2. DNA EŞLENMESİ
DNA ikileşmesi (veya Replikasyon) tüm organizmalarda meydana
gelen ve DNA kopyalayarak kalıtımın temelini oluşturan biyolojik bir
süreçtir. Süreç, bir adet çift iplikli DNA molekülüyle başlar ve iki özdeş
DNA'nın oluşumuyla son bulur. Orijinal çift iplikli DNA'nın her
ipliği, tamamlayıcı ipliğin üretiminde (yarı korunumlu replikasyon
olarak adlandırılan bir süreç) kalıp görevi görür.
4. MİTOZ
Mitoz ya da mitosis, bir hücrenin kendi genomunu eşleyerek iki yavru
hücre şeklinde bölünmesidir.
Genellikle ardından sitoplazma ve hücre zarının bölünmesi
olan, sitokinez gelir. Bunun sonucu olarak, organelleri ve diğer hücre elemanları
eş olan iki kardeş hücre oluşur. Mitoz ve sitokinez hücre döngüsünde M harfiyle
gösterilen mitozu tanımlar. Mitoz yalnızca ökaryotik hücrelerde görülür.
Çokhücrelilerde somatik hücrelerin oluşumu mitozla olurken, eşey hücrelerinin
oluşumu mayoz denilen bölünme çeşidiyle olur. Çekirdeği olmayan prokaryotik
hücreler, fission denilen bölünme yöntemiyle bölünürler.
Zigot oluştuktan sonra başlayan mitoz bölünme, organizma belli bir
büyüklüğe erişinceye kadar tüm soma hücrelerinde ve bazı hücrelerde (kemik
iliği vb.) hayat boyu devam eder. Mitozda her hücrenin çekirdeğinde
kromozomlar kendini eşler. Eşler, ana hücrenin bölünmesiyle oluşan iki yavru
hücreye verilir. Böylece ana hücreye benzeyen, diploid sayıda (2n) kromozomlu
iki yavru hücre meydana gelir.
5. MİTOZ
Hayvan ve bitki hücrelerinde mitoz bölünme
farklılıkları
Hayvan hücrelerinde sitoplazma boğumlanarak
bölündüğü halde bitki hücresinde orta lamel (ara
lamel) oluşumuyla gerçekleşir.
Bitki hücresinde iğ ipliklerini sitoplazma hazırlarken
hayvan hücrelerinde bunu sentrozomlar yapar.
Bitki hücresi boğumlanarak bölünmez ara lamel
oluşur.
7. MAYOZ
Kromozom sayılarının nesiller boyu sabit tutulması mayoz
bölünme ile sağlanır. Mayoz özel bir hücre bölünmesidir. Bu
bölünme ile diploit hücrelerden haploid hücreler meydana
gelmektedir. Oluşan haploit hücrelere gamet denir.
Mayoz bölünmesinin amacı, kromozom sayısının yarıya
inmesini sağlamaktır.
Mayoz bölümünde sonucu oluşan n kromozomlu gamet
hücrelerinin döllenmesi sonucunda oluşan zigotun
kromozom sayısının 2n olur. Dolayısıyla mayoz bölünme ile
kromozom sayısının nesiller boyunca sabit kalması sağlanmış
olur. Zigotun oluşması ile yeni birey ana ve babasının
kromozomlarından birer tane taşır. Böylece ana ve babanın
özelikleri yeni nesillere aktarır. Mayoz bölünme ile ayrıca tür
içi çeşitlilik de ortaya çıkar. Bazı bitki ve tek hücreli
canlılar, haploit (n) kromozomlu olduklrı için yaşamları
boyunca mayoz bölünme geçirmezler.
8. MAYOZ
Mayoz bölünme birbirini takip eden mayoz l ve mayoz ll olmak
üzere iki bölümden oluşur. Her iki bölümde de mitoz
bölünmede olduğu gibi profaz, metafaz, anafaz, telofaz
evreleri görülür. Üreme ana hücresi mayoz bölünmeye
başlamadan önce bir hazırlık evresi geçirir. Bu hazırlık evresine
interfaz evresi denir.
İnterfaz: Bu evrede hücrede büyüme, solunum, protein sentezi
gibi metabolik olayların hızı çok yüksektir. İnterfazda DNA’nın
kendini eşlediği görülmektedir.
Mayoz bölünme nin Mayoz I ve Mayoz II evreleri aşağıdaki
gibidir.
Mayoz I Profaz-I: Profazın erken safhalarında kromozomlar
kısalıp kalınlaşmaya başlarken, ana ve babadan gelen
homolog kromozomlar yan yana gelir ve bir birinin üzerine
kıvrılırlar. Kısalma sonucunda kromozomlar mitoz bölünmedeki
gibi görünmeye başlar. Kromozomlar kısalmaya devam ederek
son kalın şeklini alır.
9. MAYOZ
HOMOLOG KROMOZOM ÇİFTİ DÖRTLÜ
KROMATİTLER HALİNİ ALIR. BU DÖRTLÜ GURUPLARA
TETRAT DENİR.
Tetratların sayısı haploit kromozom sayısına eşittir.
Tetrat oluşumundan sonra kalıtsal madde alış
verişi olur. Bu evrede homolog kromozom çiftleri
iyice yan yana gelerek bir birleriyle sarmal
yaparlar. Bu olaya sinapsis denir. Sinapsis sırasında
kromozomların kardeş olmayan kromatitlerin bir
birine dokunan parçacıkları arasında gen değiş
tokuşu olur. Bu olaya krossing-over (parça
değişimi) denir. Parça değişimi mayoz
bölünmenin en önemli olayıdır. Parça değişimi ile
yeni gen birleşmeleri meydana gelir.
10. MİTOZ MAYOZ ARASINDAKİ
FARKLAR
Mitoz Bölünme Mayoz Bölünme
1- Vücut hücrelerinde görülür. 1- Üreme organlarındaki üreme ana hücrelerinde
görülür
2- 2n kromozomlu 1 hücreden 2n kromozomlu 2 2- 2n kromozomlu 1 hücreden n kromozomlu 4
hücre oluşur. hücre oluşur.
3- Kromozom sayısı değişmez. 3- Kromozom sayısı yarıya iner.
4- Oluşan hücrelerin gen yapısı aynıdır. 4- Oluşan hücrelerin gen yapısı farklıdır.
5- Bütün canlılarda görülür. 5- Eşeyli üreyen canlılarda görülür.
6- Yaşam boyu devam eder. 6- Üreme dönemi boyu devam eder
7- Eşeyli ve eşeysiz üremede görülür. 7- Sadece eşeyli üremede görülür.
8- Parça değişimi, tetrat, sinapsis olayları 8- Parça değişimi, tetrat, sinapsis olayları görülür.
görülmez.
9- Tek çekirdek bölünmesi gerçekleşir. 9- İki çekirdek bölünmesi gerçekleşir.
10- Tek hücrelilerde çoğalmayı, çok hücrelilerde 10- Çok hücreli canlılarda üreme hücrelerinin
büyümeyi, gelişmeyi, yıpranan dokuların oluşturulmasını sağlar.
onarılmasını sağlar.
11- Kromozom sayısının sabit kalmasının nedeni 11- Kromozom sayısının yarıya inmesinin nedeni
(yani bölünmenin temeli), III. safhada (Anafaz (yani bölünmenin temeli), I. Mayoz bölünmenin
safhasında) kardeş kromatitlerin birbirinden III. safhasında (Anafaz I safhasında) homolog
ayrılarak farklı hücrelere geçmesidir. kromozomların birbirinden ayrılarak farklı
hücrelere geçmesidir.
