Rápida aproximación para sacar a Manuel María das aulas

2. Eu son Manuel María.
Nacín no 29, o 6 de Outono,
en Outeiro de Rei da Terra Chá.
Son dunha caste rexa de labregos
Fieles á súa terra e ao seu Deus.
Agora son un namorado.
Eu son Manuel María,
Cantor da Terra Chá que algunhos din.
Cantor da terra chá que leva un
clavada nas entrañas,
Penso eu.
Eu son Manuel María,
labrego con algo de poeta.
Por eso gardo as albas
no fondo dos meus ollos
e ando de vagar o meu camiño,
e pídolles ás cousas a súa tenrura
e aos homes pídolles verdade.
Non teño máis tarefa:
Son unha humilde folla que salaia
Na noite escura movida polo vento.
Eu son Manuel María,
Un son tan só, lonxano e feble.
Documentos persoais, 1958

3. Manuel María cos seus pais e irmáns en 1940.
Na casa familiar seu pai tiña os Cantares Gallegos de Rosalía de Castro.

4. Manuel María Fernández Teixeiro nace en
Outeiro de Rei da Terra Chá (Lugo) o 6 de
outubro de 1929, no seo dunha familia de
labregos ben acomodada.
Prepara o ingreso no Instituto cun mestre co
que le e comenta textos poéticos galegos.
Inicia o Bacharelato no curso 1942-43 no
Instituto Masculino de Lugo. En maio de
1943, morre o seu pai e faise cargo da súa
educación o seu tío paterno, párroco e
profesor de Filosofía no Instituto.
Sempre que pode, retorna a Outeiro de Rei,
onde se integra no mundo labrego e
aprende a facer versos cun magnífico
narrador oral que traballa na súa casa como
xornaleiro, Manuel de Paderna.
Manuel María aos 11 anos,
altura á que decubriu a
literatura galega a través da
antoloxíaa de Ánxel María de las
Casas e da Literatura Gallega de
Carré Aldao.

5. Manuel María con 16 anos no internado dos Maristas (1945) e,
posteriormente , no equipo de futbol do instituto de Lugo (1949).

6. Con só dezanove anos
pronuncia no Círculo das
Artes de Lugo a súa
primeira conferencia,
que lle permitirá intégrase
nas tertulias (únicos foros
de debate que naquela
época escapaban ao
control do poder) do café
Méndez Núñez, nas que
participan escritores
como Luis Pimentel, Ánxel
Xohán, Ánxel Fole, Ramón
Piñeiro, Aquilino Iglesia
Alvariño, Álvaro
Cunqueiro ou Carballo
Calero.

7. Convértese en editor da
revista Xistral e escribe o
seu primeiro poema,
Cantiga derradeira. Ese
verán escribe tamén o
seu primeiro poemario
(surrealista, onírico,
imaxinista, existencialista,
saudosista…), Muiñeiro
de brétemas, que sairá
ao ano seguinte (1950)
na colección Benito Soto
e que marcará a
aparición dunha nova
corrente poética na lírica
galega: a Escola da Tebra.
Mariñeiro de luares
só sinto o teu influxo,
ai amor, a sotavento.
¡Ás veces vou muiñando
o teu querer nun muíño
que me move a barlovento!
Ramón
Lorenzo
Alexandr
e
Cribeiro

8. Tras fracasar nos exames de Filosofía e
Letras (mesmo suspende Literatura), o
seu tío obrígao a estudar Dereito; da dor
pola renuncia á carreira que quería
nacen os versos de Morrendo a cada
intre (1950).
A morte, atropelado por un coche, do
seu irmán máis novo prodúcelle unha
profunda crise íntima e relixiosa que o
leva a escribir Libro de pregos (1951),
que non publicará até 1962.
En 1954 publica Advento, que escribira
entre estes dous libros anteriores.
Tamén publica un libro de contos e catro
obras de teatro, entre as que destaca
Barriga verde (1968).

9. Inquirín a miña inocencia no cabalo
sen brida do meu verso.
Neste verán apático rachei flores
coa miña carraxe de verdade verbeneira.
Miña nai confesoume que eu tiña
unha alma moi moderna.
As miñas verbas tiveron agullas
secretas para aquel xoven profesor
que me suspendeu literatura.
Agacheime de min mesmo algunha vez
e respirei ávidos ventos nacidos
máis aló da cursi primavera.
Escribireille lindas cartas
á miña simpática monada:
pomba de verbas sen sentido.
De aquí para diante seguirei facendo
versos, cumprirei 50 anos
e morrerei unha noite de inverno
sen silencio de estrelas nin de flores.

10. Quixera poder escribir un poema sinxelo,
emocionado, puro e branco.
Un poema perfecto, ausente de ritmo,
case sen palabras.
Un poema leve e fino que conteña todas
as dimensiós imprecisas do meu ser.
¡Se puidera escribir un gran poema
-espírito, carne, lume- que pechara
as miñas tristezas, as propias bágoas!
Sei que nunca endexamais lograrei
un poema puro, puro, total e misterioso.
¡Se fora capaz de despir o meu espírito
nun máxico poema
feito só de amor, de luz e de nostalxia!

11. ¡Teño medo!
¡De todo canto
ollo
case nada
comprendo...!
¡E tremo...!
¡Tremo,
Señor,
como a folliña
movida polo vento!

12. Fai o servizo militar en
Compostela, onde coincide con
Uxío Novoneyra.
Manterá unha grande relación cos
galeguistas, especialmente con
Otero Pedrayo e Carlos
Maside,quen o achega á
realidade do pensamento
marxista.
Publica o seu segundo poemario e
gaña o Premio Castelao de Poesía
do Centro Galego de Bos Aires.
No verán de 1953 escribe a
primeira redacción de Terra Chá,
que é un verdadeiro reencontro
coa vida chairega e coas súas
raigames labregas.
Con Uxío Novoneyra e Ramón Piñeiro en
Compostela

13. ¡Hei de ir á Feira do Monte,
á de Rábade e á de Castro!
¡Hei de ir á Feira do Monte
anque teña que ir de arrastro!
Despois, se o tempo deixa,
a Moimenta irei mercar.
¡Vendín en Vilalba a Teixa,
quedei sen vaca para arar!
¡Hei de ir á Feira do Monte
que é pró domingo que vén!
¡E ti, miña dona, disponte,
que te hei de levar tamén!

14. Uxío Novoneyra, Ramón
Piñeiro, A. Bonet, Pura
Vázquez, Manuel María e
Carlos Maside, en
Compostela, 1952.
En 1956 Manuel
María coñece a
Saleta Goi.
Casan en Lugo
tres anos máis
tarde e pouco
despois
instálanse os
dous en
Monforte de
Lemos, onde o
poeta exercerá a
actividade
profesional de
Procurador até a
súa xubilación.

15. Entre 1959 e 1963 mantén unha
grande relación con Vicente
Risco, Otero Pedrayo, Cuevillas...
e asiste ás primeiras reunións
para reorganizar o nacionalismo
galego, un proceso político no
que é clave a figura de Méndez
Ferrín. É a época do Consello da
Mocedade e da ruptura co
piñeirismo. Intensifica, así
mesmo, a súa creación, non só
como poeta, senón tamén como
narrador e dramaturgo. Desta
época cómpre destacar libros
como Documentos persoaes
(1958) e Mar Maior (1963).

16. Guía comercial
Dende agora os poetas non precisan
andar ollando a lúa para inspirarse,
abóndalles con ler
os nosos ANUNCIOS POR PALABRAS:
"Véndense angurias, estrelas,
albas, lúas e solpores.
Véndense diccionarios da rima
tenros como nata.
Temos almas de flores
e chíos de paxaros.
Todo moi barato. Damos 30 prazos.
Remesamos os pedidos a reembolso,
en gran velocidade e porte pago."

17. Están fóra da lei
as estrelas, a Primavera,
as flores e os paxaros.
Dáse este bando en tal e cal
para que se cumpra
de orde do alcalde.
Asinado, carimbado e rubricado.
Bando
Prohíbese, por orde da Alcaldía,
que medren porque si
as rosas do xardín municipal.
Dende agora as pombas teñen
que pedir licenza para voar.
Prohíbeselle á lúa
andar ceiba de noite polo ceo.
A lúa é unha tola que anda espida
dando mal exemplo ás nenas castas
e aos fillos de familia.
Pagarán trabucos os poetas.
Prohíbese soñar de 10 a 11.
Prohíbese tamén derramar bágoas.
Pódese chorar tan só cando hai sequía
pra que non fiquen baldeiros os pantanos.
Un só se pode emocionar
os Xoves e os Domingos
cando toca
a Banda do Concello no quiosco.

18. ¿Que importa, irmao, que morra o día
se a súa morte
abre en nós a esperanza do mencer?
Non temas.
Aínda o paxaron ten canciós
e as estrelas se alcenden cada noite.
Verbas a un irmao
Escoita, irmao, as miñas verbas:
son sinxelas e impuras
como as verbas feridas
co coitelo dos beizos, cada día.
Vouche dicir tan só que teño
a miña mao tendida
aberta, núa e viva como o mar.
Que teño, irmao, maduro o corazón
para gardar nel as verbas túas.
Que a vida é moi fermosa
aínda que hai homes
que teñen os beizos emporcados
con verbas de falsía,
e o corazón podre polo odio,
e as maos pingando sangue,
e agachados, no fondo dos seus petos,
en vixía,
coitelos e pistolas asasinas.

19. Manuel María está
comprometido coa resistencia
cultural que caracterizou as
primeiras etapas da ditadura e
que agora se incrementa:
•Aparecen os primeiros
partidos nacionalistas galegos,
a Unión do Povo Galego (UPG)
e o Partido Socialista Galego
(PSG).
•Desenvólvense as primeiras
folgas obreiras, a loita labrega
contra FENOSA e as revoltas na
Universidade.

20. •Participa na
presentación de
Raimon e da Nova
Canción Galega
•Participa na
creación da colección
de poesía Val de
Lemos.
•Pariticipa na edición
de discos en
colaboración coa
discográfica EDIGSA
•Inaugura a Libraría
Xistral

21. Nestes anos a súa literatura é
cada vez máis comprometida e
combativa: Os soños na
gaiola, Versos para un país
de minifundios, Versos para
cantar en feiras e romaxes,
Remol, Canciós do lusco ao
fusco…
Tamén publica dúas narracións
e tres obras dramáticas entre
as que destaca Aventuras e
desventuras dunha espiña de
toxo chamada Berenguela
(1979).

22. En 1975 presenta a súa
renuncia como membro
correspondente da Real
Academia Galega dada
a total ineficacia desta
institución en defensa
da lingua galega.
Dona a propiedade de
Edicións Xistral ao recén
creado Frente Cultural
da AN-PG, organización
da que Manuel María
será un activo militante.

23. GALICIA
Galicia docemente
Está ollando ó mar:
¡ten vales e montañas
E terras pra labrar!
Ten portos, mariñeiros
Cidades e labregos
¡cargados de traballos
Cargados de trafegos!
Galicia é unha nai
Velliña, soñadora:
¡na voz da gaita rise,
Na voz da gaita chora!
Galicia é o que vemos:
A terra o mar, o vento...
¡pro hai outra galicia
Que vai no sentimento!
Galicia somos nós:
A xente e mais a fala.
¡si buscas a galicia
En ti tes que atopa- la!
Galicia somos nós:
A xente e mais a fala.
¡si buscas a galicia
En ti tes que atopa- la!

24. MANUAL PARA DEPRENDER PARA
SEÑORITO
Aínda que un non sexa moi bonito
non é difícil chegar a señorito.
Primeiro hai que odiar o comunismo,
e pensar somentes en un mismo,
non facerlle moito caso aos pais,
tratar con certo desprecio aos demais.
Hai que ter en conta o que convén,
adequirir modales finos,
codearse só con "xente ben",
aproveitados, cucos e cretinos,
ser socio de todos os casinos,
mercar sempre autos deportivos
e traxes e corbatas elegantes,
coñecer toda clás de aperitivos,
saberse comportar nos restaurantes,
distinguir os wiskis ao cheiralos,
entender de bridge e de canasta,
de golf, de tenis e cabalos,
non alternar con xente doutra casta.
Tamén é convenente ter querida,
xantar e cear sempre a deshoras,
abusar o que se poida da bebida
e ser moi galante coas señoras.
Non falar galego endexamais
(é idioma do pobo, moi vulgar),
vivir do que súan os demais,
¡e denantes morrer que traballar!

25. CANCIÓN PRA CANTAR TODOS OS DÍAS
Hai que defender o idioma como sexa:
con rabia, con furor, a metrallazos.
Hai que defender a fala en loita rexa
con tanques, avións e a puñetazos.
Hai que ser duros, peleóns, intransixentes
cos que teñen vocación de señoritos,
cos porcos desertores repelentes,
cos cabras, cos castróns e cos cabritos.
Temos que pelexar cos renegados,
cos que intentan borrar a nosa fala.
Temos que loitar cos desleigados
que desexan matala e enterrala.
Seríamos, sen fala, unhos ninguén,
unhas cantas galiñas desplumadas.
Os nosos inimigos saben ben
que as palabras vencen ás espadas.
O idioma somos nós, povo comun,
vencello que nos xungue e ten en pé,
herencia secular de cada un,
fogar no que arde acesa a nosa fe.

26. Coa chegada da democracia,
Manuel María regresa ao amor e
á Terra Chá como temas de
creación literaria.
Inicia un novo rumbo poético
con Poemas ao Outono.
Manterá o seu compromiso
activo co nacionalismo galego,
así o recolle o seu poemario
Poemas para construír unha
patria.
Formará parte das candidaturas
ao Senado e ao Concello de
Monforte.

27. POEMA DO ALLEADO
Son un bilingüista
moi apaixonado,
un colonialista
ben colonizado.
Teño lingua nai,
e unha lingua pai
e unha lingua filla
que marabilla.
... ... ... ... ... ...
Son un alleado
fino e progresista
ben domesticado.
¡Son un castrapista
como está mandado!

28. Nestes anos escribe e
publica a súa poesía máis
intimista e humanista.
Medra a súa produción
dramática, até 16 obras.
E continúa a súa
produción en prosa, até 7
novas obras.
Participa activamente nas
actividades da
Asociación Socio-
Pedagóxica Galega e da
Asociación de Escritores
en Lingua Galega.

29. Viaxa por por
Europa.
Recibe homenaxes
e premios.
Especialmente
significativos foron
a homenaxe que a
AS-PG lle tributou
no Teatro Rosalía
de Castro en 1995 e
a entrada como
académico
numerario na Real
Academia Galega
en 2003.

30. A FALA
O idioma é a chave
coa que abrimos o mundo:
o salouco máis feble,
o pesar máis profundo.
O idioma é a vida,
o coitelo da dor,
o murmurio do vento,
a palabra de amor.
O idioma é o tempo,
é a voz dos avós
e ese breve ronsel
que deixaremos nós.
O idioma é un herdo,
patrimonio do pobo,
maxicamente vello,
eternamente novo.
O idioma é a patria,
a esencia máis nosa,
a creación común
meirande e poderosa.
O idioma é a forza
que nos xungue e sostén.
¡Se perdemos a fala
non seremos ninguén!
O idioma é o amor,
o latexo, a verdade,
a fonte da que agroma
a máis forte irmandade.
Renunciar ao idioma
é ser mudo e morrer.
¡Precisamos a lingua
se queremos vencer!

31. En 1998 Manuel
María e Saleta
deciden vivir na
Coruña, onde
pasa os seus
últimos anos e
onde manterá
unha tertulia no
Kirs.
Tamén manterá
o seu activismo
cultural, político
e social até o
final.

32. Publicará as súas
derradeiras obras:
Brétemas do
muiñeiro, Os carreiros
do soño e Elexías á
miña vida pequeniña.
En 2001 publícase a
súa Obra Poética
Completa, da man da
editorial Espiral
Maior, que dirixe
Miguel Anxo Fernán
Vello.

33. Os meus inimigos
cando falan de min
poñen xofre nas súas verbas,
tan íntimas,
tan sinxelas,
tan saídas dese anaco de carne
que leva por nome corazón.
E eu case son feliz
coas súas intrigas,
coa súa dozura,
coa súa morte que non ma dan a min
por covardía.
O seu sorriso amargo
esvara pola miña carne como un peixe,
e as súas frases amarelas finxen rosas
cando me chaman amorosamente
"meu querido amigo“.
Eu e mais eles
imos andando distraídos pola vida,
imos ao mesmo café,
ao mesmo cinema,
e agachamos as mesmas mentiras
debaixo dos mesmos estúpidos sorrisos:
e ás veces até me convidan a fumar
cerimoniosamente.
Os meus inimigos cando me acoitelen
aínda me han de seguir chamando
"meu querido amigo".

34. O 8 de setembro de 2004
falece na Coruña.
O seu corpo foi velado no
Panteón de Galegos
Ilustres e enterrado en
Outeiro de Rei no medio
dunha multitude de
galegos e galegas que
quixeron dar o seu
derradeiro adeus ao poeta
nacional de Galiza.
Deixou tras de si arredor
de 1500 versos espallados
em 49 obras poéticas, 13
narracións, 26 obras
dramáticas e 10 ensaios.

35. ENDL do IES Félix Muriel - Rianxo

38. •Para elaborar esta presentación…
•Casa Museo Manuel María (Imaxes e contidos)
•Real Academia Galega (Biografía)
•365 días para Manuel María (Textos)
•Son de poetas (Música)
Para saber máis…
•Primavera das Letras
•Mercedes Queixas
•Para atopar todos os recursos…
•CENDLG