayın Kurulu Dizgi
Doç. Dr. Hüseyin ÇELİK Dinçer EŞİTGİN Reyhan İLKER
Millî Eğitim Bakanı Şaban ÖZÜDOĞRU
Hakkı USLU Abone / Dağıtım
Çağrı GÜREL Fikri NAYIR
Genel Yayın Yönetmeni Aysun İLDENİZ Tel: (0312) 212 76 63 / 14
Aziz ZEREN Macit BALIK
Yayımlar Dairesi Başkan V. Baskı
Tasarım Devlet Kitapları Müdürlüğü
Hakkı USLU
Yazı İşleri Müdürü (huslu@meb.gov.tr) Yönetim Merkezi
Yayımlar Dairesi Başkanlığı Teknikokullar/ANKARA
Selâmi YALÇIN http://yayim.meb.gov.tr e-posta: baae@meb.gov.tr
(selamiyalcin@meb.gov.tr) İletişim ve Koordinasyon Tel: (0 312) 212 81 48 - 213 65 12
Dinçer EŞİTGİN Fax: (0 312) 212 81 48
(desitgin@meb.gov.tr)
Gönderilen eser ve çalışmalar yayımlansın veya yayımlanmasın, iade edilmez. Yazıların içeriğinden yazarları sorumludur. Yayın Kurulu
yazılar üzerinde değişiklik yapabilir. “Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim” adı anılmadan alıntı yapılamaz. Millî Eğitim Bakanlığı Yayımlar Daire-
si Başkanlığının 22.12.2005 tarih ve 6088 sayılı oluru ile basılmıştır.
Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları: 4531
Süreli Yayınlar Dizisi: 238
Dergimizin yıllık abone bedeli 20 YTL (öğretmen ve öğrenciler için 15 YTL)’dir.
Abone bedelinin Ziraat Bankası Elmadağ-Ankara şubesindeki Devlet Kitapları Döner Sermayesi Müdürlüğünün 2016676-5016 numaralı hesabına
yatırılarak makbuzun ve açık adresin Yayımlar Dairesi Başkanlığı Teknikokullar - ANKARA adresine gönderilmesi gerekmektedir.

2. Bilim ve Aklın
Aydınlığında
e¤itim
‹Ç‹NDEK‹LER
Annelerin Kaderi • Bestami YAZGAN I4I
7 ‹çimdeki Sanc›y›
Ç›karamam D›fl›ma • Tayyip ATMACA I5I
19 Kara Gözlerin • Arif BÜK I6I
Meslek Seçerken Nelere
Dikkat Edelim • Haz›m ‹fiB‹LEN I7I
Mesleki E¤itim ve Mesleki
Yönlendirme
• Habibe ÖÇAL I12I
Mesleki ve Teknik E¤itim • Harun YILDIZ I19I
Mehmet AKTAfi
Mesleki ve Teknik
E¤itim Süreci
• Hasan KURT I21I
C. Bar›fl DEVEC‹
Niçin Meslek Lisesi • M. Lütfi ASLAN I24I
24
mayıs 2008
2

3. Bilim ve Aklın
Aydınlığında
e¤itim
MAYIS 2008
26
I26I Dinçer Efi‹TG‹N •
Mesleki Teknik E¤itim
Soruflturmas›
I36I Erdem T‹MUR • Üç Befl Sezin: Aflka Dair
I37I Zahit GENÇ • Toros Da¤lar›
I39I Üzeyir Lokman ÇAYCI • Ana Yüre¤i
I44I Ünal BAfiDO⁄AN •
Ülkemizde Aç›lan ‹lk
Sa¤›r ve Dilsiz Mektebi 44
I47I Zeynep U⁄URLU •
‘Hay›r’ Diyebilmek Neden
Önemli?
50
I50I GÜNDEM
mayıs 2008
3

4. Bilim ve Aklın
Aydınlığında
e¤itim
BESTAM‹ YAZGAN
ANNELER‹N KADER‹
Her a¤aç
Özene bezene
Süsler tomurcu¤unu
Ya¤mur ya¤ar,
Günefl do¤ar;
Tomurcuk çiçek açar,
Uçar gider uzaklara.
Her anne
Bin bir emekle
Besler yavrucu¤unu.
Gün gelir,
Günler geçer;
Yavrusu kanatlan›r,
Uçar gider uzaklara.
Yaln›zl›k bahçesini
Sessizce dolafl›rken bir hüzün yeli;
Semaya aç›l›r
A¤açlar›n bofl kalan dallar›,
Annelerin merhametli elleri.
Nur yüzlü nineler der ki:
Çiçekler, meyvelerle,
Çocuklar, torunlarla dönecek geri.
Üzülmeyin ne olur,
Hep böyledir annelerin kaderi.
mayıs 2008
4

5. Bilim ve Aklın
Aydınlığında
e¤itim
TAYY‹P ATMACA
‹Ç‹MDEK‹ SANCIYI
ÇIKARAMAM DIfiIMA
Döfl cebimde sevdan›n eskizine okurken
Gözlerimi kapard›m mevsim bahar olurdu
Geceleri yüzümü ya¤murumla y›karken
fiükrederdim bir kere olmazlar›m olurdu
‹çimdeki sanc›y› ç›karamam d›fl›ma
Hâl dilinden anlayan tabip zaten bulamam
Gözyafl›mla yazar›m mazrufat›m döflüme
Uygun bir zarf arar›m posta ile salamam
Savurmay› denerken içimdeki külleri
Bir ç›ng›l›k atefli görmezlikten gelmiflim
Bindirmeden düzene ba¤r›mdaki telleri
Kor atefli tutmuflum perdeleri silmiflim
Kaçamad›m kendimden bir ahuya vuruldum
Can›m takt›m diflime tafla verdim yan›m›
Yaln›zl›¤›n hüzünbaz ol taht›na kuruldum
Sebil ettim dünyada bülbüllere kan›m›
mayıs 2008
5

6. Bilim ve Aklın
Aydınlığında
e¤itim
AR‹F BÜK
KARA GÖZLER‹N
Yüzündeki mehtab› k›skan›r gökler bile
Y›ld›zlar› içinde saklar kara gözlerin
Ruhumun dehlizine dokunur kirpikleri
Kalbime sürmesini çeker kara gözlerin
Bat›rsam gözlerinde do¤an tüm güneflleri
Sanki bir dalga gibi vurur kara gözlerin
Yusuf bile düflmedi böyle karanl›klara
Tutuklar zindanlara atar kara gözlerin
K›rm›z› sar› mavi dolar da gülflenime
Siyah güllere inat açar kara gözlerin
Hicran› efkâr basar gözlerine bakt›kça
Vuslata selam verir al›r kara gözlerin
Bak›fl›ndan süzülen sevda bana az gelir
Yaradan›n aflk›na kap› kara gözlerin
Sen gidince s›z›yor gözlerimden son hayal
Bir tek beni götürsün al›p kara gözlerin
mayıs 2008
6

7. Bilim ve Aklın
Aydınlığında
e¤itim
MESLEK SEÇERKEN
NELERE D‹KKAT EDEL‹M?
HAZIM ‹fiB‹LEN*
Mesleki ve Teknik E¤itim
MESLEK SEÇ‹M‹ VE ÖNEM‹ onun nas›l bir ifl ortam›nda çal›flaca¤›n›, nas›l bir
yaflam sürece¤ini, nerede yaflayaca¤›n›, nas›l bir
Meslek, bir kiflinin hayat›n› kazanmak, ge-
dünya görüflü olaca¤›n› hatta kiminle evlenece¤i-
çimini sa¤lamak için yapt›¤› ifl olarak tan›mlan-
ni belirleyebilmektedir.
maktad›r. Bunun d›fl›nda meslek, belli bir e¤itimi
gerektiren bilgi, beceri, ustal›k, sevgi ve ilgi iste- Meslek seçmek yaflam biçimini seçmek de-
DOSYA
yen sürekli bir ifl olarak da tan›mlanabilir. mektir. ‹nsanlar mesleklerini belirlerken gelecek-
teki yaflamlar›n›n bir çok yönünü belirlemifl ol-
Meslek seçimi, ö¤rencinin yaflam›nda
maktad›rlar. Kendine uygun meslek seçmifl olan
önemli bir olayd›r. Meslek seçerken birey belli bir
kimseler ifllerini severek yapmakta, mesleklerin-
çal›flma ortam›, belli bir yaflam biçimini de seçmifl
deki geliflmeleri izleme iste¤i duymakta, böylece
olur. Seçti¤i bu yolda da baflar›s›yla kendisini ka-
hem coflkulu, mutlu ve verimli kifliler olarak mes-
n›tlamaya çal›fl›r. Bireyler yetenek, ilgi, istekleri
lek yaflam›n› sürdürmekte hem de ülke ekonomi-
do¤rultusunda meslek seçti¤inde baflar›l› olur.
sine katk›da bulunabilmektedir. Buna karfl›l›k seç-
‹nsan nas›l yaflayaca¤›n› yapt›¤› seçimlerle tikleri meslek, yetenek ve ilgilerine uygun olma-
belirler. Yaflam›n çeflitli zamanlar›nda yap›lan se- yan kimseler çal›flmaya karfl› isteksizlik, ifle de-
çimler bireyin yaflam tarz›n› flekillendirir. Bireyin vams›zl›k, verim düflüklü¤ü, yeniliklere direnme
yaflam›nda baflar›l› ve mutlu olmas› bu seçimlerin gibi davran›fllar göstermekte ve mesleklerini de-
isabetli olmas›na ba¤l›d›r. Di¤er bir ifade ile insan, ¤ifltirme girifliminde bulunmaktad›rlar.
isteklerine ve olanaklar›na uygun seçimler yapt›¤›
Meslek seçimi sorununu geliflim aç›s›ndan
sürece mutlu ve baflar›l› olur. Bu seçimlerin en
aç›klama girifliminin ilk temsilcileri Ginzberg,
önemlisi meslek seçimidir. Kiflinin seçti¤i meslek
* Psikolojik Dan›flman, Vezirköprü Anadolu Lisesi/SAMSUN
mayıs 2008
7

8. Bilim ve Aklın
Aydınlığında
e¤itim
perspektifi geliflmemifltir.
Deneme dönemine yaklafl-
t›kça gerçeklik faktörünün
önemi artar ve çocuk mes-
lek seçme sorumlulu¤unun
bilincine var›r.
2. Deneme Dönemi
(11-18 Yafl): Bu dönem
dört alt basama¤a ayr›l›r;
‹lgi Basama¤› (11-12
yafllar): Ergenlik dönemine
girmifl olan çocuk hoflland›-
¤› ve hofllanmad›¤› etkinlik-
Mesleki ve Teknik E¤itim
leri ay›rt etmeye, meslek se-
çiminde ilgilerin önemini
anlamaya ve tercihlerini il-
gilerine dayand›rmaya bafl-
lar.
Ginzburg, Axelrad ve Herma adlar›ndaki ekono- Yetenek Basama¤› (12-14 yafllar): Ergen,
mist ve sosyologlard›r. Ginzberg ve arkadafllar›na yetenekleri üzerinde düflünmeye, meslek seçi-
göre meslek seçimi karar› belli bir ana özgü bir minde yeteneklerin rolünü kavramaya bafllar
olay olmay›p yaflam›n ilk yirmi y›l›nda geliflen bir
De¤er Basama¤› (15-16 yafllar): Bu aflama-
süreçtir. Meslek geliflimi süreci flu dönemlere ayr›-
da topluma hizmet etme fikri belirir. Ergen art›k
l›r:
bir mesle¤in sa¤layabilece¤i baflka doyum ola-
1. Hayal Dönemi (7-11 Yafl): Bu dönem naklar›n›n fark›na varmaya, tercihlerini belirtirken
DOSYA
genel geliflimin çocukluk dönemine rastlar. Bu iflin özü yan›nda di¤er yönlerine de önem verme-
dönemin en önemli geliflim görevi çocuk oyunla- ye, farkl› mesleklerin farkl› yaflam biçimleri sa¤la-
r›n› yavafl yavafl terk edip ifle yönelmesidir. Ço- d›¤›n› görmeye bafllar.
cuklar küçük yafllarda aç›k bir flekilde meslek ter-
Geçifl Basama¤› (17-18 yafllar): Bu aflama-
cihlerini ifade ederler. Ancak bu tercihlerinde
da genç somut ve gerçekçi seçimler yapmas› ge-
zevk ilkesi önemli rol oynar. Çocuk, hoflland›¤›
rekti¤inin fark›ndad›r, giderek ba¤›ms›zl›¤›n› ka-
mesleklere girmek istedi¤ini söyler çünkü bu et-
zanmaktad›r.
kinli¤i sadece ondan zevk ald›¤› için, etkinli¤in
özüne duydu¤u yak›nl›k nedeni ile yapmaya yö- 3. Gerçeklik Dönemi (18-22 yafllar): Bu
nelir. dönem gencin yeteneklerini, malî olanaklar›n› ve
aile deste¤ini dikkate alarak planlar yapt›¤› bir
Çocuklukta meslek tercihlerini belirleyen
dönemdir ve flu basamaklara ayr›lmaktad›r:
bir di¤er etken ise özdeflimdir. Çocuk yetiflkinle-
rin ifl etkinliklerini oyunlar›nda temsil eder ve bu Araflt›rma, Keflif Basama¤›: Kiflinin meslek
yolla yetiflkinlerle özdeflleflti¤ine inan›r. Hayal dö- seçimi sorununu daha ciddi olarak düflünmesi,
neminde çocu¤un gerçekle pek ilgisi yoktur; ye- kendini ve meslekleri tan›ma çabas› içine girme-
teneklerini, malî olanaklar›n› düflünmez, zaman si gerekti¤ini duydu¤u evre.
mayıs 2008
8

9. Bilim ve Aklın
Aydınlığında
e¤itim
Billurlaflt›rma Basama¤›: Kiflinin sevece¤i dir.
bir mesle¤i seçmesini etkileyen faktörleri düflün-
3. Yüksek Ö¤retim Kurumu’nun Belir-
dü¤ü ve bir meslek alan›n› belirledi¤i evre.
ledi¤i Meslek Çeflitleri
Belirleme Basama¤›: Kiflinin seçenekleri
Fen ve Mühendislik Bilimleri: Ö¤retmen,
daralt›p belli bir mesle¤i belirledi¤i evre.
mühendis, difl hekimi, eczac›, hemflire, eksper,
MESLEKLER‹N SINIFLANDIRILMASI veteriner, kimyager, biyolog, bilgisayar program-
c›l›¤›.
Mesleklerin s›n›fland›r›lmas›na iliflkin çok
farkl› görüfller bulunmaktad›r. Eskiden, genel ola- ‹ktisadi ve Sosyal Bilimler: ‹flletmeci, muha-
rak insanlar; serbest meslek sahipleri, tüccar, çift- sebeci, iktisatç›, maliyeci, turizmci, hukuk, ulusla-
çi ve iflçi s›n›f› diye s›n›fland›r›l›rd›. Mesleklerin s›- raras› iliflkiler, ilahiyat, kütüphanecilik, iletiflim,
n›fland›r›lmas›na iliflkin farkl› görüflleri ana hatla- arflivcilik, arkeoloji, özel e¤itim, sosyolog, psiko-
r›yla flu flekilde s›ralayabiliriz: log, psikolojik dan›flman.
1. Gelir Da¤›l›m›na Göre Meslek Grup- Yabanc› Diller: Yabanc› diller ö¤retmeni,
Mesleki ve Teknik E¤itim
lar› tercüman (mütercim).
I. Meslek Grubu: Büyük ticaret ve sanayici, MESLEK SEÇ‹M‹NDE NELERE D‹KKAT
ticaret erbab›, serbest meslek sahibi, küçük esnaf ED‹LMEL‹D‹R
ve zanaatkâr. Bu meslek grubunda insanlar toplu-
Kendini Tan›ma
mun en zengin kitlesini oluflturmaktad›r.
Kifli ilkokuldan beri ‘Ne olacaks›n?’ sorusu
II. Meslek Grubu: Büyük-küçük memur, bü-
ile karfl›laflm›flt›r. Birçoklar› bu soruya ‘Hakim ola-
ro personeli. Orta düzeydeki memur kesimini
ca¤›m’, ‘Mühendis olaca¤›m’, ‘Doktor olaca¤›m’
kapsamaktad›r.
gibi yan›tlar vermifltir. Ancak istedi¤iniz meslekle,
III. Meslek Grubu: Teknisyen, kalifiye iflçi, yetenek ve özellikleriniz uyuflmuyorsa ilerde ha-
düz iflçi. Teknik insan gücünü oluflturmaktad›r. yal k›r›kl›¤›na u¤rayabilirsiniz. Meslek seçmenin
en önemli noktas›, bireydeki özelliklerle mesle¤in
DOSYA
IV. Meslek Grubu: Çiftçi, tar›m iflçisi. Daha
gerektirdi¤i özelliklerin uyuflmas›d›r. Mesle¤e ka-
çok köylü s›n›f›n› kapsayan gruptur.
rar vermeden önce kendinizin hangi özelliklere
sahip oldu¤unuzu nesnel olarak bilmelisiniz. Da-
2. TUB‹TAK’›n Meslekler Rehberinde ha sonra da meslek hakk›nda do¤ru bilgi edinme-
Meslekler lisiniz. “Kendiniz için uygun buldu¤unuz mesle-
¤e ne kadar yatk›ns›n›z?” sorusuna do¤ru yan›t-
Temel Bilimler: Astronomi, biyoloji, fizik,
lar bulmal›s›n›z
jeoloji, kimya, matematik
• Özellik: Bir meslek seçerken kendinizle
Uygulamal› Bilimler: Mühendislik, inflaat
ilgili özellikleri bilmelisiniz.
mühendisli¤i, elektrik ve elektronik mühendisli¤i,
makine mühendisli¤i, maden mühendisli¤i, meta- • De¤erleriniz: Seçece¤iniz meslekle ilgili
lürji mühendisli¤i, kimya mühendisli¤i, orman de¤erlerinizi örtüflmesi sizi daha çok mutlu eder.
mühendisli¤i, endüstri mühendisli¤i, ziraat mü- Seçilen her mesle¤e ait beslenen duygular amaç-
hendisli¤i, harita mühendisli¤i. lara ulaflmay› destekler, dolay›s›yla daha baflar›l›
olmada itici gücü teflkil eder.
T›p Bilimleri: Difl hekimli¤i, eczac›l›k ve
doktor (t›p) olmak üzere üç grupta incelenmekte- • Beklentileriniz: “Üniversite s›nav›n› bir
mayıs 2008
9

10. Bilim ve Aklın
Aydınlığında
e¤itim
Anadolu Denizcilik Lisesi Simülasyon Ünitesi
kazansam gerisi kolay” diyen bir çok ö¤renciye ve mant›kl› düflünebilme yetene¤ine sahip olmas›
Mesleki ve Teknik E¤itim
tan›k oluruz. Üniversite kazanan bu tür ö¤renci- gerekir. Yönetici olmay› düflünen biri ise, baflkala-
lerden birço¤u sonunda hayal k›r›kl›¤›na u¤ra- r› ile iyi geçinebilen, sab›rl›, idealist, ikna gücü gi-
maktad›r. Bilgi ve teknolojinin h›zla ilerledi¤i bu bi özelliklerinin olmas› gerekir.
ça¤da, baz› mesleklerin daha çok öne ç›kt›¤›, po-
• ‹lgi ve Yetenekler: Her insan ilgi ve yetene-
püler gibi görünse de baz› mesleklerin önemini
¤i bir alanda baflar›l› olabilir. Önce iyi bir üniver-
yitirdi¤ini düflünürsek, meslek seçmede beklenti-
siteye girmeli, hangi bölüm oldu¤u önemli de¤il,
lerin önemini kavram›fl oluruz. Meslekte ilerleme
gibi bir yaklafl›m hatal›d›r. Ö¤retim kadrosu zen-
bu ça¤ için art›k bir zorunluluktur.
gin bir üniversitede e¤itimin daha iyi olaca¤› kufl-
• Sosyo-Ekonomik Durumunuz: Meslek se- kusuz do¤ru ancak meslek baflar›s›nda mezun
çerken elinizde o mesle¤in e¤itimini tamamlamak olunan üniversitenin kalitesinden önce kiflinin il-
ve ilerde de sürdürmek için gerekli malî deste¤i gili ve yetenekli olmas› daha etkili olmaktad›r. Bu-
ya da kayna¤› hesaba katmak gerekir. Bu neden- na karfl›l›k iyi bir üniversiteye girme u¤runa iste-
DOSYA
le meslek ya da bölüm seçerken gerekirse karar- medi¤i bölüme giren bir kifli e¤itim ortam›ndan
lar, aile ile birlikte al›nmal›d›r. Seçilen program›n hoflnut olsa bile e¤itimin özünden hoflnut olama-
bulundu¤u ilde; bar›nma, beslenme ve kültürel yaca¤› için baflar›l› olamayabilir.
olanaklar hesaba kat›lmal›d›r.
Mesle¤i Tan›ma
• Fiziksel Özellikleriniz: Kendiniz için belir-
‹nsan›n kendini tarafs›z de¤erlendirmesi ve
ledi¤iniz mesle¤in gerektirdi¤i fiziksel özelliklere
tan›mas› kolay de¤ildir. Bireyin deneyimleri yeter-
ne derece yatk›ns›n›z. Örne¤in, jeoloji mühendis-
sizse kendini kan›tlama ve tan›ma daha zordur.
li¤ini seçecekseniz; gezmeye, do¤an›n incelikleri-
‹nsan›n kendini tan›mas›n› engelleyen etmenlerin
ni incelmeye merakl› olmal›s›n›z. Askerî alan› ter-
bafl›nda baflkalar› taraf›ndan be¤enilme, kabul
cih edecekseniz fiziksel bir kusurunuzun olma-
görme iste¤i vard›r. Kendini baflkalar›na göre de-
mas› gerekir.
¤erlendiren kifli zamanla kendi özelliklerinin far-
• Kiflisel Özellikleriniz: Her meslek belirli k›na varamaz olur, özelliklerini zamanla unutur.
psikolojik özellik gerektirir. Meslekte baflar›l› ol- Kendini tan›mak isteyen kifli, de¤iflik ortamlarda
mak sadece zekâ ile sa¤lanamaz. Bunun yan›nda neler yaflad›¤›n› çeflitli olaylar ve durumlar karfl›-
baz› psikolojik özelliklerde gerektirmektedir. Hu- s›nda neler hissetti¤ini s›k s›k gözden geçirmeli ve
kuk seçecek bir ö¤rencinin, muhakeme gücünün yaflant›s›n› tan›mlamal›d›r.
mayıs 2008
10

11. Bilim ve Aklın
Aydınlığında
e¤itim
Bir Meslek Hakk›nda Neler Bilinmeli aras›nda kazanç fark› var m›d›r?
Meslek Mensuplar›n›n Yapt›¤› Bafll›ca Fa- ‹fl Bulma Olana¤› ve Mesle¤in Gelece¤i:
aliyetler: Bir gün, hafta veya ayda yap›lan tipik ifl Meslekte çal›flanlar›n say›s› ve meslek mensupla-
nedir? Bu iflte çal›flan insanlar›n yapmak zorunda r›na ülkemizde ve dünyada duyulan ihtiyaç nedir?
oldu¤u ne gibi faaliyetler vard›r? Birinci derecede Meslek ülkenin her yerinde icra edilebilir mi?
insanlarla m› yoksa objelerle mi meflgul olun-
Meslek Mensuplar›n›n Ba¤l› Oldu¤u Oda
maktad›r? ‹flin hofl ve hofl olmayan, hafif ve a¤›r
ve Sendikalar: Mesle¤e girmeyi veya meslek üye-
olan yanlar›, çal›flanlar›n bafll›ca yüklenmek zo-
lerinin faaliyetlerini denetleyen oda ve dernekler
runda olduklar› sorumluluklar nelerdir? Ne çeflit
var m›d›r? Varsa girifl koflullar› nelerdir?
alet, araç-gereç kullan›lmaktad›r? Seyahat etmek
gerekli midir? Gelece¤in Meslekleri
Çal›flma Ortam›: ‹fl nas›l bir ortamda yürü- Yap›lan yat›r›mlar do¤rultusunda yeni oldu-
tülmektedir? ‹fl aç›k alanda m› yoksa kapal› alan- ¤u kadar uzlaflmay› gerektiren pek çok meslek
gençleri bekliyor. Bir zamanlar doktorluk, ö¤ret-
Mesleki ve Teknik E¤itim
da m› yürütülmektedir? Mesle¤e özgü hastal›klar
var m›d›r? Baflka insanlarla m› yoksa yaln›z m› ça- menlik ve mühendislik el üstünde tutulurdu. Son
l›fl›lmaktad›r? y›llarda her alanda meydana gelen de¤ifliklik
meslekleri de de¤ifltirmifl durumda. Elbette de¤i-
Çal›flma Koflullar›: Günlük çal›flma süresi
flim f›rt›nas› geçmifle dair her türlü mesle¤e olan
ne kadard›r? Gece, hafta sonu nöbetleri var m›d›r?
ilgiyi de¤ifltiremedi.
Y›ll›k izin ne kadard›r? Kaç yafl›nda emekli olu-
nur? Bir zamanlar itibarl› olan meslekler günü-
müzde de önemini korumakta. Bununla birlikte
Çal›flanlarda Aranan Nitelikler:
geçmiflin gözde meslekleri ile gelece¤in gözbebe-
Yafl: ‹fle girebilmek için en küçük ve en bü- ¤i olan meslekler bir arada yaflayacak ve onlar›n
yük yafl s›n›r› nedir? da ortak paydas› uzlaflma olacak.
Boy ve A¤›rl›k: Boy ve a¤›rl›k s›n›r› var m›-
DOSYA
d›r? KAYNAKÇA
Yetenekler: Bu mesle¤i icra edebilmek için 1. KEPÇEO⁄LU, Muharrem, Psikolojik Dan›flma
hangi yeteneklere ne düzeyde ihtiyaç vard›r? ve Rehberlik. Özdemir Ofset, Ankara 1996.
Mesle¤e Haz›rlanma: Mesle¤e girebilmek 2. KUZGUN, Y›ld›z. Mesleki Rehberlik Ders
Notlar›. Ankara 1983.
için gerekli olan kaç›n›lmaz ve istenen haz›rl›k
düzeyi nedir? Mesle¤e haz›rlayan okullar hangile- 3. KUZGUN, Y›ld›z. ‹lkö¤retimde Rehberlik.
ridir? Bu okullara nas›l girilir, e¤itim süresi ne ka- Nobel Yay›n Da¤›t›m, Ankara 1999.
dard›r? 4. CAN, Gürhan. Psikolojik Dan›flma ve Rehber-
lik. Pegema Yay›nc›l›k, Ankara 2002.
‹lk ‹fle Girifl: ‹lk ifle girifl nas›l olmaktad›r? Ki-
5. BAKIRCIO⁄LU, Rasim. Rehberlik ve Psikolo-
flinin kendi iflini kurmas› gerekiyorsa en az ne ka-
jik Dan›flma. Turhan Kitabevi, Ankara 1994.
dar sermaye gerekir?
6. KÖKSALAN, Bahad›r. 2000’li Y›llarda Lise E¤i-
Meslekte ‹lerleme: ‹lerleme olana¤› var m›- timine Ça¤dafl Yaklafl›mlar Sempozyumu. T.C. ‹stanbul
d›r? Kültür Üniversitesi Yay›nlar›. ‹stanbul 2003.
Kazanç: Ayl›k kazanç ne kadard›r? Kazanç 7. ‹fi VE ‹fiÇ‹ BULMA KURUMU, Meslekler Reh-
sabit ve sürekli midir? Türkiye’nin çeflitli bölgeleri beri. MEB Talim ve Terbiye Kurulu Baflkanl›¤›, Ankara
1998.
mayıs 2008
11

12. Bilim ve Aklın
Aydınlığında
e¤itim
MESLEK‹ E⁄‹T‹M VE
MESLEK‹ YÖNLEND‹RME
HAB‹BE ÖÇAL*
Mesleki ve Teknik E¤itim
Meslek E¤itimi (ME) ya da geliflmifl ülkeler- daha çok oto tamircili¤i ya da kaynakç› gibi belli
deki kullan›m›yla Kariyer ve Teknoloji E¤itimi alanlara odaklanm›fl durumdayd›. Durum böyle
(KTE) kat›l›mc›lara el becerisi veya pratik aktivite- olunca meslek e¤itimi kavram› toplumsal alt s›n›f-
ler yoluyla kariyer kazand›rmay› amaç edinen ve lar›n tercih etti¤i bir e¤itim olarak alg›lan›yordu.
geleneksel olarak akademik olmayan temellere Bunun yan›nda, meslek e¤itimi 20. yy. boyunca
dayanan belli bir meslek, ifl, ticaret ya da zanaat de¤iflik alanlarda da kendini gösterdi. fiu anda
DOSYA
dal›yla alakal› olan e¤itimdir. Kat›l›mc›lar belli bir meslek e¤itimi geleneksel zanaatlar›n ve tar›msal
teknik alanda uzmanl›k s›fat›n› ald›klar›nda mes- endüstri diyebilecegimiz mesleklerin yan›s›ra, pe-
leki e¤itim bazen teknoloji e¤itimi olarak da ad- rakende sat›fl, turizm, bilgi teknolojisi, cenaze hiz-
land›r›lmaktad›r. metleri, kozmetik gibi alanlar› da kapsamaktad›r.
Genel anlamda “ifl” ve “meslek” birbirleri- Geliflmifl ülkelerin kalk›nmalar›na bakt›¤›-
nin yerine kullan›lan iki terimdir. Mesleki e¤itim, m›zda, geliflmiflli¤in en önemli unsurlar› olarak bi-
teorik ve kavramsal bilgiye dayanan ve üçüncü lim, teknoloji ve yetiflmifl insan gücü oldu¤unu
aflama e¤itimi diyebilece¤imiz bir e¤itimdir. görürüz. Yetiflmifl insan gücü gerek ekonomiye
gerek bilimsel geliflime do¤rudan katk›s› olan
Günümüzde, iflgücü piyasas›ndaki çeflitlen-
önemli k›stast›r. Ülkeler, geliflimlerini sa¤layabil-
menin ve ekonominin daha yüksek seviyede be-
mek ve geliflmiflli¤in devam› için uygun bir süreç
cerilere sahip insanlara olan talebinin artmas›yla
içerisinde mesleki e¤itime yat›r›m yapmak veya
birlikte, devletler ve ifl piyasas› meslek e¤itimine
bu gücü di¤er ülkelerden ithal etmek zorundad›r-
daha çok yat›r›m yapmaya ve finansman ay›rma-
lar. Yetiflmifl insan gücü ithali pahal› olmakta, ge-
ya bafllad›. 20. yy. sonlar›na kadar meslek e¤itimi
rek ülke menfaatleri gerekse millî menfaatler aç›-
* Talim ve Terbiye Kurulu Program Gelifltirme Dairesi Baflkanl›¤›
mayıs 2008
12

13. Bilim ve Aklın
Aydınlığında
e¤itim
s›ndan da olumsuz karfl›lanmaktad›r. Ülke insan›- Çocuk, ilkö¤retimin sekizinci y›l›nda genel,
na yap›lacak yat›r›m, en ak›lc› ve geri dönüflümü akademik veya mesleki e¤itime yönelme tercihini
daimî olan bir yat›r›md›r. Bununla beraber geliflti- yapma durumunda olacak ya da e¤itime devam
rilecek uygun e¤itim politikalar› ve pratik uygu- etmeyip çal›flma yaflam›na erken girmeyi tercih
lamalarla bu yetiflmifl insan gücünün gerek duyu- edecektir. Bu nedenle ilkö¤retimdeki rehberlik
lan alanlarda da istihdam› ve de¤erlendirilmesi hizmetleri çok önem tafl›r. Ö¤renci bu devrede ta-
gerekmektedir. Yetifltirilmifl fakat çeflitli sebepler- kip edilmeli ve rehberlik ve yönlendirme mutlaka
den dolay› etkin olarak kullan›lamayan bu güç etkili ve verimli bir flekilde yap›lmal›d›r.
için yap›lan yat›r›mlar at›l olarak kalmakta, moti-
Yönlendirmede amaç, yak›n çevre ve eko-
vasyonu düflürmekte ve ülke ekonomisini de
nomik koflullar, de¤iflen dünya ve geliflen tekno-
olumsuz etkilemektedir.
lojiyi dikkate alarak, ö¤rencilerin, çevrenin im-
Mesleki e¤itim, öncelikle iyi bir yönlendir- kânlar› çerçevesinde ifl ve meslek alanlar›n› göz-
meyle bafllar. Bu yönlendirme d›fl faktörlerle be- lemlemeleri sa¤lamak, çeflitli ifl becerileri kazan-
raber, kiflinin daha do¤rusu meslek aday›n›n ilgi, malar›na imkân vermek olmal›d›r. Ayr›ca mevcut
Mesleki ve Teknik E¤itim
istek, kabiliyet ve yetene¤iyle de do¤ru orant›l› ol- meslek programlar› hakk›nda onlar› bilgilendir-
mak zorundad›r. Bireyin yapt›¤› iflin onun ekono- mek ve de küçük çapl› deneyimler kazand›rmak-
mik, sosyal ve psikolojik durumuna anlaml› etki- t›r.
leri bulunmaktad›r. Bireyin ilgi ve yetenekleri ile
MESLEK OKULLARININ DURUMU VE
iflin gerektirdi¤i özellikler aras›ndaki uyum, ifle
‹fi GÜCÜ P‹YASASINDAK‹ YER‹
karfl› motivasyonunda ve iflteki baflar›s›nda da et-
kili olan faktördür. Meslek seçiminin isabetli ol- Mesleki ve teknik e¤itim kurumlar›n›n et-
mas› bireyin kendi ilgi ve yetenekleri ile iflin ge- kinli¤i ve verimlili¤i, yetifltirdi¤i ifl gücünün, ifl gü-
rektirdi¤i nitelikleri tan›mas› ile mümkündür. cü piyasas›n›n talepleriyle nitelik ve nicelik yö-
Mesleki e¤itimin istenen düzeyde gelifltirilmesi ve nünden uygunlu¤u ile orant›l›d›r. ‹fl gücü piyasa-
geliflmifl ülkelerin meslek normlar›n› yakalamas› s›n›n ifl gücü talebi de¤iflen dünya ile birlikte,
için meslek okullar›na gidecek ö¤rencilerin bi- ekonomik ve teknolojik geliflmelere göre ivme
DOSYA
linçli ve istekli seçim yapabilmeleri, ancak mesle- kazanmaktad›r. Bu ba¤lamda ifl gücü piyasas›, ifl
ki rehberlik ve dan›flmanl›k hizmetlerinin geliflti- gücü talebinin sürekli ve düzenli olarak izlenme-
rilmesiyle sa¤lan›r. si gerekmektedir. ‹fl gücü piyasas› teriminden yal-
n›zca ülkemiz ifl gücü piyasas› anlafl›lmamal›d›r. ‹fl
Yöneltme ve yönlendirmenin ne zaman
gücü piyasas› analizinde, ülkemizle beraber
bafllayaca¤›na bakacak olursak, asl›nda bu, aile
AB’deki ve dünya ifl gücü piyasas›ndaki geliflme-
içinde çocu¤un geliflimiyle bafllar dense de ger-
lerin de dikkate al›nmas› gerekmektedir. Ülkemiz-
çekçi ve bilimsel bir yöneltme ve yönlendirme, il-
de ifl gücü arz› ve talebi aras›nda ciddi uyumsuz-
kö¤retim y›llar›nda olur. ‹lkö¤retim y›llar›, çocu-
luk mevcuttur. Bunun nedeni olarak mesleki e¤i-
¤un kiflilik geliflim aç›s›ndan kritik bir dönemi
tim kurumlar›nda uygulanan e¤itim programlar›,
oluflturur. Bu dönemde; güven geliflimi, kendini
bu programlarla yetifltirilen teknik ifl gücü ile ifl
kabul, benlik tasar›m›, içsel denetimin geliflmesi,
gücü piyasas›n›n ihtiyaçlar› aras›nda nitelik ve ni-
sosyal sorumluluk ve duyarl›l›k gibi kiflilik özel-
celik yönünden bir uyum sa¤lanmamas›ndan kay-
likleri kazan›lmaktad›r. Bunlar bireyin mesleki ge-
naklanmaktad›r. Ayn› zamanda dünyada h›zla ge-
liflimi aç›s›ndan büyük önem tafl›maktad›r. Çocuk-
liflen teknoloji, yeni mesleki uygulamalar› da be-
luk döneminde oluflan tutum ve alg›lar, de¤erler,
raberinde getirmifltir. Bu süreçte uyum önemli bir
e¤itsel ve mesleki yaflama yön vermektedir.
problemdir. ‹flletmelerde verilen beceri e¤itimi de
mayıs 2008
13

14. Bilim ve Aklın
Aydınlığında
e¤itim
belirtilen durumdan olumsuz yönde etkilenmekte de a¤›rl›kl› olarak temel mesleki e¤itime yönlen-
ve bu h›za ayak uyduramamaktad›r. Bu durum da dirilmektedir. Türkiye’de de kalk›nma planlar›nda
uygulanan mesleki ve teknik e¤itim programlar›- ve 17. Millî E¤itim fiûras›nda al›nan kararlarla or-
n›n yeniden tan›mlanmas›n› ve gözden geçirilme- taö¤retimin mesleki e¤itim a¤›rl›kl› olarak yap›-
sini gerektirmektedir. Hangi mesleklerin hangi se- land›r›lmas› hedeflenmifltir. Türkiye’nin uzun dö-
viyede yeterlilik ve olgunluk gerektirdi¤i, e¤itim nemli hedefi, ortaö¤retim ö¤rencilerinin yüzde
ihtiyac›n›n hangi e¤itim kurumlar›nda etkili ola- 35’inin genel liselerde, yüzde 65’inin ise meslek li-
rak karfl›lanabilece¤i belirlenmeli ve buna uygun selerinde ö¤renim görmesidir. Günümüz Türk or-
e¤itim stratejileri gelifltirilmelidir. taö¤retim sisteminde ise tam tersi bir durum söz
konusudur.3
E¤itimi sürdürülen mesleklerin, e¤itim
programlar›n›n, e¤itimcilerin ve ders materyalleri- Ortaö¤retim kademesinde genel ve mesleki
nin, iflletmelerdeki uygulamalarda ifl gereklerine e¤itim kurumlar›na devam eden ö¤renci yüzdele-
tam olarak uygun olmad›¤› belirtilmektedir. E¤i- rinde AB ülkeleri aras›nda anlaml› farkl›l›klar var-
tim araçlar›n›n, ö¤retilen teknik ve teknolojilerin d›r. AB ülkeleri ortalamas›, ortaö¤retim kademe-
Mesleki ve Teknik E¤itim
genellikle eski oldu¤u da bilinmektedir. Mesleki sinde genel e¤itim kurumlar›nda ö¤retim görenle-
e¤itim veren okul mezunlar›n›n ifl gücü piyasas›- rin yüzde 41, mesleki e¤itim kurumlar›nda ö¤re-
n›n talep etti¤i niteliklere tam anlam›yla sahip de- nim görenlerin ise yüzde 59’luk bir a¤›rl›¤› oldu-
¤ilken; bir yanda iflletmelerde nitelikli ara eleman ¤unu göstermektedir. AB ülkelerinde ortaö¤retim
a盤›, di¤er yanda mezunlar›n iflsizli¤i ya da baflka kademesinde, mesleki e¤itimde a¤›rl›kl› bir yap›-
alanlarda çal›flmalar› söz konusudur. 1 land›rma vard›r.
Küresel pazarda rekâbet eden ülke ekono- Mesleki e¤itime geliflmifl ülkeler nezdinde
milerinin nitelikli ifl gücü bak›m›ndan durumlar› bak›ld›¤›nda ç›rakl›k e¤itimi sistemiyle de yak›n
incelenerek yap›lan s›ralamada, Türkiye’nin 60 iliflkisi olan meslek e¤itimi ortaö¤retimde ve orta-
ülke aras›nda 37. s›rada oldu¤u anlafl›lmaktad›r.2 ö¤retim sonras›nda verilmektedir. Meslek e¤itimi,
Meslek lisesi mezunlar›, genellikle iflletmelerde ifl daha sonra bafllayacak olan ö¤rencili¤in temel
gere¤i olan deneyim ve birikimi sergileyemedik- standartlar›n›n verilmesinde ve k›smen de ileriye
DOSYA
lerinden veya isteksiz çal›flma tutumlar›ndan do- dönük olarak akademik bilimsel e¤itime kredi te-
lay› tercih edilmemekte, yerlerine iflletme sahiple- mini olarak alg›lanmaktad›r. Ancak kendi bafl›na
ri daha düflük ücretle deneyimsiz elamanlar ala- ele al›nd›¤›nda meslek e¤itimi çok nadiren yükse-
rak iflyerinde ö¤renme yöntemini benimsemekte- kö¤retimin bir parças› olarak görülmektedir. Orta-
dirler. Bu uygulamalar, k›sa dönemde fayda geti- ö¤retim düzeyinde ya kredi olarak al›nan ya da
rirken uzun vadede ülke ekonomisine çok büyük ba¤›ms›z okullarda verilen meslek e¤itimi, orta-
problemleri beraberinde tafl›maktad›r. Sonuçta, ö¤retim sonras›nda ise Teknoloji Enstitülerinde
ülke sanayisi uluslararas› rekâbette nitelik sahibi veya Meslek Yüksek okullar›nda verilmektedir.
ara insan gücünden yoksun kal›rken, gençler Mesleki e¤itim uygulamalar›na birkaç ülkeden ör-
mesleksiz meslek liseliler olarak iflsiz kalmakta- nek verecek olursak;
d›rlar. Türkiye, genç iflsiz s›ralamas›nda dünya al-
Amerika Birleflik Devletleri
t›nc›s›d›r. Bugün gençlerin dörtte birinden fazlas›
iflsizdir ve bu oran sürekli artmakta birtak›m sos- Amerika Birleflik Devletleri’nde meslek e¤i-
yal problemleri kamç›lamaktad›r. Temel mesleki timi bir eyaletten di¤erine farkl›l›k göstermekte-
e¤itim, ortaö¤retim (lise) kademesinde uygulan- dir. Teknik ve mesleki e¤itimin ço¤unlu¤u Com-
maktad›r. Ortaö¤retim ça¤› gençli¤i, AB ülkelerin- munity College denen meslek yüksekokullar›nda
mayıs 2008
14

15. Bilim ve Aklın
Aydınlığında
e¤itim
Mesleki ve Teknik E¤itim
verilmektedir. Bunun yan›nda birçok eyalette, bir birim, bu iflleri organize ve gerekli gördü¤ü
devlet üniversiteleriyle eflit diyebilece¤imiz bir programlar› finanse etmekle görevlidir. 5
kredilendirme sistemine sahip Institue of Techno-
Avustralya
logy bulunmaktad›r.
Avustralya’da meslek e¤itimi genellikle or-
Tarihsel olarak Junior High Schools ve High
DOSYA
taö¤retim e¤itiminden sonra meslek ö¤retimi ve
Schools türü okullar, ev ekonomisi, ahflap ve metal
e¤itimi sistemi denilen bir sistem ile Kay›tl› E¤itim
iflleri, daktilo, ticaret, tasar›m, oto tamircili¤i gibi
Kurulufllar› (RTO) taraf›ndan verilmektedir. Bu
alanlarda kurslar düzenlemekte ise de okullar,
e¤itim kurulufllar›nca ö¤rencilere sa¤lanm›fl olan
standart temelli e¤itim reformu dolay›s›yla daha
diploma ya da sertifika belgeleri ülkenin sanayi
çok akademik a¤›rl›kl› programlara yer vermekte-
kurulufllar› ya da di¤er e¤itim kurumlar› taraf›n-
dirler. School to Work denilen yap›land›r›c› giri-
dan kabul edilmektedir. Kay›tl› E¤itim Kuruluflu,
flim, yoluyla akademik amaçl› ö¤renim ile ifl dün-
federal devlete ya da eyalet yönetimine ba¤l› ola-
yas›ndaki ba¤lant›y› sa¤lamak için federal devlet
bildi¤i gibi özel de olabilmektedir. Avustralya’da
ve eyaletlerce bafllat›lan giriflimdir. Ö¤renci bu sü-
faaliyet gösteren tüm kay›tl› e¤itim kurumlar› ve
reçte bazen hiç bir ödeme yap›lmadan çal›fl›p tec-
vermifl olduklar› mesleki e¤itim alanlar› Ulusal
rübe kazan›r ve akademik kredi elde eder. 4
E¤itim Bilgi Hizmetleri (NTIS) denilen bir sistem-
Amerika Birleflik Devletleri’nde, Kariyer ve de kay›tl›d›r.
Teknik E¤itim denilen yasa çerçevesinde federal
Kay›tl› E¤itim Kuruluflu olabilmek için
düzeyde mesleki ve yetiflkin e¤itimi düzenlen-
Avustralya Devleti’nin belirledi¤i asgari flartlar› ta-
mektedir. Bu çerçevede Federal E¤itim Bakanl›¤›
fl›mak gerekmektedir. 2001 y›l›nda belirlenen bu
bünyesinde Mesleki ve Yetiflkin E¤itimi denilen
mayıs 2008
15

16. Bilim ve Aklın
Aydınlığında
e¤itim
TABLO 1: AVUSTURALYA’DA MESLEK‹ E⁄‹T‹M GÖRENLER‹N YAfi VE C‹NS‹YET DA⁄ILIMLARI
Mesleki ve Teknik E¤itim
flartlar, belli bir ak›flkanl›k sa¤lamak ve denetleme belirleyen ve de¤erlendiren on kuruldan birine
sürecinde standartlaflt›rmay› ölçmek için art›k ge- aittir.
leneksel “kan›t gösterme ve süreç temelli mo-
DOSYA
Bunlardan baflka Avustralya’da federal dü-
del”den sonuca gitmek zor oldu¤undan baz›
zeyde, eyalet düzeyinde ya da bölgesel düzeyde-
maddeleri yürürlükten kald›rarak yaklafl›k 20 olan
ki bakanlar›n mülkiyetinde olan Millî Mesleki E¤i-
temel standard› üçe indirdi. Bu uygulama “sonuç
tim Araflt›rma Merkezi (NCVER) kâr amac› gütme-
alma temelli modele” kaymaktad›r. Bir gönüllü
yen bir sivil toplum kuruluflu niteli¤indedir. Bu
denetleme süreci diyebilece¤imiz “mükemmellik
kurulufl, mesleki e¤itim konusunda kaynak topla-
kriterleri” denilen sistem de flu anda gelifltirilme
mak, bunlar›n analizini ve de¤erlendirmesini yap-
aflamas›ndad›r. Bu flekilde elde edilen belge ile il-
mak ve ilgili kurulufllara aktarmakla görevlidir.
gili kurulufl kendisini kaliteye odakl› mükemmel
Tablo 1’de 2006 y›l›nda Avustralya’daki mesleki
e¤itim veren e¤itim kurumu olarak piyasada pa-
e¤itimden yararlanan kimselerin yafllara ve cinsi-
zarlayabilecektir.
yete göre da¤›l›m› gösterilmifltir.
Avustralya’da e¤itim paketi sisteminin
Tablodan anlafl›laca¤› gibi yafl grubu olarak
önemli bir özelli¤i de mesleki e¤itimin gerekli
en fazla meslek e¤itiminden en fazla 15-19 yafl
flartlar›n›n, bu e¤itimi verenlerin devlet taraf›ndan
grubu yararlanmaktad›r ki bu da lise e¤itimi dev-
de¤il de endüstri taraf›ndan tan›mlanm›fl olmas›-
resine denk gelmektedir. Yine orta ve üst yafl gru-
d›r. E¤itim paketi, Endüstri Beceri Kurullar› deni-
bu diyebilece¤imiz kimseler aras›nda da mesleki
len ve bu alandaki gerekli olan liyakat flartlar›n›
mayıs 2008
16

17. Bilim ve Aklın
Aydınlığında
e¤itim
e¤itime büyük ilgi oldu¤u görülmektedir.6 lar üniversitelerin girifl s›navlar›nda zorlanmakta-
d›rlar.
AB üyesi ülkeler incelendi¤inde meslek
e¤ititiminde farkl› uygulamalar bulunmaktad›r. Almanca Konuflulan Ülkeler ve Almanya’da
AB, gelifltirdi¤i ve üye ülkelerin uygulamas› için Meslek E¤itimi
belirledi¤i meslek e¤itimi standartlar›nda, herkes
Mesleki E¤itim; Avusturya, Almanya, Litvan-
için uygun ve yeterli meslek e¤itimi sa¤layacak
ya ve ‹sveç gibi Almanca konuflulan ülkelerde
koflullar›n haz›rlanmas› öngörülmüfltür. Tüm sek-
e¤itimin önemli bir parças› olarak görülmektedir.
törlerde ihtiyaç duyulan ifl gücünün yetifltirilmesi
Mesela Almanya’da 1969 y›l›nda ç›kar›lan bir yasa
için imkânlar oluflturulmas›n› ve yeni teknolojile-
mesleki e¤itim sistemini düzenleyip tek bir çat› al-
re uygun beceriler edinilmesinin sa¤lanmas›n› ve
t›nda birlefltirmekte ve devletin, sendikalar›n, sivil
bu alanda üye devletlerle ifl birli¤i yap›lmas›n› flart
toplum örgütlerinin, sanayi ve ticaret odalar›n so-
koflmaktad›r. Görüldü¤ü gibi burada öne ç›kan,
rumluluklar›n› paylaflt›rmaktad›r. Bu sistem Al-
devletin meslek e¤itimi için sa¤layaca¤› koflullar
manya’da oldukça revaçtad›r. 2001 y›l›nda 22 ya-
yan›nda, bunu tüm sektörlerdeki ilgili ifl gücü ih-
Mesleki ve Teknik E¤itim
fl›n alt›nda kalan genç nüfusun üçte ikisi ç›rakl›k
tiyac› ile de iliflkilendirmektedir.7 Bu ba¤lamda,
okulunda e¤itim almaya bafllad› ve bunlar›n %78’i
AB ülkelerindeki uygulamalara k›saca göz atal›m;
okullar›n› baflar›yla tamamlad›lar. Bu, Almanya’da
Finlandiya 22 yafl alt›nda kalan genç nüfusun yaklafl›k
%51’inin bir ç›rakl›k program›n› tamamlad›¤› an-
Finlandiya’da meslek e¤itimi, ortaö¤retim
lam›na gelmektedir. 2003 y›l›ndan beri her üç flir-
içinde de¤erlendirilmektedir. Dokuz y›ll›k çok
ketten birisi ç›rakl›k e¤itimi imkân› sunmaktad›r.
amaçl›, kapsaml› bir e¤itimin ard›ndan ö¤renciler
2004 y›l›nda Almanya’da hükûmet sendikalarla
ya ortaö¤retim sonras›nda üniversiteye haz›rl›k
ortak yürüttü¤ü çal›flma sonucunda çok küçük
niteli¤indeki Lukio’ya veya mesleki e¤itim okulu-
flirketler hariç tüm flirketlerin ç›rakl›k sistemiyle
na gitmektedir. Her iki ortaö¤retim flekli de üç y›l
çal›flmas›n› zorunlu k›lan bir yasa ç›karma sözü
sürmektedir. Bunlardan birincisi üniversiteye,
verdi. Almanya bu yönüyle teorik ve uygulamal›
ikincisi de Finlandiya meslek yüksek okullar›na
e¤itim programlar›n›n birlefltirildi¤i ikili bir siste-
DOSYA
(politeknik) haz›rl›k niteli¤i tafl›maktad›r. Belli
me sahiptir. ‹flletmede verilen uygulama ve bir
alanlarda, mesela Polis Okulu Hava Trafik Kon-
meslek okulunda al›nan teorik e¤itim sayesinde
trolörlü¤ü gibi mesleki e¤itim okullar› ve üniver-
e¤itim ve istihdam aras›nda bir ba¤ kurulmufltur.
siteye haz›rl›k niteli¤i tafl›yan okullar› da bitirme-
Bu alanda e¤itimini devam ettirecek olanlar›n is-
yi bu okullara girme flart› olarak getirmektedir. Bu
tihdam› kolayl›kla sa¤lanabilmektedir. Bu alanda
uygulama, ö¤rencilerin ortaö¤retimi iki kez oku-
e¤itimi tamamlayanlar, yüksek teknik okullar› ve-
malar›na sebep olmaktad›r. Finlandiya’daki mes-
ya üniversitelere yönlendirilmektedirler. Alman-
lek okullar›nda e¤itim ücretsizdir. Ayr›ca düflük
ya’da vas›fl› iflçi statüsünde olanlar›n % 90’› bir
gelirli ailelerin çocuklar›na burs imkânlar› da su-
meslek diplomas›na ya da sertifikas›na sahiptir.
nulmaktad›r. Müfredat mesleki a¤›rl›kl›d›r ve müf-
redat›n akademik k›sm› verilen kursun nitelikleri- Fransa
ne göre ayarlanabilmektedir. Meslek okullar› ge-
Frans›z e¤itim sisteminde, genel ve teknik
nellikle belediyelere ba¤l› olarak idare edilmekte-
e¤itim ayn› yap› içerisinde ele al›nmaktad›r. Or-
dir. Ortaö¤retimi bitiren bir kimse ya meslek yük-
taokul e¤itiminin ilk iki y›l›n bitiminden sonra ge-
sekokuluna ya da üniversitelere gidebilme imkâ-
nel e¤itime ya da teknik ve mesleki e¤itimlerinin
n›na sahiptir. Fakat meslek okullar› ifl a¤›rl›kl›
devam›n›, genel e¤itimlerini sürdürerek lise dip-
okullar olduklar› için bu okullardan mezun olan-
mayıs 2008
17

18. Bilim ve Aklın
Aydınlığında
e¤itim
lomas› almak ve yüksek ö¤retime geçmek seçe- ler sosyal taraflar›n ulusal mesleki e¤itim politika-
nekleri izler. Lise e¤itiminde bunlar›n d›fl›nda ka- s›, dan›flmanl›k konseylerine ve mesleki e¤itime
lanlar ise iki y›ll›k mesleki e¤itim görerek, temel iliflkin araflt›rma faaliyetlerine kat›lmalar›n› sa¤la-
mesleki e¤itim sertifikas› veya ç›rakl›k meslek ser- maktad›r. Bu düzenlemeler sertifikaland›rma ko-
tifikas› almaktad›rlar. Di¤er seçenekleri de içeren mitelerine de kat›larak, ilgili taraflar aras›nda
bu sistemde dikkate de¤er unsur, al›nan diploma uyum sa¤lanmaktad›r.
veya sertifikalar›n mezunlara bir yeterlilik sa¤lan-
Yukar›daki ülkelerin meslek e¤itimi ve
d›¤›n›n kan›tlanmas›ndan baflka büro açmak, en-
meslek edindirme ölçütlerini de¤erlendirdi¤imiz-
düstride istihdam edilmek için aranan bir belge
de, ülkemizde mesleki e¤itim ve meslek edindir-
olmas›d›r.
me sürecinde aksakl›klar ve yetersizlikler görül-
‹ngiltere mektedir. Bu durumda acil olarak gerek e¤itim
politikam›z›n gerekse sivil toplum kurulufllar›m›-
‹ngiltere’de ortaö¤retimde ‹leri E¤itim Ko-
z›n yeniden yap›land›r›lmalar› ve geliflmifl ülkeler-
lejleri mesleki e¤itim sunmaktad›r. Üçüncü Kade-
deki e¤itim süreçleriyle paralellik arz etmeleri ge-
Mesleki ve Teknik E¤itim
me Kolejleri ise mesleki ve genel e¤itimin bir ara-
rekmektedir.
da oldu¤u kurumlard›r. Burada ö¤rencilerin nite-
liklerine göre düzenlemeler yap›lmakta ve ‹leri ___________________
Seviyede Genel E¤itim Sertifikas›, Genel Ulusal 1
“Mesleki E¤itim Sistemimiz ve ‹flletmelerdeki
Mesleki Nitelikler ve Ulusal Mesleki Nitelikler gibi Beceri E¤itimi: Sorunlar ve Çözüm Önerileri” Raporu,
sertifikalar verilerek adaylardan özel meslekler T‹SK 3 Eylül 2004, s.14.,Ankara.
için baz› zorunlu yeteneklerin gösterilmesi isten- 2
Uluslar aras› Yönetim Gelifltirme Merkezi,
mektedir. Türkiye’de bulunmayan bu sertifika
Dünya Rekâbet Y›ll›¤›, 2004 (IMD).
programlar› için yap›lan de¤erlendirmelerin neti-
Eurostat, Young’s People’s Training, Key Data
3
cesinde elde edilen yeterlilikler ve belgeler istih-
On Vocational Training ‹n The European Union, p.26.
damda aranan ölçütler olarak de¤erlendirilmekte-
dir.
4
Levesque, K. (2003). Trends in High School
Vocational/Technical Coursetaking: 1982–1998
DOSYA
‹spanya
(NCES 2003-025). U.S. Department of Education. Was-
Meslek e¤itimi, k›sa süreli ve uzun süreli hington, DC: National Center for Education Statistics.
olarak belirlenmifltir. K›sa süreli meslek e¤itimin- 5
Levesque, K., Lauen, D., Teitelbaum, P., Alt,
de genel ortaö¤retime devam etmeyen ö¤renciler M., and Librera, S. (2000). Vocational Education in
e¤itilmekte ve bu e¤itimi iki y›lda tamamlayarak the United States: Toward the Year 2000 (NCES 2000-
teknik asistan diplomas› almaktad›rlar. Uzun süre- 029). U.S. Department of Education. Washington, DC:
li e¤itimde ise belli bir alanda uzmanl›k için e¤i- National Center for Education Statistics.
tim sa¤lanmaktad›r. Bu e¤itim, k›sa süreli e¤itime 6
Working Group for International Cooperation
ek olarak üç y›l sonunda tamamlanarak uzman
in Vocational and Technical Skills Development, Do-
teknisyen unvan› verilmektedir. Burada mesleki
nor policies in skills development: Reforming educati-
e¤itimin amaçlar›ndan birisi uzmanl›k derecesin-
on and training policies and systems.
de e¤itim alm›fl insan gücünün oluflturulmas› ola- 7
Jørn Søgaard and Norbert Wollschläger On
rak ifade edilmektedir.
the occasion of the conference on Internationalising
Yunanistan vocational education and training in Europe Thessa-
Yunanistan’da mesleki e¤itimi seçen ö¤ren- loniki, Greece 25 - 27 May, 2000.
cilerin say›s› az olmas›na karfl›n, ilgili düzenleme-
mayıs 2008
18

19. Bilim ve Aklın
Aydınlığında
e¤itim
MESLEK‹ VE TEKN‹K E⁄‹T‹M
HARUN YILDIZ*
Mesleki ve Teknik E¤itim
Mesleki ve teknik e¤itim, bilindi¤i gibi, bi- melerin ihtiyaç ve talepleri de göz önünde bulun-
reye meslek yaflam›yla ilgili bilgi ve beceri kazan- durulmal›d›r. Geliflmifl ülkelerde e¤itimle ilgili sü-
d›ran ve bireyin yeteneklerini de¤iflik boyutlar›yla rekli yap›lan de¤erlendirme ve analizler giderek
gelifltirmeyi hedefleyen e¤itim sürecinin ad›d›r. daha fazla önem kazanmaktad›r. Bu yüzden siste-
Bu süreçte genel ve mesleki kültür ile birlikte, ça- min müflteri odakl› hâle gelmesi gerekmektedir.
l›flma yaflam›n›n de¤iflik kollar›yla ilgili gerekli Mesleki ve teknik ö¤retimin müflterisi ise ilgili
DOSYA
olan bilgi, beceri ve ifl al›flkanl›klar› bireye kazan- sektörlerdir. ‹lgili sektörler ile sanayi ve endüstri-
d›r›l›r. nin ihtiyaçlar›na uygun ifl gücü yetifltirilmedi¤i
takdirde, verilen e¤itimin faydas› olmayacakt›r.
Ülkemizde mesleki ve teknik e¤itimin, ge-
Öncelikle mesleki alanlarla ilgili sektörün ihtiyaç-
rek nicelik ve gerekse nitelik olarak yeterli bir dü-
lar›n›n mutlaka belirlenmesi, mezunlar›n durumu
zeyde olmad›¤› bilinen bir gerçektir. Bu yüzden
ile toplumsal anlamda arz ve talep aras›ndaki
y›llard›r tart›fl›lan konular›n bafl›nda, mesleki ve
dengenin ciddi olarak araflt›r›lmas› ve bu do¤rul-
teknik e¤itimin sorunlar› gelmektedir. Bu sorunlar
tuda programlar gelifltirilmesi gerekir.
ise görebildi¤imiz kadar›yla flunlard›r:
2) Ö¤renci Say›lar›nda Görülen Azalma:
1) ‹stihdam Analizinin Yap›lmay›fl›:
Mesleki ve teknik e¤itim alan›nda ülkemiz-
Ülkemizde mesleki ve teknik e¤itimde ge-
de son y›llarda ö¤retmen ve okul say›lar›nda cid-
rekli verimin al›nabilmesi için hemen her y›l istih-
di art›fllar yaflan›rken paradoksal bir flekilde ö¤-
dam analizinin yap›lmas› gerekir. Bu çerçevede
renci say›lar›nda düflüfller gözlenmektedir. Bu du-
toplumsal hedefler ile meslek kurulufllar› ve ifllet-
rum, mesleki e¤itime yönelik ö¤renci talebinin
* Dr., Samsun K›z Teknik Ö¤retim Olgunlaflma Enstitüsü K›z Meslek Lisesi Müdür Yard›mc›s›.
mayıs 2008
19

20. Bilim ve Aklın
Aydınlığında
e¤itim
Mesleki ve Teknik E¤itim
düfltü¤ünü, dolay›s›yla mesleki ve teknik okullara karmaktad›r. Bu süreçte kendi alanlar›n›n devam›
DOSYA
olan ilginin azald›¤›n› göstermektedir. Tabi- niteli¤indeki mühendislik bölümlerine bile gide-
i bunun de¤iflik sebepleri bulunmaktad›r. Fakat bilmeleri imkâns›z hâle gelmektedir.
görünen en önemli sebebi, meslek liselerinden
Yine bu çerçevede ortaya ç›kan bir di¤er
üniversiteye geçifl umudunun azalmas›d›r. Bu
problem, meslek lisesi mezunlar›n›n üniversiteye
ba¤lamda, mesleki ve teknik e¤itime yönelik tale-
giriflte karfl›laflt›klar› bu sorunun afl›lmas› amac›y-
bi art›rman›n en önemli yollar›ndan biri de, ö¤-
la aç›k ö¤retim lisesinden ikinci bir diploma al-
rencilerin üniversiteye girifl umutlar›n› yeniden
mak istediklerinde yaflanmaktad›r. Zira burada da
art›rmakt›r.
meslek lisesi mezunlar›n›n önleri kapal›d›r. Buna
3) E¤itimde F›rsat ve ‹mkân Eflitsizli¤i: karfl›l›k genel lise mezunlar›, isterlerse aç›k ö¤re-
tim meslek lisesine kaydolarak istedi¤i meslek
Her fleyden önce meslek lisesi mezunlar›-
alan›ndan ikinci bir diploma alabilmektedir.
n›n, üniversiteye geçifl aflamas›nda katsay› k›s›tla-
mas› ile karfl›laflmalar›, ciddi sorunlar› ortaya ç›-
mayıs 2008
20

21. Bilim ve Aklın
Aydınlığında
e¤itim
MESLEK‹ VE TEKN‹K
E⁄‹T‹M SÜREC‹
Mehmet AKTAfi* - Hasan KURT** - Cengiz Bar›fl DEVEC‹***
Mesleki ve Teknik E¤itim
Ülkemizde, mesle- Ça¤›m›zda bilimsel
ki e¤itimin uzun bir ve teknolojik geliflme-
geçmifli vard›r. 19. ler, bireylerin ve top-
yüzy›la kadar mesle- lumlar›n yaflam bi-
ki e¤itimi gelenek- çimlerini do¤rudan
sel ç›rakl›k sistemi etkilemektedir. Bu
DOSYA
ile mahalli idarelere durum sosyo-eko-
ba¤l› olarak sürdü- nomik-kültürel de-
rülmüfltür. Osmanl› ¤iflimleri beraberin-
‹mparatorlu¤u döne- de getirmektedir. Di-
minde merkezi idarede ¤er yandan bir ülkenin
mesleki ve teknik e¤itim geliflimini etkileyen en
yer almam›flt›r. Cumhuriyet önemli faktörleri; do¤al kay-
döneminde mesleki ve teknik e¤i- naklar› ve insan gücü olarak ge-
tim devlet politikas› olarak benimsenmifl, nelleyebiliriz. Bu faktörlere; yönetim,
teflkilat yönünden h›zl› bir geliflme göstermifltir. sermaye ve giriflimcilik gibi etkenleri ilave edebi-
Özellikle 1927 y›l›ndan sonra mesleki teknik e¤i- liriz. Buradan hareketle; insan gücü ve do¤al kay-
timin okullaflmas› ve ülke seviyesinde program naklardan yararlanarak yüksek düzeyde üretim-
bütünlü¤ü sa¤lanm›flt›r. verim sa¤lamak bir ülkenin gelifliminin temelidir.
* Zonguldak Kozlu ATL,TL ve EML Müdürü
** Zonguldak Kozlu ATL,TL ve EML Müdür Baflyard›mc›s›
*** Zonguldak Kozlu ATL,TL ve EML Teknik Müdür Yard›mc›s›
mayıs 2008
21

22. Bilim ve Aklın
Aydınlığında
e¤itim
Mesleki ve Teknik E¤itim
Mesleki ve teknik e¤itim süreci; toplum ve veren okullarda egemen olan felsefenin mi be-
DOSYA
bireylerin gerekli ihtiyaçlar›n› karfl›lamak üzere nimsenece¤i yoksa kendine özgü bir yap›n›n m›
belirli bir meslek alan›nda bilgi-beceri-davran›fl gelifltirilmesi gerekti¤i üzerine oluflmufltur. Bugün
kazand›rmay› amaçlar. Bireylerin yaflamsal yete- mesleki ve teknik e¤itim ile ilgili modern yakla-
nek geliflimlerini sa¤layarak sosyal ve ekonomik fl›mlarda bu tür e¤itimi; “birey-meslek-e¤itim” ol-
yönden güçlü olmas›n› sa¤lamak mesleki e¤itimin gular›ndan oluflan, üç boyutlu bir süreç olarak
temel ifllevidir. Modern toplum yap›s›nda her bi- görmektedir. Bu yaklafl›m›n devam›nda gelenek-
reye akademik bilgi ya da e¤itim gerekmeyebilir. sel “ihtiyaç sahibi için e¤itim” anlay›fl›n›n yerini
Ancak yaflam›n idamesi ve ekonomik özgürlü¤ü “herkes için yaflamboyu e¤itim” anlay›fl›na b›rak-
için meslek ya da ifl hayat›n›n olmas› zorunlulu¤u- m›flt›r.
dur. Bireylerin endüstri, tar›m, ticaret ve di¤er hiz-
MTE PROBLEM TANISI ÖNER‹LER‹
met alanlar›na yönelik bir meslek sahibi olarak
haz›rlanmas›, meslek yaflam› içinde gelifltirilmesi, 1-‹stihdam-‹htisaslaflma-‹flbirli¤i:
örgün ve yayg›n sistemlerindeki sistem bütünlü¤ü Günümüze geldi¤imizde mesleki ve teknik
ile sa¤lanmaktad›r. e¤itimin önünde duran problemlerin bafl›nda ni-
Geçmiflten günümüze süregelen mesleki telikli e¤itim alamam›fl mezunlar, bu yan›nda ta-
e¤itimde karfl›lafl›lan temel sorun mesleki ve tek- lep baz›nda ifl piyasas› ve iflverenlerin mesleki be-
nik e¤itim veren okul/kurumlarda genel e¤itim ceri yönünden yeterli görmemesi nedeniyle temel
mayıs 2008
22