1. Шавь цогцолбор сургуулийн технологийн багш
С.Долгорсүрэн
Цагаан идээ ба
үйлдвэрлэл технологи

2. зорилго:
Цагаан идээг боловсруулах арга
технологид суралцана.

3. зорилт:
● Цагаан идээний төрөлийг мэдэх.
● Цагаан идээний ач холбогдол.
● Цагаан идээг боловсруулах арга
технологийн мэдэх.

4. Цагаан идээ бэлтгэх
Монгол цагаан идээг шинжлэх
ухаан, уламжлалт аргаар
боловсруулж цагаан идээний
цуглуулга ирис чихэр,
мармелад, чанамал, хатаамал,
хүнсний ундаа тансаг сайхан
бүхнийг хийж болно. Айраг,
#Слайд 6
тараг, ааруул, ээзгий, тос
өрөмний байгалийн анхилуун
сайхан үнэр, өнгөлөг эслэг амт
чанар, тос даасан шинэлэг
байдал нь алдагдахад хүрч
байгааг хэн хүнгүй мэдэрч
байгаа.
дэлгэрэнгүй

5. тараг
Өрөм Айраг
Цагаан идээ
Хольсон тос Шимийн архи
Шар тос

6. Айраг исгэх
Айргийг ширэн хөхүүр, модон
хувингийн аль нэгэнд исгэх боловч
хөхүүрт исгэх нь илүү байдаг.
Монголчууд айргийг хоёр үндсэн
аргаар исгэж иржээ.
1. Хөхүүрээр исгэх. Урьд онд айраг
исгэж байсан хөхүүрээ дараа зун нь
дэвтээж цахлан дүүжлээд түүндээ
шинэ саамаа хийж сайтар бүлж
исгэдэг. Ерөөс гүүний айргийг хэдэн
жил дараалан исгэсэн ширэн хөхүүр
сүү айрагны шим чанарыг өөртөө сайн
шингээсэн байх тул тусгай хөрөнгө
шаарддагүй.
дэлгэрэнгүй

7. Өрөм загсаах
Өрөм загсаахад хонь,
ямаа, (сүүний алиныг ч
ашиглаж болох боловч
сарлаг, хайнагийн сүү
#Слайд 9
тослог ихтэй учир
зузаан өрөм тогтдог.
Гэхдээ өрөмний зузаан
нимгэнд тогооны
байдал, хэр зэрэг
самарч хөөрүүлсэн
зэрэгтэй мөн холбоотой.
дэлгэрэнгүй

8. Шар тос
Хурааж хуршуулсан
түүхий өрөм тосыг
тогоонд хийж халаан
хутгахад шар тос нь
аяндаа ялгардаг бөгөөд
үүнийг бог малын гүзээ
буюу олгойд хийж
царцаагаад хадгална.Шар
тос хольсон тосыг давсан
дотор хадгалбадахь
тасны гуравны нэгээс
ихгүй байх
шаардлагатай.*

9. Тос холих
Шар тосыг ялгаж ээзгий хийж
хутгасан цөвийг ээзгийтэй тос гэх
буюу зарим нутагт холиотой тос
гэнэ. Шарыг нь авсан цөвөн дээр
мэхээрийн гурил холивол бор тос
болох бөгөөд үүнийг мэхээрт тос
гэдэг. Мэхээрийн гурил ээзгий
мэт хольцгүйгээр хайлуулж шарыг
нь багаар авсан тосыг хайлмаг
гэнэ. Цөвөнд сүү хийж
аривжуулан гурил нэмж хольсон
тос хийнэ. Үүнийг зарим нутагт
хайлмаг гэнэ.дэлгэрэнгүй

10. Тараг бүрэх
Таргийг хонь, ямаа үхрийн
сүүгээр бүрэхдээ хөрөнгө
ашигладаг. Таргийг аарц,
ааруулын нунтаг гашилсан
сүүгээр хөрөнгөлөн бүрж болох
боловч хатааж хадгалсан урьд
жилийн хур таргаар хөрөнгөлөх
нь илүү сайн.
дэлгэрэнгүй

11. Цагаан идээ бэлтгэх
Монгол цагаан идээг шинжлэх
ухаан, уламжлалт аргаар
боловсруулж цагаан идээний
цуглуулга ирис чихэр,
мармелад, чанамал, хатаамал,
хүнсний ундаа тансаг сайхан
бүхнийг хийж болно. Айраг,
тараг, ааруул, ээзгий, тос
өрөмний байгалийн анхилуун
сайхан үнэр, өнгөлөг эслэг амт
чанар, тос даасан шинэлэг
байдал нь алдагдахад хүрч
байгааг хэн хүнгүй мэдэрч
байгаа.
дэлгэрэнгүй

12. Шимийн архи, түүнийг хэрхэн
нэрэх вэ?
Yндэсний идээ yндаа гээд
л Монголчууд бидний
бахархал ихээ. Олон зуун
жилийн тvvх, уламжлалыг
даван туулж ирсэн манай
Yндэсний гэсэн нэгээхэн
бахархал бол идээ ундааны
дээж хэмээн єргємжлєгдєж
ирсэн сархад.
Монголчуудын уламжлалт
шимийн архи нь дэлхий
дээр хаана ч байдаггvй
сvvнээс гарган авдаг цорын
ганц технологи юм.
дэлгэрэнгүй