Nota sains pertanian_tg_41

Sumbangan: Paniti Sains Pertanian SMKBBSL 2009
http://panatiasp.weebly.com
1
BAB 1 : PERTANIAN DI MALAYSIA
Pengenalan
Pertanian merupakan kegiatan mengusahakan sesuatu kawasan untuk memperolehi hasil
tanaman dan ternakan secara maksimum. Kini hasil pertanian merupakan bahan eksport dan
bahan mentah yang sangat penting untuk industri pembuatan.
Sektor estet adalah bercorak komersial, berorientasikan eksport dan diuruskan dengan baik.
Hampir 60% kawasan pertanian di negara diusahakan oleh pekebun kecil namun sektor itu
masih kurang maju.
Sektor pertanian dijangka bersifat dinamik melalui penggunaan teknologi tinggi dan terkini.
1.1 Kepentingan Pertanian Di Malaysia
1.1.1 Pengeluaran bahan makanan
Pertanian merupakan sektor yang membekalkan makanan kepada
negara untuk :
@ memenuhi keperluan bekalan makanan penduduk
@ mengurangkan kos mengimport bahan makanan
@ memenuhi keperluan keselamatan negara
1.1.2 Pengeluaran bahan mentah
Sektor pertanian mengeluarkan pelbagai bahan mentah untuk diproses oleh
industri-industri lain
1.1.3 Pendapatan eksport
Jualan hasil getah, kelapa sawit, koko serta hasil-hasil pertanian lain kepada
negara-negara luar membolehkan negara menambah pendapatan wang asing
1.1.4 Peluang pekerjaan
Peluang pekerjaan dalam sektor pertanian melibatkan ramai tenaga mahir yang
terlatih dalam bidang penyelidikan dan pembangunan.
1.2 Tanaman dan Ternakan di Malaysia
1.2.1 Jenis tanaman
a. getah
Merupakan tanaman yang membekalkan bahan mentah kepada industri
pembuatan produk getah dan industri perabut.
Kawasan utama penanaman getah ialah di kaki bukit dan tanah pamah
beralun di sekitar pantai barat negeri Perak, Johor, Pahang dan Perlis, pantai
barat Sabah dan kawasan lereng bukit dan lembah sungai negeri Serawak
b. koko
Malaysia merupakan pengeluar koko keempat terbesar dunia. Tanaman
koko mempunyai masa depan yang cerah dengan penggunaan klon berhasil
tinggi dan amalan agronomi yang teratur dan tanah yang sesuai. Antara
kawasan utama tanaman koko negara ialah di Bagan Datoh di Hilir Perak,
Kuala Selangor dan Sabak Bernam, Sandakan dan Tawau Sabah.

2
c. Kelapa sawit
Tanaman ini diperkenalkan di Malaysia adalah untuk mengurangkan
pengantungan kepada tanaman getah dan ia merupakan sumber pendapatan
negara yang penting.
Antara kawasan utama kelapa sawit di Malaysia ialah Rancangan Johor
Tenggara dan Johor Selatan, Jengka di Pahang, Terengganu Tengah ,
Sandakan, Lahad Datu dan Tawau Sabah
d. Kelapa
Hampir 96% daripada kawasan kelapa di Malaysia diusahakan oleh pekebun
kecil. Antara kawasan utama kelapa di Malaysia adalah Sabak Bernam
Selangor, Teluk Intan Perak, Kuching dan Mukah Serawak dan Lahad Datu,
Tawau dan Kudat Sabah.
e. Padi
Merupakan tanaman makanan terpenting negara. Kawasan penanaman padi
meliputi kawasan kaki bukit dan tanah pamah yang beralun di sekitar pantai
barat Semenanjung seperti Johor, Perak, Pahang dan Kedah-Perlis, pantai
barat Sabah dan kawasan lereng bukit serta lembah sungai di Serawak.
f. Sayur-sayuran
Kebanyakan kebun sayur diusahakan oleh pekebun kecil. Sayur-sayuran
yang memerlukan iklim sederhana di tanam di Cameron Highlands
g. Buah-buahan
Sektor penanam buah-buahan mempunyai potensi kerana mempunyai
permintaan yang tinggi untuk pasaran tempatan dan eksport. Durian
merupakan buah yang paling bayak diusahakan. Antara kawasan utama ialah
durian di Parit, Batu Kurau, Bukit Gantang Perak, Rambutan di Pulai Pinang
dan Muar Johor, limau bali di Ipoh Perak.
h. Teh
Teh boleh dikelaskan kepada teh tanah pamah dan teh bukit. Estet teh tanah
pamah terletak di Johor, Bukit Cheding dan Banting. Teh bukit pula
diusahakan di Cameron Highlands, Kundasang dan Ranau Sabah.
i. Tebu
Kawasan penanaman utama tebu ialah di Kedah dan Perlis. Perusahaan
tebu negara tidak meluas kerana faktor iklim
j. Kopi
Kopi Robusta terdapat di Kedah manakala kopi Arabica ditanam meluas di
Cameron Highlands. Tiga kopi yang diusahakan secara komersial ialah kop[i
Arabica, Kopi Liberica dan kopi Robusta.
k. Bunga-bungaan
Dikenali juga sebagai florikultur. Industri ini merangkumi pengeluaran orkid
dan tanaman hiasan di tanah rendah. Perkembangan industri ini bergantung
pada pengaplikasian keadah pertanian berteknologi tinggi serta kemudahan
pengendalian dan pengangkutan.
Cameon Highlands banyak ditanam tanaman bunga iklim sederhana, orkid
pula banyak di dataran rendah Johor, Perak dan Selangor.
1.2.2 Ternakan
Penjana pertumbuhan ekonomi yang ketiga penting di negara ini.
a. Lembu dan Kerbau
Malaysia terpaksa mengimport sebahagian besar daging dan susu kerana
pengeluarannya tidak mencukupi. Kawasan utama lembu dan kerbau
diternak ialah Kedah, Kelantan, Sabah dan Pahang

3
b. Kambing dan biri-biri
Bekalan daging kambing dan biri-biri masih lagi tidak mencukupi dan
sebahagian besar dari keperluannya diimport.
Kawasan utama kambing dan biri-biri ialah Kelantan, Kedah, Perak dan
Negeri Sembilan
c. Ayam dan itik
Kawasan ternakan ayam utama ialah Seberang Perai Pulau Pinang,
Selangor dan Johor. Penternak swasta mengusahakan secara besar-besaran
dengan menggunakan teknologi yang moden. Malaysia telah mengeluarkan
daging ayam dan telur yang melebihi dari keperluan.
d. Khinzir
Kawasan pengeluaran khinzir yang penting terletak di Pulau Pinang, Perak,
Selangor, Negeri Sembilan dan Johor. Industri khinzir ialah perusahaan
ternakan yang kedua penting di Malaysia. Pengeluarannya melebihi dari
keperluan dan hasil selebihnya dieksport ke Singapura
1.2.3 Faktor yang mempengaruhi taburan tanaman dan ternakan
di Malaysia
a. faktor iklim
Malaysia mempunyai iklim tropika dengan suhu yang tinggi dan hujan
sepanjang tahun. Tanaman beriklim sederhana terpaksa diimport untuk
memenuhi permintaan
Keadaan topoggrafi juga mempengaruhi suhu misalnya seperti Cameron
Highlands.
Ternakan yang diternak pula terdiri dari jenis yang sesuai untuk kawasan
tropika.
b. Faktor perkembangan sejarah
Sebelum penjajah tanaman diusahakan untuk sara diri. Selepas merdeka
pelbagai tanaman diusahakan.
Imigran Cina telah membawa masuk ayam dan khinzir dan imigran India
membawa masuk lembu LID ke pantai barat Semenanjung Malaysia
c. Faktor ekonomi
Pasaran dan infrastruktur merupakan faktor ekonomi yang mempengaruhi
taburan tanaman dan ternakan.
Kemudahan pasaran dan infrastruktur yang baik telah menggalakkan usaha
penanam dan ternakan berorientasikan eksport
d. Faktor dasar kerajaan
Selepas merdeka kerajaan telah mengatur beberapa rancangan
pembangunan untuk pertanian.
Dasar Pertanian Negara (DPN) telah diwujudkan
@ DPN Pertama ( 1984-1992)
@ DPN Kedua ( 1992 – 1998 )
@ DPN Ketiga ( 1998 – 2010)

4
Objektif utama DPN3 adalah untuk memaksimumkan pendapatan melalui
penggunaan sumber secara optimum dalam sektor pertanian.
1.3 Trend Pertanian di Malaysia
1.3.1 Mempelbagaikan tanaman dan ternakan
Bermatlamat untuk mengelakkan negara bergantung pada satu jenis tanaman
atau ternakan sebagai punca pendapatan.
Faedah mempelbagaikan tanaman dan ternakan ialah
a. menambahkan dan mempelbagaikan sumber-sumber makanan
b. menambahkan pendapatan petani yang dahulunya hanya bergantung pada
beberapa jenis tanaman atau ternakan sahaja.
c. Mempelbagaikan ekonomi negara dan meluaskan pasaran hasil pertanian
Kerajaan melalui kementerian dana agensi-agensi turut berperanan memberikan
sokongan untuk memodenkan sektor pertanian dan ini dapat membantu
mempelbagaikan pengeluaran tanaman dan ternakan negara.
1.3.2 Pertanian berorientasikan eksport dan komersial
Peningkatan dalam nilai sumbangan eksport bahan pertanian terhadap eksport
Malaysia bertambah dari tahun ke tahun.
Sumbangan eksport tanaman utama seperti getah, kelapa sawit dan koko telah
berkurangan tetapi eksport buah-buahan dan sayuran semakin berkembang
dan mempunyai potensi.
FAMA dan MARDI turut berperanan memajukan sektor eksport buah-buahan
dan sayuran tempatan.
Pasaran antarabangsa untuk bunga-bungaan seperti orkid, kekwa dan orkid
sentiasa terbuka luas.
1.3.3 Hubung kait Pertanian dengan pelancongan
Agrotourism merupakan program pelancongan berasaskan pertanian.
Program tinggal bersama keluarga ( Homestay dan Farmstay) semakin digemari
ramai di samping kolam memancing dan hutan rekreasi.
Antara kaedah yang boleh digunakan untuk memajukan sektor agrotourism ialah
:
a. menyediakan ladang komersial supaya pelancong melihat sendiri cara
ladang tersebut diusahakan.
b. jalan raya perlu dibina merentasi kawasan ladang agar pelancong dapat
melihat ladang yang diusahakan dalam perjalanan.
c. memperbanyakan muzium atau tanaman pertanian
d. meningkatkan promosi bagi memperkenalkan pusat agrotourism
1.3.4 Hubung kait pertanian dengan landskap
Landskap bermaksud pemandangan di atas daratan termasuk bentuk muka
bumi, bangunan, jalan raya dan tumbuh-tumbuhan. Pelandskapan pula merujuk
kepada kegiatan meracang, mereka bentuk, melaksanakan dan menguruskan
landskap untuk tujuan rekreasi, keselesaan dan keselamatan manusia.
Kawasan yang diusahakan untuk pertanian bukan sahaja mampu memberikan
hasil yang lumayan tetapi jika dirancang dengan baik kawasan itu akan
mempunyai nilai estetika tersendiri.

5
1.3.5 Ladang kontrak
Ladang kontrak merujuk kepada perladangan secara perjanjian melibatkan dua
pihak iaitu pembekal dan pengusaha. Pihak pembekal akan membantu
menyediakan modal manakala pihak pengusaha akan membekalkan hasil yang
dikehendaki.
Perladangan secara kontrak diamalkan apabila sesuatu hasil pertanian
mengalami perubahan harga yang kerap atau kos pengeluaran hasil terlalu
tinggi.
1.3.6 Penggabungan ladang kecil
Sistem pewarisan harta serta keluasan kawasan yang terlalu kecil telah
dikenalpasti sebagai punca wujudnya pekebun-pekebun kecil. Pelebun kecil
tidak mampu untuk :
a. mengusahakan penanaman komoditi atau penternakan haiwan
secara besar-besaran
b. mengamalkan teknologi terkini tidak berkesan.
c. tenaga buruh yang digunakan juga tertumpu kepada ahli-ahli keluarga
secara sampingan sahaja.
Pendekatan ladang kelompok, ladang-ladang kecil digabungkan, agensi
pertanian mengendalikan pelbagai aktiviti termasuk pembajakan dan input
pertanian sementara ahli pula bertanggungjawab menjaga dan menguruskan
tanamannya
1.3.7 Perhutani ( Agroforestry)
Perhutani merupakan pendekatan yang melibatkan kegiatan pertanian dan
perhutanan sebagai dua kegiatan yang serasi dan saling melengkapi.
Pendekatan perhutani bertujuan untuk memberi perhatian kepada masalah
kekurangan sumber termasuk tanah, buruh dan bahan mentah. Ini bermakna
intergrasi perhutanan dan pertanian akan membentuk asas pengeluaran yang
lebih luas contoh tanaman selangan rotan dalam kebun getah.
1.4 Isu Pertanian di Malaysia
Pertanian di Malaysia sentiasa terdedah kepada isu-isu yang boleh
mempengaruhi perkembangannya. Terdapat pelbagai isu yang terpaksa
dihadapi oleh sektor pertanian di negara ini.
1.4.1 Produktiviti
Produktiviti diertikan sebagai kecekapan menggunakan input-input pengeluaran
untuk mengeluarkan hasil yang paling maksimum.
Antara kekangan dalam usaha meningkatkan sektor pertanian di Malaysia ialah :
a. sektor pertanian tidak diusahakan dengan cekap
b. daya pengeluaran yang rendah
c. saiz ladang yang terlalu kecil
d. kurang penggunaan teknologi yang lebih berkesan
e. perubahan cuaca dan iklim
Langakah-langkah untuk mengatasi kekangan di dalam produktiviti adalah
melalui :
a. ladang kelompok
b. perladangan campuran

6
contoh menanam pisang di kebun kelapa, menanam kokok di kebun kelapa
sawit
c. penggunaan teknologi
klon-klon tanaman yang dihasilkan dari kultur tisu menghasilkan lebih
banyak bahan penanaman dalam masa yang singkat
1.4.2 Ketidakstabilan harga
Harga yang tidak stabil merupakan masalah yang sentiasa dihadapi oleh sektor
pertanian.
Kos pengeluaran yang semakin meningkat turut membebankan para
peternak.Manakala bekalan yang berlebih di pasaran pula menyebabkan
ketidakstabilan harga.
Langkah mengatasi ketidakstabilan harga ialah :
a. memproses hasil tanaman
b. agensi kerajaan membeli hasil berlebihan
c. menghapuskan penggunaan orang tengah
d. memperkenalkan harga minimum terjamin
e. mencari bahan alternatif tempatan untuk makanan ternakan
1.4.3 Penyebaran dan pengamalan teknologi baru
Amalan tradsional dalam pengeluaran pertanian kurang cekap menghalang
unsaha negara mencapai paras sara diri bagi tanaman utama khasnya padi.
Antara contoh teknologi terkini dalam pengeluaran pertanian di negara kita ialah:
a. pertanian persekitaran terkawal
b. penanaman sayur-sayuran secara hidroponik
c. amalan teknologi tabor terus benih padi dan jentuai yang menjimatkan
sumber manusia
d. mengamalkan pengurusan perosak bersepadu( Intergrated Pest
Management )
e. nelayan laut dalam menggunakan “fish finder” dan alat mengesan melalui
satelit
f. penanaman sayur-sayuran menggunakan kaedah fertigasi.
1.4.4 Pendidikan dan latihan
Pendidikan dan latihan penting dalam menghasilkan sumber tenaga manusia
yang mahir, cekap dan berkualiti. Segala penemuan baru, pemindahan teknologi
terkini serta perubahan dalam perusahaan pertanian tidak boleh berlaku
sekiranya pendidikan dan latihan yang sesuai tidak diadakan oleh agensi
kerajaan
1.4.5 Penghijrahan penduduk
Penghijrahan merupakan satu proses pergerakan penduduk daru tempat ke satu
tempat yang lain.
Penghijrahan penduduk khasnya golongan remaja ke kawasan bandar telah
menyebabkan banyak perusahaan pertanian tidak dapat dijalankan dengan
berkesan. Antara langkah-langkah untuk mengatasi ialah :
a. membawa industri yang lazimnya dijalankan di bandar ke desa-desa
b. menggalakkan lebih ramai belia yang berkelulusan dan terlatih masuk ke
desa untuk mengusahakan kawasan pertanian

7
1.4.6 Pencemaran alam sekitar
Pencemaran yang berpunca daripada aktiviti pertanian turut menjadi isu
pertanian di Malaysia. Kerja membersihkan kawasan pertanian jika tidak
dirancang dengan rapi boleh menyebabkan pencemaran.
Penggunaan racun mahluk perosak juga telah dikenalpasti sebagai salah satu
punca pencemaran alam sekitar.
Langkah-langkah yang telah digunakan untuk mengurangkan penggunaan racun
perosak :
a. penggunaan rumah jaring kalis serangga
b. menggunakan kawalan serangga secara bersepadu
c. menggunakan cara kawalan biologi
d. menanam tanaman secara organik
1.4.7 Kekurangan buruh
Sejumlah 61% dari jumlah pekerja di sektor pertanian terdiri daripada warga
tempatan manakala selebihnya adalah rakyat asing. Ini disebabkan kebanyakan
penduduk tempatan tidak berminat bekerja di ladang.
Langkah-langkah mengatasi kekurangan buruh adalah seperti berikut :
a. penggunaan teknologi baru
b. penggunaan mekanisasi aldang
c. aplikasi penggunaan bioteknologi
d. pertanian persis
1.5 Peranan Institusi Dalam Pembangunan Pertanian
Institusi pertanian ditubuhkan adalah untuk membantu dalam memajukan
dan memperkembangkan sektor pertanian negara.
Peranan institusi kerajaan dan swasta dalam pembangunan pertanian adalah
a.menyediakan infrastruktur
seperti sistem pengairan dan saliaran, sistem jalan raya, bekalan elektrik dan air (
Jabatan Pengairan dan Saliran JPS, JKR, FELDA )
b. menjalankan penyelidikan dan pembangunan
terhadap beberapa masalah seperti pengeluaran, lepas tuai dan aktiviti hiliran seperti
pemprosesan, penyimpanan, pembungkusan dan pengangkutan (MARDI,RRIM )
c.memberi khidmat nasihat dan latihan
seperti lawatan dan latihan yang dijalankan oleh agensi pengembangan pertanian (
Jabatan Pertanian, LPP, RISDA )
d. menyediakan peluang pekerjaan
antaranya sebagai penyelidik, pegawai pengembangan, perunding, juruteknik
pertanian, agensi pemasaran ( MARDI, LPP, Jabatan Perkhidmatan Haiwan, FELCRA
)
e.menyediakan bantuan kewangan
memberi khidmat kredit kepada petani ( Bank Pertanian Malaysia, Jabatan Pertanian,
LPP, RISDA )
f. membuat penyeliaan
menentukan bahawa petani mematuhi prosedur dan undang-undang yang berkaitan
dengan pertanian seperti kawalan penggunaan racun kimia, pencegahan penyakit dan
pemeriksaan mutu hasil pertanian ( Jabatan Pertanian, MPOB ( Lembaga Minyak
Sawit Malaysia, LGM ( Lembaga Getah Malaysia).

8
BAB 2 : FAKTOR YANG MEMPENGARUHI PERTUMBUHAN DAN HASIL
TUMBUHAN
2.1 Pengenalan
Tumbuhan bergantung kepada banyak faktor untuk tumbuh dengan baik dan
mengeluarkan hasil secara maksimum.
Tanah
Iklim Genetik

9
Faktor-faktor yang
Biosis Mempengaruhi pertumbuhan Pengawalatur
dan penghasilan tumbuh- pertumbuhan
tumbuhan
2.2 Iklim
Taburan tumbuhan dipengaruhi oleh keadaan persekitaran khasnya iklim sesuatu
kawasan. Faktor iklim yang tidak sesuai akan menghadkan pertumbuhan tanaman.
Terdapat empat unsur iklim iaitu :
1. cahaya
2. suhu
3. hujan
4. angin
2.2.1 Cahaya
Cahaya memberi kesan terhadap pertumbuhan dan hasil tumbuhan. Proses yang
terlibat ialah
a. fotosintesis
b. kefotokalaan
Fotosintesis
Fotosintesis merupakan satu proses tumbuhan menghasilkan karbohidrat
daripada karbon dioksida, air dan tenaga cahaya matahari. Proses ini berlaku
dalam kloroplas yang mengandungi pigmen hijau dinamakan klorofil.
Tanpa fotosintesis semua benda hidup khasnya haiwan tidak boleh hidup.
Fotosintesis sebenarnya terdiri daripada dua peringkat :
a. tindakbalas cahaya
b. tinmdakbalas gelap
Tindakbalas cahaya
Tindak balas cahaya memerlukan cahaya matahari dan berlaku dalam
kloroplas. Tenaga matahari yang diserap memecahakan molekul air untuk
menghasilkan molekul oksigen dan atom hidrogen.
Tindak balas gelap
Tindak balas gelap berlaku tanpa cahaya dala kloroplas dan terdiri daripada
beberapa turutan tindak balas yang dinamakan Kitar Celvin
Kadar fotosintesis dipengaruhi oleh beberapa faktor seperti keamatan cahaya,
gelombang cahaya dan suhu. Keamatan cahaya atau suhu yang bertambah akan
meningkatkan kadar fotosintesis sehingga satu had.
Gelombang cahaya biru dan merah diserap dengan lebih berkesan oleh klorofil
dan
digunakan sebagai tenaga dalam tindak balas cahaya.

10
Kefotokalaan
Kefotokalaan ialah reaksi tumbuhan terhadap perbezaan tempoh siang dan
malam.
Tiga jenis tumbuhan yang sensitif terhadap kefotokalaan
a. tumbuhan tempoh siang pendek
orkid Phaleonopsis, ubi keledek, nanas, padi, kacang soya dan pokok kekwa
(Chrysanthemum).
Tumbuhan tempoh siang pendek berbunga sekiranya tempoh siang pendek
kurang 12 jam. Jika ia menerima lebih 12 jam tumbuhan akan tetap tampang
b. tumbuhan neutral terhadap tempoh siang
jagung dan kebanyakan tanaman tropika
c. tumbuhan tempoh siang panjang
pokok jarak, ubi kentang dna gandum
Tumbuhan tempoh siang panjang berbunga jika tempoh siang melebihi 12
jam sehari.
Faktor-faktor yang mempengaruhi penerimaan cahaya oleh tumbuhan
1. Keluasan permukaan daun
Lebih luas permukaan daun didedahkan kepada cahaya matahari maka
lebih banyak sel daun dapat menjalankan fotosintesis
2. Susunan daun
Susunan daun yang lebih tegak membolehkan lebih banyak daun terdedah
kepada cahaya matahari.
3. Topografi
Topografi merujuk kepada keadaan bentuk muka bumi yang tidak rata atau
tinggi rendah. Tumbuhan yang tumbuh di bahagian gunung atau bukit yang
terdedah terus kepada cahaya matahari akan menerima lebih banyak
cahaya.
4. Naungan
Sesetengah tumbuhan tidak boleh didedahkan terus kepada cahaya
matahari. Cahaya yang diterima oleh tumbuhan dapat dikurangkan dengan :
a. meletakkan tumbuhan dalam bangsal yang mempunyai bumbung
diperbuat dari jaring hitam
b. kayu-kayu panjang yang disusun rapat pada jarak tertentu
Kaedah mendapatkan penggunaan cahaya yang optimum
1. Memilih tapak yang sesuai
Kawasan tanaman yang paling sesuai ialah tapak yang rata, terbuka dan
mempunyai saliran air yang baik.
2. Menanam pada jarak yang sesuai
Tanaman hendaklah ditanam pada jarak dan corak yang sesuai supaya
kawasan tanah yang terhad dapat digunakan secara maksimum dan
dapat mengurangkan persaingan antara pokok yang ditanam
Beberapa jenis corak penanaman adalah seperti berikut :
a. Sistem segi empat
Amalan ini sesuai untuk menanam pokok yang besar. Berdasarkan
corak

11
penanaman ini, setiap pokok ditanam pada penjuru segi empat.
b. Sistem segi tiga
Sistem ini lebih ekonomikal kerana dapat menapung 15% lebih pokok
berbanding segi empat. Dalam sistem ini jarak di antara pokok yang
terletak di sudut segi tiga adalah sama.
c. Sistem siku keluang
Sistem ini terdiri daripada pokok utama ditanam pada penjuru empat
segi
dengan sepohon pokok sementara di tengah segi empat. Apabila
pokok
utama bertambah besar, pokok sementara boleh ditebang.
3. Menyediakan sokongan
Sokongan disediakan untuk tumbuhan yang mempunyai batang lembut.
Jenis sokongan yabg biasa digunakan adalah seperti:
a. sokongan kayu tunggal (lada hitam )
b. sokongan kayu junjung (kacang panjang)
c. sokongan jenis berpara (peria)
d. sokongan jenis berpagar (tomato)
4. Mengawal rumpai
Rumpai ialah tumbuhan yang tidak diingini tumbuh bersama tumbuh-
tumbuhan yang ditanam. Rumpai akan bersaing dengan tanaman untuk
mendapatkan cahaya dan nutrien.
5. Membekalkan cahaya tiruan
Cahaya tiruan digunakan untuk menggantikan cahaya matahari. Ia
digunakan apabila cahaya semula jadi tidak mencukupi atau tidak sesuai
dari segi intensiti dan jangka masa penyinaran.
Sumber cahaya tiruan yang biasa digunakan ialah lampu pijar dan lampu
pendarfluor.
Perbezaan lampu pijar dan lampu pendarfluor
Lampu Pijar Lampu Pendarfluor
# Menghasilkan spectrum
cahaya
yang mengandungi warna biru
hingga inframerah
# Lampu ini tidak cekap kerana
hanya 5% daripada tenaga
elektirk yang dibekalkan ditukar
kepada cahaya yang
diperlukan
oleh tanaman
# Lebih daripada 15% tenaga elektrik
yang dibekalkan ditukar kepada
cahaya
# Tinggi dalam gelombang biru dan
menggalakkan pertumbuhan daun
# Cahaya yang dihasilkan
kekurangan
warna merah dan inframerah
# Sesuai untuk pertumbuhan anak
benih
6. Menanam tanaman selingan
Tanaman selingan ditanam bersama tanaman utama di antara ruang-
ruang pokok-pokok utama sebelum hasil diperolehi.
7. Mencantas
Mencantas ialah membuang bahagian tumbuhan yang tidak diperlukan.
Ini bertujuan untuk membenarkan lebih banyak cahaya diterima oleh
bahagian tumbuhan yang sebelum ini ternaung.
2.2.2 Suhu

12
Suhu penting kepada tumbuhan kerana semua proses fisiologi yang berlaku pada
tumbuhan dipengaruhi oleh suhu.
Kesan Suhu Terhadap Pertumbuhan dan hasil Tanaman
1. Percambahan biji benih
Suhu yang terlalu rendah atau terlalu tinggi daripada suhu optimum akan
menganggu percambahan biji benih. Ini kerana kebanyakan tindak balas
tumbuhan melibatkan enzim-enzim khusus, di mana kadar tindak balas enzim-
enzim itu dipengaruhi oleh suhu.
Percambahan biji benih juga dipengaruhi oleh faktor ketersediaan air, oksigen
dan keadaan persekitaran yang gelap.
2. Transpirasi
Transpirasi ialah kehilangan air melalui proses penyejatan daripada tumbuhan.
Proses ini dipengaruhi oleh cahaya, kelembapan udara, suhu, tiupan angin dan
ketersediaan air dalam tanah. Apabila suhu meningkat pada waktu siang kadar
transpirasi akan meningkat.
3. Kualiti hasil tumbuhan
Suhu yang rendah mengurangkan respirasi dan aktiviti enzim. Kesannya hasil
tanaman dapat disimpan lebih lama.
Suhu yang terlalu tinggi boleh menyebabkan kadar respirasi melebih kadar
fotosintesis. Ini menyebabkan makanan yang dihasilkan melalui proses
fotosintesis akan hilang memalui respirasi.
4. Fizikal tumbuhan
Suhu yang terlalu tinggi atau terlalu rendah akan mebantutkan pertumbuhan
tanaman.
Suhu yang terlalu tinggi akan menyebabkan kecederaan seperti bentuk buah
yang tidak normal, buah yang melecuh, mata tunas atau buah tidak akan
berkembang dengan sempurna.
Kaedah Untuk Mendapatkan Suhu Yang Sesuai
1. Memilih tapak
Kawasan tinggi mempunyai suhu yang lebih rendah berbanding dengan
kawasan
pamah. Bagi setiap ketinggian 100 meter suhu akan turun sebanyak 0.6 °C.
Kawasan Cameron Highlands dipilih sebagai kawasan untuk menanam
tanaman
seperti teh , kubis dan kubis bunga yang memerlukan suhu rendah.
2. Menyediakan naungan
Naungan boleh mengurangkan kesan peningkatan suhu akibat pancaran
matahari
yang terik.
Antara contoh naungan yang biasa disediakan ialah :
a. jaring hitam yang digunakan untuk menaungkan tumbuhan yang tidak tahan
matahari terik

13
b. anyaman daun-daun kelapa yang digunakan untuk melindungi anak pokok
yang sedang membesar.
c. Bumbung yang diperbuat daripada kayu-kayu panjang yang disusun rapat
mengikut peratus sekatan cahaya yang diperlu. Sesuai untuk keratan yang
belum berakar atau anak pokok yang baru diubah.
3. Menyediakan sungkupan
Apabila bahan sungkupan diletak di atas tanah, permukaan tanah terlindung
daripada pancaran cahaya matahari terus. Ini secara langsung mengurangkan
kesan
pemanasan permukaan tanah oleh cahaya matahari ( mengurangkan kehilangan
air
daripada tanah).
2.2.3 Hujan
Hujan merupakan sumber air untuk aktiviti pertanian. Hujan yang turun tanpa henti
atau
banjir berkemampuan merosakkan tanaman secara mekanik.
Kesan Air Terhadap Proses Tanaman
1. Fotosintesis
Kadar fotosintesis bergantung kepada jumlah air di persekitaran. Apabila sumber
air
di persekitaran tidak mencukupi makan akar tidak dapat menyerap air
secukupnya
untuk disampaikan kepada bahagian-bahagian tumbuhan seperti daun yang
menjalankan fotosintesis.
2. Penyerapan dan Translokasi nutrien
Translokasi merujuk kepada pengangkutan bahan-bahan keperluan untuk
pertumbuhan dari satu bahagian ke bahagian lain melalui sistem pengangkutan
tumbuhan.
Dua proses pengangkutan berlaku dalam tumbuhan ialah :
a. pengangkutan air dan bahan-bahan terlarut dari akar ke bahagian lain (xilem)
b. pengangkutan bahan-bahan tersintesis dari daun ke bahagian tumbuhan lain
(floem)
3. Transpirasi
Semasa proses transpirasi air dalam bentuk wap dilepaskan daripada permukaan
daun atau daripada bahagian-bahagian tumbuhan lain. Air yang dilepaskan ini
secara tidak langsung menyejukkan permukaan tumbuhan.
Kehilangan air dari tumbuhan dapat diatasi dengan melakukan pengairan ladang.
4. Kesegahan sel
Apabaila air mencukupi semua daun pokok akan kembang dengan sempurna
untuk menerima cahaya matahari
Kaedah untuk mendapatkan air mencukupi boleh dilakukan secara :
a. melakukan pengairan yang sesuai
b. melakukan penyaliran yang sesuai
c. menanam pada masa yangs sesuai
2.2.4 Angin

14
Kesan-kesan angin terhadap pertumbuhan dan hasil tanaman ialah
1. Transpirasi
Apabila stoma terbuka, wap air dalam ruang udara akan meresap keluar. Ini akan
membentuk satu kawasan kelembapan tinggi di sekeliling stoma (mengurangkan
perbezaan kelembapan antara ruang udara dalam sel-sel daun serta udara di luar
daun). Kesannya kadar transpirasi akan berkurangan. Apabila angin bertiup
kelembapan dialihkan menyebabkan akdar transpirasi bertambah.
2. Pendebunagaan
Debunga halus yang diterbangkan oleh angin dipindahkan ke permukaan stigma
ke bunga yang lain.
3. Penyebaran penyakit dan perosak
Angin ialah agen penyebar penyakit dan perosak. Spora-spora kulat mudah
dipindahkan oleh angin kerana ianya ringan.
Serangga juga boleh dipindahkan ke kawasan lain oleh angin. Misalnya afid, trip,
rama-rama.
4. Fizikal tumbuhan
Tiupan angin yang kencang mampu menumbangkan pokok-pokok. Tanaman yang
berdaun lebar lebih mudah dirosakkan oleh angin. Pokok yang masih muda akan
patah di paras tanah kesan tiupan angin.
Antara amalan untuk mengelakkan daripada cedera ribut ialah :
a. Mengadakan pengadang angin
Pengadang angin terdiri daripada sebarang struktur yang boleh digunakan
untuk menghalang tiupan angin. Pokok besar boleh digunakan
b. Memilih tapak
Pokok yang mudah rosak seperti pokok pisang harus ditanam di kawasan
yang kurang megalami tiupan angin kencang.
c. Menyediakan sokongan
Sokongan dalam bentuk kayu tunggal disediakan untuk anak pokok yang baru
ditanam. Ini kerana anak pokok masih tidak mempunyai batang dan akar yang
kuat.
d. Menanam pada jarak yang sesuai
Jarak penanam yang seasuai akan menghasilkan pokok yang tahan tiupan
angin. Tanaman yang ditanam rapat akan menghasilkan tanaman yang
berbatang tinggi dan kurus ( tidak kuat dan mudah patah bila ditiup angin
kencang).

15
2.3 Tanah
2.3.1 Pengenalan
Istilah tanah merujuk kepada lapisan atas permukaan bumi. Tanah diperlukan untuk
menyokong kehidupan benda-benda hidup di bumi Tanah terhasil melalui tindakan kuasa-
kuasa semula jadi terhadap bahan semula jadi yang wujud di permukaan bumi.
Tanah dapat dibezakan kepada beberapa lapisan dari segi kedalaman serta ciri fizikal dan
biologi.
Jadual di bawah menunjukkan lapisan tanah lazim dan ciri-cirinya.
Lapisan Tanah
Lazim
Ciri-ciri
Tanah atas # Terdapat sisa tumbuhan dan haiwan.
# Lapisan ini mempunyai ketebalan lebih kurang 15 cm dan
merupakan tanah yang paling subur berbanding dengan
lapisan
lain.
# Akar tumbuhan tumbuh dengan baik kerana pengudaraannya
baik
dan kandungan bahan organi tinggi.

16
# Tempat tinggal hidupan tanah.
Tanah bawah # Berada di bawah tanah atas.
# Lebih padat.
# Mengandungi bahan yang terkumpul melalui proses larut
resap.
# Lapisan yang keras ini menghalang pertumbuhan akar dan
pengaliran air.
# Terdapat sedikit organisma hidup di lapisan ini.
Batuan # Bahan batuan ini mungkin menjadi bahan induk kepada tanah
itu.
# Bahan induk ini sedang mengalami proses luluhawa di bawah
lapisan tanah bawah.
2.3.2 Kepentingan Tanah
Terdapat tiga kepentingan tanah kepada pertumbuhan tumbuhan
1. Memberi sokongan mekanik kepada akar tumbuhan
Cengkaman akar yang kuat membolehkan tumbuhan tumbuh tegak untuk menerima cahaya
matahari yang mencukupi .
2. Membekal nutrien kepada tumbuhan
Tanah menyimpan nutrien untuk tumbuhan. Kandungan nutrien yang dibekalkan melalui
baja
akan pantas bertindak balas dengan kumin tanah dan bertukar kepada bentuk yang
disimpan
di dalam tanah.
3. Membekal oksigen dan air kepada tumbuhan
Air tanah wujud dalam beberapa bentuk :
a. filem yang meliputi kumin tanah
b. wap dalam rongga tanah
c. cecair yang dapat mengalir dalam rongga tanah
Berbanding dengan udara atmosfera, udara tanah mengandungi lebih banyak karbon
dioksida tetapi kurang kandungan oksigen. Hal ini disebabkan oleh :
a. respirasi akar
b. respirasi organisma tanah
c. proses pereputan bahan organik.
2.3.3 Komponen Tanah
Tanah lazim biasanya mengandungi 45% bahan mineral, 5% bahan organik, 25% gas dan
25% air. Tanah juga mengandungi pelbagai jenis benda hidup di ruang-ruang tanah.
1. Bahan Mineral
Pepejal tanah terdiri daripada bahan inorganik dan bahan organik. Bahan inorganik terdiri
daripada kumin mineral yang dihasilkan melalui proses luluhawa batuan. Kumin mineral
seperti
pasir, kelodak dan liat merupakan sebatian semula jadi yang mengandungi dua atau lebih
unsur yang digabungkan secara kimia.
2. Bahan Organik
Sisa tumbuhan dan haiwan, najis haiwan serta haiwan dan tumbuhan yang mati bercampur
dengan tanah akan mengalami proses pereputan untuk membentuk bahan organik tanah.
Humus terbentuk apabila bahan organik lengkap diuraikan oleh mikroorganisma. Bahan ini

17
stabil, berwarna gelap serta tidak larut dalam air tetapi berupaya menyimpan air dan kation.
Kesan baik bahan organik ialah :
a. Membekalkan nutrien kepada tumbuhan
Bahan organik mengandungi banyak jenis nutrien dan hanya dapat diambil oleh
tumbuhan setelah bahan organik itu reput.
b. Membaiki struktur tanah
Bahan organik yang mereput akan membentuk humus. Humus dapat bertindak sebagai
bahan pelekat dan akan melekatkan kumin-kumin tanah supaya membentuk satu
gabungan kumin-kumin tanah tanah yang dipanggil agregat tanah. Susunan agregat
tanah ini akan membentuk struktur tanah butirapuh dan struktur tanah ini dianggap
terbaik kerana menghasilkan pengudaraan dan penyaliran air yang terbaik.
c. Menambahkan daya penampungan air tanah
Satu ciri bahan organik ialah kemapuannya memegang air dengan banyak. Apabila
dicampur dengan tanah yang bersaliran kurang baik, seperti tanah lombong atau tannah
berpasir daya penampungan air tanah itu akan bertambah.
d. Menghalang kehilangan nutrien dalam tanah
Pereputan bahan organik menghasilkan bahan-bahan bercas. Bahan-bahan itu
mempunyai sifat seperti kumin liat dan berupaya menarik ion-ion seperti ion kalium, ion
kalsium dan ion magnesium ke permukaannya. Oleh itu bahan organik merupakan
tabung simpanan untuk banyak jenis zat makanan tumbuhan.
Kini bahan buangan industri pertanian digunakan sebagai punca bahan organik. Ini akan
dapat
mengurangkan masalah pencemaran alam sekitar.
3. Udara
Semua ruang dalam tanah yang tidak terisi oleh air akan dipenuhi dengan gas tanah. Gas
tanah mengandungi lebih banyak karbon dioksida serta mempunyai kelembapan bandingan
yang tinggi berbanding dengan udara atmosfera. Keadaan ini wujud kerana lebih banyak
karbon dioksida dihasilkan dalam tanah.
4. Air
Tanah mengandungi air dan cecair yang mengalir antara rongga-rongga tanah. Rongga
tanah
yang halus dipenuhi cecair sementara rongga yang lebih besar terisi udara.
Muatan air tanah dan ciri-cirinya ditunjukkan dalam jadual di bawah :
Jenis Air Tanah Ciri
Muatan medan
(had basah tanah)
# Apabila sesuatu tanah disiram dengan air, rongga tanah
akan
mula diisi dengan air
# Air yang berlebihan akan mengalir keluar daripada tanah
megikut tarikan graviti.
Tanah yang mengandungi air yang tertinggal ini dikatakan
dalam keadaan had basah
Tanah tepu air # Semua rongga tanah dipenuhi oleh air dan tiada gas oksigen
Had layu (titik layu) # Kuantiti air maksimum yang ditampung dalam tanah. Jika
tanah itu dibiarkan air akan semakin hilang daripada tanah
melalui sejatan atau pengambilan oleh akar tumbuhan.
# Air akan terus hilang iaitu sehingga tidak dapat diambil oleh
akar lagi. Tumbuhan akan mula kelihatan layu kerana tiada
bekalan air lagi. Tanah pada keadaan ini dikatakan dalam
keadaan had layu.

18
Organisma Tanah
Organisma terbahagi kepada dua kumpulan, iaitu mikroorganisma dan makroorganisma.
Jadual di bawah menjelaskan tentang ciri organisma dan peranannya kepada tanah.
Jenis Organisma Ciri Organisma dan Peranannya Kepada Tanah
Bakteria  Populasi bakteria paling tinggi bertumpu di kawasan yang
Berhampiran dengan akar-akar tumbuhan
 Penting dalam peredaran karbon, nitrogen, fosforus dan
sulfur dalam tanah
 Terlibat dalam proses pereputan sisa organik yang terdapat
dalam tanah
Aktinomisit  Mempunyai ciri antara bakteria dengan kulat
 Mengeluarkan hifa tetapi lebih halus daripada hifa kulat
 Penting dalam proses pereputan susa bahan organik
Kulat  Memainakan peranan penting dalam proses pereputan
bahan
organik
 Terdapat kulat yang membentuk hubungan simbiosis
dengan
akar tumbuhan
Nematod  Hidup bebas dapat menggunakan bahan reputan daripada
bahan organik
 Membantu pereputan bahan organik dalam tanah
Alga  Keperluan cahaya untuk menjalankan proses fotosintesis
 Berperanan menukarkan karbon dioksida kepada oksigen di
kawasan sawah padi
 Sesetengah jenis alga menyerap nitrogen daripada udara
dan
menyampaikannya kepada pokok padi
Cacing tanah  Menggaulkan hasil reputan daun di atas tanah
 Membawa tanah dari satu lapisan ke lapisan lain
 Membaiki pengudaraan dan saliran tanah melalui lubang-
lubang yang digali
 Tinjanya yang mengandungi kalsium menambahkan
kesuburan
tanah
2.3.4 Sifat Fizikal Tanah
Tiga ciri fizikal tanah yang penting ialah
a.warna tanah
b.tekstur tanah
c.struktur tanah

19
Warna Tanah
Warna sesuatu tanah dapat menerangkan keadaan fizikal tanah dan kandungannya. Warna
tanah di sesuatu kawasan berbeza daripada warna tanah dari kawasan lain. Warna yang
wujud pada sesuatu tanah menggambarkan kandungan bahan organik, saliran tanah, aktiviti
mikroorganisma dan kesuburan tanah.
Warna tanah dapat dikenal pasti dengan membandingkan warnanya dengan warna yang
terdapat dalam buku carta warna Munsell
Kajian menunjukkan bahawa tanah yang gelap warnanya (hitam keperangan) mempunyai
kesuburan yang tinggi. Tanah ini sesuai untuk kegiatan pertanian.
Kebanyakan tanah tropika berwarna merah.
Ciri-ciri tanah berdasarkan warnanya
Warna Tanah Huraian
Merah  Menandakan kandungan oksida ferum di dalam tanah
 Tanah jenis ini mempunyai saliran dan pengudaraan yang baik
 Tanah ini biasanya terdapat di kawasan lereng bukit
 Tanah ini sesuai untuk tanaman getah dan kelapa sawit
Perang  Tanah ini mengandungi oksida ferum yang bercampur dengan bahan
organik
 Mempunyai salairan ayang abaik
 Tanah ini subur dan sesuai untuk kebanyakan jenis tanaman
Kelabu  Menandakan kandungan oksida ferum di dalam tanah
 Tanah jenis ini mempunyai saliran dan pengudaraan yang baik
 Tanah ini biasanya terdapat di kawasan lereng bukit
 Tanah ini sesuai untuk tanaman getah dan kelapa sawit
Kehitam-
hitaman
 Mempunyai kandungan galian mangan oksida atau bahan organik yang
tinggi
 Menakung air dan mempunyai nilai pH yang rendah
 Bahan organiknya lambat reput kerana kekurangan oksigen
 Tidak sesuai untuk kebanyakan tanaman kerana tidak mampu memberi
sokongan kepada aakar tumbuhan yang besar.
 Tanaman yang sesuai untuk kawasan ini ialah nanas dan sayur-sayuran
Putih  Mempunyai banyak jenis galian tanah liat yang dikenali sebagai koalinit
Kuning  Warna kuning menunjukkan bahawa oksida ferum telah berpadu dengan
molekul-molekul air
 Mempunyai saliran yang baik
Tanah ini adalah lebih lembap berbanding dengan tanah yang berwarna
merah
Tekstur Tanah
Tekstur tanah merujuk kepada peratus kandungan kumin-kumin pasir, kelodak dan liat atau
sifat kasar dan halusnya sesuatu tanah. Tekstur tanah dapat dikesan melalui cara merasa
dengan tangan atau melalui cara makmal iaitu kaedah mendapan di mana kumin-kumin tanah
dibiarkan mendak.

20
Pisahan tanah ialah lapisan kumin yang saiznya telah ditetapkan mengikut sistem pengelasan
tekatur tanah. Sistem Atterberg menetapkan kumin yang mempunyai diameter 2.00 hingga
0.20 mm sebagai pisahan pasir kasar. Sebaliknya, sistem USDA menetapkan kumin yang
mempunyai diameter antara 1.00 hingga 2.00 mm sebagai pisahan pasir kasar.
Ciri pasir, kelodak dan liat :
Ciri-ciri Pasir Kelodak Liat
Saiz kumin Paling besar Saiz lebih kecil
daripada kumin pasir
Saiz kumin paling
halus
Bentuk kumin Bulat atau tiada
bentuk tetap
Tiada bentuk tetap Kepingan nipis
Kandungan kimia Kebanyakannya
kuarza (oksida silika)
Kuarza Silikat (mengandungi
silica, aluminium dan
magnesium) serta
unsur lain
Bercas atau tidak Tidak Tidak Bercas
Rasa Gerisik Licin seperti tepung Berasa lekit apabila
lembap, keras dan
padat apabila kering
Daya penyimpanan
air
Rendah Sederhana Tinggi
Saliran Baik Sederhana Kurang baik
Penyimpanan air dan
nutrien
Kurang baik Sederhana Kurang ketelapan air
Pengudaraan Baik Sederhana Kurang baik
Pengelasan kumin tanah :
Nama Pisahan
Tanah
Diameter Kumin Mengikut Sistem
Persatuan Sains Tanah
Antarabangsa (Sistem Atterberg)
Diameter Kumin Mengikut
Jabatan Pertanian Amerika
Syarikat (Sistem USDA)
(Diubahsuai)
Pasir sangat kasar
Pasir kasar
Pasir sederhana
Pasir halus
Pasir sangat halus
Kelodak
Liat
Tiada
2.00 – 0.20 mm
tiada
0.20 – 0.02 mm
tiada
0.02 – 0.002 mm
Kurang daripada 0.002 mm
2.00 – 1.00 mm
1.00 – 0.50 mm
0.50 – 0.25 mm
0.25 – 0.10 mm
0.10 – 0.05 mm
0.05 – 0.002 mm
kurang daripada 0.002 mm
Berdasarkan jadual di atas, kita boleh membuat kesimpulan tentang :
a.Persamaan antara kedua-dua sistem :

21
Mempunyai ukuran diameter liat yang sama dan mempunyai pisahan jenis pasir kasar,
pasir
halus, kelodak dan liat.
b.Perbezaan antara kedua-dua sistem :
Ukuran diameter bagi pasir kasar, pasir halus dan kelodak tidak sama. Sistem Atterberg
tidak mempunyai pisahan jenis pasir sangat kasar, pasir sederhana dan pasir sangat
halus.
Kelas tekstur tanah merujuk kepada satu kumpulan tanah yang mempunyai sifat kasar dan
halus yang disebabkan oleh kehadiran pasir, kelodak dan liat mengikut peratusan yang
tertentu. Sifat ini ditunjukkan oleh petak tertentu pada carta segi tiga tekstur tanah.
Peratus pasir, kelodak dan liat sesuatu tanah ditentukan dalam makmal melalui cara
pemendapan. Nilai peratusan ini kemudian digunakan untuk menentukan kelas tekstur bagi
contoh tanah tersebut dengan merujuk carta segi tiga tekstur tanah.
Kepentingan tekstur tanah kepada tanaman :
a.Tanah yang bertekstur kasar membenarkan air mengalir dengan mudah
b.Tanah bertekstur kasar mempunyai lebih banyak liang untuk peresapan gas. Pertukaran
gas yang baik akan membekalkan oksigen yang mencukupi untuk kegunaan organisma
tanah.
c.Tekstur tanah akan mempengaruhi kandungan gas dan air di dalam tanah
d.Tekstur tanah yang lebih halus membolehkan tanah menyimpan nutrien dan melakukan
proses penjerapan nutrien oleh kumin liat.
Tekstur tanah mempengaruhi pemugaran. Tanah bertekstur halus mengandungi lebih banyak
liat dan menyukarkan kerja pemugaran. Tekstur tanah tidak boleh diubah sekiranya kawasan
tanah yang perlu dirawat terlalu luas.
Struktur Tanah
Struktur tanah ialah susunan kumin-kumin tanah yang terdiri daripada pasir, kelodak dan liat
dalam bentuk tertentu. Susunan kumin tanah itu dinamakan agregat tanah dan wujud dalam
pelbagai bentuk.
Tanah yang mengandungi kumin-kumin pasir dianggap sebagai tanah tidak berstruktur. Kumin
tanah boleh digabung dengan menggunakan bahan organik supaya ciri fizikal dapat diperbaiki.
Semasa pereputan bahan organik pelbagai jenis bahan akan dihasilkan, termasuklah bahan-
bahan yang bertindak sebagai pelekat. Bahan pelekat ini akan menyatukan kumin-kumin tanah
kepada susunan tertentu sehingga membentuk struktur butir rapuh. Struktur butir rapuh
adalah struktur terbaik bagi kebanyakan tanaman kerana ciri rongga.
Kepentingan struktur tanah kepada tanaman
a. Struktur tanah yang baik mengandungi rongga antara agregat yang membenarkan air dan
udara meresap dengan mudah. Keadaan ini menghalang air bertakung, oleh itu akar
tanaman
mendapat oksigen yang mencukupi
b. Struktur yang baik menambahkan daya tahan tanah daripada kerosakkan fizikal disebabkan
hakisan oleh timpaan hujan yang kuat. Kumin yang terpisah mudah ditiup oleh angina atau
dilarikan air.
c. Struktur yang baik juga dapat mengurangkan kesan ketoksinan gas karbon dioksida dalam
tanah. Gas ini lebih mudah meresap ke udara apabila tanah mempunyai struktur yang baik.
Struktur tanah dapat diperbaiki dengan mencampurkan tanah dengan bahan-bahan organik.
Semasa pereputan bahan-bahan organik berlaku, pelbagai jenis bahan dihasilkan, termasuk

22
bahan-bahan yang bertindak sebagai pelekat. Bahan-bahan pelekat ini menyatukan kumin-
kumin tanah kepada susunan tertentu sehingga membentuk struktur butir rapuh yang baik.
Sifat Kimia Tanah
pH Tanah
Tanah tropika biasanya bersifat asid kerana mengalami larut resapan keterlaluan kesan hujan
lebat. pH tanah merujuk kepada keasidan sesuatu larutan dan ditentukan oleh kepekatan ion
hidrogen (H+) pH tanah dapat ditentukan dengan
a.kaedah Kuhn
b.meter pH
Tujuh Faktor Yang Mengubah Keasidan Tanah
a.Kandungan bahan induk
Banyak jenis tanah di Malaysia berasal daripada batu granit. Batu granit mengandungi
mineral seperti kuarza, feldspar dan mika yang mengandungi aluminium. Aluminium
mengalami tindak balas hidrolisis dalam tanah lalu mengeluarkan ion hidrogen yang
dapat
menurunkan pH tanah
b.Kehilangan bahan berbes
Pengeluaran bahan kation berbes seperti magnesium (Mg2+), kalium (K+) dan kalsium
(C+)
melalui larut lesapan menyebabkan penurunan pH tanah. Kation berbes ini. Kation
berbes
yang larut ini akan digantikan oleh ion hidrogen (H+).
c.Pereputan bahan organik
Apabila bahan organik mereput, pelbagai jenis asid organik yang akan merendahkan pH
tanah.
d.Penggunaan baja seperti ammonium sulfat
Apabila baja ammonium sulfat dicampur dengan tanah, ion ammonium, (NH+) akan
dioksidakan kepada ion nitrat (NO3_) dan ion hidrogen (H+) melalui proses nitrifikasi. Ion
H+
akan menurunkan pH tanah.
e.Penambahan asid karbonik dari atmosfera
Karbon dioksida bertindak balas dengan air di atmosfera lalu membentuk asid karbonik.
Asid
akan menurunkan pH tanah.
f. Respirasi akar dan organisma tanah
Respirasi akar dan organisma tanah akan menghasilkan karbon dioksida. Gas ini akan
bertindak balas dengan air lalu menghasilkan asid karbonik.
g. Penghasilan gas nitrogen dioksida dan nitrogen oksida
Kedua-dua gas ini dihasilkan daripada tindak balas kilat yang mengabungkan gas
nitrogen
dan oksigen di atmosfera. Gas-gas ini dapat bertindak balas dengan air lalu
menghasilkan
asid nitrik.
Kesan pH Tanah Kepada Tanaman
Ketersediaan Nutrien

23
Nilai pH tanah mempengaruhi ketersediaan nutrien. Nutrien lebih mudah larut dalam larutan
tanah pada pH tertentu. Ini memudahkan nutrien diambil oleh akar tumbuhan. Nilai pH terlalu
rendah akan menyebabkan pembebasan ion ferum dan ion aluminium. Pada pH yang terlalu
tinggi pula, ion kalsium dan ion magnesium akan dibebaskan. Keempat-empat ion tersebut
bertindak balas dengan fosfat lalu membentuk sebatian fosfat yang tidak larut. Keadaan ini
menyebabkan fosfat kurang tersedia dalam tanah apabila pH terlalu rendah atau terlalu tinggi.
Aktiviti Mikrob
Kebanyakan mikroorganisma yang bermanfaat kepada tumbuhan hidup dalam julat pH 5.5
hingga 7.8. Mikroorganisma yang menjalankan proses penitratan akan terjejas apabila pH
tanaha dalah di bawah 5.5. pH tanah yang rendah juga akan merencatkan aktiviti cacing tanah.
Penyakit Tumbuhan
Patogen merupakan penyebab penyakit. pH tanah yang rendah akan menyebabkan :
 Patogen seperti kulat mudah membiak
 Tumbuhan sukar memperoleh nutrien yang diperlukan
 Pertumbuhan akar terjejas apabila pH terlalu tinggi atau rendah.
Unsur Perlu Untuk Pertumbuhan Tumbuhan
Sesuatu unsur nutrien dianggap perlu jika
a.tumbuhan tidak dapat membesar dengan sempurna tanpa unsur tersebut
b.tindakan unsur nutrien adalah spesifik dan tidak dapat diganti dengan unsur lain
c.unsur nutrien tersebut bertindak secara langsung dalam tumbuhan. Unsur ini tidak
mempengaruhi penyerapan unsur lain.
d.apabila tumbuhan kekurangan sesuatu unsur nutrien tambahan, unsur tersebut akan
memperbaiki keadaan kekurangan yang berlaku
Nutrien-nutrien yang diperlukan oleh tumbuh-tumbuhan dapat dibahagikan kepada
makronutrien dan mikronutrien. Makronutrien diperlukan dalam kuantiti yang banyak,
sementara mikronutrien diperlukan dalam kuantiti yang sedikit sahaja.
Peranan nitrogen, fosforus dan Kalium dalam tumbuhan
Unsur Utama
Nutrien
Peranan Dalam Tumbuhan Gejala Kekurangan
Nitrogen Komponen protein utama diperlukan untuk
menghasilkan klorofil. Kehadiran nitrogen
mempercepat proses tumbesaran tumbuhan dan
melebihkan hasil daun
Klorosis (kekuningan) semua
bahagian tumbuhan, bermula
pada daun tua dahulu
Fosforus Kehadiran unsur ini mempercepat pengeluaran
akar, bunga dan buah, mempercepat
kematangan pokok dan menguatkan tangkai
buah-buahan. Fosforus berperanan penting
dalam penghasilan tenaga dan diperlukan di
peringkat awal pembesaran tumbuhan
Daun berwarna hijau tua pada
amnya dengan kehadiran warna
kemerahan atau ungu pada
daun atau petiol pada
sesetengah tumbuhan
Kalium Menolong mempercepatkan pengeluaran buanga Daun tua mengandungi tanda

24
dan buah serta tumbesaran tisu meristem. Turut
menambahkan kekuatan pokok serta keupayaan
menahan penyakit. Unsur ini diperlukan untuk
metabolisme kanji, protein dan pengaktifan
enzim
nekrosis (tisu mati) dengan tepi
daun kelihatan seperti terbakar,
daun muda mungkin
menunjukkan klorosis antara
urat daun
Amalan Untuk Membaiki Keadaan Tanah
Kesuburan tanah merujuk kepada keupayaan tanah untuk menampung pengeluaran hasil
tanaman yang memuaskan.
Tanah Yang Bermasalah di Malaysia
a.Tanah asid sulfat
Merupakan sejenis tanah yang mengandungi tanah liat dengan pH kurang daripada 3.5.
Kandungan aluminium dan ferum yang tinggi menyebabkan tanah ini kurang subur.
b.Tanah gambut
Tanah gambut mempunyai kandungan bahan organik yang tinggi serta saliran yang
kurang
baik. Tanah ini tidak memberi sokongan kepada akar pokok besar. Tanah ini berasid
dan
kekurangan beberapa mikronutrien seperti kuprum, mangan, zink, ferum, mobidenum
dan
boron.
c.Tanah bris
Tanah bris mempunyai kandungan pasir yang tinggi dan tidak berstruktur. Tanah ini
mempunyai lapisan keras yang menghalang penembusan akar dan kurang daya
penyimpanan air. Kekurangan air pada musim panas dan pHnya adalah sekitar 4.3
hingga
5.8.
d.Tanah bekas lombong
Mengandungi 80% pasir dan tidak berstruktur. Tanah bekas lombong terdiri daripada
mineral
kuarza dan tidak mengandungi air yang banyak kerana peratus ruang rongga yang
tinggi.
e.Tanah lempung
Tanah lempung ialah tanah yang mengandungi kandungan liat yang tinggi. Kandungan
liat
yang tinggi menyebabkan tanah itu menjadi lekit apabila basah dank eras apabila kering.
Jenis tanah ini mempunyai saliran yang kurang baik kerana mempunyai kadar peresapan
air
yang rendah. Tanah ini juga sukar digemburkan.
Cara Membaiki Keadaan Tanah
a.Pembajaan
b.Pemugaran
c.Pengapuran
d.Pencegahan pengawalan hakisan tanah
Pembajaan

25
Baja dapat dikelaskan sebagai baja kimia dan baja organik. Baja kimia terdiri daripada bahan
kimia. Baja ini membekalkan satu nutrien utama atau lebih. Baja organik mengandungi nutrien
utama tetapi dalam kuantiti yang lebih rendah daripad abaja kimia.
Baja juga dapat dikelaskan sebagai
a.baja lurus
b.baja campuran
c.baja sebatian
d.baa lengkap
Ciri-ciri baja
Jenis baja Ciri-ciri
Baja lurus Membekalkan satu nutrien utama, manakala baja campuran dan baja
sebatian dapat membekalkan lebih daripada satu nutrien utama
Baja
campuran
Terdiri daripada bahan baja yang dicampur secara fizik tetapi tidak
disebatikan.Baja ini biasanya mengandungi kandungan nutrien yang rendah
Baja sebatian Mengandungi nutrien yang telah disebatikan secara kimia. Kandungan
nutriennya disediakan dalam pelbagai nisbah
Baja lengkap Mengandungi kombinasi semua nutrien utama yang diperlukan, iaitu nitrogen,
fosforus, dan kalium. Mikronutrien, campuran enzim dan pengawal tumbuhan
semula jadi juga terdapat dalam baja jenis itu.
Gred baja ialah kuantiti nutrien utama yang terdapat dalam baja. Gred baja ditunjukkan
berdasarkan peratus nitrogen (%N), peratus fosforus pentoksida (%P2O5) dan peratus kalium
(%K) yang dapat larut dalam air. Contoh baja dnegan gred 15-15-15 mengandungi 15 peratus
nitrogen (%N), 15 peratus fosforus pentoksida (%P2O5) dan 15 peratus kalium yang larut
dalam air (%K2O).
Contoh Soalan Pengiraan
Tentukan gred campuran baja yang mengandungi 50 kg ammonium sulfat (20%N), 25 kg
superfosfat tunggal (20% P2O5) dan 25 kg muriat potasy (60% K2O) dalam setiap 100 kg baja
tersebut.
Jawapan :
100 kg ammonium sulfat mengandungi 20 kg N
50 kg ammonium sulfat mengandungi 50 x 20/100 kg N = 10 kg N
100 kg superfosfat tunggal mengandungi 20 kg P2O5
25 kg superfosfat tunggal mengandungi 25 x 20/100 kg P2O5 = 5 kg P2O5
100 kg muriat potasy mengandungi 60 kg K2O
25 kg muriat potasy mengandungi 25 x 60/100 kg K2O = 15 kg K2O
Gred baja campuran tersebut ialah 10:5:15 atau 10-5-15
Anda ingin membuat baja campuran yang mengandungi 80 kg Nitrogen, 40 kg P2O5 dan 30 kg
K2O sehektar. Baja yang disyorkan ialah urea (46%N), superfosfat Ganda Tiga (50% P2O5) dan
muriat potasy (60 % K2O). Hitungkan kuantiti baja yang diperlukan untuk membaja kawasan
seluas 2 hektar.
Jawapan :
46 Kg N dibekalkan oleh 100 kg Urea
80 kg N memerlukan 80/46 x 100 = 173.9 kg Urea sehektar

26
50 Kg P2O5 dibekalkan oleh 100 kg Superfosfat Ganda Tiga
40 kg P2O5 memerlukan 40/50 x 100 = 80 kg Superfosfat Ganda Tiga
60 Kg K2O dibekalkan oleh 100 kg Muriat Potasy
30 kg K2O memerlukan 30/60 x 100 = 50 kg Murait Potasy
Maka untuk 2 hektar,
347.8 kg Urea
160 kg Superfosfat Ganda Tiga
100 kg Muriat Potasy
Penggunaan baja kimia mempunyai kelemahan contohnya larian baja nitrogen ke sumber air.
Bekalan nitrogen yang berlebihan dalam sumber air akan menggalakkan pertumbuhan alga.
Apabila alga dan tumbuhan akuatik mati, pereputan sisa-sisa tumbuhan itu akan
mengurangkan bekalan oksigen.
Baja organik dibuat daripada sisa tumbuhan atau haiwan yang telah reput seperti tinja haiwan,
kompos dan sisa pertanian. Baja ini dapat membaiki keadaan fizik tanah.
Baja dapat dibekalkan kepada tanaman melalui cara-cara berikut :
a.Taburan
Bahan baja ditabur secara sekata di atas permukaan tanah. Bahan baja yang biasa
digunakan ialah CIRP. Bahan baja dibiar begitu atau kadang-kadang digaulkan
bersama tanah biasanya selepas menyemai biji benih.
Baja juga boleh diletaka pada sekeliling pangkal pokok dan pembajaan ini juga dikenali
sebagai pembajaan permukaan dan melibatkan penggunaan baja nitrogen.
b. Alur
Baja pepejal diletak dalam alur pada jarak 4 cm sebelah kanan dan kiri biji benih dan
kira-
kira 5 cm di bawah biji benih. Baja juga boleh diletak dalam jalur 4 hingga 5 cm dalam
sisi
barisan pokok. Pembajaan ini biasa dilakukan apabila pokok sudah berumur 4 hingga 8
minggu.
c.Poket
Pembajaan secara poket dilakukan pada pokok buah-buahan atau pokok yang ditanam
secara tunggal. Lubang-lubang poket digali sedalam 10 – 15 cm di hujung kanopi kerana
bahagian ini merupakan bahagian zon akar yang aktif. Baja diletakkan dalam lubang-
lubang
poket dan ditutup semula.
d.Semburan daun
Larutan cecair baja boleh disembur untuk merawat kekurangan nutrien tertentu, khasnya
mikronutrien. Larutan baja dicampur dengan racun perosak untik disembur pada masa
yang
sama bagi menjimatkan tenaga.
Kelebihan dan kekurangan menggunakan baja kimia
Kelebihan Kekurangan
 Baja kimia disediakan dalam bentuk granual
yang mudah digaulkan dengan tanah
 Baja kimia dapat dibekalkan kepada
tumbuhan melalui semburan daun
 Baja kimia membekalkan nutrien tunggal atau
lebih daripada satu nutrien
 Baja kimia yang diletakkan terlalu dekat
dengan biji benih merosakkan biji benih itu.
 Baja kimia yang berlebihan menyebabkan
kerosakkan secara langsung kepada
tumbuhan
 Baja jenis nitrat ataupun ammonium sulfat

27
 Baa kimia disediakan dalam kandungan
nutrien yang tinggi untuk menjimatkan ruang
penyimpanan serta kos pengankutan
meninggalkan kesan keasidan kepada tanah
 Baja kimia berlebihan akan mencemarkan
bekalan air bawah tanah.
Pengapuran
Bahan kapur ialah bahan yang mengandungi kalsium (Ca). Keberkesanan bahan kapur
ditentukan oleh kehalusan bahan kapur dari kandungan bahan kimianya.
Tujuan pengapuran ialah :
a.Mengurangkan keasidan tanah
Tanah berasid dirawat dengan bahan kapur untuk mengurangkan keasidan tanah. Bahan
kapur ditabur rata dan digaulkan dalam tanah.
b.Membekalkan nutrien tumbuhan
Kapur membekalkan kalsium dan magnesium untuk kegunaan tumbuhan
c.Membaiki agregat tanah
Bahan kapur meneutralkan cas-cas negatif pada kumin-kumin tanah dan menggalakkan
kumin-kumin tanah ini bercantum. Selepas pengumpulan berlaku, kumin-kumin tanah
dilekatkan oleh pelekat yang dihasilkan oleh pereputan bahan organik. Melalui proses ini
lebih banyak agregat tanah terbentuk. Ia dinamakan proses pengagregatan tanah.
Faktor yang perlu dipertimbangkan sebelum pengapuran ialah :
a. Jenis tanaman
Tanaman yang toleran terhadap keadaan tanah yang berasid tidak memerlukan bahan
kapur
yang banyak untuk merawat tanah itu.
b.Jenis bahan kapur
Kapur dolomit merupakan bahan kapur yang murah didapati dan boleh membekalkan
kalsium
dan magnesium. Batu kapur tohor kandungan kalsiumnya tinggi, kurang kaustik, tetapi tidak
mudah digunakan
c.Jenis tanah
Tanah asid sulfat dan tanah gambut boleh dirawat dengan bahan kapur. Kuantiti bahan
kapur
yang digunakan adalah berbeza mengikut jenis tanah.
d.Kandungan bahan organik
Bahan organik dapat menyerap kation seperti hidrogen (H+). Ion-ion hidrogen yang terjerap
itu
akan menentang tindakan kapur untuk mengubah pHnya.
Pemugaran
Pemugaran adalah proses memecah dan melonggarkan keadaan tanah yang padat. Ia
merangkumi kerja menggembur tanah dan menghapuskan rumpai.
Operasi pemugaran boleh dibahagikan kepada dua iaitu pemugaran primer dan pemugaran
sekunder. Pemugaran primer merupakan kerja yang mula-mula sekali dijalankan sebelum
menanam. Pemugaran sekunder dilakukan selepas operasi pemugaran primer.
Alat pemugaran primer seperti bajak sepak, bajak piring, bajak putar dan abajak pahat
digunakan untuk memugarkan tanah padaa aras yang lebih dalam.
Alat pemugaran sekunder seperti bajak sikat dan bajak penggembur digunakan untuk
menggemburkan tanah dan menghaluskan keadaan tanah di lapisan atas atau pada paras
yang cetek. Alat pembatas digunakan dalam pemugaran sekunder.
Pemugaran yang lebih kerap tidak digalakkan kerana merosakan struktur tanah, kumin tanah
yang terdedah mudah dilarikan oleh air hujan.

28
Tujuan Pemugaran Primer
a.Menyediakan permukaan tanah yang sesuai untuk dikerjakan oleh alat pemugaran
sekunder
b.Memotong dan membalikan tanah
c.Memecah dan melonggarkan lapisan tanah keras
Tujuan Pemugaran Sekunder
a.Menghasilkan keadaan tanah yang cukup halus untuk menanam atau menyemai.
b.Memusnahkan rumpai
c.Memncampur baja dan kimia pengawal perosak
d.Menimbus dan menggaul sisa tumbuhan
e.Memusnahkan dan mengawal perosak
f.Menyediakan batas tanaman
Pencegahan Dan Pengawalan Hakisan
Jenis-jenis hakisan tanah
a.Hakisan permukaan
Hakisan peringkat awal. Pada peringkat ini satu lapis nipis permukaan tanah akan hilang
b.Hakisan alur
Hakisan pada peringkat kedua. Apabila air terus mengalir, alur kecil akan terbentuk di
Permukaan tanah dan kemudian bertemu untuk menjadi aliran air yang lebih besar.
Tanah
Dihakis semakin dalam dan alur yang lebih besar akan terbentuk.
c.Hakisan lurah
Jika hakisan di kawasan itu dibiarkan berterusan lurah akan terbentuk. Jenis hakisan
ini
dinamakan hakisan lurah.Jenis hakaisan ini berlaku apabila air berlebihan dibiar
bertindak
berterusan tanpa dikawal.
Prinsip pencegahan dan pengawalan hakisan tanah adalah :
a.Melindungi permukaan tanah daripada timpaan hujan atau larian air
b.Mengelakkan pengaliran air daripada melalui saluran sempit
c.Mengurangkan kelajuan larian air melalui amalan seperti membina teres, menanam
mengikut kontur atau membuat sungkupan.
Kaedah untuk mencegah hakisan tanah :
a.Menanam penutup bumi
Pelbagai jenis tumbuhan penutup bumi boleh ditanam untuk menutup permukaan bumi
Jenis tumbuhan kekacang seperti centro, puero dan calapo biasa digunakan. Tugas
utama
Tumbuhan yang digunakan adalah untuk menutup permukaan tanah dengan
sempurna.
b.Membuat teres
Amalan ini banyak dilakukan di tempat-tempat berbukit di Cameron Highlands. Amalan
Ini bertujuan untuk megelakkan air hujan daripada mengalir terus menerusi lereng-
lereng

29
bukit
c.Menanam mengikut kontur
Amalan ini biasanya dilakukan untuk kawasan di lereng-lereng bukit yang ditanam
dengan
pokok-pokok getah dan kelapa sawit. Pokok-pokok yang ditanam mengikut kontur
dapat
menghalang air hujan daripada mengalir menuruni sepanjang lereng bukit.
d.Membuat sungkupan
Sungkupan terdiri daripada sebarang bahan yang dapat diletakkan di atas permukaan
tanah untuk menghalang pengaliran air hujan. Selain sungkupan tanah mendapat
faedah
apabila bahan organik itu mereput.
Kebaikan sungkupan :
i. mengelakkan hakisan tanah melalui timpaan hujan dan larian air
ii. mengelakkan pemadatan tanah melalui daya timpaan hujan atau laluan jentera.
iii. menurunkan suhu tanah apabila permukaan tanah dilindungi daripada cahaya
matahari
secara terus.
iv. memulihara kelembapan tanah apabila sejatan air dapat dikurangkan
v. mengelakkan pertumbuhan rumpai kerana kekurangan cahaya matahari untuk biji
benih
rumpai bercambah.
e.Menanam secara jalur
Tumbuh-tumbuhan yang ditanam mengikut jalur merentasi lereng bukit atau kawasan
curam bertujuan untuk menghalang air daripada mengalir terus di sepanjang kawasan
curam itu. Ini dapat menghalang tanah itu daripada dibawa oleh air.
f.Membina sistem peparitan
Sistem saliran yang terdiri daripada parit-parit dapat memindahkan air yang berlebihan
dari
permukaan tanah. Apabila air mengalir dalam kuantiti yang banyak seperti semasa
berlakunya banjir, kerosakkan tanah sangat serius.

30
2.4 Biosis
Perkataan biosis berasal daripada perkataan Yunani yang bererti benda hidup. Faktor biosis
merangkumi semua benda hidup yang mempengaruhi pertumbuhan tumbuhan secara tidak
langsung dan secara langsung.
Benda hidup memberi kesan manfaat kepada tumbuhan kerana membantu dalam penguraian
sisa tumbuhan, menghasilkan toksin yang boleh membunuh serangga, membantu
perhubungan simbiotik dengan akar tumbuhan, menjalankan proses pengikatan nitrogen serta
penitratan.
Kesan berbahaya benda hidup termasuklah merosakkan tumbuhan atau menyebabkan
penyakit tumbuhan, menjadi parasit atau menyebarkan organisma lain yang membawa
penyakit.
Antara faktor yang mungkin mennggangu pertumbuhan ialah :
 Faktor persekitaran
 Persaingan oleh rumpai
 Serangan penyakit
 Serangan organisma perosak
Jenis Organisma
Perosak dapat dianggap sebagai organisma yang berada di sesuatu kawasan yang tidak
memerlukannya. Organisma yang berbahaya kepada tumbuhan dan hasil tumbuhan digelar
perosak. Sesetengah organisma merupakan perosak tanaman, walau bagaimanapun terdapat
juga yang bermanfaat kepada tumbuhan.
Tanaman berpenyakit gagal menjalankan proses fisiologi biasa. Organisma yang
menyebabkan keadaan ini digelar sebagai patogen. Antara patogen yang berbahaya ialah
virus, bakteria dan kulat. Sesetengah kulat bersifat saprofit di mana ia mendapat makanan
daripada benda mati atau reput. Organisma yang tidak menyebabkan penyakit secara
langsung kepada tanaman tetapi membawa patogen dinamakan vektor.
Organisma penyebab penyakit kepada tanaman biasanya hidup dalam tumbuhan tersebut.
Pertumbuhan perumah akan terjejas kerana parasit ini mengambil makanan daripada
perumahnya.
Ciri-ciri organisma yang penting kepada tanaman
Jenis Organisma Ciri-ciri
Virus  Organisma sangat halus yang mempunyai binaan ringkas
 Parasit yang menyebabkan pelbagai jenis penyakit tumbuhan
 Biasanya hidup dalam sel hidup sahaja
 Virus yang menyerang tanaman biasanya pelbagai bentuk seperti
polyhedral,rod, spiral dan bebola
Bakteria  Bersel tunggal
 Bakteria yang menyerang tumbuhan biasanya berbentuk rod
 Mempunyai binaan seperti bebenang yang dikenali sebagai flagellum untuk
bergerak
 Hidup sebagai parasit di dalam tumbuhan atau sebagai saprofit di dalam
tanah
Kulat  Organisma halus yang tidak mempunyai klorofil
 Terdiri daripada hifa yang dapat menghasilkan spora, iaitu binaan pembiakan
utama kulat dan cara utama kulat menyerang tanaman
 Kulat yang kebanyakannya adalah saprofit, membantu dalam pereputan

31
bahan organik.
 Terdapat beberapa jenis kulat yang dapat menyebabkan penyakit pada
tanaman
Nematod  Berbentuk silinder dan licin tanpa segmen atau kaki
 Mencucuk tisu tumbuhan untuk menghisap cecair tumbuhan dengan binaan
di mulut yang dipanggil stilet
 Keadaan iklim, tanah dan kegiatan pertanian menggalakkan pertambahan
nematod
Serangga  Haiwan invertebrate yang mempunyai rangka luar yang kuat
 Badan bersegmen dan terbahagi kepada tiga bahagian utama iaitu kepala,
toraks dan abdomen
 Toraks mempunyai tiga pasang kaki dan satu atau dua pasang sayap
 Serangga merupakan kumpulan yang terbesar daripada keseluruhan jumlah
sepsis
 Ini membuktikan kemampuan daya penyesuaian serangga yang tinggi untuk
hidup di pelbagai persekitaran
Rumpai  Rumpai yang tumbuh di persekitaran kawasan penanaman memberi
persaingan kepada tanaman untuk mendapatkan cahaya matahari, nutrien,
ruang dan air
 Sesetengah rumpai mempunyai potensi untuk digunakan sebagai ubat dan
diangap sebagai tumbuhan berguna
Kepentingan Ekonomi Organisma
Pada umumnya perosak dianggap sebagai organisma yang berbahaya dan tidak berfaedah
kepada manusia. Walau bagaimanapun terdapat beberapa organaisma yang bermanfaat
keada tumbuhan dan manusia.
Virus
Virus mempunyai kepentingan ekonomi kerana mampu berperanan sebagai agen pengawal
perosak. Virus berkembang biak di dalam sel hidup dan menyebabkan penyakit secara
spesifik. Gejala penyakit virus yang banyak terdapat pada tumbuhan ialah mozek, warna
kekuning-kuningan dan corak bercincin atau bergaris, pertumbuhan terencat, daun berpilin,
batang dan buah yang berlekuk, tumor dan sebagaianya.
Virus disebar kepada tanaman sihat oleh :
 Vektor seperti afid, lelompat daun, nematod dan kulat
 Biji benih yang telah terjangkit virus
 Peralatan ladang yang telah tercemar kepada virus
 Pekerja sewaktu bekerja di ladang
Antara penyakit yang kerap disebabkan oleh virus ialah penyakit merah virus (PMV) dan
penyakit padi jantan.
Kebanyakan virus adalah agen penyebab penyakit dan bersifat parasit kepada tanaman.
Sebahagian kecil virus berfaedah kepada manusia. Virus berpotensi untuk digunakan sebagai
agen kawalan biologi perosak.
Bakteria
Proses bermanfaat kepada tanaman yang melibatkan bakteria antaranya ialah :

32
a.Penguraian bahan organik
b.Pengikatan nitrogen oleh bakteria yang hidup bebas seperti Azobecter dan Rhizobium
yang bersimbiotik dengan akar tumbuhan kekacang. Simbiosis merujuk kepada
hubungan yang bermanfaat di antara dua organisma yang berlainan sepsis.
c.Penitratan yang dilakukan oleh Nitrobacter dan Nitrosomonas.
Bakteria seperti Bacillus thuringiensis merupakan agen pengawal biologi yang penting. Ia
digunakan untuk mengawal pelbagai jenis ulat. Kini gen Bacillus thuringiensis telah berjaya
dimasukkan ke dalam sel tumbuhan untuk mencegah serangan serangga.
Bakteria penyebab penyakit menyerang tumbuhan melalui stoma, lentisel, bunga atau luka.
Beberapa contoh penyakit yang disebabkan oleh bakteria
Tanaman Penyakit Bakteria Penyebab
Padi Hawar daun Xanthosomas spp
Kelapa sawit Reput tunas Ervinia spp
Nanas Buah busuk Ewinia spp
Kulat
Kulat yang bersifat saprofit bertindak sebagai agen pengurai bahan organik di dalam tanah.
Kulat mikoriza penting kerana bersimbiotik dengan akar beberapa tumbuhan. Ia membantu
akar tumbuhan mengambil nutrien terutamanya fosforus daripada tanah. Pada masa yang
sama, akar membekalkan karbohidrat dalam bentuk gula kepada kulat..
Kulat memasuki tisu tumbuhan melalui luka, stoma, kutikel dan epidermis. Semasa berada
dalam tisu tumbuhan, kulat mengambil nutrien daripada perumah untuk pertumbuhan. Ini
menyebabkan berlakunya rekasi daripada tumbuhan yang mengakibatkan penyakit. Tanda
penyakit yang disebabkan oleh kulat terbahagi keada tiga kumpulan berikut :
a.tisu mati
reput, melecuh, antraknos, bintik, hawar dan keruping
b.pertumbuhan berlebihan atau perubahan rupa bentuk bonggol, ikal daun, akar tongkol
dan
penyakit penyapu
c.tanda-tanda lain
karat, kulapuk dan layu
Kulat juga berpotensi mengawal serangga Hampir 570 spesis kulat dapat menyerang
serangga.
Beberapa penyakit kulat tanaman
Tanaman Penyakit
Padi Karah
Kelapa sawit Reput batang, reput pangkal, reput tandan
Pokok getah Penyakir akar putih, penyakit akar merah, penyakit keguguran daun, penyakit
calar hitam pada tapak torehan, penyakit cendawan angin
Nematod
Nematod yang hidup bebas di dalam tanah mempunyai nilai ekonomi kerana mampu
membantu proses penguraian bahan organik. Terdapat nematod yang mampu menyerang dan
menjadikan serangga seperti belalang dan rama-rama sebagai perumah. Nematod turut
memakan bakteria, kulat atau nematod lain.
Nematod merosakan tumbuhan melaui rembesan air liurnya yang dapat mencernakan
kandungan sel tumbuhan.

33
Tanda serangan nematod ialah
 bonggol atau benjolan akar
 kecederaan akar
 akar yang banyak bercabang
 reput akar
Kerosakan tanaman yang disebabkan oleh nematod adalah berpunca daripada
 rembesan air liur yang mencederakan tisu akar
 interaksi nematod dengan organisma lain
 perananya sebagai pembawa virus.
Serangga
Serangga yang menyerang tanaman mempunyai dua jenis mulut iaitu
a.mulut jenis mengigit dan mengunyah
b.mulut jenis mencucuk dan menghisap
Serangga mempunyai kepentingan ekonomi yang khusus kerana :
 membantu proses pendebungaan
Beberapa contoh serangga adalah seperti lebah madu, kupu-kupu dan lalat
 memperbaiki keadaan tanah
Lubang yang digali oleh semut dan kumbang membolehkan udara meresap ke dalam
tanah
 pemangsa kepada serangga perosak
Kumbang kura-kura ialah serangga pemangsa kepada afid (kuta daun)
Pada masa yang sama serangga juga membawa kemudaratan seperti :
 merosakan tanaman
Daun, batang , akar dan buah dirosakkan oleh belalang kunyit, kumbang tanduk, larva
beberapa jenis rama-rama dengan memakan tisu tumbuhan dan meninggalkan tanda
berlubang-lubang pada bahagian yang diserang
 membawa pelbagai penyakit
Benah hijau dan benah perang adalah vector kepada jenis penyakit virus padi
Beberapa contoh perosak tanaman
Tanaman Perosak
Padi Pianggang, benah hijau dan benah perang
Kelapa sawit Kumbang tanduk dan kumbang gajah
Pokok getah Anai-anai, kumbang kaboi dan hamama lebar
Rumpai
Rumpai merujuk kepada tumbuhan yang tidak dikehendaki yang tumbuh di kawasan
penanaman. Kesan negatif rumpai temasuklah
 biji benih dan bahagian rumpai yang lain dapat merendahkan mutu hasil tanaman
 kulat pada bahagian rumpai menjangkiti bijirin dan merosakkannya
 rumpai menjadi tempat perlindungan perosak atau penyakit tumbuhan
Pengawalan Organisma
Biasanya kerosakkan yang disebabkan oleh perosak tidak begitu ketara jika bilangan perosak
tidak banyak. Masalah akan timbul apabila populasi serangga meningkat ke paras yang lebin
tinggi mengakibatkan hasil tanaman tidak dapat diperolehi lagi.

34
Pendekatan yang lebih berkesan adalah dengan menentukan bilakah masa yang sesuai untuk
bertindak. Jika populasi perosak tidak begitu tinggi dan kerosakkan yang berlaku masih tidak
ketara maka tindakan kawalan boleh ditangguhkan.
Pendekatan lain yang boleh diamalkan adalah dengan mengambil contoh perosak di ladang
dan memantau perubahan populasi.
Aras kecederaan
Ambang ekonomi
Populasi
perosak
Aras keseimbangan am
masa
Rajah : Graf dinamik populasi perosak
Graf seperti yang ditunjukkan pada rajah di atas dilakarkan sebelum memulakan kawalan
perosak. Analisis graf membolehkan paras populasi ditetapkan pada graf :
a.Aras keseimbangan am
Aras ini adalah satu aras pada graf analisis populasi perosak yang menunjukkan
populasi
perosak yang stabil berdasarkan interaksi perosak dengan keadaan persekitaran.
Bilangan
perosak masih berada pada paras tidak berbahaya dan tindakan kawalan tidak
diperlukan.
Kawalan oleh musuh semula jadi mungkin berlaku pada masa ini.
b.Aras ambang ekonomi
Aras ini adalah aras penentu untuk bertindak berdasarkan aras populasi perosak.
Apabila
bilangan perosak melebihi aras ini, maka populasi perosak telah mencapai tahap yang
berbahaya dan mesti dikawal. Jika tindakan tidak diambil maka bilangan perosak akan
mencapai tahap kecederaan ekonomi dan menyebabkan kerugian yang besar.
Konsep pengawalan perosak berasaskan populasi perosak membolehkan kita menentukan
masa yang paling sesuai untuk memulakan tindakan kawalan. Kawalan perosak tidak
dijalankan setiap masa tetapi hanya apabila mencapai aras ambang ekonomi.
c.Aras kecederaan ekonomi
Ini adalah aras di masa populasi telah mencapai tahap yang menyebabkan kerugian.
Bilangan perosak yang melebihi aras ini akan menyebabkan kerugian yang tidak boleh di
atasi lagi. Sepatutnya kawalan perosak dilakukan sebelum populasi mencapai aras
kecederaan ekonomi.
Kaedah Pengawalan Perosak
Kaedah pengurusan
Perosak bersepadu

35
Kaedah fizikal Kaedah biologi
PEROSAK DAN ORGANISMA
PEMBAWA PENYAKIT
Kaedah kultur Kaedah kimia
Kaedah
Undang-undang
Rajah : Strategi pengawalan perosak
Kaedah Fizikal
Kaedah ini melibatkan penggunaan beberapa alatan atau keadaan fizikal untuk mengawal
perosak.
Ciri-ciri kaedah fizikal untuk mengawal perosak
Kaedah Ciri-ciri
Sekatan
Mekanik
Satu kaedah sekatan mekanik ialah penggunaan jarring kalis serangga.
Kaedah ini berkesan dalam penanaman kubis kerana berjaya mengawal
populasi rama-rama Plutella xylostella. Kaedah ini sangat popular kerana :
 Kos yang rendah
 Mengurangkan penggunaan racun sebanyak 30% – 70 %
 Cahaya dapat dikurangkan sebanyak 12 %
 Sesuai untuk semua sayuran berdaun serta sayuran temprat
Sekatan
Tingkah
laku
Sekatan ini berdasarkan tingkah laku perosak yang terangsang oleh bunyi,
cahaya atau bau bahan kimia. Contohnya, burung ditakutkan dengan
menggunakan orang-orangan atau abahan letupan. Perangkap
menggunakan bahan kimia penarik perosak dan cahay turut digunakan.
Perubahan
Persekitaran
Perosak
Melalui kaedah ini, suhu, kelembapan atau kandungan oksigen di
persekitaran perosak akan diubah. Antara contoh amalan kaedah ini ialah :
 Memaksa perosak keluar dari lubang persembunyiannnya dengan
menggunakan air atau asap
 Meningkatkan suhu antara 52 °C – 54 °C untuk membunuh serangga
perosak
barang simpanan
 Menyimpan bijirin di dalam bekas kedap udara
Kaedah Kultur
Kaedah ini merupakan cara mengawal perosak yang merangkumi amalan-amalan tanpa
menggunakan bahan kimia untuk megawal perosak.
Kaedah ini berperanan untuk menganggu perkembangan atau kitaran hidup perosak.
Gangguan ini termasuklah menyekat perosak daripada sumber makanannya dan
mendedahkan perosak kepada keadaan yang tidak sesuai.
Kaedah kawalan kultur
Kaedah Ciri-ciri
Pemugaran
Tanah
 Perosak akan terdedah kepada cahaya matahari terik dan pemangsa seperti
burung
 Perosak akan mati apabila terkena alat pemugar

36
Menggilirkan
Tanama
 Cara ini berkesan untuk :
a. perosak yang mempunyai perumah khusus
b. perosak ini apabila hilang punca makanan kesan mengubah jenis
tanaman
Varieti
Resistan
 Banyak jenis tanaman resistan apabila mencapai peringkat kematangan.
Varieti
yang resistan ini sangat berkesan dan secara langsung mengurangkan
penggunaan racun serangga
 Varieti terbaru padi misalnya resistan terhadap perosak membantu
mengurangkan kesan kerosakan dan menyekat populasi dan penyebaran
penyakit
 Varieti baru ini juga membantu meningkatkan kepelbagaian genetik dalam
sesuatu eksistem
Penanaman
Campuran
 Pelbagai tanaman yang ditanam di sesebuah kawasan akan menyebabkan
bekalan makanan menjadi terhad kepada perosak
 Menanam tanaman penolak (repellant)
 Penanaman campuran juga mengalakkan kewujudan lebih banyak
pemangsa
Amalan
Penanaman
yang baik
 Amalan ini merujuk kepada penggunaan biji benih yang bersih dan bebas
daripada penyakit, penanaman mengikut jarak yang sesuai dan amalan
menjaga
kebersihan kawasan ladang dengan membuang sisa-sisa yang mungkin
melindungi perosak
 Melalui cara ini, tanaman yang lebih sihat akan dihasilkan dan mampu
bertahan
daripada penyakit ataupun perosak
Kaedah Biologi
Kawalan biologi ditakrifkan sebagai penggunaan organisma seperti parasit, pemangsa dan
patogen secara sengaja untuk mengurangkan populasi perosak. Kawalan biologi bermula
dengan pengenalan musuh semula jadi perosak dan diikuti kajian tentang perumah musuh
semula jadi.
Kawalan biologi
Agen Kawalan biologi Untuk Mengawal
Tebuan Cortesia plutellae Larva rama-rama Plutella xylostella di kebun
sayur
Bakteria Bacillus thuringiensis Larva dan rama-rama di kebun sayur
Burung hantu dan ulat senduk Tikus di ladang kelapa sawit dan sawah
Pokok bunga tahi ayam (Tehetes sp) dan
rembesan asparagus
Beberapa jenis nematod
Semut hitam koko Perosak lenggai koko (kepinding nyamuk)
Kebaikan dan kelemahan kawalan biologi

37
Kebaikan Kawalan Biologi Kelemahan Kawalan Biologi
 Mengurangkan masalah pencemaran alam
sekitar kesan daripada penggunaan racun
kimia
 Selamat digunakan oleh petani
 Mengurangkan kos pengurusan perosak
untuk suatu jangka masa yang panjang
 Perosak tidak dapat dihapuskan
kesemuanya
 Pemangsa yang dibawa masuk mungkin
menyerang organisma lain yang bermanfaat
 Pemangsa tidak dapat mengawal semua
perosak di sesuatu kawasan
 Bilangan perosak lain mungkin meningkat
dan menjadi lebih serius kerana kurang
persaingan daripada perosak yang dikawal
 Teknik pembiakan dan penyebaran musuh
semula jadi yang khusus diperlukan
 Ekosistem, ekologi dan tabiat perosak dan
pemangsa perlu diketahui terlebih dahulu
 Kesan kawalan mengambil masa yang
lama
Kaedah Kimia
Kaedah ini paling digemari oleh pengusaha-pengusaha pertanian kerana memberi kesan yang
cepat. Masalah timbul apabila racun kimia digunakan secara keterlaluan sehingga terdapat
perosak yang menjadi kebal terhadap racun-racun tersebut.
Racun perosak dapat dikelaskan mengikut cara tindakannya ke atas perosak.
Pengelasan jenis racun perosak mengikut cara tindakan
Jenis Racun Ciri-ciri Contoh
Racun perut  Racun yang berbentuk cecair, serbuk,
bintil atau umpan ini membunuh
apabila
dimakan oleh perosak
 Digunakan sebagai umpan / sembur
 Racun serangga seperti
malathion
 Racun tikus seperti zink
fosfida dan warfarin
Racun sentuh  Racun ini membunuh apabila terkena
perosak, memasuki sistem peredaran
darah, sistem pernafasan perosak atau
menganggu sistem saraf.
 Digunakan dalam bentuk semburan
kabus
karbarit, heptachlor dan
BHC
 Racun kulat yang
mengandungi kuprum dan
raksa
 Racun rumpai seperti
parakuat
Racun sistemik  Bahan kimia ini akan meresap melalui
sistem vaskular tumbuhan kea rah
daun
dan bahagian tumbuhan menyebabkan
tanaman beracun kepada perosak
 Racun kulat seperti benomil
dimetoat dan furadan

38
Racun pewasap
(fumigant)
 Racun dalam bentuk wasap ini
membunuh perosak yang tersedut
masuk ke dalam sistem respirasinya
 Metil bromide, kloropikrin,
natrium fluoride dan vapam
Kelebihan dan kelemahan kawalan kimia
Kelebihan Kelemahan
 Mudah digunakan
 Berkesan dengan cepat
 Dapat digunakan pada bila-bila masa
 Mudah didapati di pasaran
 Banyak jenis perosak dapat dikawal kerana
tindakannya yang luas
 Mencemar alam sekitar
 Mencederakan tisu
 Berkemungkinan membunuh pemangsa
 Mewujudkan perosak yang resistan
terhadap
racun
 Meninggalkan kesan bau dan rasa pada
hasil
tanaman
Langkah Keselamatan Apabila Menggunakan Racun Kimia
 Gunakan racun kimia yang paling sesuai dengan sesuatu jenis perosak
 Baca maklumat yang terdapat pada setiap bungkusan atau botol racun
 Sukat kadar racun yang hendak digunakan dengan tepat
 Periksa keadaan semua bahagian penyembur sebelum menggunakannya
 Jangan sentuh, hidu atau merasa racun kimia
 Gunakan kayu atau benda lain yang sesuai untuk membancuh racun kimia (JANGAN
GUNAKAN TANGAN UNTUK MEMBANCUH BAHAN KIMIA)
 Jangan makan atau minum semasa membancuh atau menyembur racun
 Pakai pakaian pelindung yang sesuai
 Bersihkan semua alat sebelum dan selepas menggunakannya
 Bersihkan bahagian muncung penyembur yang tersumbat
 Simpan racun kimia di tempat yang selamat dan berkunci
 Tanam semua bekas dan sisa racun
 Dapatkan rawatan doctor dengan segera sekiranya berlaku kemalangan
Maklumat pada label racun kimia menerangkan :
 Pengelasan racun
 Bagaimana digunakan
 Cara menyediakan ramuanya dan alat yang perlu
 Cara menyimpan atau menghapuskan racun
 Jenis pakaian keselamatan yang perlu
 Kadar penggunaanya
 Maklumat tentang tarikh luput
 Perosak sasaran
 Tahan keracunan kepada haiwan dan manusia
 Langkah-langkah keselamatan
 Ubat penawar yang boleh digunakan
 Gejala keracunan

39
Kaedah Undang-undang
Kaedah penguatkuasaan undang-undang hanya berkesan untuk mengawal perosak atau
penyakit yang belum wujud di negara ini. Untuk mengekang perabakan perosak atau penyakit
yang sedia ada pendekatan kuarantin diamalkan. Keberkesanan kaedah ini bergantung
kepada penguatkuasaan undang-undang yang ditetapkan.
Kawalan cara undang-undang
Kaedah
 Kuarantin
Bahan tumbuhan yang dibawa masuk dari
luar negara harus diperiksa terlebih dahulu
dan disahkan bebas daripada perosak atau
penyakit
 Penghapusan
Kaedah ini penting dalam mengawal
penyakit
hawar daun pokok getah dari USA.
Bahagian
tumbuhan yang berpenyakit dikeluar dan
dihapuskan
Cara ini berkesan untuk menghapuskan
penyakit lenggai hitam koko yang
disebabkan
oleh kulat Phytophora palmivora
 Peraturan
Peraturan yang dikuatkuasakan oleh Akta
Kuarantin Tumbuhan 1976 dan Peraturan
Kuarantin Tumbuhan 1981
 Pensijilan
Biji benih dan bahan tumbuhan yang dibawa
masuk perlu mendapat sijil yang
mengesahkannya bebas daripada penyakit
sebelum digunakan
Akta Racun makluk Perosak 1974 pula
menetapkan peraturan bagi kedai-kedai
menjual dan menyimpan racun makluk
perosak
Pengurusan Bersepadu
Pengurusan Perosak Bersepadu adalah pendekatan sistem pengurusan yang melibatkan
menggembleng beberapa kaedah kawalan perosak kea rah mengurangkan kerosakkan
tanaman.
Sebelum pengawalan melalui Pengurusan Perosak Bersepadu dijalankan, beberapa perkara
perlu dikaji terlebih dahulu seperti :
 Ekologi perosak
 Kos perlaksanaan
 Kaedah pengawalan yang berkesan
Kaedah Pengurusan Perosak Bersepadu melibatkan penggunaan pelbagai jenis kaedah
kawalan secara teratur dan saling melengkapi seperti:
 Penggunaan varieti resistan
 Amalan kultur
 Pemantauan dan ramalan perosak
 Kawalan biologi
 Penggunaan kimia secara bijaksana
Musuh semula jadi digalakkan bertambah di samping menjalankan kawalan secara kultur.
Bahan kimia juga digunaklan secara terkawal supaya tidak mencemarkan alam sekitar.

40
Pendekatan Pengurusan Perosak Bersepadu mengalakkan petani mengguna pakai prinsip
ekologi dalam pengurusan ladang di samping mengoptimumukan penggunaan sumber melalui
pengurusan ekosistem yang cekap dan berkesan. Musuh semula jadi memainkan peranan
dalam mengawal populasi perosak.
Kaedah Pengurusan Perosak Bersepadu menghadapi beberapa masalah :
 Pengetahuan tentang ekologi perosak masih kurang
 Petani keberatan untuk menerima pakai kaedah ini
 Keberkesanan kawalan tidak tidak dapat dilihat dengan segera
 Tenik membiakkan musuh semula jadi perosak turut menimbulkan masalah
 Petani kurang berpengatahuan
Contoh Pengurusan Perosak Bersepadu
Kawalan Bersepadu Benah Perang
Langkah kawalan yang disyorkan bagi kawalan benah perang ialah :
 Tanaman varieti yang resistan terhadap bena perang
 Penggunaan baja nitrogen secara terkawal
 Mengamalkan penanaman serentak
 Elakkan semburan racun pada peringkat awal penanaman
 Elakkan penggunaan racun serangga yang mempunyai spectrum luas sekiranya
semburan racun serangga perlu dibuat untuk mengawal perosak lain
 Mengenal pasti musuh-musuh semula jadi yang utama seperti labah-labah,
Crytorhinus sp. dan kumbang pemangsa
 Racun serangga yang lebih khusus
 Penggunaan perangkap cahaya
 Pengawasan secara kerap oleh petani di kawasan yang terlibat
 Jika serangan didapati merebak, pengeringan sawah dapat mengurangkan populasi
benah perang
2.5 Genetik
Sains genetik mengkaji hukum dan proses berkenaan pewarisan ciri-ciri tumbuh-tumbuhan dan
haiwan.
Bahan genetik sel merujuk kepada kandungan kromosom dalam nukleus sel organisma
berkenaan. Setiap kromosom membawa beribu-ribu unit pewarisan organisma yang dikenali
sebagai gen. Setiap gen menentukan pewarisan ciri tertentu.

41
Kajian sains genetik membantu kita memahami bagaimana tanaman dan ternakan mewarisi
ciri-ciri tertentu dan ini dapat membantu usaha pembiakbakaan, iaitu suatu proses mengubah
dan memperbaiki kandungan genetik tanaman dan ternakan kepada ciri-ciri yang dikehendaki.
Klon pula merujuk kepada sekumpulan tumbuhan yang dibiak daripada pokok induk yang
sama melalui cara aseks.
2.5.1 Ciri Tumbuhan Yang Dikehendaki
Matlamat utama pembiakbakaan adalah untuk mendapatkan jenis tumbuhan yang lebih baik
daripada yang sedia ada. Ciri tanaman yang dikendaki semasa melakukan pembiakbakaan
ialah :
1.Cepat mengeluarkan hasil
Tanaman yang cepat matang memerlukan tempoh masa yang singkat untuk
mengeluarkan
hasil. Tempoh matang yang pendek membolehkan penanaman ulangan berganda
dilakukan.
Contoh Durian Siam seperti D129 (Chanee), D130 (Kan Yan), dan D131 (Kato)
mengambil
masa matang kira-kira 125 hari dari peringkat pengeluaran bunga sehingga peringkat
buah
gugur. Klon D99 yang diperkenalkan mempunyai tempoh matang yang lebih pendek iaitu
90
hari sahaja
2.Hasil tinggi
Objektif utama kebanyakan program pembiakbakaan ialah memperkenalkan tanaman
baru
yang berupaya mengeluarkan hasil tinggi. Ini kerana lebih banyak makanan perlu
dikeluarkan untuk memenuhi keperluan makanan penduduk dunia yang meningkat.
Contoh benih kopi polihibrid yang dikeluarkan oleh MARDI, iaitu MCL 34, MCL 43, MCL
44
dan MCL 46 (untuk kopi Liberica) dan MCR 09, MCR 10, MCR 11 dan MCR 16 ( untuk
kopi
Robusta) mampu mengeluarkan hasil sebanyak 1.7 tan metrik sehektar berbanding 0.75
tan
metrik sehektar untuk benih biasa.
3.Hasil berkualiti
Kualiti hasil tanaman ditentukan oleh kelazatan, kandungan gula dan nutrien yang tinggi
serta warna isi atau bentuk buah ayang seragam.
Pelanggan sanggup membayar harga yang lebih tinggi untuk mendapatkan buah-buahan
yang lebih baik. Contoh durian D 24 dianggap sebagai salah satu klon yang terbaik dan
digemari di pasaran tempatan.
4.Resistan terhadap penyakit dan perosak
Resistan merujuk kepada ciri-ciri tumbuhan atau haiwan yang mampu menangkis atau
menghalang perkembangan patogen dan serangga perosak.
Tahap resistan tanaman terhadap serangan penyakit dan perosak biasanya disebabkan
oleh halangan mekanik tumbuhan seperti duri resin, bulu atau bahan kimia yang tidak
disukai oleh perosak.
Contoh sifat pokok tomato dan kacang soya yang berbulu menyebabkan vector virus
seperti
lelompat daundan afid tidak menghampiri tanaman tersebut. Ini secara langsung
mengurangkan penggunaan racun mahluk perosak.

42
5.Bernilai estetik
Nilai estetik timbul daripada kecenderungan dan citarasa pembeli mengikut ciri-ciri
seperti
warna, bentuk atau aroma.
Bau merupakan satu ciri estetika bagi beras wangi keluaran Malaysia MRQ50 yang
mempunyai kualiti standing dengan beras Basmathi.
Buah rambutan berwarna merah seperti R161 lebih digemari oleh penduduk tempatan
berbanding klon R156 yang berwarna kuning.
2.5.2 Kaedah Menghasilkan Varieti Baru
Kejayaan dalam aktiviti pembiakbakaan tanaman membolehkan varieti baru dihasilkan.
Langkah-langkah yang perlu dilakukan ialah :
1.Mengenal pasti baka yang berpotensi
Tujuan memperkenalkan tumbuhan yang berpotensi dalam program pembiakabakaan
adalah
untuk menyediakan populasi tumbuhan yang pelbagai sifat. Melalui cara mengenal pasti
baka berpotensi, penilaian dapat dilakukan terhadap populasi tumbuhan sebelum memilih
pokok induk yang sesuai.
Jenis tumbuhan yang dikenalpasti termasuk :
 Varieti yang sedang ditanam
 Tumbuhan lain daripada genus yang sama
 Tumbuhan liar yang tumbuh di tempat asal tanaman itu
2.Melakukan pemilihan
Pokok insuk yang sesuai perlu dipilih daripada populasi tumbuhan yang diperkenalkan
sebelum proses kacukan dilakukan.
Pemilihan dilakukan setelah :
 Mengesan sifat yang dikehendaki dalam populasi tumbuhan yang pelbagai sifat
 Membuat penilaian membandingkan prestasi pokok tersebut dengan pokok lain.
Penilaian dijalankan untuk menentukan sifat agronomi yang baik seperti hasil yang tinggi,
sifat
hasil yang baik dan kesesuaiannya dengan kawasan penanaman.
3.Melakukan pengacukan
Pengacukan dilakukan untuk menggabungkan bahan genetic daripada dua pokok induk.
Hasil
Pengacukan antara pokok induk ini dikenali sebagai hybrid. Anak pokok yang dihasilkan
kini
Mempunyai kombinasi baru bahan genetik.
Kini terdapat teknik lebih moden yang menggunakan bioteknologi, khasnya kejuruteraan
genetik, untuk melakukan pengacukan.
4. Menguji generasi F 1
Pokok F 1 anak pokok generasi pertama ialah anak pokok dihasilkan daripada
penggabungan
bahan genetik kedua-dua pokok induk secara kacukan.
Anak pokok generasi F 1 yang mempunyai prestasi lebih baik daripada kedua-dua pokok
induknya dijadikan punca biji benih untuk penanaman secara meluas.
Menguji anak pokok generasi F 1 merupakan amalan asas pembiakbakaan. Pengujian
dilakukan berdasarkan sifat tertentu seperti daya pengeluaran atau resistan terhadap

43
penyakit. Hasil yang diperoleh kemudian dibandingkan dengan anak pokok yang lain.
Anak
pokok yang berpotensi dikenal pasti dan digunakan untuk langkah pembiakbakaan
seterusnya.
2.5.3 Pembiakan
Pembiakan dilakukan untuk memperbanyakkan tumbuh-tumbuhan yang dikehendaki.
Tanaman yang diperlukan untuk pertanian dapat dibiak melalui cara seks atau aseks. Kaedah
yang digunakan bergantung kepada ketersediaan bahan menanam serta kos untuk
mengeluarkan bahan penanaman.
Kaedah seks
Pembiakan cara seks melibatkan penghasilan biji benih pendebungaan. Selepas itu proses
persenyawaan berlaku dalam ovari bunga untuk menghasilkan biji benih.
Biji benih
Biji benih merupakan ovul matang yang terkandung di dalamnya embrio dan simpanan
makanan.
Contoh tanaman yang ditanam melalui biji benih ialah jagung, langsat, sayur-sayuran dan
manggis.
Cara pembiakan menggunakan biji benih mudah dilakukan kerana:
 Kuantiti biji benih yang banyak
 melibatkan kos yang paling rendah
Kaedah aseks
Pembiakan cara aseks melibatkan penggunaan bahagian-bahagian tampang tumbuh untuk
menghasilkan pokok baru.
Keratan
Keratan sesuai digunakan untuk memperbanyakan jenis tumbuhan. Cara ini cepat dan mudah
dilakukan. Bahan penanaman yang dihasilkan lebih seragam dan keratan mudah dikendalikan.
Bahagian batang, daun dan akar boleh dijadikan keratan.
Kebanyakan pokok bedar jarang dibiak melalui keratan batang kerana mempunyai sistem akar
yang kurang mencengkam dengan kuat.
Tut
Tut juga dikenali sebagai markot. Ia merupakan satu kaedah mengakar dahan yang masih
melekat pada pokok induk. Akar adventitius didorong tumbuh daripada keratan. Tut boleh
dilakukan kepada pokok hiasan seperti pokok puding dan pokok buah-buahan seperti limau,
ciku, jambu air dan jambu batu.
Masalah utama kaedah tut ialah bilangan bahan tanaman adalah terhad dan tidak sesuai
dilakukan pada dahan tua. Oleh itu tut hanya sesuai sekiranya cara lain sukar dijalankan.
Cantuman
Cantuman ialah teknik menyatukan bahagian-bahagian tumbuhan supaya ia tumbuh sebagai
satu tumbuhan baru.
Bahagian tumbuhan yang menjadi bahagian atas cantuman dinamakan tunas baka dan
bahagian yang membentuk bahagian bawah atau akar dinamakan pokok penanti.

44
Pokok penanti yang dipilih mestilah subur dan sihat. Kayu mata tunas mestilah juga sihat dan
segar. Cantuman tidak akan berjaya jika mata tunas dan pokok penanti tidak serasi.
Satu lagi teknik cantuman ialah cantuman baji. Ia telah diamalkan untuk beberapa jenis
tanaman seperti manggis, ciku dan durian.
Perbezaan kaedah cantuman dengan kaedah tut
Kaedah Cantuman Kaedah Tut
 Baka yang diperlukan diambil daripada
mata tunas atau keratan pucuk pokok
terpilih
 Cantuman tunas membolehkan lebih
daripada satu mata tunas diperoleh
 Sebahagian daripada dahan pokok
terpilih didorong untuk mengeluarkan
akar sebelum diasingkan daripada
pokok induk
 Satu bahan penanaman sahaja
diperoleh daripada bahan yang dirawat
Organ penyimpanan
Tumbuhan menggunakan struktur seperti daun, batang dan akar sebagai organ penyimpanan
makanan. Contohnya bebawang, stolon, rizom dan umbisi adalah organ penyimpanan yang
diubahsuai daripada batang tumbuhan.
Cara membiak dengan menggunakan bahagian-bahagian tumbuhan itu adalah terhad kerana
tidak banyak pokok boleh dihasilkan apabila struktur itu dibahagi-bahagikan.
Pembahagian rumpun
Kaedah pembahagian rumpun dilakukan untuk membiak tumbuhan yang mempunyai rizom,
stolon dan ubi-ubi akar.
Melalui kaedah ini rumpun dikeluarkan dan bahan tanaman yang sesuai sama ada stolon,
rizom atau bebawang diasingkan mengikut saiz yang sesuai.
Rizom dan stolon biasnya ditanam dalam alur yang cetek sementara bebawang ditanam dalam
lubang yang cetek.
Kultur tisu
Kultur tisu ialah kaedah membiak tanaman di dalam medium akar dan persekitaran buatan
dalam keadaan steril iaitu tanpa mikroorganisma. Pokok yang terbentuk melalui kultur tisu
disebut klon. Tisu yang dikultur kebiasaannya merupakan tisu seragam yang dinamakan kalus.
Pembentukan sel-sel baru diaruhkan di dalam medium tertentu. Pembentukan pucuk dan akar
diaruh menggunakan medium yang mengandungi pengawalatur auksin dan sitokinin.
Tisu eksplan diambil dari sel yang aktif seperti sel meristem. Tisu ini perlu disterilkan dengan
merendamnya dalam larutan netrium hipoklorit. Selepas itu eksplan dicuci dalam air suling
yang disteril.
Seterusnya eksplan itu di masuk ke dalam bekas yang mengandungi cecair steril. Medium
cecair steril itu mengandungi air, mineral, vitamin, gula dan sedikit auksin.
Berikutnya kerja memindahkan tisu dilakukan dengan menggunakan alat khas seperti kotak
beraliran laminar dalam bilik yang bebas daripada pencemaran agen penyakit. Kemudian
eksplan digoncang dalam bekas pada kadar tertentu selama beberapa hari untuk meleraikan
sel-sel kalus.
Kepingan-kepingan kalus dikeluarkan dan disusun di atas medium pepejal steril di bawah
cahaya. Setelah pucuk terbentuk, ia dipindahkan ke medium pepejal baru untuk menggalakkan
pembentukan akar.
Anak pokok kemudiannya dipindahkan ke pasu yang mengandungi medium steril
denganberhati-hati dan diberi penjagaan rapi. Setalh besar tumbuh-tumbuhan itu boleh di alih
ke ladang.

45
Kultur tisu sesuai untuk orkid bagi mengatasi peratusan percambahan biji benih orkid yang
rendah.
2.6 Pengawalatur Pertumbuhan
2.6.1 Pengenalan
Pengawalatur pertumbuhan merangkumi hormon iaitu bahan semula jadi yang dihasilkan oleh
tumbuhan serta bahan kimia sintetik yang digunakan untuk menghasilkan kesan yang serupa
dengan hormon semula jadi bagi mengawal gerak balas pertumbuhan tumbuhan.
Pengawal pertumbuhana adalah :
# bahan kimia yang sintetik seperti IBA (asid indolbutirik) dan Ethrel
# hormon semula jadi yang diekstrak daripada tisu tumbuhan seperti IAA (asid indo-asetik)
dan
asid giberelik.
Pengawalatur pertumbuhan hanya diperlukan dalam kuantiti yang kecil untuk mendapatkan
hasil perubahan pertumbuhan yang ketara.
Kepentingan pengawalatur pertumbuhan ialah :
 Penggunaan pengwalatur pertumbuhan seperti racun rumput 2,4-D dan 2,4,5-T
 Mengawal beberapa proses fisiologi tumbuhan seperti aruhan pendebungaan dan
pengeluaran buah, percambahan biji benih dan pembiakan tumbuhan
 Dalam bidang florikultur, ia digunakan sebagai perencat pertumbuhan berbunga supaya
lebih rendah atau untuk menghasilkan populasi tumbuhan yang lebih tinggi.
 Pengkulturan tisu tumbuhan
 Pengawalan pengeluaran pucuk sisi tanaman.
2.6.2 Kesan Pengawalatur Pertumbuhan
Pengawalatur pertumbuhan terdiri daripada lima jenis hormon iaitu :
a.Auksin
b.Sitokinin
c.Asid giberelik
d.Etilena
e.Perencat pertumbuhan
Auksin
Auksin adalah bahan pengawaltur pertumbuhan yang menyebabkan pemanjangan sel.
Asid
indol asetiik (IAA) adalah auksin semula jadi dihasilkan oleh tisu meristem aktif. Auksin
sintetik
seperti asid naftalena asetik (NAA) digunakan sebagai hormon pengakaran.
Kesan auksin ke atas tumbuhan :
i. Pertumbuhan kearah sumber cahaya (fototropisme)
Pertumbuhan batang ke arah cahaya adalah disebabkan oleh pertumbuhan sel yang
lebih
cergas di bahagian pucuk yang terlindung daripada cahaya.
ii. Pertumbuhan akar ke arah graviti (geotropisme)
Pertumbuhan akar ke arah graviti disebabkan oleh pengumpulan auksin di bahagian
bawah

46
akar yang lebih dekat dengan tanah akibat tindakan graviti.
iii. Kedominan apeks
Kedominan apeks disebabkan oleh penghasilan auksin yang lebih oleh mata tunas
pada
hujung pucuk yang dinamakan mata tunas apeks. Auksin yang dihasilkan itu akan
merencatkan pertumbuhan mata tunas sisi. Apabila mata tunas apeks itu dibuang,
kesan
auksin yang dihasilkan oleh mata tunas apeks sudah tiada, maka mata tunas sisi akan
tumbuhan lebih cepat.
iv. Pembentukan bunga
Pembentukan bunga dipengaruhi oleh auksin dan giberelin. Auksin merencatkan
pembentukan bunga tetapi giberelin boleh mengaruh pembentukan bunga.
v. Kejadian dan pembentukan buah
Tanaman famili Solanacea seperti tomato dan terung boleh menghasilkan buah tanpa
biji
(seedless) jika dirawat dengan auksin.
vi. Pembentukan akar adventitius
Apabila keratan batang dirawat dengan kepekatan auksin yang tinggi ia akan
merangsang
pembahagian sel dan seterusnya pembentukan akar.
Sitokinin
Sitokinin yang terdapat dalam akar, buah muda dan biji benih merangsang pembahagian
sel.
Sitokinin banyak digunakan dalam pengkulturan tisu untuk menghasilkan bahan-bahan
tanaman. Sitokinin berinteraksi dengan pengawalatur pertumbuhan lain untuk
menghasilkan
pertumbuhan tertentu.
Asid giberelik (GA) atau giberelin
Asid giberelik berperanan menggalakkan pembahagian sel, pemanjangan sel, mengatasi
kedominan biji benih dan percambahan biji. Biji benih yang sukar bercambah boleh dirawat
dengan menggunakan larutan adid giberelik (GA).
Etilena
Etilena berbentuk gas dalam keadaan semula jadi. Gas etilena dihasilkan apabila tumbuhan
mengalami ketegangan, kepekatan bahan ini meningkat dalam tisu daun tua menyebabkan
daun gugur. Etilena juga terdapat dalam daun, batang, akar, bunga dan biji benih. Etilena
dihasilkan oleh buah yang masak.
Perencat pertumbuhan
Asid absisik (ABA) adalah sejenis perencat pertumbuhan semula jadi. ABA menyebabkan
kodormanan biji benih dan menghalang biji benih daripada bercambah serta keguguran
daun,
buah dan bunga. Penggunaan bahan ini juga menyebabkan liang stoma tertutup.
2.6.3 Penggunaan Pengawalatur
Pengawalatur digunakan secara meluas dalam industri pertanian. Di antara aktiviti pertanian
yang berpotensi mengaplikasikan pengetahuan ini ialah:
a.Aruhan pembungaan

Nota sains pertanian_tg_41

Recomendados

Recomendados

Mais conteúdo relacionado

Mais procurados

Mais procurados (20)

Destaque

Destaque (16)

Semelhante a Nota sains pertanian_tg_41

Semelhante a Nota sains pertanian_tg_41 (20)

Último

Último (12)

Nota sains pertanian_tg_41