1. PCPI - MSC
ABRIL-2013
TEMA: O DESENVOLVEMENTO NO MUNDO:
DESIGUALDADES NORTE - SUR
I. OS GRANDES CONXUNTOS REXIONAIS: Conflitos político-relixiosos.
VOCABULARIO:
1. Superpotencia. Asociación de estados..
2. Áreas ou conxuntos rexionais.
3. Produto interior bruto (PIB). Índice de desenvolvemento humano (IDH).
4. Renda per cápita.
5. Sector primario, sector secundario e sector terciario.
6. “Catro tigres” do Pacífico.
7. Magreb. Africa subsahariana.
8. Europa Occidental. UE.
9. Federación Rusa.
10. Mercosur. Tratado de Libre Comercio (ALCAN)
ACTIVIDADES:
1. Comentario crítico escrito do texto: China, o xigante asiático.
2. AULA DE INFORMÁTICA:
-Busca en google de información arredor do país elixido para facer o traballo de
investigación e exposición deste trimestre.
3. AULA DE VÍDEO:
-Proxección individual dos distintos documentais sobre os países elixidos para o
-Traballo de Xeografía.
Proxección dos documentais : Trabajo infantil (102) e Invisibles
4. SALA DE PRENSA:
-Busca de información en xornais sobre conflitos político-relixiosos en activo.
4. BIBLIOTECA:
-Busca de información para a realización do Traballo de Xeografía.
-Exercicios sobre mapas de Europa e España.
DEBATE:
Outro mundo é posíbel?
2. OS CENTROS DE PODER MUNDIAL
Desaparecidos os bloques que dividían ao mundo arredor das dúas superpotencias
(URSS e USA), entramos no s.XXI cunha única superpotencia militar e económica: os EEUU,
pero con varios centros de poder, moi inferiores militarmente, pero cun potencial económico
semellante.
Tres son os principais centros de poder económico do mundo: dous estados, EEUU e
Xapón, e unha asociación de estados, a Unión Europea.
Cada un deles xoga un papel dominante na economía dunha área diferente do planeta e,
conxuntamente, controlan a meirande parte dos intercambios comerciais e financeiros a nivel
mundial.
Outras potencias menores (como Canadá, Australia, China e Rusia) completan a rede
dos principais centros económicos do mundo.
Atendendo ao seu nivel de desenvolvemento e á súa localización xeográfica, podemos
clasificar os países do mundo en grandes áreas ou conxuntos rexionais: América do Norte,
Iberoamérica, Europa Occidental, Europa Oriental, África, Asia Meridional e o Pacífico.
Sumarémoslles dous grandes países de dimensións continentais: Rusia e China.
AMÉRICA DO NORTE
Compoñen esta rexión dous países: Canadá e EEUU. Os dous superan os 9 millóns de
kms cadrados. EEUU ten unha poboación de arredor de 275 millóns de habitantes. Canadá rolda
os 31 millóns. A densidade de poboación é moi baixa nos dous (30 hab. por km cadrado en
EEUU e 4 hab. por km cadrado en Canadá). Máis do 75% da poboación dos dous países é
urbana., polo tanto os dous dispoñen de extensos espazos abertos despoboados. O produto
interior bruto (PIB) de EEUU está perto dos 8 billóns de dólares e o de Canadá sitúase nos
700.000 millóns. Estes dous países forman parte dos países máis ricos do mundo, ou o que é o
mesmo, dos países con maior renda per cápita e co maior índice de desenvolvemento
humano (IDH).
A existencia de abundantes recursos naturais está na base do potencial económico desta
rexión. EEUU e Canadá son os primeiros produtores mundiais de minerais. EEUU é o primeiro
produtor mundial de electricidade, o segundo de petróleo, gas natural e carbón. Canadá é o
terceiro produtor mundial de gas natural, o quinto de electricidade e ocupa un lugar importante
na produción de petróleo e carbón. Con respecto á produción agrícola, EEUU é o segundo
produtor mundial de cereais e o primeiro exportador. Canadá é o terceiro exportador mundial.
Ambos países posúen unha gandaría moi desenvolvida e un importantísimo sector forestal.
Con toda a súa importancia, as actividades do sector primario ocupan unha porcentaxe
moi pequena da poboación activa (o 3% en EEUU e o 5% en Canadá). Isto débese a que se trata
de actividades moi especializadas e mecanizadas.
A industria ocupa en EEUU a cuarta parte da poboación activa e algo menos en Canadá.
Dispoñen dunha importante industria derivada da extracción e aproveitamento dos minerais. A
fabricación de automóbiles e maquinaria forma parte da industria tradicional dos EEUU e de
Canadá. Ademais están a desenvolveren vertixinosamente a industria das novas tecnoloxías:
informática, robótica, microelectrónica, aeronáutica...
Aínda así, EEUU, a pesar dos seus recursos naturais e da súa potentísima riqueza
industrial, ten que importar gran cantidade de materias primas e produtos enerxéticos, o que o
converte no país coa balanza comercial máis deficitaria do planeta.
O PACÍFICO
A parte ocidental do océano Pacífico constitúe unha das rexións máis dinámicas
economicamente falando. Liderada pola economía xaponesa, viviu nas últimas décadas un forte
crecemento económico, especialmente nalgúns países como Corea do Sur, Taiwan, Singapur
e a antiga colonia británica de Hong Kong, na actualidade territorio chinés. Coñecidos como os
“catro tigres” do Pacífico, son os exemplos máis claros dun intenso proceso de
3. industrialización que tamén afecta, aínda que en menor medida, a outros países como Tailandia,
Malaisia ou Indonesia.
Xapón é un pequeno país de menos de 400.000 kms. cadrados, cunha poboación que
supera os 126 millóns de habitantes e unha densidade de máis de 334 hab. por km. cadrado. Os
recursos naturais dos que dispón son moi reducidos se exceptuamos os produtos da pesca, que
colocan a Xapón como no segundo nivel mundial. A súa actividade económica baséase no
sector secundario (industrial) e no sector terciario (servizos). Para realizar estas actividades
Xapón debe importar boa parte das materias primas que utiliza. Aínda así é o primeiro produtor
mundial de vehículos. Tamén é unha potencia mundial na industria das novas tecnoloxías,
especialmente na robótica e na fabricación de produtos informáticos.
Australia é un país que se atopa no Pacífico sur, cunha economía en expansión. Cunha
densidade de poboación de 2’4 hab. por km. cadrado, Australia dispón de abundantes recursos
naturais. Conta cunha mineiría moi importante e con importantes recursos agrícolas; ademais
conta coa cabana de gando ovino máis numerosa do mundo e , polo tanto, é un dos principais
produtores de lá.
ASIA MERIDIONAL
A economía máis dinámica desta rexión é a de India, o segundo país máis poboado da
terra. Dispón dunha industria moderna e desenvolvida, aínda que máis do 50% da poboación
segue adicada á agricultura tradicional. É a potencia que lidera o progreso dos países pobres do
seu entorno (Paquistán, Bangladesh, Myanmar, Sri Lanka e Nepal).
Pertencen a esta rexión tamén os países de Oriente Próximo e Medio como Iraq, Irán e
Arabia Saudí. Países ricos en petróleo nos que as condicións xeográficas, a concentración da
riqueza en poucas mans e a fuga de beneficios a mans das compañías occidentais, teñen
impedido un desenvolvemento económico adecuado tanto da agricultura como da industria e do
sector servizos, case inexistente. A competencia mundial polo petróleo converteu a esta zona
nun dos maiores focos de tensión a nivel internacional: dúas guerras recentes no Golfo Pérsico,
invasión de Afganistán, invasión de Iraq, guerra palestino-israelí...
IBEROAMÉRICA
A ampla rexión iberoamericana ocupa un papel secundario na economía mundial. O seu
papel é o de exportadora de materias primas como o petróleo. Os intentos de desenvolvemento
autóctonos fracasaron debido ao control dos seus recursos por compañías norteamericanas e á
presión dos EEUU sobre os gobernos nacionais. Algúns están sumidos na pobreza a pesar de
contar cun grande potencial natural. Todos arrastran grandes problemas económicos, políticos e
sociais.
Brasil é a principal potencia rexional, pois conta con 175 millóns de habitantes, e os
maiores recursos naturais do Centro e do Sur de América.
A rexión debátese entre a posibilidade de adoptar formas de integración das súas
economías, como Mercosur (mercado común de América do Sur formado por Brasil,
Arxentina, Uruguai e Paraguai), ou integrarse nun mercado común baixo a hexemonía de EEUU
na liña do Tratado de Libre Comercio (ALCAN) acordado por EEUU, Canadá e México.
ÁFRICA
O continente africano é o máis pobre do planeta. Cunha agricultura moi atrasada, os
seus principais recursos naturais son explotados por compañías pertencentes aos países
desenvolvidos.
Cómpre distinguir entre os países do Norte (Marrocos, Alxeria, Tunicia, Libia,
Mauritania e Exipto) e os países da África Subsahariana. Os países do Norte dispoñen dunha
renda máis elevada, un maior control dos seus recursos e un maior nivel de industria e servizos.
A estabilidade política tamén é maior no Norte que no Sur.
Os países da África negra contan cos rendas por habitante máis baixas do planeta. A súa
poboación é eminentemente agrícola. Os seus recursos están controlados por empresas europeas
4. ou norteamericanas, apoiadas en gobernos corruptos. A pobreza e a corrupción alimentan
constantes conflitos civís, moitas veces mesturados con enfrontamentos raciais.
EUROPA
Europa Occidental, artellada en torno á UE, constitúe un dos espazos económicos
máis ricos do mundo. Dispón dunha agricultura moderna. A industria dispón de recursos
propios. Aínda que posúe escasos recursos enerxéticos que debe importar. Talvez por iso a súa
balanza comercial é deficitaria. A UE é un dos principais centros mundiais de comercio e
servizos. Conta coa segunda rede viaria do mundo e a primeira flota mundial.
Rusia e Europa Oriental camiñan dun xeito distinto ao Occidente euroeo. Tras a
desintegración da URSS en 1991, formouse a Federación Rusa, liderada por Rusia. A
Federación dispón de inmensos recursos, tanto en Europa como nos seus territorios asiáticos. É
un dos máis importantes produtores mundiais de industrias derivadas da mineiría. Tamén é un
importante produtor agrícola.
Desde a caída dos reximes de socialismo de Estado, cunha economía dirixida polo
propio Estado, Europa Oriental está sometida a profundas transformacións, camiñando cara a
unha economía de mercado, que está a provocar graves problemas económicos, políticos e
sociais, o que conleva períodos de crises asociadas a importantes movementos migratorios cara
ao Oeste.
CUESTIÓNS
1. Elabora un esquema partindo do tema anterior.
2. Cales son os tres grandes centros de poder económico mundial?
3. Por que existe unha única superpotencia?
4. Cales son os principais recursos de América do Norte?
5. Por que é deficitaria a balanza comercial dos EEUU?
6. Cal é a causa do éxito industrial de Xapón?
7. Quen son os “catro tigres”?
8. Cal é a potencia líder de Asia Meridional? Por que?
9. Cales son os principais produtores de petróleo de Oriente Próximo? Son países ricos e
desenvolvidos? Por que?
10. Cal é a principal potencia rexional de America doSur? Que é o Mercosur?
11. Que dúas zonas podemos distinguir en África?
12. Cales son as causas da situación da África negra?
5. I. OS GRANDES CONXUNTOS REXIONAIS: Conflitos político-relixiosos.
ACTIVIDADE: Elabora un comentario crítico do texto anterior.
6. I. OS GRANDES CONXUNTOS REXIONAIS: Conflitos político-relixiosos.
OS CONFLITOS ÉTNICOS E RELIXIOSOS
Os conflitos polos recursos ou os derivados da desigualdade apóianse a miúdo
en diferenzas étnicas ou relixiosas. Pobos con culturas ou relixións diferentes
enfróntanse entre si polo acceso a determinados recursos ou para conseguir un sistema
político máis democrático e máis xusto. Estes conflitos están encirrados por situacións
inxustas, nas que o pobo ou comunidade desfavorecida ve negada a súa dignidade e
coutadas as súas posibilidades de mellora e desenvolvemento. Nalgúns destes concflitos
é a intervención soterrada dos Estados poderosos ou das grandes empresas
multinacionais, que buscan impoñer os seus interese económicos, a responsábel do
crecemento da tensión e do desencadeamento da guerra.
a tensión existente entre unha parte do mundo islámico e o occidente cristián, que xa ten
desembocado en guerras en Afganistán e Iraq e que está destrás do atentado contra as
Torres Xemelgas de Nova Iorque o 11 de Setembro de 2001, é o máximo exemplo deste
tipo de conflitos, nos que a loita por recursos importantes como o petróleo se suma ás
diferenzas relixiosas, para dar lugar ao que algúns chaman o “choque de civilizacións”.
ACTIVIDADE: Busca na prensa diaria (na Sala de Prensa) información recente
sobre diferentes conflitos político-relixiosos que se estean a producir actualmente.
Posteriormente elixe un deles e elabora un artigo sobre o mesmo.
7. I. OS GRANDES CONXUNTOS REXIONAIS: Conflitos político-relixiosos.
OS CONFLITOS ÉTNICOS E RELIXIOSOS
Os conflitos polos recursos ou os derivados da desigualdade apóianse a miúdo
en diferenzas étnicas ou relixiosas. Pobos con culturas ou relixións diferentes
enfróntanse entre si polo acceso a determinados recursos ou para conseguir un sistema
político máis democrático e máis xusto. Estes conflitos están encirrados por situacións
inxustas, nas que o pobo ou comunidade desfavorecida ve negada a súa dignidade e
coutadas as súas posibilidades de mellora e desenvolvemento. Nalgúns destes concflitos
é a intervención soterrada dos Estados poderosos ou das grandes empresas
multinacionais, que buscan impoñer os seus interese económicos, a responsábel do
crecemento da tensión e do desencadeamento da guerra.
a tensión existente entre unha parte do mundo islámico e o occidente cristián, que xa ten
desembocado en guerras en Afganistán e Iraq e que está destrás do atentado contra as
Torres Xemelgas de Nova Iorque o 11 de Setembro de 2001, é o máximo exemplo deste
tipo de conflitos, nos que a loita por recursos importantes como o petróleo se suma ás
diferenzas relixiosas, para dar lugar ao que algúns chaman o “choque de civilizacións”.
ACTIVIDADE: Busca na prensa diaria (na Sala de Prensa) información recente
sobre diferentes conflitos político-relixiosos que se estean a producir actualmente.
Posteriormente elixe un deles e elabora un artigo sobre o mesmo.