2. Ιερά Εξέταςη
Ιερά Εξέταση εύναι γενικόσ όροσ που αναφϋρεται ςτην
εκδύκαςη από την Ρωμαιοκαθολικό Εκκληςύα υποθϋςεων
που αφορούςαν από ανώτερουσ εκκληςιαςτικούσ
αξιωματούχουσ μϋχρι και ομϊδεσ ό μεμονωμϋνα ϊτομα τα
οπούα βαρύνονταν με την κατηγορύα τησ αύρεςησ. Ο όροσ
μπορεύ να αναφϋρεται ςε Ρωμαιοκαθολικό εκκληςιαςτικό
δικαςτόριο ό ϊλλο θεςμό με ςκοπό την καταπολϋμηςη
και καταςτολό των αιρϋςεων, ςε ϋναν αριθμό ιςτορικών
κινημϊτων κϊθαρςησ κατϊ των αιρϋςεων ό ςτη δύκη
ςυγκεκριμϋνων ατόμων με την κατηγορύα τησ αύρεςησ. Ο
θεςμόσ αυτόσ εύναι πολύ γνωςτόσ λόγω του τρόπου
διενϋργειασ των ανακρύςεων βϊςει των οπούων
ςυγκεντρώνονταν ςτοιχεύα για τισ δύκεσ ό ομολογύεσ, με
απϊνθρωπα βαςανιςτόρια.
3. Εκφάνςεισ τησ Ιεράσ Εξέταςησ
Οι ιςτορικού αναγνωρύζουν τϋςςερισ διαφορετικϋσ
εκφϊνςεισ τησ Ιερϊσ Εξϋταςησ: τη μεςαιωνικό,
την ιςπανικό, την πορτογαλικό και τη ρωμαώκό. Λόγω
του αντικειμενικού τησ ςτόχου, που όταν η
καταπολϋμηςη των αιρϋςεων, η Ιερϊ Εξϋταςη εύχε
δικαιοδοςύα τυπικϊ μόνο επύ των βαπτιςμϋνων μελών
τησ Εκκληςύασ (τα οπούα ςυνόθωσ αποτελούςαν την
ςυντριπτικό πλειοψηφύα του πληθυςμού). Οι μη
χριςτιανού κατηγορούμενοι μπορούςαν εντούτοισ να
περϊςουν από δύκη για βλαςφημύα ςε λαώκϊ
δικαςτόρια. Επύςησ οι περιςςότερεσ δύκεσ
μαγιςςών γύνονταν από λαώκϊ δικαςτόρια.
4. Μεςαιωνική
Μεςαιωνική Ιερά Εξέταςη εύναι όροσ που χρηςιμοποιεύται
από τουσ ιςτορικούσ για να περιγρϊψει διϊφορεσ
δικαςτικϋσ «Εξετϊςεισ» ό ανακρύςεισ που ξεκύνηςαν
γύρω ςτο 1184, περιλαμβανομϋνησ τησ Επιςκοπικόσ
Εξϋταςησ (1184-1230) και αργότερα τησ Παπικόσ
Εξϋταςησ (1230). Ήταν η απϊντηςη τησ Εκκληςύασ ςε
διϊφορα ςημαντικϊ λαώκϊ κινόματα ςτην Ευρώπη, τα
οπούα θεωρόθηκαν αποςτατικϊ ό αιρετικϊ για την
Χριςτιανοςύνη. Χαρακτηριςτικϊ παραδεύγματα
αποτελούν οι αιρϋςεισ των Καθαρών και
των Βαλδϋνςιων ςτη νότια Γαλλύα και τη βόρεια Ιταλύα.
5. Ιςπανική
Η Ιςπανική Ιερά Εξέταςη ςυγκροτόθηκε από τον Βαςιλιϊ
Φερδινϊνδο Β' τησ Αραγωνύασ και τη Βαςύλιςςα
Ιςαβϋλλα τησ Καςτύλησ το 1478, με την ϋγκριςη
του Πϊπα ύξτου του Σϋταρτου. τόχευε κυρύωσ τουσ
εκχριςτιανιςμϋνουσ Εβραύουσ μουςουλμϊνουσ και
αργότερα τουσ Προτεςτϊντεσ. την ικελύα και ςτη
νότια Ιταλύα, οι οπούεσ βρύςκονταν υπό ιςπανικό
κατοχό, ςτόχευε Έλληνεσ Χριςτιανούσ Ορθόδοξουσ.
Μετϊ την εκτόνωςη των θρηςκευτικών διαμαχών κατϊ
τον 17ο αιώνα, η Ιςπανικό Ιερϊ Εξϋταςη μετεξελύχθηκε
ςταδιακϊ ςε μυςτικό αςτυνομύα ενϊντια ςε εςωτερικϋσ
απειλϋσ κατϊ του κρϊτουσ.
6. Πορτογαλική
Η Πορτογαλική Ιερά Εξέταςη ιδρύθηκε ςτην Πορτογαλύα
το 1536 από τον Βαςιλιϊ τησ Πορτογαλύασ, Ζοϊο ΙΙΙ, ωσ
πορτογαλικό ανϊλογο τησ πιο γνωςτόσ Ιςπανικόσ Ιερϊσ
Εξϋταςησ.
7. Ρωμαϊκή
Σο 1542 ο Πϊπασ Παύλοσ Γ' ύδρυςε μια μόνιμη ςύνοδο,
ςτελεχωμϋνη με καρδιναλύουσ και ϊλλουσ
αξιωματούχουσ, καθόκον τησ οπούασ όταν η διατόρηςη
και υποςτόριξη τησ ακεραιότητασ τησ πύςτησ, αλλϊ και
η εξϋταςη ψευδών δογμϊτων. Αυτό το ςώμα, η Σύνοδοσ
τησ Ιερήσ Έδρασ ό Σύνοδοσ για το Δόγμα τησ Πίςτησ,
μϋροσ τησ Ρωμαώκόσ Κούριασ, ϋγινε το επιβλϋπον ςώμα
για τισ τοπικϋσ Εξετϊςεισ. Πιθανότατα η πιο διϊςημη
υπόθεςη που δικϊςτηκε από τη Ρωμαώκό Ιερϊ Εξϋταςη
όταν αυτό του Γαλιλαύου Γαλιλϋι, το 1633.