High five! RUIM heeft afgelopen zomer hard gewerkt aan een plan voor het nieuwe Koningstheater als plek waar verschilmakers samenkomen. Met een investeerder in de arm hebben we het plan op 26 september bij de Gemeente 's-Hertogenbosch ingediend. Nu afwachten of ook zij er voor gaan staan en instappen in dit proces van transitie. Wij zijn er klaar voor. Dit document is de projectvisie van RUIM die onderdeel is van het ingediende plan. "Met trots presenteert RUIM een innovatief klimaat voor 's-Hertogenbosch. Een klimaat waar creatieve ondernemingen en kunstenaars zich vestigen. Waar samenwerking geïnitieerd wordt. Waar je als startende ondernemer in de cultuursector kunt leren en gebruik kunt maken van flex-plekken. Waar je als jonge kunstenaar de kans krijgt jezelf te presenteren op een podium. Het Koningshuis als een kleine maar zeker zo impactrijke versie van Strijp-s in 's-Hertogenbosch. Een plek waar initiatieven niet met elkaar botsen, maar elkaar versterken. Aan deze energie kan je aan de ene kant deelnemen door je te vestigen om cultuur te maken, maar ook voor andere ondernemers, kunstenaars of bezoekers is Het Koningshuis een meerwaarde. Waarom dit alles bij elkaar? Omdat we elkaar kunnen versterken. We delen samen een groot netwerk en delen een identiteit die herkenbaar is in de rest van het land. Daarnaast zal Het Koningshuis fungeren als een orgaan dat altijd zal investeren in synergie. Zo zal de verbinding tussen ondernemingen sterker worden, en kan er werk gegenereerd worden. De vele jongeren die het Manifest voor Ruimte in 2013 onderschreven, de vele partners die dit initiatief steunen en de brede achterban bewijzen het grote draagvlak. Het Koningshuis faciliteert in een ruimte voor iedereen, van jongeren tot bloeiende onderneming tot kunstenaar en cultuurmaker. Laagdrempelig, open en toegankelijk. Het Koningshuis staat niemand in de weg, maar geeft initiatieven een hogere kans van slagen."

1. RUIM | Plan voor het Koningstheater 26 september 2014
Stelt u zich eens voor: ’een plek in Den Bosch waar creatief ondernemen, cultuur en kunst samenkomen.
Waar u als ondernemer of kunstenaar onderdeel kunt zijn van een netwerk van frisse creatievelingen die
ondernemen, innoveren. En daarnaast kunstenaars een plek bieden om te experimenteren, te tonen en te
educeren. Een plek waar de Brabander naar toe gaat om (h)eerlijk te eten, voorstellingen en concerten te
bezoeken en cultureel gerelateerde producten te bekijken in een van de pop-up etalages. In het weekend
is er een markt gevuld met groenten van lokale boeren, eten van duurzame voedselstalletjes en
bewondert of koopt u een nieuwe creatie van een ontwerper. Alles is mogelijk in dit centrum binnen het
centrum van Den Bosch. Omdat we het samen doen. Omdat we samen sterker staan en de handen ineen
slaan, om Den Bosch een centrum te bieden waar innovatie, synergie, kruisbestuiving, inspiratie, ambitie
en talent kunnen floreren. Geef ons de ruimte, Den Bosch doet de rest.’
2015
Welkom in 2015. Voor je ligt een droom die verwezenlijkt kan worden. Den Bosch bruist van de creativiteit,
kunsten en ondernemingen. Veelal gebeurt dit op kleine schaal. Terwijl Rutte in zijn torentje plannen aan het
smeden is, zijn zij niet langer gerust op hun bestaansrecht. Maar in plaats van bij de pakken neer te zitten, zien zij
een kans. Het wordt tijd dat we het heft gezamenlijk in handen nemen.
Met trots presenteert RUIM een innovatief klimaat voor 's-Hertogenbosch.
Een klimaat waar creatieve ondernemingen en kunstenaars zich vestigen. Waar samenwerking geïnitieerd wordt.
Waar je als startende ondernemer in de cultuursector kunt leren en gebruik kunt maken van flex-plekken. Waar je
als jonge kunstenaar de kans krijgt jezelf te presenteren op een podium. Waar samen gegeten en gedronken
wordt van lokale boeren. Pop-up etalages waar je als creatief ondernemer producten kunt presenteren en
verkopen. En een podium waar de opkomende cultuurmaker Den Bosch wegblaast met zijn werk.
Het Koningshuis als een kleine maar zeker zo impactrijke versie van Strijp-s in 's-Hertogenbosch. Een plek waar
initiatieven niet met elkaar botsen, maar elkaar versterken. Aan deze energie kan je aan de ene kant deelnemen
door je te vestigen om cultuur te maken, maar ook voor andere ondernemers, kunstenaars of bezoekers is Het
Koningshuis een meerwaarde. Je kunt je er voor een dag of een paar uur vestigen, je kunt er een voor een maand
een winkel beginnen, je komt er repeteren, pitchen of heerlijk genieten van een lunch, een concert of voorstelling.
Waarom dit alles bij elkaar? Omdat we elkaar kunnen versterken. We delen samen een groot netwerk en delen
een identiteit die herkenbaar is in de rest van het land. Daarnaast zal Het Koningshuis fungeren als een orgaan dat
altijd zal investeren in synergie. Zo zal de verbinding tussen ondernemingen sterker worden, en kan er werk
gegenereerd worden.
De vele jongeren die het Manifest voor Ruimte in 2013 onderschreven, de vele partners die dit initiatief steunen en
de brede achterban bewijzen het grote draagvlak. Het Koningshuis faciliteert in een ruimte voor iedereen, van
jongeren tot bloeiende onderneming tot kunstenaar en cultuurmaker. Laagdrempelig, open en toegankelijk. Het
Koningshuis staat niemand in de weg, maar geeft initiatieven een hogere kans van slagen.
Stichting RUIM | www.ruimdenbosch.nl | post@ruimdenbosch.nl | 2014

2. Stichting RUIM | www.ruimdenbosch.nl | post@ruimdenbosch.nl | 2014
Inspelen op behoefte?
Marlies Germanus (B*THERE)
“Het Koningshuis zal een werkplek en nieuw thuis worden voor cultureel festival B*THERE, die precies dezelfde
doelgroep omarmt. Naast het festival op de Parade biedt het Koningstheater een unieke kans om de activiteiten
van Buro B*THERE te ontplooien”
Gosuin van Heeswijk (bkkc)
“Voor de creatieve jongeren die vroeger in Café de Boulevard kwamen, is weinig in de plaats gekomen. Het
uitgaansleven in Den Bosch is aan de schrale kant voor creatief ingestelde jongeren. Dat is sterk aan wat jullie
willen bewerkstellingen in het Koningstheater”
Meggy Althuizen (En een beetje van Meggy / Typische Producties)
“I'm in! Zo'n pand verdient een kleurrijke herbestemming :) Ik wilde in Den Bosch blijven en hier energie en
vernieuwing vinden. Wat ik momenteel doe is samen met anderen dromen waarmaken; dat wil ik in het
Koningshuis ook doen”
Odette Sorber (MusicCare)
“Jaaaaa super prima idee! En ik heb ook super prima ideeën :) I'm in”
Katja de Man (Kunstevenement)
“Let's do something!”
Ivo Dierx (Spatial/Glow)
“Ik las jullie Facebook-post en dacht JA, dat heeft Den Bosch nodig. Dus ik wil me hier graag bij aansluiten. Had
zelf ook vaak al aan die locatie gedacht maar als collectief kun je veel (meer, sneller) bereiken”
Judith Bruynzeels (Judka Theatermakers)
“Wat ik ondersteun is het behoud van cultureel gebruik van het oude theater Bis en de nieuwe vibe waar jullie op
aansturen. Het is een wonderlijk mooie plek”
Jaap Klink (OndernemersRijk / Broed):
“Persoonlijk zou ik boven willen flexwerken, meedenken in het ontwikkelen van het Koningshuis en creatief kijken
en verbinden. Mooie dingen kunnen hier ontstaan, daar heb ik vertrouwen in!”
Roy Geers (Rosmalens Belang)
“Het is een prachtig pand dus daar moeten mooie mogelijkheden voor zijn. De gemeente zou alles moeten doen
om passende plannen mogelijk te maken”
Dave Menkehorst (drummer en muziekproducent)
“Wat een geweldig nieuws dat er weer iets goed gedaan gaat worden met het Koningstheater. Ik was er tijdens
Festival Boulevard (voor een decor) en het verbaasde me dat deze toffe plek niet genoeg bezet werd. Een
geluidsstudio bouwen of de ruimte inzetten voor CD opnames zou een top-idee zijn. Het Koningstheater kan een
geweldige plek zijn (qua sfeer, akoestisch enz.) Zie mijn plan een beetje als Kytopia, alleen dan in Den Bosch”
Maruja Gutierrez (CCC)
“In mijn ogen een geweldig plan waar de stad ook echt aan toe is”

3. Jeroen Konings (Studio Gebroed)
“Studio Gebroed is op zoek naar een thuis. Waar we kunnen schrijven aan onze voorstellingen, kantoor kunnen
houden, repeteren, én waar onze voorstellingen spelen. Daarnaast zouden we graag actief meedoen in de totale
exploitatie van het voormalige Koningstheater, omdat we denken daar goede ideeën en ervaring in te hebben én
omdat het ons wellicht kan helpen alternatieve inkomsten te genereren”
Sjoerd (jongerenwerker)
“Als jongerenwerker ben ik bezig met het organiseren van feesten zoals Boortorenswing en jazzcafés. Ik wil
mogelijkheden creëren voor jonge mensen om met muziek bezig te zijn en heb ideeën voor speciale avonden.
Samen met compagnon Marcel ben ik op zoek geweest naar een ruimte in Den Bosch waar we dit zouden
kunnen doen, maar wat bleek: die is eigenlijk nergens!”
Harmen van Heist (Rural Spark)
“Als ondernemer met een systeem-veranderende onderneming zie ik het belang van werken en opereren in een
bruisende context waar men elkaar inspireert en uitdaagt. In de Impact Hub in Amsterdam hebben we dit mogen
ervaren, nu graag in ’s-Hertogenbosch. Een goede groep mensen kan wonderen verrichten!”
Jochem Kromhout (HAP)
“Bij De Nieuwe Winkel waren we een lunchroom met winkeltje in vega producten. Dit is een hippe groeimarkt, hier
in Brabant zijn we de eerste. We zoeken een ruimte die past bij onze vernieuwende werkwijze en het
Koningstheater zou een perfecte plek zijn. We zorgen voor koffie, broodjes, taart en goede frisdrank. Alles vers,
huisgemaakt en eerlijk. Spontane mensen achter de bar en geen stijf gedoe”
Trends onderbouwen deze behoefte
Yasmin Gelaudie, student Lifestyle Studies aan Fontys Hogeschool Tilburg, heeft onderzoek gedaan naar trends
op het gebied van culturele broedplaatsen en inspirerende omgevingen voor de ‘nieuwe maker’. Hierin
onderscheidt zij 3 pilaren. Deze trendanalyse vormt de theoretische basis waarop ‘Het Koningshuis’ haar visie
vormgeeft. De invulling komt tot stand door dwarsverbindingen en zelforganisatie waardoor een ecosysteem van
energie en inspiratie ontstaat. Iets wat RUIM dit jaar reeds in het klein heeft laten zien in de Winkel voor Creatieve
Ideeën (Hinthamerstraat) en in het GZG.
De ondertussenheid
‘De transitie van een achterhaald systeem richting het noodzakelijke nieuwe, kent een tussenfase. Het oude kwijnt
langzaam weg terwijl het nieuwe nog niet op volle sterkte is. Het is de fase waarin de vernieuwingskracht
substantiële weerstand ondervindt omdat de gevestigde orde zijn territorium verdedigt. De vernieuwingsbeweging
die voortvarend van start ging, wordt bedachtzamer. De stappen voorwaarts worden kleiner, meer overwogen.
De vertraging geeft ons de tijd de grammatica te ontdekken voor het nieuwe ‘denken en doen’. Dit jaar zeggen
we: het hek is van de dam. Nederland kent inmiddels een krachtige zwerm eigenwijze systeem-prikkers en door
de gaten die in het oude vallen stroomt het nieuwe de samenleving in.’
Het ‘overstag’ en ‘ree’ is geroepen en het roer gaat om. Nederland heeft – voorzichtig – de vernieuwing ter hand
genomen. We zijn aan het doen. De richting is nog niet voor iedereen duidelijk en er is veel onzekerheid en
frustratie in deze ondertussenheid. Veel van de oude fundamenten verliezen hun betekenis. Mensen struikelen
over de leegheid van protocollen en standaardiseringen die niet meer passen bij wat zij persoonlijk relevant
achten. Wat wij zien ontwikkelen is de maatschappij-brede zoektocht naar nieuwe betekenis. We gaan de
komende jaren herijken, actualiseren en onze essentie als mens en als organisatie opnieuw dynamisch van inhoud
voorzien.
Waar het oude wegvalt, bouwen we het nieuwe op.
Stichting RUIM | www.ruimdenbosch.nl | post@ruimdenbosch.nl | 2014

4. De wederopbouw van betekenis
Wie wil bouwen heeft stenen nodig. Willen we oude systemen overbodig maken, dan moeten we nieuwe
bouwstenen anders stapelen. We beschreven de afgelopen vijf jaar hoe collectiviteiten achterhaald lijken en hoe
burgers, consumenten en werknemers het initiatief naar zich toe trekken.
Het maatschappelijk middenveld krimpt. De basale bouwsteen voor de toekomst is het individu, dat zichzelf op
een andere, dynamische en meerdimensionale manier verbindt. Er ontstaan zelforganiserende dwarsverbindingen
die wijzen naar nieuwe methoden van werken, van burgerschap, van leven.
Het individu wil meer dan respect en zelfontplooiing: wil wezenlijke betekenis geven aan het bestaan. Daar vinden
we het kantelpunt in de tijd.
Tijdens de wederopbouw van betekenis schoffelen we experimentsgewijs de grond om en wat er opbloeit laat
zich zien als een fijnmazige en fijnzinnige vervlechting van betekenis, betrokkenheid en duurzaam denken en
doen. Er is aandacht voor het potentieel van introverten, zonderlingen en dwarskijkers. Er is oog en ruimte voor
onderwerpen als empathie, bezieling, inspiratie en passie, waar tot voor kort vooral ratio, kennis en kundes
leidend waren. Voorwaarde is wel dat we ons individueel niet isoleren, maar in verbinding blijven, om zo onze
betekenis binnen het geheel te kunnen zien en voeden. De opdracht voor de toekomst is continue reflectie op de
reikwijdte van de eigen kracht.
Orkestratie van het ongemiddelde
Wanneer we een wederopbouw van betekenis voorspellen, hoe uit zich dat dan in de actuele dynamiek van de
samenleving? In dit derde deel beschrijven we hoe we als ongemiddelde mensen de toekomst orkestreren, hoe
we dualiteiten laten samenvloeien om zo vloeiender kaders en soepeler beslissingscycli te creëren. Onze unieke
betekenis vinden we in het krachtenveld van het maatschappelijke samenspel. Niemand voelt zich nog gemiddeld
– we koesteren het unieke in onszelf – en dus past standaardisering, die een beperking van onze eigenheid
inhoudt, ons steeds minder. We zijn een samenleving van ongemiddelde mensen geworden. We zoomen in op
onze unieke betekenis binnen de sociale velden waarin we ons begeven en zoomen uit tot we het grotere geheel
in beeld hebben. Daar waar mensen betekenis met elkaar uitwisselen en een gezamenlijk doel delen, leidt dat tot
een exponentiële veranderkracht.
De toekomst is aan ongemiddelde mensen die gezamenlijk hun toekomst orkestreren. We moeten nog vertrouwd
raken met al die nieuwheid om ons heen, de schoonheid van het perspectief ontdekken en de grammatica van de
nieuwe taal leren begrijpen. Ontkoppeld van absolute waarheid zoeken we naar nieuwe verankering in menselijke
waardigheid. We gaan het komende jaar inzoomen én uitzoomen, maken én loslaten, vallen én opstaan.
Stichting RUIM | www.ruimdenbosch.nl | post@ruimdenbosch.nl | 2014

5. Stichting RUIM | www.ruimdenbosch.nl | post@ruimdenbosch.nl | 2014
WAARDEPROPOSITIE
Concurrentie of aanvulling?
Het concept is een aanvulling op het huidige aanbod in Den Bosch en zal daarom geen concurrerende werking
hebben op de activiteiten van de bestaande culturele centra. Het Koningshuis is geen tweede Verkadefabriek,
Artemis of de Gruyterfabriek maar heeft een onderscheidende waarde. Hieronder beargumenteren we waarom.
Plek voor jong creatief Den Bosch
Vroeger was er Café de Boulevard: een kroeg met zaal voor creatieve jongeren. Deze moest wijken en daar is
nooit iets voor in de plaats gekomen. Het uitgaansleven voor deze doelgroep is schaars in onze stad. De
afgelopen jaren is er verschillende malen een roep geweest vanuit jong Den Bosch. Hierin werd de wens
uitgesproken voor een cultureel jongerencentrum, voor bredere mogelijkheden om initiatieven te ontplooien en
voor een broedplaats waar fysieke ruimte is voor creatieve ontwikkeling. Het Koningshuis zorgt voor nieuw
aanbod om in deze behoefte te voorzien en zorgt daarmee ook voor dynamiek. Tevens stimuleert en faciliteert het
Koningshuis het zelforganiserend vermogen van jonge creatieven.
Het Koningshuis beoogt een platform te zijn dat een gat op kan vullen waarin 'vroeger' productiehuizen een
functie hadden. Het Koningshuis biedt een zaal als repetitieruimte en er is de mogelijkheid met de aanwezige
gebruikers en huisgenoten samen te werken of te sparren, zowel inhoudelijk als in de uitvoering.
In het Koningshuis is ruimte voor voorstellingen, events en activiteiten die geen plaats krijgen in de gevestigde
zalen of festivals zoals Theater aan de Parade, Festival Boulevard en het SM’s; de behoefte daaraan kent veel
draagvlak onder jonge makers en kunstenaars in Den Bosch. Het Koningshuis is de oplossing voor de
theaterstudent die de Verkadefabriek niet kan betalen voor zijn of haar afstudeervoorstelling en de ambitieuze
maker die telkens tussen wal en schip valt. Het Koningshuis concurreert niet met partijen als de Verkadefabriek,
Galerie Majke Husstege of Festival Cement, maar beoogt juist een samenwerking waar alle partijen baat bij
hebben: talent tijdens en na hun opleiding een podium bieden. Kunstenaars en artiesten die nog niet veel
zichtbaarheid hebben, worden gestimuleerd zichzelf naar buiten toe te presenteren en promoten. Zo verbreden
en versterken kunst- en cultuurmakers hun ondernemerschap én de band met hun publiek.
Verbinding tussen huisgenoten
Er zijn meerdere creatieve hotspots in Den Bosch waar cultuurmakers zich huisvesten, zoals de
Paardskerkhofweg, de Gruyterfabriek en het GZG. Echter voelen huurders op die plekken geen synergie en vindt
er onvoldoende verbinding plaats tussen de huurders, omdat dat niet in een bepaalde vorm gefaciliteerd wordt. Er
is versnippering in de stad: initiatieven en eenpitters zijn onvoldoende zichtbaar, weten niet van elkaars bestaan,
doen soms hetzelfde maar leggen geen verbinding met elkaar. In het klein heeft RUIM al uitgevoerd wat zij ook in
het Koningshuis wil bewerkstelligen: een ecosysteem creëren van energie waarin samen gewerkt wordt en
uitwisseling van kennis en delen van inspiratie gefaciliteerd wordt. De bewezen waarde hiervan is dat innovatieve
ideeën tot realisatie worden gebracht en tussen kunst- en cultuurmakers onderling duurzame verbintenis en
actieve samenwerking ontstaat.

6. VOOR WIE
De doelgroep van het Koningshuis kan in verschillende lagen betrokken raken in de aangeboden activiteiten,
bijvoorbeeld als bezoeker, deelnemer of initiatiefnemer. Het Koningshuis wil daarmee verschillende ‘soorten’
creatieve en cultuurliefhebbende mensen bereiken en (de idealen en het netwerk van) het Koningshuis laten
groeien.
Culturele en pionierende initiatiefnemers
Helaas kent de stad Den Bosch nog geen bruisend centrum waar pioniers en creatieven elkaar vinden en
culturele ondernemers geïnspireerd worden hun initiatief te laten groeien. Brabantse steden als Tilburg (de
Spoorzone) en Eindhoven (Strijp-S) kennen deze centra wel. Het zou zonde zijn als initiatiefnemend ’s-
Hertogenbosch naar deze steden of de Randstad moet trekken voor kansen en een inspirerende omgeving.
Jonge ondernemende en creatieve Bosschenaren die hongerig naar cultuur en maatschappelijke aansluiting zijn,
moeten hun behoeftes nu nog buiten de stad zoeken. Verschillende initiatieven die deze honger proberen te stillen
zijn nog niet geslaagd. Daarnaast wordt deze groep binnen Den Bosch steeds kleiner. In 10 jaar tijd is de
bevolkingsgroep van 20-35 jaar fors gedaald. Aan ons de taak om de stad interessant te houden zodat deze niet
vergrijst. Met dit plan richten wij ons op de frisse initiatiefnemers en inspiratiezoekenden van ’s-Hertogenbosch.
Het gaat hierbij primair over de groep ‘jongeren’ van 20 - 35 die na hun opleiding in een gat vallen en/of massaal
naar de randstad trekken: daar gebeurt het.
Met het Koningshuis bieden wij deze creatieve jonge mensen een plek. Niet in het formaat van de Spoorzone of
Strijp-s, maar met dezelfde impact. Wij zijn er van overtuigd dat het Koningshuis, een icoon in ’s-Hertogenbosch,
die plek kan zijn waar creatieve ondernemers, kunstenaars en pioniers elkaar ontmoeten, inspireren en uitdagen.
Een dergelijke context vraagt om een inspirerende locatie, de juiste sfeer en uitstraling, en de juiste activiteiten en
programma’s. Een combinatie van arbeidsvitaminen, inspiratie, ontspanning en uitdaging.
De energie van het Koningshuis zal investeerders en verzamelaars aantrekken, die meer dan ooit op zoek zijn
naar innovatie vanuit creatieve start-ups. Dit geeft jonge makers uit de primaire doelgroep juist die boost om de
schouders onder hun initiatief te zetten: in deze context van mede-initiatiefnemers en makers, samen met
investeerders en de (afzet)markt, kan jouw idee, initiatief, culturele invulling, werkelijkheid worden. Dit geeft tevens
een sterke sociaal-economische boost aan de stad. Hierdoor krijgt ’s-Hertogenbosch een plek waar de laatste
culturele en maatschappelijke ontwikkelingen te volgen zijn, te creëren zijn en te proeven zijn.
Huisgenoten
Wanneer creatieve makers en organisaties zich willen vestigen in het Koningshuis, zijn zij ondernemend en
nieuwsgierig; vastbesloten een positieve impact op de stad te maken door hun werk en projecten. Het zijn
initiatiefnemers: ideeën blijven niet alleen bij woorden. Zij geloven dat het Koningshuis hen veel kansen en
voordelen biedt om hun visie en doelen te realiseren. Ook willen ze bijdragen aan het 'collectief' Het Koningshuis
en samen sterker staan.
Stadsbewoners en geïnteresseerden buiten de stad
Het samenkomen van deze initiatiefnemers, creatieve denkers en uitdagende makers zal een aantrekkingskracht
hebben op bezoekers, hongerig naar cultuur, design, sociale systemen en maatschappelijke innovaties. Het
Koningshuis is laagdrempelig en toegankelijk. De deuren staan open voor inspiratie en kruisbestuiving, en door de
informele opzet voelt iedereen zich direct thuis - open om geïnspireerd te worden en te inspireren. Klaar om mee
te liften op de aanwezige kanalen, klaar om zelf te creëren en realiseren. Het Koningshuis creëert en realiseert
initiatieven die waarde creëren vóór de stad, klaar om geconsumeerd te worden dóór de stad. Wanneer jonge
creatieve mensen aan het roer staan en evenementen organiseren, komen hier ook jonge mensen op af. Makers
gaan een relatie aan met hun publiek door er als organiserende partij voor te zorgen dat publiek naar hun
voorstelling of expositie komt.
Stichting RUIM | www.ruimdenbosch.nl | post@ruimdenbosch.nl | 2014

7. INVULLING
Het Koningshuis heeft grofweg drie ruimten waar invulling aan gegeven wordt volgens de pijlers kunst, cultuur en
jong ondernemerschap: horeca met foyer en vide, theaterzaal en bovenliggende werkruimten.
Horeca met foyer en vide
Horeca is bij uitstek de plek waar
mensen elkaar informeel kunnen
ontmoeten om te lunchen of uit te
blazen; juist dan (en door stimulans
van de omgeving die het Koningshuis
biedt) ontstaan ideeën die creativiteit,
samenwerkingen en activiteit
realiseren. Het Koningshuis krijgt een
energie waarbij voelbaar is dat hier
iets gebeurt, iets bloeit. Hier drink je
niet gewoon een kopje koffie of kijk je
naar een voorstelling; hier wordt
gecreëerd en geïnnoveerd. Voor en
door creatieve verschilmakers. Dit is
meteen zichtbaar omdat het horeca-gedeelte
op de begane grond doordrenkt is van niet-alledaagse creaties, vaak met een thema dat inspireert of tot
nadenken aanzet. Denk hierbij aan net wat andere meubels met een verhaal of aan een kunstzinnige installatie die
je aan het denken zet. Enkele pop-up etalages maken het mogelijk deze interessante producten te bekijken of
kopen. Zelfs de meubels van de horeca kunnen te koop zijn, waardoor regelmatige frisse wisseling van interieur
ontstaat. Aan de muren hangt kunst van studenten van AKV St. Joost of van net afgestudeerden.
Daarnaast zie je al snel dat er her en der door mensen overlegd wordt, druk schrijvend en tekenend op grote
vellen papier. Tevens zitten mensen te werken achter hun laptop. Een kleine blik omhoog toont je een werkeiland
op de eerste verdieping (de vide). Dit platform bestaat uit verschillende stoelen, banken en tafels zoals we die ook
wel bij een Starbucks zien. Hier proeft de bezoeker direct dat er gecreëerd en geïnspireerd wordt. Incidenteel kan
er een knusse filmavond plaatsvinden waarbij bezoekers op zitzakken kijken naar films van jonge makers.
Werkruimten
Deze ondernemer of kunstenaar die graag een eigen plek heeft om ook wat spullen afgesloten op te slaan of in
een afgesloten ruimte te werken, kan ook in dit inspirerende centrum terecht. De bovenste verdieping bestaat uit
een zestal afsluitbare (vergader)kantoren in verschillende groottes waar culturele organisaties zoals B*THERE,
Studio Gebroed en RUIM zich kunnen vestigen. Iedere dag zijn deze ‘mogelijkmakers’ met allerlei culturele
projecten bezig. We noemen ze huisgenoten. Op een projectwand is te zien aan welke projecten en initiatieven de
verschillende huisgenoten momenteel werken en net als bij RUIM is er iedere dinsdagochtend de gelegenheid
samen te zitten en verhalen over de projecten met elkaar te delen. Er zijn maximaal 30 vaste werkplekken en
ongeveer 10 flexplekken.
Theaterzaal
De theaterzaal is het bruisende hart van het Koningshuis. In deze ruimte worden lezingen, workshops, feesten,
shows, voorstellingen, films etc. getoond. Niet door 1 aanbieder; juist kleine creatieve organisaties en personen
krijgen de kans om hun werk te tonen. Dit is niet mogelijk in een andere (theater)zaal in Den Bosch. Tussen de
events door beschikbaar/te huur als ruimte voor vergaderingen, workshops en brainstormsessies. Afhankelijk van
programmering gebruikt als oefen- en opbouwruimte.
Stichting RUIM | www.ruimdenbosch.nl | post@ruimdenbosch.nl | 2014

8. Programma
Om een beeld te geven van de veelzijdige en diverse evenementen, activiteiten en projecten die kunnen
plaatsvinden in het Koningshuis, hierbij een voorbeeldprogramma. Organiserende partijen zijn huisgenoten ofwel
partijen van buitenaf; jonge initiatieven eventueel in samenwerking met gevestigde en grotere partners.
Check-in (wekelijks) – door RUIM
Een overzichtelijke aftrap van de nieuwe week! De regels zijn simpel: iedere aanwezige krijgt 2 minuten
om te vertellen aan welke projecten hij werkt, waar hij mee worstelt en wat hij eigenlijk niet zo snel zou
delen (kersverse ideeën bijvoorbeeld) Winst? Tips & trics uit de groep, handige nieuwe contacten in je
mobiel en misschien zelfs een toffe opdracht op zak. Iedere dinsdag om 09.30u, telkens in wisselende
samenstellingen.
Spreekuur voor ondernemende makers (zo nu en dan) – door RUIM
Op een laagdrempelige manier ervaringen delen, omdat we allemaal wel eens iets moeten doen waar we
nog niet zoveel kaas van hebben gegeten. Zo nu en dan pakt daarom iemand bij RUIM de handschoen
op om zijn kennis te delen.
Workshops tekenen en creatief denken (maandelijks) – door SDN Studio
Illustrator en docent beeldende kunst Sander de Neef van SDN Studio geeft maandelijks workshops
waarin hij deelnemers methoden geeft in het creatief denken of technieken van het illustreren bijbrengt.
BuitenZinnen (eens per kwartaal) – door Backpackage ism SOLOS en RUIM
BuitenZinnen, een initiatief van Backpackage (Bart van Velzen) in co-productie met SOLOS en RUIM.
BuitenZinnen is een nieuwe poëzie-area en stelt taal centraal, in combinatie met muziek en beleving. Niet
alleen de klassieke letteren zoals proza en poëzie, maar juist binnen andere kunstvormen of crossovers
waar taal een belangrijke rol speelt: spoken word, rap, theater, storytelling en singer-songwriting.
De Huiskamer (dagelijkse talkshow tijdens Festival Boulevard) – door DansBrabant
Ieder jaar tijdens Festival Boulevard presenteert Huis van het Zuiden (samenstelling van DansBrabant, Het
Zuidelijk Toneel en Artemis, met DansBrabant als kartrekker) een dagelijkse talkshow met theater- en
dansmakers die spelen op Boulevard waarin zij worden geïnterviewd en eigen werk presenteren.
Proefschrift (eens per kwartaal) – door RUIM ism Bibliotheek Den Bosch
Jonge schrijvers komen hun werkkamer uit en dragen voor uit werk dat nog niet af is. Het ruwe werk
wordt gedeeld met publiek en feedback is welkom. Avonden met muzikale omlijsting.
Stichting RUIM | www.ruimdenbosch.nl | post@ruimdenbosch.nl | 2014

9. Feesten met een kunstzinnige touch (eens per kwartaal) – door Glow en Spatial
In de weekenden kunnen feesten worden georganiseerd om extra dansgelegenheid in Den Bosch leven
in te blazen. Tijdens deze avonden worden tevens werken van visuele kunstenaars getoond, zoals
fotografie en videoprojecties.
We Want Cinema (eens per maand) – door Broed
Filmavonden met een crowdsourcing principe. Het publiek heeft medezeggenschap over welke films
worden gedraaid. Dit zijn geen nieuwe bioscoopproducties maar oudere arthouse films of films van
Bossche of Brabantse makers die AV opleidingen aan het Koning Willem 1 College of het St Joost
hebben gevolgd. Hiermee worden ze gestimuleerd zichzelf naar buiten toe te promoten en hun
ondernemerschap te versterken.
Winkel voor Creatieve Ideeën (doorlopend) – door Lucas de Man ism Het Zuidelijk Toneel
Een wisselend programma in de etalages van de foyer, met werk van jonge kunstenaars in diverse
disciplines.
RUIMdenken (eens per kwartaal) – door RUIM
Onder de noemer RUIMdenken worden filosofische films gedraaid. Stof tot nadenken en napraten.
Stichting RUIM | www.ruimdenbosch.nl | post@ruimdenbosch.nl | 2014

10. Pitchpodia en start-up weekends (eens per maand) – door Broed ism HAS Innovatieklas en Avans
Ondernemerslift
Genoemde partijen zoeken al langer naar een podium voor pitchavonden en start-up weekenden. In het
Koningshuis komen deze initiatieven samen en vinden ze plaats op maandelijkse basis, met telkens
andere creatieve concepten en nieuwe plannen.
Popronde Den Bosch (eens per jaar)
Jaarlijks in oktober vindt de Popronde plaats in Den Bosch. Het grootste reizende muziekfestival van
Nederland. Het Koningshuis is één van de locaties in de binnenstad waar jonge muzikanten hun werk ten
gehore brengen.
Exposities van studenten AKV St.Joost (doorlopend) – door TenToon
TenToon is een collectief van kunststudenten van AKV St. Joost. Doorlopend presenteren ze werk van
kunstenaars in spé die zichzelf ontwikkelen in Den Bosch.
Theatervoorstellingen (wekelijks) - door diverse partijen
Opkomende gezelschappen als Studio Gebroed en TG Zuidervrouw, en afstuderende of net
afgestudeerde makers, houden open repetities of presenteren hun professionele voorstellingen in de
theaterzaal. Het Koningshuis is tevens een locatie voor theaterfestivals Cement en Boulevard en
multidisciplinaire festivals als B*THERE.
Debatavonden (maandelijks) – door diverse partijen
Nina Spoetnik, de oprichter van de manifestatie PREPARTURE, organiseert debatten over kunstenaars
en hun ondernemerschap. Ook het nieuwe Bossche initiatief BLIK houdt zich bezig met het vormgeven
en neerzetten van dit soort debatten.
Creatieve concepten in de horeca (met regelmaat) – door diverse partijen
In de horeca is niet alleen kunst om naar te kijken, maar ook om te ervaren. Bijvoorbeeld doordat er
videobeelden van B-eye-T op tafel worden geprojecteerd waardoor je het eten compleet anders ervaart.
Of omdat er een jazztrio vlakbij je tafel staat te improviseren op hetgeen de kok aan het maken is. Er is
ruimte in het Koningshuis voor dit soort experimenten.
Stichting RUIM | www.ruimdenbosch.nl | post@ruimdenbosch.nl | 2014

11. CONCLUSIE
Als we de lijn van de trends doortrekken moeten we de volgende conclusie trekken. Wij gaan ervoor. Maar met
z’n allen. Let’s be frank, we investeren in onze visie, maar kunnen op dit moment nog niet beloven dat we alles
waar kunnen maken: we kunnen nog niet vaststellen welke activiteiten zich gaan ontwikkelen. We kunnen nog
niet weten waar het Koningshuis naar toe gaat. Welke tijd er overheen gaat. En welke exacte financiering daarbij
hoort. Maar als we er met z’n allen voor gaan, dan lukt het ons. Daar vragen we tijd voor. En een gemeente die
achter ons staat. We doelen niet perse op financiering, maar op steun. Een partij die ons ruimte geeft. Wij zijn er
klaar voor. Stappen jullie ook in? Want dat is wat wij nodig hebben, en dat is ook meteen een voorwaarde, om
onze visie tot realiteit te brengen.
Stichting RUIM | www.ruimdenbosch.nl | post@ruimdenbosch.nl | 2014

12. BIJLAGE 1 – MANIFEST VOOR RUIMTE
“Wij zijn mensen die het beste met Den Bosch voor hebben. Met hart voor de stad, passie voor wat we doen en ambities
richting de toekomst willen we samen leren, creëren en delen met iedereen die nieuwsgierig is naar wat Den Bosch ook kan
zijn. Hoewel de stad niet bruist zoals wij zouden willen, zijn we er nog wel en willen we er tegenaan. We zien en voelen overal
om ons heen dat er ondergronds iets borrelt; een creatieve energie die kan ontspringen in lokaal artistiek kapitaal. Vele kleine
initiatieven schieten de laatste jaren uit de grond, en omdat ze met zovelen zijn, lijkt hun stem soms te verzwakken in de roep
van ons allen. We zijn gezamenlijk op zoek naar ruimte. Bewegingsvrijheid voor fris ondernemerschap, voor creatie en
innovatie. Een uitgestrekte blik op de toekomst waar eigen initiatief, vertrouwen en samenwerking centraal staan. Een manier
van denken en doen die stilstaat bij eerder opgedane ervaring, maar geïnspireerd en écht gedreven raakt door mogelijkheden
buiten de oude systemen. Kortom, een mind-set die bestaat bij de gratie van een nieuwe generatie. Een die we in onszelf en
elkaar herkennen, maar die in onze stad Den Bosch helaas nog niet zien is.
Als we mogen dromen zien we een sterk netwerk voor ons, waar Bosschenaren zich graag bij aansluiten om nieuwe mensen
te leren kennen, zichzelf te etaleren en van anderen te horen wat er speelt. Zonder pretenties, maar vanuit een oprechte
leergierigheid en behoefte aan contact. Een netwerk waar meer traditionele (overheids-)instanties een beroep op kunnen doen;
als gesprekspartner ten tijde van oriëntatie en inventarisatie – maar ook als betrokken organisator/ producent. Dit web van
frisse denkers en makers kan alleen maar ontstaan wanneer de bestaande ‘dots’ met elkaar worden verbonden. En alleen
wanneer het spinnenhuis wordt verzorgd en onderhouden kan het blijven bestaan.
Wij geloven dat een gedeeld gedachtegoed nog sneller tot bloei kan komen door een fysieke plek waar men elkaar zeker weet
te vinden. Noem het een plaats voor ontmoeting, een broedplaats waar ideeën tot leven komen, of liever nog: een
productiehuis waar ook daadwerkelijk wordt gemaakt. Een plek waar potenties en talenten van mensen worden gezien en
uitgedaagd. Een hub waar creatieve, ondernemende pioniers kunnen samenwerken, van elkaar leren en tegelijkertijd investeren
in de stad. Een alternatieve ‘academie’ waar coaching van volgende generaties op informele wijze kan ontstaan (peer-educatie)
en waar op alle niveaus praktijkervaring wordt opgedaan.
In de aanloop naar dit gesprek zijn we al begonnen met bouwen. De stenen die we hebben gevonden zijn wij: een stapel
bevlogen frisse Bosschenaren, die los van elkaar en op eigen wijze al flink timmeren aan een levendige stad, waarin bruggen
geslagen worden tussen diverse disciplines en doelgroepen ten behoeve van een collectieve beleving. Van jullie vragen we
geen oneindig heelal waarin alles kan en mag, zonder bemoeienis en regels, maar we hopen op een plek, een gevoel, een
gesprek dat enkel wordt begrensd door een kader van integriteit en openheid. Een terrein waar we ons wel mogen begeven,
waar we ons kunnen bewegen, waar we ons thuis voelen, en waar onze ideeën welkom zijn.”
Manifest voor Ruimte,
Onderschreven door 250 jongeren vanuit het Jong Actie Overleg
Gepresenteerd aan Gemeente ’s-Hertogenbosch op 27-06-2013
Stichting RUIM | www.ruimdenbosch.nl | post@ruimdenbosch.nl | 2014

13. Stichting RUIM | www.ruimdenbosch.nl | post@ruimdenbosch.nl | 2014
BIJLAGE 2 – OVER RUIM
Nieske Hak, Marlies Germanus, Meggy Althuizen, Bart van Velzen, Monique van de Wijdeven,
Harmen van Heist, Sanne Berger, Jaap Klink, Nina Spoetnik, Sander de Neef en Marianne van Andel
RUIM is een collectief van frisse innovatieve zelfstandige ondernemers die begaan zijn met Den Bosch en
zich als doel hebben gesteld kunst & cultuur en jong ondernemerschap in Den Bosch te activeren,
stimuleren, faciliteren en op de kaart te zetten. RUIM bestaat onder andere uit theatermakers, creatieve
producenten, fotografen, docenten, cultureel ondernemers, programmeurs, tekstschrijvers en pioniers op het
gebied van duurzame energie.
RUIM is ontstaan vanuit de behoefte aan een nieuwe beweging. Samen meer mogelijkheden scheppen,
initiatieven realiseren en ruimte creëren voor een beter sociaal, cultureel en economisch klimaat voor jong
ondernemend, creatief en cultureel Den Bosch. Voor die doelgroep ontbreekt de ruimte om zich optimaal te
ontwikkelen, samen met gelijkgestemden. RUIM wil een reden creëren voor die mensen om in Den Bosch te
blijven.
RUIM organiseert zelf activiteiten om ons Den Bosch te laten opbloeien, maar voelt zich meer een verbinder
en bieder van infrastructuur. Brengt de juiste mensen samen. Op locatie, tijdens een evenement of fysieke
ruimte met (flex)werkplekken en waar ontmoeting tot kruisbestuiving kan leiden. Door middel van kleine
structuurtjes (een wekelijkse check-in, lunchpresentaties, inspiratiediner etc.) weet RUIM cultuurmakers,
initiatiefnemers en ondernemers met elkaar te verbinden en te inspireren.
Daarnaast organiseert RUIM enkele evenementen zoals Buitenzinnen (een poëzie-area waar taal centraal
staat in combinatie met muziek en beleving. Niet alleen proza en poëzie, maar juist spoken word, rap,
theater, storytelling en singer-songwriting staan centraal), Joyride (uitdagingen op festivals en evenementen
om meer energie en beweging te creëren), Proefschrift (4 schrijvers die normaal afgesloten werken, dragen
hun werk -wat nog niet af is- voor aan een zaal die feedback kan geven) en RUIMdenken (Filosofische
filmavonden waar iedereen welkom is om te kijken en te denken).
De actieve rol die RUIM aanneemt binnen het Koningshuis is die van aanjager, verbinder en huurder
(huisgenoot). RUIM jaagt de invulling van het Koningshuis aan en pioniert in de ontwikkeling ervan, samen
met andere initiatieven die aanhaken. RUIM houdt er kantoor, verbindt partijen en bezoekers binnen het
Koningshuis en programmeert ook zo nu en dan een eigen project of activiteit rondom de pijlers kunst,
cultuur en jong ondernemerschap.