2. =∂iÛ 8 JO`«~å˚fÜ«∞ „âßq∞Hõ =∞Ç≤Ïà◊Å áÈ~å@k#O. K«i„`«Ö’ =∞Ç≤Ïà◊Å áÈ~åÏxH˜
`˘e"≥∞>Ëì =∂iÛ 8. =∞Ç≤Ïà◊Å PHÍOHõ∆ʼnõΩ <åOk ѨeH˜# ~ÀA. ZO`À=∞Ok „âßq∞Hõ
=∞Ç≤Ïà◊Å∞ `«=∞ ~°HõÎ=Ú zOkOz# ~ÀA. =ÚO^Œ∞`«~åÅ ¢ã‘ÎʼnõΩ áÈ~å@ Ѷ¨e`åÅ#∞ WzÛ#
~ÀA. „ѨѨOK« "åºÑ¨ÎOQÍ „â◊=∞‰õΩ Q“~°=O ^ŒH˜¯# ~ÀA. <Õ˜ =∞Ç≤Ïà◊ D ~ÀA#∞
QÆ∞~°∞ÎKÕã¨∞‰õΩO@∂, WOHÍ =Ú#∞=ÚO^Œ∞‰õΩ ™êy, `«=∞ áÈ~åÏÅ#∞ WOHÍ Ñ¨^Œ∞<≥H˜¯OK«=Åã≤
LOk. P ÉÏ@Ö’ ™êy# "åˆ~ "åHõѨe¡ Pk"åã≤ ¢ã‘ÎÅ∞. =∂iÛ 8 =∞Ç≤Ïà◊Å áÈ~åÏxfl
"å~°ã¨`«fiOQÍ fã¨∞H˘x, qâßYÖ’ l.=∂_»∞QÆ∞Å =∞O_»ÅOÖ’x z#fl „QÍ=∞"≥∞ÿ# '"åHõѨe¡—
gi áÈ~å@O ^•fi~å ~å¢+¨ì "åºÑ¨ÎOQÍ QÆ∞iÎOѨ٠fã¨∞H˘x =KåÛ~°∞. J~Ú<å ÃÇ·ÏHÀ~°∞ì, ~åR
„ѨÉèí∞`«fiO, Hõg∞+¨#∞¡ Wq Uq giH˜ <åºÜ«∞O KÕÜ«∞ÖËHõáÈÜ«∂~Ú.
WOHÀ ѨHõ¯ „¿Ñ=∞ ¿Ñ~°∞`À J=∂‡~ÚÅÃÑ· Ü«∂ã≤_£ ^•_»∞Å∞, HõuÎáÈ@∞¡, J#∂~å^èŒ
#∞O_ç JÜÕ∞ëê =~°‰õΩ H˘#™êQÆ∞`«∂<Õ =Ù<åfl~Ú. „ѨÉèí∞`«fiO J"≥∞iHÍ J#∞‰õÄÅ q^è•<åÅ#∞
H˘#™êyOz#O`«HÍÅO ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å ã¨O㨯$u =∞#ÃÑ· ~°∞kÌ#O`« HÍÅO D ^•_»∞Å∞
H˘#™êQÆ∞`«∂<Õ =ÙOÏ~Ú. JÜÕ∞ëê#∞ J`«ºO`« ^•~°∞}OQÍ J`åºKå~°O KÕã≤, ǨÏ`«ºKÕã≤#
"åix „ѨÉèí∞`«fiO Wxfl ~ÀAÖˇ·<å WOHÍ QÆ∞iÎOK«<Õ ÖË^Œ∞. nx`À „¿Ñ"≥∂<å‡^Œ∞ʼnõΩ Hõiî#
tHõ∆Å∞ `«~åfi`« HÍx =ÚO^Œ∞ ^À+¨µÅ#∞ QÆ∞iÎOK«_»"Õ∞ [~°QÆÖË^ŒO>Ë „ѨÉèí∞`«fiO ZO`« z`«Îâ◊√kú`À
=ÙO^À J~°÷=∞=Ù`«∞Ok.
D =∂iÛ 8 „¿Ñ=∞ ¿Ñ~°∞`À [iˆQ ^•_»∞ʼnõΩ, ǨÏ`«ºÅ‰õΩ, "åHõѨe¡ Pk"åã‘ =∞Ç≤Ïà◊ÅÃÑ·
[iy# J`åºKå~åʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ [~°∞ѨÙH˘O^•O. JÜÕ∞ëê ǨÏO`«‰õΩÅ#∞ QÆ∞iÎOz,
tH˜∆OKåÅx _ç=∂O_£ KÕ^•ÌO!
"åHõѨe¡ Pk"åã≤ =∞Ç≤Ïà◊ÅÃÑ· J`åºKå~åʼnõΩ, „¿Ñ=∞ ¿Ñ~°∞`À
^•_»∞ʼnõΩ, ǨÏ`«ºÅ‰õΩ HÍ~°}"≥∞ÿ# ™ê„=∂[º"å^•xfl
„áÈ`«ûÇ≤Ïã¨∞Î#fl HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`åfixH˜ =ºuˆ~HõOQÍ =∂iÛ 8
JO`«~å˚fÜ«∞ „âßq∞Hõ =∞Ç≤ÏàÏ k<åxfl [~°∞ѨىõΩO^•O.

3. [#=i – Ѷ≤„|=i 2008
ã¨OѨ٘ 8 ã¨OzHõ1 ã¨OYº 28
D ã¨OzHõÖ’......
K«O^•Å∞, ~°K«#Å∞ ѨOѨ=Åã≤# z~°∞<å=∂ :
a.*’ºu
Z_ç@~ü, =∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO
3–6–779/6, gkä <≥O.14, Ç≤Ï=∂Ü«∞`ü#QÆ~ü
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ – 29
á¶È<£ – 040 27625245
^≥·fi=∂ã≤Hõ Ѩ„uHõ
Hõ=~ü ¿Ñr HÍ~°∞ì<£ : ~å^èŒ,=∞Ç≤ÏàÏKÕ`«#, Hõ=~ü _ç*ˇ·<£, =Ú„^Œ} : K«i`« WO„ÃÑ+¨<£û, á¶È<£ : 2767 8411
ã¨Oáê^ŒHõ=~°æO
a.*’ºu (Z_ç@~ü)
a.J#∂~å^èŒ
_®.Ñ≤.q[Ü«∞ÅH˜∆‡
Ñ≤.[Ü«∞
Ñ≤.J#Å
ã¨ÅǨ=∞O_»e
Hõ$ëê‚ÉÏ~Ú
x~°‡ÖÏ~å}˜
=#=∂Å
HÍ`åºÜ«∞x q^Œ‡¿ÇÏ
H˘O_ÕѨÓ_çx~°‡Å
Ñ≤.ã¨`«º=u
HÍ`åºÜ«∞x
â◊tHõà◊
mahilamargam@rediffmail.com
« ã¨Oáê^ŒH©Ü«∞O : „¿Ñ"≥∂<å‡^Œ ^•_»∞efl YO_ç^•ÌO 3
« ã¨O㨇~°} : ÅH˜∆ ‡ 㨇 $uÖ’ : ^Õ"ÕO„^Œ 5
« "åºã¨O : J}∞ XѨÊO^ŒO, Jaè=$kú – =∞# "≥·Yi : l.L^ŒÜ«∞ 6
« K«i„`«Ö’=∞Ç≤Ïà◊ : JdÅ ÉèÏ~°`« =∞Ç≤ÏàÏ =∞Ǩã¨Éèí – =Úã≤¡O =∞Ç≤Ïà◊Å∞ : q.QÍiæ 9
« ã¨ÊO^Œ# : K˘~°= : âߺ=∞Å 15
=∂ ^Œ∞~°ƒù~° Ѩiã≤÷u g∞‰õΩ Ѩ@ì^•? : J#flѨÓ~°‚, ~°∞„^Œ 17
« iáÈ~°∞ì : rqOKÕ Ç¨Ï‰õΩ¯ÔH· ^Œs˚ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ 18
« ã¨O㨯$u : ™êO㨯 $uHõ~°OQÆOÃÑ· ^•_ç – XHõ ѨijÅ# : Ñ≤. ~å[ºÅH˜∆ ‡ 19
« g~°=x`«Å ã¨O㨇~°} : *ÏfÜ«∞ qѨ¡=HÍi}∞Å∞ : q.QÍiæ 21
« Hõ^äŒ : =∂ HÍ¡ãπ"≥∞ò Ѩ^Œ‡ : ÔH.q. ‰õÄ~°‡<å^ä£ 25
« ~å[ºÇ≤ÏO㨠: =Úã≤¡O =∞Ç≤Ïà◊Å Hõhfl˜ =º^èŒÅ∞ : =∞Ç≤ÏàÏ KÕ`«# – ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ 28
« áÈ~å@„ã¨=OuÖ’... : ............... 31
« qâı¡+¨} : z`«Îâ◊√kÌÖËx ÃãH±û Z_»∞ºˆH+¨<£ : Ñ≤. [Ü«∞ 34
« iáÈ~°∞ì : Q“ǨÏuÖ’ Pk"åã‘ ÉÏeHõ‰õΩ J==∂#O : l.P~ü.ã≤i 37
« Hõq`« : h ^è≥·~åºxH˜ `«Å=OK«∞`«∞<åflO : l.P~ü.ã≤i 38
« Hõ^äŒ : ã¨∞O^Œ~°Hõ¯H˜ H˜@∞‰õΩ `≥eã≤áÈ~ÚOk : _®II Ñ≤. q[Ü«∞ÅH˜∆ ‡ 39
« ÖËY : ............... 43
=∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO
q_çHÍÑ‘ – ~°∞.10/–
ã¨O=`«û~° K«O^• – ~°∞.50/–
rq`« K«O^• – ~°∞.300/–

4. 4 =∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v [#=i–Ѷ≤„|=i 2008
QÆ∞iÎOѨ٠=∂~°∞ʉõΩ ^•ifÜ«∂Å<Õ PHÍOHõ∆`À
=∞#ã¨=∂[O ¢ã‘ÎÅ#∞XHõ~°HõOQÍ#∂ѨÙ~°∞+¨µÅ#∞=∞~À~°HõOQÍ#∂x~°fizOzOk.¢ã‘ÎxѨÙ~°∞+¨µ_çH˜ÉÏxã¨QÍ
=∂ˆ~Û„Hõ=∞OÖ’<ÕDx~°fiK«<åÅ∞=KåÛ~Ú.|ÅOQÍ"Õà◊¥§#∞‰õΩ<åfl~Ú.D~ÀAJqZO`«QÍ=∞#rq`«OÖ’'ã¨Ç¨Ï[O—
J~ÚáÈÜ«∂Ü«∞O>Ë Jã¨Å∞ =∞#O `Õ_® =ÙO^Œx QÆ∞iÎOK«ÖË#O`«QÍ. '¢ã‘ΠѨÙ~°∞+¨µe^ŒÌ~°∞ =∞#∞+¨µÖË Hõ^•– "åà◊§ =∞^茺
D `Õ_® ZO^Œ∞‰õΩ =ÙOk— J<Õ PÖ’K«# ‰õÄ_® ~å#O`«QÍ Jq =∞#‰õΩ JÅ"å@~ÚáÈÜ«∂~Ú. =∞i D Ѩiã≤÷u
=∂~åÛÅO>Ë–XHõq+¨Ü«∂xflQÆ∞iοãÎ`«~åfi`«^•xfl=∂ˆ~Û,=∂~°∞Û‰õΩ<ՄѨܫ∞`«flOKÕÜ«∞QÆÅO.
'QÆ∞iÎOK«_»O—J<Õ"≥Ú^Œ˜J_»∞QÆ∞"ÕÜ«∞_®xH˜ 'q=Hõ∆— ji¬Hõ#∞„áê~°OaèOKåO.Wkáê~î°‰õΩÅji¬Hõ.
'L"≥∞<£ =~°Öò¤— Jx ¿Ñ~°∞ ÃÑ@∞ì‰õΩ#fl ëêѨÙÅ∞ Jhfl =O˜O˜ ™ê=∂#∞Å<Õ J=∞‡_»O ^ŒQÆæ~° #∞Oz, á¶êºHõìsÖ’¡
=∞Ç≤ÏàÏ HÍi‡‰õΩʼnõΩ `«‰õΩ¯= "Õ`«<åÅ∞ ~Ú=fi_»O ^•HÍ „Ѩux`«ºO ¢ã‘ÎÅ∞ Z^Œ∞~˘¯<Õ q=Hõ∆ QÆ∞iÎOz `«=∞ J#∞Éèí"åÅ
#∞O_ç, ѨijÅ# #∞O_ç áê~î°‰õΩÅ∞ ~åã≤ ѨOáêÅx HÀ~°∞`«∞<åflO. =∞#Ö’ =∞#ˆH `≥b‰õΩO_® ¿Ñ~°∞‰õΩáÈ~Ú#
áê`«|∂A#∞=keOK«∞HÀ=_®xH˜‰õÄ_®Dji¬HõLѨÜ≥∂QÆѨ_®Å<Õ^ÕPHÍOHõ∆.
'ã¨ÊO^Œ#— ^•K«∞HÀ_®xH˜ HÍ^Œ∞ ѨOK«∞HÀ_®xH˜!
x`«ºrq`«OÖ’ '¢ã‘ÎÅ∞—QÍ =∞#O Z<Àfl J#∞Éèí"åÅ#∞ Z^Œ∞~˘¯O@∞<åflO. =∞# K«∞@∂ì Z<Àfl ã¨OѶ¨∞@#Ö’¡
¢ã‘ÎÅ∞ ÉÏ^èŒÅ‰õΩ QÆ∞~°=Ù`«∞<åfl~°∞. H˘xfl™ê~°∞¡ ¢ã‘ÎÅ∞ "å˜x Z^Œ∞~˘¯O@∂ =ÙOÏ~°∞. XHÀ¯™êi
q[Ü«∞=O`«=∞=Ù`å~°∞. XHÀ¯™êi qѶ¨Å"≥∞ÿ<å qÅ∞"≥·# QÆ∞}áê~îåÅ#∞ <Õ~°∞ÛH˘x =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥à◊¥Î =ÙOÏ~°∞.
W=hfl =∞#H© [~°Q˘K«∞Û ‰õÄ_®. WÖÏO˜ ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ =∞#O^ŒiÖ’ U^À XHõ Hõ∆}OÖ’<Õ HÍ=K«∞Û– nxfl
JO^ŒiH© K≥áêÊe, JO^Œi`À ѨOK«∞HÀ"åe, nxfl ~åã≤ JO^Œi`À K«kqOKåe J<Õ ÉèÏ=O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
=∞#O QÆ=∞xOz# XHõ q+¨Ü«∂xfl, =∞#O <Õ~°∞Û‰õΩ#fl XHõ q+¨Ü«∂xfl, ÖË^• =∞#O K«eOzáÈ~Ú# ã¨OѶ¨∞@#x
QÍh =∞#Ö’<Õ ^•K«∞HÀ"åÅxÑ≤OK«^Œ∞, ѨOK«∞HÀ"åÅxÑ≤ã¨∞ÎOk.
JO^Œ∞HÀã¨"Õ∞ D 'ã¨ÊO^Œ#— ji¬Hõ.
W<åflà◊√§QÍ "≥eH˜f¿ã "ÕkHõ ÖËHõ g∞Ö’ ^•y =Ù#fl J<ÕHõ ÉèÏ"åʼnõÄ, PÖ’K«#ʼnõÄ, ã¨ÊO^Œ#‰õÄ
JHõ∆~°~°∂áêxfl=fiO_ç. g∞~°∞ ~åÜ«∂Å#∞‰õΩ#fl ã¨OѶ¨∞@#Åx ã¨ÊO^Œ# ji¬HõH˜ ѨOѨO_ç. <åÅ∞QÆ∞QÀ_»Å =∞^茺
=∞#efl |OkèOz, =∞#efl XHõi`À XHõix HõÅ=‰õΩO_® =∞# PÖ’K«#efl ѨOK«∞HÀx=fi‰õΩO_® KÕã¨∞Î#fl ã¨=∂[
Hõ@∞ìÉÏ@¡#∞ KèÕk^•ÌO. =∞# ã¨ÊO^Œ#efl ѨOK«∞H˘O^•O! D ji¬Hõ g∞k.

5. 5=∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v [#=i–Ѷ≤„|=i 2008
ã¨Oáê^ŒH©Ü«∞O
„¿Ñ"≥∂<å‡^Œ^•_»∞eflYO_ç^•ÌO
'„¿Ñ=∞—— ã¨r=O
™ê~°fi[h#O
ã¨=∞+≤ìH˜ =¸ÅO
ã¨=∂#`åfixH˜ ã¨OˆH`«O
„¿Ñ=∞‰õΩ Zxfl x~°fiK«<åezÛ<å `«‰õΩ¯"Õ. JO`« Q˘Ñ¨Ê J*ËÜ«∞"≥∞ÿ#, J=∞~°"≥∞ÿ# „¿Ñ=∞
<Õ_»∞ ã¨~°∞Hõ~ÚºOk. ѨQÆ, ^Õfi+¨O, D~°¬º, =OK«#‰õΩ xÅÜ«∞"≥∞ÿOk. ™êfi~åúxH˜ |Å~ÚºOk.
K≥·`«<åºxH˜, Jaè=$kúH˜ =¸Å"≥∞ÿ# =∞˜ìH˜ =∞#∞+¨µÅ∞ ^Œ∂~°=∞=Ù`«∞<åfl~°∞. Éèí∂q∞H˜
^Œ∂~°"≥∞ÿ, Ü«∞O„`åxH˜ ^ŒQÆæÔ~· '=∞~°— =∞#∞+¨µÅ∞QÍ =∂~°∞`«∞<åfl~°∞. âßs~°Hõ „â◊=∞#∞ ˆQeKÕã¨∂Î,
"Õ∞^äÀ „â◊"Õ∞ Q˘Ñ¨Ê^Œx Kå@∞`«∞<åfl~°∞. ã¨Ç¨Ï["≥∞ÿ# „ѨHõ$ux ^èŒfiOã¨OKÕã¨∞Î<åfl~°∞. Jã¨Ç¨Ï[
~°OQÆ∞Å ''„ѨѨOpHõ~°}Ö’—— `ÕeáÈ`«∂, J^Õ x[=∞<Õ „Éèí=∞Ö’ ^•i`≥#∞fl `≥eÜ«∞Hõ
Ѩ`«#=∞=Ù`«∞<åfl~°∞.
=∞˜ì`À ã¨O|O^èŒ=Ú#fl [#Ѩ^•ÅÖ’ ã¨~°fi„áê}∞Å =∞^茺 „¿Ñ=∞ WOHÍ |uH˜ =ÙOk.
=∂#gÜ«∞ ã¨Ê~°≈ q∞ye=ÙOk. #QÆsHõ~°}`À =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ „¿Ñq∞ã¨∞Î#fl =∞#∞+¨µÖ’¡ =∂#=ã¨Ê~°≈
"≥Ú^Œ∞ÌÉÏ~°∞`«∞Ok. `À˜=∞x+≤ J<Õ ã¨Ê$Ç¨Ï HÀÖ’Ê~Ú, rq`«O ѨOK«∞HÀ"åeû# =∞=∞`«Å∞
ÃÑOK«∞HÀ"åeû# ¢ã‘Îx „¿Ñq∞OK«ÖË^Œ<Õ '™ê‰õΩ—`À #e¿Ñã¨∞Î<åfl_»∞. ѨÙ#~°∞`«ÊuÎH˜ =¸Å"≥∞ÿ#
P"≥∞#∞ zk"Õ∞ã¨∞Î<åfl_»∞.
XO@iQÍ =Ù<åfl, ã¨=¸Ç¨ÏOÖ’ ~°Hõ∆}QÍ L<åfl=<Õ 'nè=∂—`À =Ù<åfl, Éèí„^•xfl |^ŒÌÅ∞
KÕã¨∂Î, ã¨Ç¨Ï["≥∞ÿ# L^èÕfiQÍÅ∞ Hõ∆}˜HÍ"ÕâßÖˇ·, #∂~°∞ѨÙ=ÙfiÖÏ¡ qHõã≤OKåeû# ¢ã‘ÎÅ rq`åÅ∞
J~åúO`«~°OQÍ =ÚQÆ∞ã¨∞Î<åfl~Ú. QÆ`« ^Œâß|ÌO D "å~°ÎʼnõΩ Ѩ`åHõji¬HõÅÜ«∂º~Ú. D ^Œâß|ÌO
=∂=¸Å∞ "å~°ÎÅ∞QÍ U^À =¸Ö# KÕiáÈ`«∞<åfl~Ú.
xÅ|_»¤ H˘=∞‡#∞ #~°∞‰õΩ¯<Õ `≥QÆ∞= =∞x+≤H˜ ZÖÏ =zÛOk? ã¨Ç¨Ï*Ï`«=∂, =ºH˜ÎQÆ`«=∂?
HÍ^Œ∞ =º=ã¨÷ hK«Ñ¨Ù ã¨fiÉèÏ"åxH˜, ™êfi~åúxH˜ ѨÙ~°∞+¨µÅÖ’ |ÅÇ‘Ï#`«efl ÃÑOz áÈ+≤Oz,
áê=ÙQÍ=∂iÛ, |eѨâ◊√=ÙQÍ xÅɡ˜ìOk. J`«xfl <Õ~°ã¨∞ÎxQÍ =∂~°∞ã¨∂Î ¢ã‘ÎÅÃÑ· Lã≤Q˘eÊOk.
ã¨OѶ¨∞˜`«â◊H˜Îx peÛ, ã¨"åÅHõ∆ "≥·~°∞^•ºÅ#∞ ÃÑOz â◊„`«∞=Ùefl KÕã≤Ok. `«#∞ (=º=ã¨÷) =∂„`«O
'H©¡<£pò— WK«∞Û‰õΩOk. JO^Œ∞ˆH LÅ∞‰õÄ, ѨÅ∞‰õÄ =∂<Õã≤Ok.
=º=ã¨÷ ~°OQÆ∞ `≥eã≤# W~°∞=Ù~°O UHõ=∞=Ù^•O. Tã¨~°"≥e¡ "≥∞_»Å∞ =OK«∞^•O. „ѨѨOKåxfl
[~ÚOKÕ „¿Ñ=∞‰õΩ 'H˘`«Î— J~åúxfl^•ÌO. =∞#∞+¨µÅ∞QÍ ˆ~Ѩ˜ `«~åxH˜ "≥Å∞QÆ∞x^•ÌO.

6. 6 =∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v [#=i–Ѷ≤„|=i 2008
^˘~°∞‰õΩKÀ@∞¡
"≥Å : 15/-"≥Å : 10/-
=∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æOH˘`«Î„ѨK«∞~°}Å∞
#"À^ŒÜ«∞ |∞H±Ç¨Ï∫ãπ
P~°ºã¨=∂*ò Z^Œ∞~°∞QÍ
HÍzQÆ∂_», ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£
kâ◊ ѨÙã¨ÎHõ ˆHO„^ŒO
zHõ¯_»Ñ¨e¡
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£
`≥Å∞QÆ∞ ѨÙã¨ÎHõO
HÍzQÆ∂_»,
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£
"≥∞ÿ„u |∞H± ǨÏ∫ãπ
=∞ã‘^Œ∞gkä,
HÍ~°Öò=∂~ü¯ û ~À_£
q[Ü«∞"å_»
=∞}˜ |∞H±™êìÖò
ã¨O_Õ =∂Ô~¯ò
<≥Å∂¡~°∞
Ѩ^Œ‡ |∞H±™êìÖò
HÍÖˇ*ò~À_£
J#O`«Ñ¨Ù~°O
ã≤.q.‰õΩ=∂~ü
<åà◊O "åi gkä
QÆOQÍ#=∞‡¿Ñ@
`≥<åe
‰õΩâ◊Å |∞H±™êìÖò
WO.<≥O.2–2–281/Z
ÉÏQ∑ JO|~ü¿Ñ@
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£
ã¨Ç¨ÏK«~° |∞H±=∂~ü¯
ÉÏQ∑eOQÆOѨe¡
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£

7. 7=∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v [#=i–Ѷ≤„|=i 2008
ÅH˜;H˜*’Ǩ~°∞¡
^Õ"ÕO„^Œ
=∞^Œ∂Ìi =Ú^Œ∞Ìa_»¤
=∞~°∞ѨÙ~åx =∞#ã¨Î`«fiO
=¸sÎÉèíqOz# =∂#=`«fiO
=∞Ç≤ÏàÏ áÈ~°∞‰õΩ =∞}˜nѨO
P#O^ŒHõ~°"≥∞ÿ#"å`å=~°}OÖ’,QÆÅQÆÅ#=ÙfiÅ∞qxÑ≤ã¨∞Î#flKÀ@,
z~°∞#=ÙfiÖÁeˆH ÅH˜∆ ‡ =∞#‰õΩ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. Ѩk=∞Ok XHõKÀ@
‰õÄ_ç`Õ "åix `«# áê@`À<À, =∂@`À<À, Jaè#Ü«∞O`À<À,
PÖ’zOKÕÖÏ, P#OkOKÕÖÏ KÕ¿ãk ÅH˜∆ ‡. ÅH˜∆ ‡ `«# áÈ~å@O
P^Œ~°≈O HÍ^Œx, J=ã¨~°O Jx #q∞‡# =ºH˜Î. Pq^èŒOQÍ `«#∞
J#flk,J#∞‰õΩ#flkPK«iOzJ=∞~°∞~åÖˇ·,=∞#O^ŒiH˜P^Œ~°≈OQÍ
xezOk.
~°`«<åÅ ã‘=∞ <Õ_»∞ ~åà◊§ã‘=∞QÍ =∂i# ~åÜ«∞Åã‘=∞Ö’x
Hõ~°∂flÅ∞ lÖÏ¡Ö’x áê=ÚÅáê_»∞ =∞O_»ÅO, =∞^Œ∂Ì~°∞ „QÍ=∞OÖ’
Ѩ٘ìOk.=∂~°∞=¸Å„QÍ=∞"≥∞ÿ#=∞^Œ∂Ì~°∞Ö’x,TiH˜^Œ∂~°OQÍ
=ÙO_≥ ^Œo`«"å_»Ö’x =∂kQÆ a_»¤ ÅH˜∆ ‡. Hõ_»∞ ¿Ñ^ŒiHõO`À J<ÕHõ
HõëêìÅ`À ÃÑiy ÃÑ^ŒÌ^≥· =∞^Œ∂Ì~°∞ =Ú^Œ∞Ìa_»¤QÍ =∂iOk. WO˜H˜
ÃÑ^ŒÌa_»¤QÍ,WO’¡`«#`À|∞@∞ì=ÙÅH˜ÃÑ^ŒÌkÔH·¯Ok.¿Ñ^ŒiHõO`À,
‰õΩÅ q=Hõ∆`À, P_»Ñ≤Å¡QÍ ÃÑiy# ÅH˜∆ ‡H˜ ¿Ñ^Œ iHõOÖ’x ÉÏ^èŒ,
¿Ñ^ŒÅ ã¨=∞㨺Å∞ `≥Å∞ã¨∞. ‰õΩÅq=Hõ∆`À ÃÑiy# ÅH˜∆ ‡H˜ ‰õΩÅO
‰õΩà◊√§, J„QÆ=~°‚ J}z"Õ`« `≥Å∞ã¨∞. P_»Ñ≤Å¡QÍ ÃÑiy# ÅH˜∆ ‡H˜
ѨÙ~°∞ëêkèѨ`«ºO, Ñ≤`«$™êfi=∞ºO P}z"Õ`« `≥Å∞ã¨∞. "≥Ú`«ÎOQÍ
rq`åxflK«kq#ÅH˜∆ ‡=~°æJ}z"Õ`«#∞J~°÷OKÕã¨∞‰õΩOk.^ÀÑ≤_ç
=~åæxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ HõkeOk.
|∂~°∞˚"å K«^Œ∞=ÙÅ∞ ÉÏQÍ K«^Œ=HõáÈ~Ú<å rq`åefl
‰õÄÅO‰õ+¨OQÍ K«kq# ÅH˜∆ ‡ D J}z"Õ`«efl Z^Œ∞~À¯=ÏxH˜,
g˜x ~°∂Ѩ٠=∂Ѩ_®xH˜ q=ÚH˜Î ÉÏ@ Ѩ˜ìOk. áÈ~°∞^•iÖ’
ÔH~°@"≥∞ÿ ZQÆã≤ Ѩ_çOk. =∞Ç≤Ïà◊Å∞ KÕã≤# Éèí∂áÈ~åÏÖ’¡, ™ê~å
=ºuˆ~Hõ áÈ~åÏÖ’¡ =ÚO^Œ∞ =~°ã¨Ö’ #_çzOk. K≥·`«#º =∞Ç≤ÏàÏ
ã¨=∂YºÖ’ KÕi JuH˘kÌ HÍÅOÖ’<Õ ~å¢+¨ì™ê÷~Ú <åÜ«∞Hõ`«fiO
=~°‰õΩ ZkyOk. `«#∞ Ãјì# >ˇÿÅ~ü ëêÑπ‰õΩ 'K≥·`«#º >ˇÿÅ~ü ëêÑπ—
Jx ¿Ñ~°∞ ÃјìOk. ÅH˜∆ ‡ áêÅÖ’¡ hà◊§ÖÏQÍ „Ѩ[Ö’¡ =∞"Õ∞Hõ"≥∞ÿ
ѨxKÕã≤Ok. JO^Œ∞ˆH „Ѩ[Å∞ ÅH˜∆ ‡H˜ JѨÙ~°∂Ѩ"≥∞ÿ# Jaè=∂<åxfl
ѨOKå~°∞.`«=∞ã¨fiO`«=ºH˜ÎQÍǨÏ$^ŒÜ«∂xH˜Ç¨Ï`«∞ΉõΩ<åfl~°∞.ÅH˜∆ ‡
„Ѩ[ʼnõΩ x["≥∞ÿ# áÈ~°∞ nѨ"≥∞ÿOk. ZѨÙÊ_»∂ „Ѩ[Å QÆ∞O_≥Ö’¡
"≥Å∞QÆ∞`«∂<Õ LO@∞Ok.
ÅH˜∆ ‡ XHõ Q˘Ñ¨Ê HõàÏHÍi}˜. P ~°HõOQÍ P"≥∞ =∞Oz
P^Œ~°}#∞ á⁄OkOk. P"≥∞ QÍ~Úx, P"≥∞ áê@ =∞#ã¨∞ Ö’`«∞Ö’¡
QÆ∞K«∞Û‰õΩ áÈÜÕ∞O`« ã¨∂˜QÍ, =∞^èŒ∞~°OQÍ LO@∞Ok. P"≥∞
ã¨=∞㨺ÅÃÑ·áê@Å∞áê_ç`ՄѨ[ÅHõà◊§"≥O@hà◊√§H͈~q.ã¨=∞㨺Å
Ѩiëê¯~åxH˜áÈ~°∞K≥Ü«∂ºÅ<ÕTѨÙxKÕÛk.P"≥∞Jaè#Ü«∞OKÕ¿ãÎ
x[=∂ J#flO`« Pâ◊Û~°ºO Q˘e¿Ñk. P"≥∞ XHõ HõàÏ=¸iÎQÍ
xezáÈ~ÚOk.
J„Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ „ѨÉèí∞`«fiOÖ’ JOk#O`å ^ÀK«∞‰õΩ<Õ
JkèHÍ~°∞Å∞, á¶êã≤ã¨∞ì áêʼnõΩÅ∞ „Ѩ[Å#∞ ZѨÙÊ_»∂ Ñ≤`«$™êfi=∞ºO
‰õΩÅO,=∞`«O,=~°æJ}z"Õ`«Ö’¡<≥@∞ì`«∂`«=∞^ÀÑ≤_ôxÜ«∞^èÕK«ÛùQÍ
™êyã¨∂Î=ÙOÏ~°∞.áÈ~°∞náêÅ#∞"≥ÅQÆx=fi~°∞.„Ѩ*Ï<åÜ«∞‰õΩefl
|`«Hõx=fi~°∞.=∞#ÅH˜∆ ‡D#~°Ç¨ÏO`«HõáêʼnõΩʼnõΩ„@‰õΩ|Öˇ·Ok.
x["≥∞ÿ# áÈ~°∞ ÉÏ>ˇÿ =∞#‰õΩ P^Œ~°≈"≥∞ÿOk. „Ѩ[Å QÆ∞O_≥Ö’¡
"≥Å∞QÆ∞`«∞#fl nѨ"≥∞ÿ, ã¨#flQÍ qxÑ≤ã¨∞Î#fl ~åQÆ"≥∞ÿ J=∞~°`«fiO
á⁄OkOk.
2005 [#=i 8 ÅH˜∆ ‡ J=∞~°∞~åÖˇ·# ~ÀA. D ~ÀA#
=∞#O ÅH˜∆ ‡x 㨇iã¨∂Î, x"åà◊√ÅiÊ^•ÌO. ÅH˜∆ ‡ Pâ◊Ü«∂xfl
=ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞‰õΩáÈ^•O. ÅH˜∆ ‡Ö’ L#fl x*Ï~Úf, xO_»∞^Œ#O,
ã¨∂˜^Œ#O, „Ѩ[Ö’¡ Hõeã≤áÈÜÕ∞ =∞#ã¨Î`«fiO, áÈ~å@ J=ã¨~åxfl
Kå˜#ÅH˜∆ ‡ã¨∞QÆ∞}Ïefl=∞#OѨÙ}˜H˜Ñ¨ÙK«∞Û‰õΩO^•O.ÅH˜∆ ‡Pâ◊Ü«∞
™ê^èŒ#Ö’ =ÚO^Œ∞‰õΩ #_»∞^•ÌO. „â◊=∞ q=ÚH˜Î ÖˉõΩO_® ¢ã‘Î q=ÚH˜Î
[~°QÆÉ’^Œx x#k^•ÌO. ÅH˜∆ ‡H˜ *’Ǩ~°∞¡...
› › ›
ã¨O㨇~°}

8. 8 =∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v [#=i–Ѷ≤„|=i 2008
J}∞XѨÊO^Œ=Ú,Jaè=$kú –=∞#"≥·Yi
l.L^Άǰ
QÆ`« ã¨O=`«û~° HÍÖÏxH˜ ÃÑ·QÍ ^Õâ◊"åºÑ¨ÎOQÍ ~å[H©Ü«∂Ö’¡#∂,
g∞_çÜ«∂Ö’#∂ã‘iÜ«∞ãπK«~°ÛhÜ«∂Oâ◊OQÍL#flÉèÏ~°`ü,J"≥∞iHÍ
J}∞ XѨÊO^ŒO WHõ J=∞Å∞Ö’H˜ ~åÉ’#∞Ok. ˆHO„^ŒOÖ’
JkèHÍ~°OÖ’ L#fl Ü«ÚÑ≤Z „ѨÉèí∞`«fiO J"≥∞iHÍ`À ‰õΩ^Œ∞~°∞Û‰õΩ#fl
D 123 XѨÊO^ŒOÃÑ· ã¨∂÷ÅOQÍ U áê~°¡"≥∞O@s ~å[H©Ü«∞áêsìH˜
aè<åflaè„áêÜ«∞OÖËHõáÈ~Ú<åJO^Œ~°∂f„=OQÍ<Õ=ºuˆ~H˜OKå~°∞.
XHõ ^Œâ◊Ö’ D XѨÊO^ŒO ^Õâ◊ ~å[H©Ü«∂Ö’¡ f„= ã¨OH∆ÀÉèÏxfl
ã¨$+≤ìOKÕ@@∞¡QÍ H˘#™êy# L`«¯O~î°Éèíi`«"≥∞ÿ# <å@HõO z=~°‰õΩ
KåÖÏ ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ ™êѶ‘QÍ ã¨∞MÏO`«"≥∞ÿOk. D XѨÊO^•xfl
áê~°¡"≥∞O@∞ Ü≥ÚHõ¯ ZQÆ∞=, kQÆ∞= ã¨ÉèíÖ’¡#∂ q=∞i≈Oz,
=ºuˆ~H˜Oz# "å~°∂, „Ѩ*Ï™êfi=∞ºÑ¨Ù J`«∞º#fl`« "ÕkHõ J~Ú#
áê~°¡"≥∞O@∞ ^•^•Ñ¨Ù "≥Ú`«ÎOQÍ<Õ nxx =ºuˆ~H˜ã¨∞Î#fl^Œx
„ѨHõ˜Oz# "å~°∂ <≥=∞‡k <≥=∞‡kQÍ ã¨fi~åxfl `«yæOz z=~°‰õΩ
=∞ø#O`ÀJ~°úOwHÍ~åhfl,`≥~°"≥#∞HõѨÓiÎJOwHÍ~åxfl`≥eáê~°∞.
J~Ú`Õ, D JOâ◊OÃÑ· "≥Ú`«ÎO ~å[H©Ü«∂Ö’¡ H˘#™êy#
K«~°ÛO`å XHõ q+¨Ü«∂xfl ã¨Ê+¨ìO KÕã¨∞Î#flk. W"åfià◊ D ^Õâßxfl
ÉÏxã¨`«fiOÖ’H˜ fã¨∞‰õΩáÈÜÕ∞, ^Õâßxfl Pi÷HõOQÍ ^ÀÑ≤_ô KÕ¿ã, D
^Õâ◊ P`«‡Q“~°"åhfl ã¨fi`«O„`åxfl ™ê„=∂[º"å^Œ∞ʼnõΩ `åHõ@∞ì ÃÑ>Ëì
ZO`« ÃÑ^ŒÌ XѨÊO^Œ=∞~Ú<å, x~°‚Ü«∞"≥∞ÿ<å WHõ¯_ç áê~°¡"≥∞O@∞Ö’
L#fl ~å[H©Ü«∞ áêsìÅhfl `«=∞`«=∞ ÖÏÉèí#ëêìÅ ÉËsA`À, `«=∞ˆH
"Õ∞~°‰õΩ „ѨÜ≥∂[#"≥∂ K«∂ã≤ P "Õ∞~°ˆH ã¨ÊOk™êÎ~Ú `«Ñ¨Ê qÅ∞=Å
„áêuѨkHõQÍ, ^Õâ◊ „ѨÜ≥∂[<åÅ „áêuѨkHõQÍ K«∂ã≤, ã¨ÊOkOKÕ
áêsìÅ∞ XHõ¯© ÖË=#fl q+¨Ü«∞O x~°∂Ñ≤OK«|_çOk.
'"Õ∞=Ú JkèHÍ~°OÖ’ LO>Ë D XѨÊO^ŒO WÏ¡ LO_Õk
HÍ^Œ∞,WѨÙÊ_»∞J"≥∞iH͈HZ‰õΩ¯=„ѨÜ≥∂[#Hõ~°OQÍLOk."Õ∞"≥∞ÿ`Õ
ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ Z‰õΩ¯= „ѨÜ≥∂[#O HõeyOKÕÖÏ J"≥∞iHÍ "≥∞_»Å∞
=OKÕ"åà◊§O— Jx Q˘Ñ¨ÊÅ∞ K≥ѨÙ`«∞#fl a.*ˇ.Ñ≤. `å#∞ JkèHÍ~°OÖ’
L#flѨÙ_»∞ D ^Õâ◊ ™ê~°fiÉè∫=∞`åfixfl ZO`« HÍáê_çO^À, P<å_»∞
`å#∞ ‰õΩ^Œ∞~°∞Û‰õΩ#fl XѨÊO^•Å∞ D ^ÕâßxH˜ ZO`« „ѨÜ≥∂[#Hõ~°
"≥∞ÿ#"Àa.*ˇ.Ñ≤.JkèHÍ~°OÖ’L#flѨʘK«i„`«ÅO`åK«∂ѨÙ`«∞Ok.
WHõ D XѨÊO^ŒO J"≥∞iHÍ Ü≥ÚHõ¯ ™ê„=∂[º"å^Œ, ÃÑ@∞ì|_ç^•s
=ӺǨÏOÖ’ ÉèÏQÆ=∞x, Wk ѨÓiÎQÍ J"≥∞iH͈H „ѨÜ≥∂[#Hõ~°OQÍ
LO^Œx, ÉèÏ~°`ü‰õΩ #+¨ìHõ~°"≥∞ÿO^Œx ã≤Ñ≤S, ã≤Ñ≤Z"£∞ "å~°∞ ã¨iQÍ<Õ
q=∞i≈ã¨∞Î<åfl~°∞.J^Õã¨=∞Ü«∞OÖ’`å=ÚJ"≥∞iHÍѨ@¡=ºuˆ~Hõ`«`À
D q=∞~°≈ KÕÜ«∞_»O ÖË^Œx, `«=∞‰õΩ J"≥∞iHÍ ™ê„=∂[º"å^ŒO
Ѩ@¡<Õ =ºuˆ~Hõ`« `«Ñ¨Ê, J"≥∞iHÍ ÃÑ@∞ì|_»∞ŠѨ@¡, J"≥∞iHÍ
Jaè=$kú #=¸<å Ѩ@¡, J"≥∞iHÍ >ˇHÍflÅr Ѩ@¡ =ºuˆ~Hõ`«
ZO`«=∂„`«O ÖË^Œx q=~°} ‰õÄ_® Wã¨∞Î<åfl~°∞. ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl
ÉèÏ~°`«^Õâ◊ Pi÷Hõ =º=ã¨÷‰õÄ, â◊~°"ÕQÆOQÍ ™êkèã¨∞Î#fl =$kúˆ~@∞‰õÄ
J}∞WO^Œ#OÜ≥ÚHõ¯P=â◊ºHõ`«#∞`å=ÚQÆ∞iÎã¨∞Î<åfl=∞h,W"åfià◊
J}∞ WO^Œ#O ^ÕâßxH˜ XHõ `«Ñ¨Êx J=ã¨~°O Jx ã¨Ê+¨ìOQÍ<Õ
K≥ѨÙ`«∞<åfl~°∞. =∞i =ºuˆ~Hõ`« ^ÕxH©?
"å~°∞ K≥ѨÙ`«∞#fl HÍ~°}ÏÅ∞ ...
1. DXѨÊO^ŒOÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜PiúHõOQÍ#+¨ìOHõeyOKÕsuÖ’
LOk. J"≥∞iH͉õΩ Z‰õΩ¯= ÖÏÉèí™ê˜QÍ LOk. JO>Ë nxx
WOHÍ `«‰õΩ¯= ^èŒ~°‰õΩ ‰õΩ^Œ∞~°∞ÛH˘x LO_»=K«∞Û.
2. ÉèÏ~°`«J}∞„ѨÜ≥∂QÍÅhflJ"≥∞iHÍHõO„’ÖòÖ’H˜"≥à◊`å~Ú.
`«^•fi~å =ÚO^Œ∞ =ÚO^Œ∞ =∞ixfl „ѨÜ≥∂QÍÅ∞ KÕÜ«∞_®xH©,
J}∞ PÜ«Ú^è•Å∞ `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞HÀQÆeˆQ ǨωõΩ¯#∂
HÀÖ’Ê`å=Ú.
3. J"≥∞iHÍÜ≥ÚHõ¯"≥Ú`«ÎOq∞Å@s,~å[H©Ü«∞=ӺǨÏOÖ’=∞#O
áê=ÙQÍ =∂~°=Åã≤ LO@∞Ok.
WHõ¯_» =∞# ~å[H©Ü«∞ "Õ∞^è•=ÙÅO^Œ~°∂ qã¨Î $`«OQÍ
LѨÜ≥∂yã¨∞Î#fl '™ê~°fiÉè∫=∂kèHÍ~°O— J#fl Ѩ^•<Õfl HÍã¨Î
ѨijeOK«=Åã≤LOk.XHõ^Õâ◊™ê~°fiÉè∫=∂kèHÍ~°OJ<ÕkˆH=ÅO
J}∞ PÜ«Ú^è•Å∞ `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞HÀ=_»O, KÕã¨∞HÀÖËHõáÈ=_»O
=∂„`«"Õ∞<å? QÆ_çz# 20 Uà◊§Ö’ ÉèÏ~°`«^Õâ◊ áêʼnõΩÅ∞ ‰õΩ^Œ∞~°∞Û
‰õΩO@∞#fl U XѨÊO^•Ö’¡ J~Ú<å, q^Õj ã¨O|O^è•Ö’¡ J~Ú<å
™ê~°fiÉè∫=∂kèHÍ~°O =∞K«∞ÛÔH·<å Hõ#Ѩ_»∞`«∞O^•? D ^Õâ◊OÖ’
qiqQÍ ^˘iˆH, „Ѩu z#fl Ô~·`«∂ ѨO_çOKÕ =º=™êÜ«∞ L`«Ê`«∞ÎÅ
^ŒQÆæ~°#∞O_ô,ÃÑ#∞flÅ^ŒQÆæ~°#∞O_çQÆ#∞flÅ^•HÍ,Ü«Ú^Œúq=∂<åÅ
^•HÍ "å˜ kQÆ∞=∞`«∞ÅÃÑ· L#fl POHõ∆Å∞ `˘ÅyOz, =∞#‰õΩ
J=ã¨~°O L<åfl ÖËHõáÈ~Ú<å =∞# =∂Ô~¯@¡ xO_® q^Õj
=ã¨∞Î=ÙÅ#∞ xOÑ≤"Õã≤ '_»|∞¡˜X—Ö’ ÉèÏQÆ™êfiq∞ J~Ú#ѨÙÊ_»∞
`«Ñ¨Ê^Œ∞— Jx „ѨHõ˜OK«_»OÖ’ ^Õâ◊ ™ê~°fiÉè∫=∞`«fiO, ã¨fiÜ«∞O
"åºã¨O

9. 9=∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v [#=i–Ѷ≤„|=i 2008
x~°‚Ü«∂kèHÍ~°=¸ Hõ#|_»∞`«∞<åflÜ«∂?D^Õâ◊OÖ’^ŒâßÉÏúÅ∞QÍ
„Ѩ[ʼnõΩ ¿ã=ÅOkã¨∞Î#fl „Ѩ[Å „â◊=∞`À xi‡Oz# „Ѩu~°OQÍhfl
q^Õj ÃÑ@∞ì|_»∞ʼnõΩ Jq∞‡"Õã¨∞ÎO>Ë xâ◊≈|ÌOQÍ K«∂ã¨∂Î =ÙO_ç,
W"åfià◊™ê~°fiÉè∫=∞`åfixflQÆ∞iOz=∂Ï¡_»∞`«∞<åfl=∂?D^Õâ◊ѨÙ,
~å„+¨ìѨ٠"åi¬Hõ, ѨOK«=~°¬ „Ѩ}ÏoHõÅhfl „ѨѨOK« ÉϺO‰õΩ,
SZ"£∞ZѶπŠѨ~°º"ÕHõ∆}Ö’, "å˜ P"≥∂^ŒO`À `«Ñ¨Ê ~°∂á⁄O^Œx
ã≤÷uÖ’L<åflHõ‰õÄ_®WOHÍD^ÕâßxH˜™ê~°fiÉè∫=∞`åfixflQÆ∞iOz
„ѨtflOK«xã≤Ñ≤Z"£∞"å~°∞WѨÙÊ_»∞=∂„`«O„ѨtflOK«_»OZO^Œ∞HÀ?
D ã≤Ñ≤S, ã≤Ñ≤Z"£∞ "åiH˜ D XHõ¯ J}∞ XѨÊO^ŒOÖ’<Õ J"≥∞iHÍ
áêʼnõΩÅ ™ê„=∂[º"å^Œ ã¨fiÉèÏ=O Hõ#|_çO^•? ˆH=ÅO D XHõ¯
XѨÊO^Œ"Õ∞ÉèÏ~°`«^Õâ◊„ѨÜ≥∂[<åʼnõΩ=ºuˆ~Hõ=∞~ÚO^•?W"åfià◊
H˘#™êQÆ∞`«∂ L#fl Jaè=$kú #=¸<å "≥Ú`«ÎO Z=i
„ѨÜ≥∂[<åʼnõΩJ#∞‰õÄÅ"≥∞ÿOk!Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ=∞^ŒÌ`«∞`ÀÜ«ÚÑ≤Z
JkèHÍ~°OÖ’H˜ =zÛ# <å˜ #∞O_ç fã¨∞‰õΩ#fl x~°‚Ü«∂Å∞,
‰õΩ^Œ∞~°∞Û‰õΩ#flXѨÊO^•Å∞–D^Õâ◊ã¨Ç¨Ï[ã¨OѨ^Œ#∞,=#~°∞Å#∂
H˘Å¡Q˘@∞ì‰õΩ áÈÜÕ∞O^Œ∞‰õΩ J#∞=∞uã¨∂Î q^Õj |Ǩïà◊*Ïu
ã¨Oã¨÷Å`À |_® ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å`À ‰õΩ^Œ∞~°∞Û‰õΩ#fl =O^ŒÅ, "ÕÅ
HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å XѨÊO^•Å∞, D ^Õâ◊Ѩ٠s>ˇÿÖò ~°OQÆO`À ã¨Ç¨
ã¨=∞ã¨Î~°OQÍÅ#∂q^ÕjÃÑ@∞ì|_»∞ÅHÀã¨OÉÏ~å¡QÍ`≥~°∞ã¨∂ÎKÕã≤#
x~°‚Ü«∂Å∞ – D Jxfl XѨÊO^•Å∞ Z=i „ѨÜ≥∂[#O HÀã¨O
‰õΩ^Œ∞~°∞Û‰õΩ#flq?1996,97ÅÖ’ã≤Ñ≤Z"£∞"å~°∞„Ѩ^è•#Éèí∂q∞Hõ
áÈ+≤Oz# Ü«Ú<≥·>ˇ_£ „Ѷ¨Oò „ѨÉèí∞`«fiO JkèHÍ~°OÖ’ L#fl<å_»∞
‰õΩ^Œ∞~°∞Û‰õΩ#fl J<ÕHõ XѨÊO^•Å #∞O_ô – W"åfià◊ Ü«ÚÑ≤Z
„ѨÉèí∞`«fiO,ɡOQÍÖòã≤Ñ≤Z"£∞„ѨÉèí∞`«fiOL`åûǨÏOQÍJ=∞Å∞KÕã¨∞Î#fl
Ãã*òÅ K«@ìO =~°‰õÄ D Jxfl K«ÏìÅ∂, XѨÊO^•Å∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊
„ѨÜ≥∂[<åʼnõΩ,™ê=∂#º[#„ѨÜ≥∂[<åʼnõÄJ#∞‰õÄÅOQÍ<Õ
g∞‰õΩ HõxÑ≤OKåÜ«∂?
WHõ, J"≥∞iHÍ Ü≥ÚHõ¯ q∞Å@s =ӺǨÏOÖ’ ÉèÏQÆ=∞=Ù`«∞
<åfl=∞@!J=Ù#∞=∞i,J"≥∞iHÍPi÷Hõ=ӺǨÏOÖ’ÉèÏQÆ=∞Ü«∂ºHõ,
ÃÑ@∞ìHõ|_»∞ÅHÀã¨Oáê„`«Ñ¨@∞ìH˘x"åiQÆ∞=∞‡O=ÚO^Œ∞xeKåHõ
~å[H©Ü«∞, q∞Å@s =ӺǨÏOÖ’ ÉèÏQÆO H͉õΩO_® LO_»@O
™ê^茺=∂? J"≥∞iHÍ ™ê„=∂[º"å^ŒO J"≥∞iHÍ ÃÑ@∞ì|_»∞ʼnõΩ
aè#fl"≥∞ÿO^•? |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å ÃÑ@∞ì|_»∞Å#∞ PǨfix™êÎO
HÍh |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å „ѨÜ≥∂[<åÅ#∞ JOwHõiOK«O JO>Ë
™ê^茺=∂? ™ê„=∂[º"å^Œ Jaè=$kú #=¸<å HÍ=Åã≤O^Õ HÍh
™ê„=∂[º"å^Œ PkèѨ`«º #=¸<å ‰õÄ_»^Œ∞ JO>Ë J~°ú=ÚO^•?
D „Ѩâ◊flÅxfl˜H© ã≤Ñ≤Z"£∞ ^Õâ◊Éèí‰õΩÎÖË ["å|∞ K≥ѨÊ=Åã≤ =ÙOk.
J~Ú`Õ, J"≥∞iH͉õΩ J#∞‰õÄÅOQÍ, ^Õâ◊ „ѨÜ≥∂[<åʼnõΩ
=ºuˆ~HõOQÍXѨÊO^•Å∂,x~°‚Ü«∂Å∞W"åfià◊DJ}∞XѨÊO^ŒO
`À>Ë "≥Ú^ŒÅ∂ HÍ^Œ∞, z=~å HÍ^Œ∞. =ÚYºOQÍ QÀ¡|Öˇ·*Ë+¨<£Ö’
D ^Õâßxfl ÉèÏQÆ™êfiq∞x KÕã≤# <å˜ #∞O_ç, QÀ¡|Öˇ·*Ë+¨<£Ö’
ÉèÏQÆOQÍ KÕã≤# „Ѩu x~°‚OÖ’#∂ ™ê„=∂[º"å^Œ ÃÑ@∞ì|_»∞Å`À
‰õΩ^Œ∞~°∞Û‰õΩ#fl „Ѩu XѨÊO^ŒOÖ’#∂ J"≥∞iHÍ „ѨÜ≥∂[<åÅ∞
(ÃÑ@∞ì|_»∞ńѨÜ≥∂[<åÅ∞),™ê„=∂[º"å^Œ=ӺǨÏO,ÉèÏ~°`«^Õâ◊
„ѨÜ≥∂[<åÅ =ºuˆ~Hõ`å L<åfl~Ú. WOHÍ K≥áêÊÅO>Ë J"≥∞iHÍ
P^Œ~°≈OQÍ L#fl "≥Ú`«ÎO Jaè=$kú #=¸<åÖ’<Õ J"≥∞iHÍ
„ѨÜ≥∂[<åÅ∞,ÉèÏ~°`«^Õâ◊„ѨÜ≥∂[<åÅ=ºuˆ~Hõ`«xO_çL<åfl~Ú.
W"åfià◊ ^Õâ◊ Pi÷Hõ ~°OQÍxfl K«∂ã≤, ^Õâ◊O "≥eyáÈ`ÀO^Œx, =∞#O
‰õÄ_®Jaè=$kúÖ’J"≥∞iH͉õΩã¨g∞ѨOQÍ"≥à◊§QÆÅ∞QÆ∞`«∞<åfl=∞h,
WHõ21=â◊`å|úOÉèÏ~°`ü,K≥·<åÅ^ÕJxK«OHõÅ∞H˘@∞ì‰õΩO@∞<åflO
HÍh,21=â◊`å|ÌѨÙÃÑ@∞ì|_ç^•s^ÀÑ≤_ô,ÃÑ@∞ì|_ç^•sqzÛù#flO
WHõÉèÏ~°`«^Õâ◊OÃÑ·#Z‰õΩ¯ÃÑ@ì|_çO^ŒxJ#∞HÀ=_»OÖË^Œ∞.x*ÏxH˜
100 HÀ@¡‰õΩ ÃÑ·QÍ [<åÉèÏ, JuÃÑ^ŒÌ =∂Ô~¯ò, Ju qÅ∞"≥·#
ã¨Ç¨Ï[ =#~°∞Å∞ L#fl ÉèÏ~°`«^Õâßhfl, ÉèÏ~°`« Pi÷Hõ =º=ã¨÷#∂
™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞ L¿ÑH˜∆¿ãÎ Pâ◊Û~°ºO HÍh, nx „áê^è•#º`«#∞
QÆ∞iοãÎP#O^ŒÑ¨_®eû#ѨxHÍ^Œ∞.JkÃÑ@∞ì|_çÜ≥ÚHõ¯J=ã¨~°O.
™ê„=∂[º"å^ŒO Ü≥ÚHõ¯ J=ã¨~°O. W"åfià◊ D ^Õâ◊OÖ’H˜ ‰õΩѨÊ
`≥ѨÊÅ∞QÍ =zÛѨ_»∞`«∞#fl q^Õj ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞ D ^Õâßxfl
L^ŒÌiOK«_®xHõ#∞‰õΩO>Ë JO`«‰õ<åfl J=∂Ü«∞Hõ`«fiO, =OK«#
=∞~˘Hõ@∞O@∞O^•? ~ÀA~ÀA‰õÄ „|Ǩ‡O_»=∞O`«
qã¨ÎiOzáÈ`«∞#fl ÃÑ@∞ì|_»∞ʼnõΩ D Éèí∂QÀà◊=∞O`å HÍ"åe. P
qã¨Î~°}Ö’ |_»∞QÆ∞ „Ѩ[ʼnõΩ =¸_»_»∞QÆ∞Å <ÕÅ ‰õÄ_® q∞QÆÅ^Œ∞.
WHõ2020<å˜H˜20"ÕÅ"≥∞QÍ"å@∞¡,2030<å˜H˜40"ÕÅ
"≥∞QÍ "å@∂¡ J}∞ q^Œ∞º`ü L`«ÊuÎ KÕ™êÎ~°@. Z=iHÀã¨O D
q^Œ∞º`ü? =∞#∞+¨µÅ HÀã¨=∂, =∂Ô~¯@¡ HÀã¨=∂? W"åfià◊
=∞#∞+¨µÅ∞ H˘x J#∞Éèíqã¨∞Î#fl Jxfl ã¨~°∞‰õΩÅ∂ =∞#∞+¨µÅ‰õΩ
J=ã¨~°O QÆ#∞Hõ<Õ L`«ÊuÎ KÕÜ«∞_»O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑÏì~å, =∂Ô~¯’¡H˜
=KåÛ~ÚHõ#∞Hõ=∞#∞+¨µÅ∞"å_»_»O"≥Ú^ŒÅ∞ÃÑÏì~å?ÃÑ@∞ì|_ç^•s
Jaè=$kú #=¸<å ã¨~°∞‰õΩÅ∞ L`«ÊuÎ`À áê@∞, ã¨~°∞‰õΩÅ∞ "å_»_»O
HÀã¨OJ=ã¨~åÅ∂L`«ÊuÎKÕã¨∞ÎO^Œ<Õkã¨Ê+¨ìOQÍHõà◊§‰õΩHõ#Ѩ_»@O
ÖË^•? J~Ú<å =∞#∞+¨µÅ∞ ZO`« q^Œ∞º`ü qxÜ≥∂yã¨∞Î<åfl~°#fl^Õ
Jaè=$kúH˜ H˘Å=∂#=∂? XHõ "Õà◊ J^Õ J~Ú<å, D "≥Ú`«ÎO
q^Œ∞º`üÖ’ J`«ºkèHõ ÉèÏQÍxfl JuH˘kÌ=∞Ok qÖÏã¨=O`«OQÍ
"å_»∞HÀQÍ, J`«ºkèHõ=∞Ok JuH˘OK≥O ÉèÏQÍxfl =∂„`«"Õ∞
"å_»∞H˘OÏ~°∞ Hõ^•. JѨÙÊ_»∞ =∂„`«O Wk Z=iH˜ Jaè=$kú?
JO>ËDJ^Œ#OQÍL`«ÊuÎKÕÜ«∞É’ÜÕ∞30"ÕÅ"≥∞QÍ"å@¡q^Œ∞º`ü
HÀã¨O 3 ÅHõ∆¡Å 30"ÕÅ HÀ@∞¡ Y~°∞Û ÃÑÏìe. P Y~°∞Û 100 HÀ@¡
=∞Ok „Ѩ[Å∞ ÉèíiOKåe! WOHÍ 40 âß`«O „Ѩ[Å∞
x~°Hõ∆~åã¨∞ºÅ∞QÍ, 30 âß`«O „Ѩ[Å∞ uO_ç ^˘~°Hõx "åà◊√§QÍ,
QÆ∂_»∞ ÖËx "åà◊√§QÍ L#fl ^Õâ◊OÖ’ WO`« Ys^≥·# J}∞ q^Œ∞º`ü
J=ã¨~°=∂?

10. 10 =∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v [#=i–Ѷ≤„|=i 2008
WHõáÈ`Õ, W"åfià◊ ^äŒ~°‡Öò q^Œ∞º`ü J~Ú<å, ÃÇ·Ï_»Öò q^Œ∞º`ü
J~Ú<å,ÃÑ„’eÜ«∞O=O˜WO^Œ<åÖˇ·<å"å`å=~°}HÍÅ∞ëêºxfl
ÃÑOK«∞`«∞<åfl~ÚHõ#∞Hõ,DJ}∞q^Œ∞º`üZO`ÀP~ÀQƺHõ~°"≥∞ÿOk,
Ѩ~åº=~°}ÏxH˜ã¨∞~°H˜∆`«"≥∞ÿOk,H©¡<£Z#s˚J@."≥∞^Œ_»∞"≥∂HÍà◊¡Ö’¡H˜
=¿ãÎ<À,`«ÅHÍÜ«∞Ö’¡^Œ∞~å‡~°æOxO_ç`Õ<À `«Ñ¨ÊW@∞=O˜"å^Œ#
KÕÜ«∞=Ú.x*ÏxH˜JxflWO^Œ<åÅ=Å¡q_»∞^ŒÅJÜÕ∞ºHÍÅ∞+¨ºO
Hõ<åflJ}∞WO^Œ#HÍÅ∞+¨ºO„Ѩ=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿOk.J}∞iÜ«∂Hõì~°¡Ö’
"å_ÕWO^Œ#"≥∞ÿ#Ü«Úˆ~xÜ«∞O=O˜ˆ~_çÜ≥∂^è•i‡HõѨ^•~åúÅ#∞
<ÕÅ #∞O_ç `«qfi fÜ«∞_»O ^ŒQÆæ~°#∞O_ç "≥Ú^ŒÅ∞ ÃÑ_ç`Õ, J}∞
q^Œ∞º`ü `«Ü«∂s `«~åfi`« q∞yÖË =º~å÷Å =~°‰õÄ "≥Ú`«ÎO Ju
„Ѩ=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ# ˆ~_çÜÕ∞+¨<£. D "≥Ú`«ÎO „Hõ=∞OÖ’x J<ÕHÍ<ÕHõ
^Œâ◊Ö’¡ ZHõ¯_» U z#fl `«Ñ≤Ê^ŒO [iy<å, [iˆQ „Ѩ=∂^ŒO ZO`«
f„="≥∞ÿOk!JO^Œ∞ˆHJaè=$kúK≥Ok#^ÕâßÅ∞,Ѩ~åº=~°}ã¨Ê$ǨÏ
Hõey# ^ÕâßÅ∞ J}∞ q^Œ∞º`ü#∞ „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ `«yæOK«∞HÀ"åÅ#∞
‰õΩO@∞<åfl~Ú. W"åfià◊ J"≥∞iHÍ `«# ^ŒQÆæ~°∞#fl J}∞ WO^Œ<åxfl,
>ˇHÍflÅrx =∞#‰õΩ J=Ú‡H˘x ™⁄=Ú‡ KÕã¨∞HÀ^ŒÅ∞K«∞‰õΩO>Ë Jk
'H©¡<£Z#s˚—J~ÚáÈ`«∞O^•?„ѨѨOK«=∞O`«ÏÉÏ^茺`å~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ#
„ѨÉèí∞`åfiÅ∂, Jqhu xO_çáÈ~Ú#, _»|∞ƒHÀã¨O ã¨~°fiO `åHõ@∞ì
ÃÑ@ìQÆeˆQ=º=ã¨÷Å∞L#flKÀ@„Ѩ=∂^•Å∞[~°QƉõΩO_®,`«Ñ≤Ê^•Å∞
[~°QƉõΩO_® *Ï„QÆ`«ÎÅ∞ fã¨∞‰õΩOÏO JO>Ë #=∞‡QÆÅ=∂?
WHõ¯_» =∞#OQÆ=∞xOK«=Åã≤#=ÚYºq+¨Ü«∞O,Jkq^Œ∞º`ü
L`«ÊuÎ J~Ú<å, áêi„âßg∞Hõ~°} J~Ú<å, ¿ã=Å ~°OQÆ"≥∞ÿ<å
Jaè=$kúK≥Ok#^ÕâßÅ∞,"å˜ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞K«∂Ñ≤##=¸<åÜÕ∞
"≥Ú`«ÎO„ѨѨOKåxH˜P^Œ~°≈"≥∞ÿOk.P#=¸<å#∞J#∞HõiOK«_»"Õ∞,
JO^Œ∞Ö’Wq∞_çáÈ=_»"Õ∞Jaè=$kúK≥O^Œ_»OQÍx~°fizOK«|_çOk.
Wk ^•^•Ñ¨Ù 19, 20 â◊`åÉÏÌÅO`å „Ñ¨Ñ¨OK«OÖ’x Jxfl ^ÕâßÅ∞
– Hõ=¸ºxã¨∞ì ^ÕâßÅx K≥ѨÙʉõΩ#fl "å˜`À ã¨Ç¨ W^Õ Jaè=$kú
#=¸<å#∞ J#∞ã¨iOKå~Ú. J^Õ Jaè=$kú J#∞‰õΩ<åfl~Ú. HÍh
21= â◊`åÉÏÌxH˜ KÕˆ~ã¨iH˜ D Jaè=$kú q^èŒfiOã¨Hõ ~°∂ѨO
|@ì|Ü«∞Öˇ·Ok.DJaè=$kú=∞x+≤x,„ѨHõ$uxÔ~O˜hq^èŒfiOã¨O
KÕã¨∞ÎO^Œ<Õk x~°∂Ñ≤OK«|_çOk. D Jaè=$kú =∂#=`åfixH©,
„ѨHõ$uH©=ºuˆ~HõOQÍZ‰õΩ¯ÃÑ@ì|_ç#=ӺǨÏOJxã¨Ê+¨ì=∞~ÚOk.
WHõ<≥·<å „Ñ¨Ñ¨OK«O Hõà◊√§ `≥~°==Åã≤ L#flk. U<å_À P„Ѷ≤HÍ
~°K«~Ú`« 'QÆ∂w "å käÜ«∂OQ∑— K≥Ñ≤Ê#@∞¡ 'ˆHO„^•xfl Hõ^ŒÅÛ=Åã≤
=Ù#flk—.Jaè=$kúH˜ˆHO„^ŒOÃÑ@∞ì|_»∞Å∂,ÃÑ@∞ì|_ç^•s^ÕâßÅ∂
HÍ~å^Œ∞. Jaè=$kú ™ê÷xHõ =#~°∞Å qxÜ≥∂QÆOÃÑ·, ™ê÷xHõ „Ѩ[Å
„ѨÜ≥∂[<åÅ HÀã¨O, ™ê÷xHõ ã¨O㨯 $`«∞ŠѨi~°Hõ∆}`À [~°QÆ=Åã≤
L#fl^Œ<Õq+¨Ü«∂xflQÆ∞iÎOKåe.Jaè=$kúHÀã¨OÃÑ@∞ì|_»∞Å"≥·Ñ¨Ù,
ÃÑ@∞ì|_ç^•s ^ÕâßÅ"≥·Ñ¨Ù K«∂_»@O HÍ^Œ∞, ™ê÷xHõ >ˇHÍflÅrÅ#∞,
=∞# ѨÓsfi‰õΩÅ∞ ZO`À „â◊q∞Oz =∞#H˜zÛáÈ~Ú# >ˇHÍflÅrÅ#∞
Jaè=$kúKÕã¨∞HÀ=Åã≤L#flk.=∞x+≤H˜J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ#ã¨$[<å`«‡Hõ`«,
Jáê~°"≥∞ÿ# â◊H˜Î ™ê=∞~å÷ºÅ∂ L<åfl~Ú. g˜x qxÜ≥∂yOz
#∂`«# >ˇHÍflÅrx, #∂`«# #=¸<åÅ#∞ ã¨$+≤ìOK«_»O J™ê^茺O
HÍ^Œ∞.
ˆH=ÅO q^Œ∞º`ü q+¨Ü«∞"Õ∞ fã¨∞‰õΩ<åfl, J<ÕHõ #=¸<åÅ∞
Ѩ~åº=~°}ÏxH˜ Ǩx KÕÜ«∞x Z<Àfl „Ѩ`åº=∂flÜ«∂Å∂ L<åfl~Ú.
qO_£ Z#s˚ (QÍe #∞O_ç q^Œ∞º`ü L`«ÊuÎ), ã¨=Ú„^Œ Ѩ=<åÅ
#∞O_ç Z#s˚, Jxfl˜Hõ<åfl =ÚYºOQÍ qiqQÍ Éèí∂QÀà◊=∞O`«Ï
Jxfl HÍÖÏÖ’¡#∂ ^˘iˆH ™œ~°â◊H˜Î #∞O_ç q^Œ∞º`ü – =O˜ J<ÕHõ
„Ѩ`åº=∂flÜ«∂Å∞ L<åfl~Ú. J~Ú`Õ D U „Ѩ`åº=∂flÜ«∂Å∂
`«Hõ∆}"Õ∞ÖÏÉèÏÅ∞W=fiQÆeˆQqQÍÃÑ@∞ì|_»∞ʼnõΩHõxÑ≤OK«HõáÈ=_»O
KÕ`« U ^Õâ◊=¸ nxÃÑ· sã¨~üÛ#∞ „áÈ`«ûÇ≤ÏOK«ÖË^Œ∞. JÖÏ [iy
LO>Ë Ñ¨~åº=~°}ÏxH˜ Ǩx HõÅ∞QƉõΩO_®<Õ =∂#= J=ã¨~åÅ#∞
f~°ÛQÆeˆQ Ѩ^Œú`«∞Å#∞ ã¨$+≤ìOK«_»O J™ê^茺"Õ∞g∞ HÍ^Œ∞. J~Ú`Õ
JO^Œ∞‰õΩ HÍ=Åã≤Ok, W"åfià◊ `å=Ú JkèHÍ~°OÖ’ H˘#™êQÆ_»O
HÀã¨=¸,W"åfià◊ÃÑ@∞ì|_»∞ÅÃÑ·ÖÏÉèÏÅ∞KÕã¨∞HÀ=_»=¸=∂„`«"Õ∞
ÅHõ∆ ºOQÍ QÆÅ áêʼnõΩÅ∂, ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å∞ HÍ^Œ∞. =∞x+≤h,
Ѩ~åº=~°}Ïxfl HÍáê_»∞HÀ"åÅ#∞‰õΩ<Õ, =∂#=ã¨=∂[O Ѩ@¡
„ѨHõ$u Ѩ@¡ ÉÏ^茺`« Hõey#, n~°…HÍeHõ ^Œ$+≤ì QÆÅ „ѨÉèí∞`åfiÅ∞
~å"åe.„Ѩ[Å∞PJ=ã¨~åxflQÆ∞iÎOKåe.JO`«Hõ<åfl=ÚO^Œ∞QÍ
Jaè=$kú J<Õk q∞~°∞q∞@∞¡ Q˘e¿Ñ =∞Ü«∞ã¨ÉèíÖÏO˜k HÍ^Œh,
Jaè=$kú =∞x+≤ ˆHO„^ŒOQÍ [~°QÆ=Åã≤O^Œx =∂Ô~¯@∞¡ ˆHO„^ŒOQÍ
[~°QÆ=Åã≤Ok HÍ^Œh QÆ∞iÎOKåe. =∞x+≤ ã¨O™ê¯~åxfl,
ã¨∞xfl`«`åfixfl, ™ê=¸Ç≤ÏHõ`«#∞ ã¨=Ú#fl`«™ê÷~ÚH˜ ÃÑOK«_»"Õ∞#x
J~°÷O KÕã¨∞HÀ"åe.
Ѩ„uHõ‰õΩ =ã¨∞Î#fl L`«Î~åÖ’¡ Ѩ„uHõÃÑ·#, „ѨK«∞~°}Å
ÃÑ·# Jaè„áêÜ«∂xfl `≥eÜ«∞*ËÜ«∞_»"Õ∞ HÍHõ `å=Ú Ñ¨„uHõ`À
ѨOK«∞HÀ"åÅ#∞‰õΩ<Õ H˘xfl q+¨Ü«∂Å#∞ áê~î°‰õΩÅ∞
~åã¨∞Î<åfl~°∞. J~Ú`Õ "å~°∞ ѨOK«∞‰õΩ<Õ q+¨Ü«∂Å∞ ˆH=ÅO
=∂=~°ˆH Ѩiq∞`«O KÕã¨∞HÀ‰õΩO_® W`«~° áê~î°‰õΩÅ ^Œ$+≤ìH˜
`Õ"åeû# J=ã¨~°O LO^Œx ÉèÏqã¨∞Î<åflO. WO^Œ∞Ö’ "åi
J#∞Éèí"åÅ∞<åfl~Ú, J#∞Éèí∂`«∞Å∞<åfl~Ú, qâı¡+¨} LOk,
„ѨѨOKåxfl =∂~åÛÅ<Õ `«Ñ¨# LOk. #∂~°∞ѨÓÅÖÏ
qHõã≤Oz# "åi ÉèÏ"åefl JO^Œi`À ѨOK«∞HÀ_®xH˜
'áê~î°‰õΩÅ "ÕkHõ— J<Õ ji¬Hõ.
áê~î°‰õΩÅ "ÕkHõ
› › ›

11. 11=∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v [#=i–Ѷ≤„|=i 2008
JdÅÉèÏ~°`«=∞Ç≤ÏàÏ=∞Ǩã¨Éèí–=Úã≤¡O=∞Ç≤Ïà◊Å∞
q.QÍiæ
"å`å=~°}O „Ѩ`ÕºH˜Oz =Úã≤¡O =∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ XHõ
ã¨"åÅ∞QÍ =ÙO_Õk. ZS_»|∞¡ºã≤ <åÜ«∞Hõ`«fi ã¨Éèí∞ºÅ∞ HÍO„ÔQãπ‰õΩ
K≥Ok# "åÔ~·#ѨʘH©, Jk `«##∞ `å#∞ ~å[H©ÜÕ∞`«~°OQÍ
z„fHõiOK«∞ ‰õΩOk. "å~°∞ QÍOnè HÍ~°º„Hõ=∂ʼnõΩ =∞^ŒÌ`«∞QÍ
f~å‡<åÅ∞ KÕ¿ã"å~°∞. =∞Ç≤ÏàÏ ã¨O|O^èŒ q+¨Ü«∂ʼnõΩ =∞^ŒÌ`«∞
`≥eÑ≤#O^Œ∞‰õΩ `«~°K«∞QÍ QÍOnè, <≥„Ǩ˙Å#∞ „Ѩâ◊Oã≤OKÕ"å~°∞.
q*Ï˝Ñ¨<å Ѩ„`åÅ∞, Js˚ÅÖ’ Ѩ^Œ„Hõ=∂xfl QÆ∞iOp, q+¨Ü«∂xfl
QÆ∞iOp =Úã≤¡O ã¨Éèí∞ºÅ∞ „ѨÉèÏq`«O KÕÜ«∞_®xH˜
„Ѩܫ∞uflOz#ѨÙ_»∞ "åix Ѩ˜ìOK«∞‰õΩ<Õ"å~°∞ HÍ^Œ∞. =Úã≤¡O
ã¨Éèí∞ºÅ#∞ "åi ÖˇHõ¯Å „ѨHÍ~°O z#fl K≥Öˇ¡à◊√§QÍ K«∂¿ã"å~°∞.
U^Õ"≥∞ÿ#ѨʘH© =∞Ç≤ÏàÏ ã¨OѶ¨∂ʼnõΩ ã¨O|OkèOz J<ÕHõ=∞Ok
=ÚY∞ºÖˇ·#, ã¨=∞~°∞÷Öˇ·# =Úã≤¡O =∞Ç≤Ïà◊Å∞O_Õ"å~°∞. ǨÏ*Ï JǨχ^£,
+¨sá¶ê ǨÏg∞^£ Jb, ‰õΩÅ∞û"£∞ ã¨Ü«∂hÅ∞ "åiÖ’ „Ѩã≤kú
K≥Ok#"å~°∞.
XHõ =∞`«"å^Œ (Hõ=¸º#Öò) =∞Ç≤ÏàÏ ã¨OѶ¨∂xfl ã¨OѶ¨∞˜`«O
KÕÜ«∂eûOkQÍ ÉËQÆO ëê#"å*ò#∞ =Úã≤¡O <åÜ«∞‰õΩÅ∞ HÀ~å~°∞.
JÖÏ KÕ¿ãÎ Jk ZS_»|∞¡ºã≤ Ѩxx ^≥|ƒfã¨∞ÎO^Œx H˘O`«=∞Ok
¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∂, ã¨Ç¨ÏK«~°∞Å∂ ÃÇÏK«ÛiOKå~°∞. =Úã≤¡O ѨÙ~°∞+¨µÅ
~å[H©Ü«∞ PHÍOHõ∆ʼnõΩ =∞^ŒÌ`«∞x=fi_»"Õ∞ Ç≤ÏO^Œ∂ =Úã≤¡OÅ =∞^茺
™ê=∞~°ã¨º ã¨O|O^è•Å‰õΩ#fl UÔH·Hõ =∂~°æ=∞x P"≥∞ "åkOzOk.
1936 E<£HõÖÏ¡ ѨO*ÏÉò „á⁄"≥x¬Ü«∞Öò =Úã≤¡O =∞Ç≤ÏàÏ bQ∑
™ê^è•~°} =∞O_»e ã¨=∂"Õâßxfl „ѨHõ˜OKå~°∞. ã¨OѶ¨∞˜`«O J~Ú#
"≥O<Õ D bQ∑, JdÅ ÉèÏ~°`« =Úã≤¡O bQ∑‰õΩ ã¨Éò–Hõq∞©
J~ÚOk. nxH˜ J^茺‰õ∆Ω~åeQÍ ÉËQÆO "≥∂^è£ Jb, HÍ~°º^Œi≈QÍ
ÉËQÆO ǨÏѶ‘*ò–L^£–n<£Å∞<åfl~°∞. =Úã≤¡O =∞Ç≤Ïà◊Å ~å[H©Ü«∞
K≥·`«<åºxfl LnÌÑ≤OѨ KÕÜ«∞_»"Õ∞ ^•x „ѨHõ˜`« ÅHõ∆ ºO. =Úã≤¡O
bQ∑ kâ◊QÍ P"≥∞ (ÉËQÆO ëê#"å*ò) "Õã≤# J_»∞QÆ∞ áê`« ZS_»|∞¡ºã≤
ã¨Ç¨ÏK«~°∞Å`À P"≥∞‰õΩ#fl ã¨O|O^è•Å#∞ K≥_»Q˘Ïì~Ú.
1929Ö’ ‰õΩkûÜ«∂, Ѩ~°^•x =ºuˆ~H˜OKÕ #"åÉò ã¨Ü«∞º^£
S*Ï*ò ~°ã¨∂Öò#∞ q"åǨÏ=∂_çOk. P"≥∞ `«# "Õ∞e=Úã¨∞QÆ∞x
=kÖËã≤ Ѩ~åÌH˜ =ºuˆ~HõOQÍ „Ѩ[ÅÖ’ =∂Ï¡_»<å~°OaèOzOk.
1936Ö’ P"≥∞ SHõº „áêq<£û âßã¨# =∞O_»e HÀã¨O [#~°Öò
(=Úã≤¡O) ™ê÷#O ^•fi~å áÈ© KÕÜ«∂Åx x~°‚~ÚOK«∞‰õΩOk.
LÖË=∂(=Úã≤¡O =∞`« QÆ∞~°∞=ÙÅ Hõq∞©) XHõ Ѷ¨`åfi#∞ *Ïs
KÕã≤Ok. HÍh, P"≥∞ „|Ǩ‡O_»"≥∞ÿ# PkèHõº`«`À ZxflHõ~ÚOk.
JO^Œ~°∂ ÉèÏqOKÕ@∞ì =Úã≤¡OÅ∞ "åã¨Î"åxH˜ JO`«˜ KèåO^Œã¨
"å^Œ∞Å∞ HÍ~°<Õ q+¨Ü«∂xfl P"≥∞ ÔQÅ∞Ѩ٠K«∂Ñ≤OzOk. ‰õΩ@∞O|
xÜ«∞O„`«}‰õΩ J#∞‰õÄÅOQÍ, =∞Ç≤ÏàÏ áÈbã¨∞ JkèHÍ~°∞efl xÜ«∞
q∞OKåÅh HÀ~°∞`«∂ âßã¨# ã¨ÉèíÖ’ P"≥∞ =∂Ï¡_ç#ѨÙ_»∞ P"≥∞
J^Œ#OQÍ =∞iO`« u~°™ê¯~åhfl, ^Œ∂+¨}Å#∂ Z^Œ∞~˘¯Ok. P"≥∞
ÉÏźOÖ’ =ÙO_»QÍ `«O„_ç P"≥∞#∞ XHõ „H˜ã≤ìÜ«∞<£ HÍ<≥fiOò‰õΩ
ѨOÑ≤#ѨÙ_»∞ ‰õÄ_® HÍ<≥fiOò K«^Œ∞=Ù W™ê¡O‰õΩ =ºuˆ~Hõ"≥∞ÿ#^Œx
YO_çã¨∂Î LÖË=∂ XHõ Ѷ¨`åfi *ÏsKÕã≤Ok.
=∞Ç≤Ïà◊ŠǨωõΩ¯Å HÀã¨O Jq„âßO`«OQÍ Ñ¨xKÕã≤# ÉËQÆO
+¨sá¶ê ǨÏg∞^£ Jb =∞Ç≤ÏàÏ ã¨OѶ¨∂Å`À QƘìQÍ xÅ|_çOk.
ÉèÏ~°`« „Ѩ[efl q_»n¿ã Jxfl ~å[H©Ü«∂Å#∂ P"≥∞ u~°ã¨¯
iOzOk. ZS_»|∞¡ºã≤ ã¨Éèí∞ºÅ`À ã¨Ç¨ÏHõiOK«_®xfl P"≥∞#∞ WOHÍ
HõëêìÅáêÅ∞ KÕã≤Ok. "Õ~åÊ@∞"å^Œ ~å[H©Ü«∂Å∞ HÍ^Œ∞, W™ê¡O
QÆ∞iOp =Úã≤¡OÅ QÆ∞iOp "åi‰õΩ#fl JǨÏOÉèÏ=O.'ã¨fi~°‚Ü«ÚQÆO—,
'pHõ˜ Ü«ÚQÆO— ã≤^•úO`åÅ#∞ "å~°∞ ã‘fiHõiOK«_»O W`«~°
ã¨=∂*ÏÅ#∞O_ô =~åæÅ #∞O_ô =∞Ç≤Ïà◊Å#∞ PHõi¬OKÕ "åi
™ê=∞~å÷ºxfl Ѩiq∞`«O KÕã≤Ok, "åi ã¨=∂*Ïxfl QÆ∞iOz
qѨ¡"å`«‡Hõ q=∞~°≈ KÕÜ«∞_®xH˜ ã¨OHÀKåxfl ˆ~ÔHuÎOKÕk (=∞Ç≤Ïà◊Å
™ê÷~Ú Ñ¨_çáÈ=_®xH˜ =Úã≤¡OÖË HÍ~°}O Jx ã¨fi~°‚Ü«ÚQÆ ã≤^•úO`«O
xOkã¨∞ÎOk). =∞Ç≤Ïà◊Å UHÍO`«"å™êefl, Öˇ·OyHõ qÉèí[##∂
Ç≤ÏO^Œ∂ =Úã≤¡Oe^ŒÌ~°∂ áꘙêÎ~°∞. HÍh, ã¨fi~°‚Ü«ÚQÍxfl QÆ∞~°∞Î
KÕã¨∞‰õΩ#flѨÙ_»∞ D Ô~O_»∞ ã¨=∂*ÏÅ∂ qÉËkè™êÎ~Ú. ã¨=∂[
rq`«OÖ’ =∞Ç≤Ïà◊Å K«∞~°∞ÔH·# ÉèÏQÆ™êfi=∂ºxfl Hõey=Ù#fl HÍÅO
QÆ∞iOz Ç≤ÏO^Œ∂ =∞Ç≤Ïà◊Å∂, „Ѩ=HõÎ ÉèÏ~°ºÅ‰õΩ "Õ∞e =Úã¨∞QÆ∞Å∞
"Õã≤# HÍÅO QÆ∞iOz =Úã≤¡OÅ∂ ÉÏHÍÅ∂^Œ∞`å~°∞.
JdÅ ÉèÏ~°`« =∞Ç≤ÏàÏ ã¨OѶ¨∂Å∞ =Úã≤¡O =∞Ç≤Ïà◊Å#∞
ã¨OѶ¨∞OÖ’ KÕ~°∞Û‰õΩx "åi „ѨÜ≥∂[<åʼnõΩ „áêux^茺O =Ç≤ÏOKÕ
„Ѩܫ∞`åflÅ∞ KÕâß~°∞. Ѩ~åÌx YO_çOK«_®xfl ™êO㨯 $uHõ ™ê„=∂[º
"å^ŒOQÍ K«∂™êÎ~°<Õ ÉèíÜ«∞O`À =∞Ç≤ÏàÏ ã¨OѶ¨∂Å∞ ^•<˘flHõ r=#
ã¨`«ºOQÍ ã¨~°∞ÌÉÏ@∞ J~ÚáÈ~Ú, f~å‡<åÖ’¡ ^•xfl ˆH=ÅO
Jã¨Ê+¨ìOQÍ (vaguely) =∂„`«"Õ∞ YO_çOKÕ"å~°∞. ~å[H©Ü«∂Å
(QÆ`« ã¨OzHõ `«~°∞"å~Ú)
K«i`«„Ö’ =∞Ç≤Ïà◊

12. 12 =∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v [#=i–Ѷ≤„|=i 2008
^ŒQÆæ~°H˘KÕÛ@ѨʘH˜ =∞Ç≤Ïà◊ÅO^Œ~°∂ ã¨=∂#"Õ∞##fl@∞¡ =∞Ç≤ÏàÏ
ã¨OѶ¨∂Å∞ =∂Ï¡_Õq. ™ê~°fi„uHõ F@∞ǨωõΩ¯ HÀã¨O `«=∞ =∞^ŒÌ`«∞#∞
`≥e¿Ñ"å~°∞. =∞`«"å^Œ ZxflHõÅ<Õ "åã¨Î"åxfl Z^Œ∞~˘¯#flѨÙ_»∞
"åi=^ŒÌ ã¨=∂^è•#O LO_ÕkHÍ^Œ∞. ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞"å^ŒO, Ç≤ÏO^Œ∂
=∞`«`«`«fi "å^•Å =∞^茺 w`«#∞ K≥iÑ≤"ÕÜ«∞_®xH˜ [iˆQ „Ѩܫ∞`åflÅ∞
ÃÑiˆQ H˘nÌ =Úã≤¡OÅ#∞ =∞`«„áêuѨkHõ# HõkeOK«_»O ‰õÄ_®
Z‰õΩ¯=~ÚºOk. XHõ ã¨Ô~·# Ö∫H˜Hõ *ÏfÜ«∞"å^Œ ã≤^•úO`åxfl
xi‡OK«_»OÖ’ HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞Hõ`«fi "≥·Ñ¶¨ÅºO HÍO„ÔQãπ |Ü«∞@
=Úã≤¡O =∞`«`«`«fiO ã¨OѶ¨∞˜`«=∞=_®xH©, HÍO„ÔQãπ ֒ѨÅ<Õ ÖË^•
XHõ ã¨fi`«O„`« "ÕkHõ g∞^Œ Ç≤ÏO^Œ∂ =∞`«`«`«fiO XHõ *ÏfÜ«∞
"å^ŒOQÍ K≥ÖÏ=∞}© HÍ=_»O [iyOk. ÉèÏ~°`« ã¨=∂[OÖ’
=∞`«`«`«fi ~å[H©Ü«∂Å∞ q=ÚH˜Î „Ѩܫ∞`åflÅ`À qÖ’=∞ ã¨OÉO^è•xfl
Hõey=ÙO_Õq. =∞Ç≤ÏàÏ ã¨=∞㨺 ‰õÄ_® nxH˜ aè#flOQÍ Ug∞ ÖË^Œ∞.
1940ÅHõÖÏ¡ ZS_»|∞¡ºã≤ ֒ѨÅ<Õ =∞`«`«`«fi PO^Àà◊#Å∞
=ºHõÎ=∞Ü«∂º~Ú. Hõ=∞ÖÏ^Õq Kè«’áê^蕺ܫ∞ K≥Ñ≤Ê#„ѨHÍ~°O
HÍO„ÔQãπ, =Úã≤¡O bQ∑Å =∞^茺 ã¨O|O^è•ÅÖ’ â◊„`«∞`«fiO
ÃÑiyáÈ`«∂O_»@O `À<Õ, ZS_»|∞¡ºã≤Ö’ =Ù#fl =Úã≤¡O =∞Ç≤Ïà◊Å∞
W`«~°∞Å #∞O_ç ^Œ∂~°O [iˆQ"å~°∞. 1944Ö’ ZS_»|∞¡ºã≤
peáÈ~Ú J<ÕHõ=∞Ok =Úã≤¡O =∞Ç≤Ïà◊Å∞ |Ü«∞@‰õΩ "≥o§áÈÜ«∂~°∞.
ÉèÏ~°`« ^Õâ◊ qÉèí[# `«~åfi`« "å~°∞ áêH˜™êÎ<£ =∞Ç≤ÏàÏ =∞Ǩã¨Éèí#∞
U~åÊ@∞KÕâß~°∞. Ç≤ÏO^Œ∂, =Úã≤¡O =∞Ç≤Ïà◊Å =∞^茺 peHõ
U~°Ê_»ÏxH˜ ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞ HÍO„ÔQãπ, =Úã≤¡ObQ∑, =∞Ç≤ÏàÏ
ã¨OѶ¨∂ÖË ÉÏ^茺`« =Ç≤ÏOKåe.
=∞Ç≤ÏàÏ ã¨OѶ¨∂ŠѨiq∞`«∞Å∞
™êfi`«O„`Àº^Œº=∞OÖ’ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ áêÖÁæ#_»O ‰õÄ_® =∞Ç≤Ïà◊Å
ǨωõΩ¯Å, JO>Ë |∂~°∞˚"å ǨωõΩ¯Å L^Œº=∂xfl fiÛ kkÌOk.
`«=∞ ~å[H©Ü«∞ HÍ~°º„Hõ=∂Å ^•fi~å =∞Ç≤Ïà◊Å∞ Q˘Ñ¨Ê Q“~°"åxfl
ã¨OáêkOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. ^•xx J#∞ã¨iOz ™ê=∂lHõ „ѨÜ≥∂[
<åÅ∂ HõeQÍ~Ú. =∂#ã≤HõѨ~°"≥∞ÿ# ÖÏÉèÏÅ∞ ‰õÄ_® L<åfl~Ú.
`«=∞ rq`«O XHõ „ѨÜ≥∂[#OÖËx qã¨∞QÆ∞ Ѩ٘ìOKÕ ã¨r="≥∞ÿ#
„H˜Ü«∂jÅ"≥∞ÿ#, JOH˜`«ÉèÏ=O Hõey# rq`«OQÍ =∂~°∞Ê K≥Ok#@∞¡
"å~°∞ ÉèÏqOKå~°∞. ã¨O™ê÷QÆ`« x~å‡}ÏÅÖ’ ѨxKÕÜ«∞_»O ^•fi~å
J#∞Éèí"åxfl QÆ_çOz# =∞^茺`«~°QÆu =∞Ç≤Ïà◊Å∞ D =∞Ç≤ÏàÏ
ã¨OѶ¨∂Å ^•fi~å Åaúx á⁄O^•~°∞. "å~°∞ ~å[H©Ü«∞ „ѨѨOK«
QÆuâß„™êÎxfl „Ѩ`«ºHõ∆OQÍ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. H˘O`«"Õ∞~°‰õΩ W`«~°
=∞Ç≤Ïà◊Å #∞Op "å˜x <Õ~°∞Û‰õΩ<åfl~°∞.
D J#∞‰õÄÅ JOâßÅ#@∞Oz D ã¨OѶ¨∂Å <åÜ«∞Hõ`«fiѨÙ
=~°æ ã¨fiÉèÏ=O =¸ÅOQÍ D ã¨OѶ¨∂ʼnõΩ f„="≥∞ÿ# Ѩiq∞`«∞
Å∞O_Õq. <åÜ«∞Hõ`«fiѨ٠L#fl`« ‰õΩÅ, =~°æ á⁄OkHõ ^Õâ◊ ™êfi`«O„`«ºO
HÀã¨O QÍh ÖË^• =∞Ç≤ÏàÏq=ÚH˜Î HÀã¨OQÍh XHõ qѨ¡"å`«‡Hõ
HÍ~°º„Hõ=∂xfl J#∞=∞uOK«ÖË^Œ∞.
WO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ ~å[H©Ü«∞ =º=ã¨÷Ö’ „Ѩ"Õâßxfl q∞#Ǩ~ÚO
z# z#flÉèÏQÆO (L#fl`« JO`«ã¨∞÷‰õΩ K≥Ok# |∂~°∞˚"å =∞Ç≤Ïà◊Å∞)
KÕã≤# „Ѩܫ∞`«flOQÍ W@∞=O˜ ã¨O㨯~°}"å^Œ ÉèÏ~°`« =∞Ç≤ÏàÏ
L^Œº=∂Å#∞ ¿Ñ~˘¯#=K«∞Û. qaè#fl ™ê÷~ÚÅ`À ‰õÄ_ç# =º=ã¨÷
K«„Ïxfl D =∞Ç≤Ïà◊Å∞ ã¨"åÅ∞ KÕÜ«∞ÖË^Œ∞, WO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞#fl
ǨωõΩ¯Å#∞ ѨÙ#~°∞^ŒúiOK«_»=∞<Õ HÍ~°}ÏÅ∞ K«∂Ñ≤ `«=∞ _ç=∂O_»¡#∞
"å~°∞ ã¨=∞i÷OK«∞‰õΩ<åfl~°∞. ÉèÏ~°`« =∞Ç≤ÏàÏ L^Œº=∞O L#fl`«
JO`«ã¨∞÷‰õΩ K≥Ok# =º‰õΩÎÅ á⁄OkHõ`À ‰õÄ_»∞‰õΩ#flk HÍ=_»O`À
Jk =º=ã¨÷ ã≤÷~°`åfixH˜ Ju `«‰õΩ¯= ™ê÷~Ú „Ѩ=∂^•xH˜ (threat)
=∂„`«"Õ∞ „áêux^茺O =Ç≤ÏOzOk. =~°æ ã¨O|O^è•Å#∞ =∂~°Û_»OÃÑ·
"å~°∞ ^Œ$+≤ìÃÑ@ìÖË^Œ∞. "åi L^Œº=∞O L#fl`«, =∞^茺 `«~°QÆu
=∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ H˘xfl |∂~°∞˚"å ǨωõΩ¯Å#∞ ã¨OáêkOK«_®xˆH
Ѩiq∞`«"≥∞ÿOk. "åi =~°æ ѨHõ∆áê`«O ™ê^è•~°} =∞Ç≤Ïà◊ÅÖ’ qâßÅ
ÉèÏQÍhfl, "åi _ç=∂O_»¡#∂ L^Œº=∞OÖ’ ÉèÏQÆO HÍhÜ«∞‰õΩO_®
J_»∞¤‰õΩOk. ™êfi`«O„`Àº^Œº=∞ <åÜ«∞Hõ`«fiѨ٠(JO>Ë HÍO„ÔQãπ) =~°æ
‰õΩ=∞‡‰õΩ¯ ~å[H©Ü«∂Å∞ D ã¨OѶ¨∂ÅÖ’ ‰õÄ_® „ѨuѶ¨eOKå~Ú.
JO^Œ∞=Å¡<Õ Jq `«=∞ ã¨Éèí∞ºÅ‰õΩ XHõ qѨ¡"å`«‡Hõ HÍ~°º„Hõ=∂xfl
W=fi_»OÖ’ qѶ¨Å=∞Ü«∂º~Ú.
J<ÕHõ =∞Ok ã¨OѶ¨∞ ã¨O㨯~°ÎÅ∞ ã¨=∂[OÖ’ „ã‘ΠѨÙ~°∞+¨µÅ∞
x~°fiÇ≤ÏOKÕ áê„`«Å#∞ "Õ~°∞KÕÜ«∞_®xfl #q∞‡#"å~°∞. =∞Ç≤Ïà◊Å∞
Jxfl ~°OQÍÅÖ’#∂ ѨÙ~°∞+¨µÅ`À áÈ© Ѩ_»ÖË~°x "å~°∞ #=∂‡~°∞.
=∞Ç≤Ïà◊Å∞ Ѩu„=`«Öˇ·, JO>Ë JOH˜`« ÉèÏ=O, Ѩq„`«`å Hõey,
`«# Éèí~°Î‰õΩ#fl =ºã¨<åÅ#∞ ã¨Ç¨Ï#O`À K«∂¿ã ÉèÏ~°ºÅ∞QÍ =ÙO_®e.
ÉèÏ~°`«=∞Ç≤ÏàÏ ã¨OѶ¨∞O, ZS_»|∞¡ºã≤ =O˜ ™êOѶ≤∞Hõ ã¨O㨯~°}À
^Œº=∂Å ã¨O`å#O HÍã¨Î Z‰õΩ¯"å `«‰õΩ¯=QÍ J^Õ ã≤^•úO`åxfl
Hõey=Ù<åfl~Ú. "åã¨Î"åxH˜ Jq `«=∞ HÍ~°º„Hõ=∂Å ^•fi~å XHõ
ÉèÏ~°ºQÍ, QÆ$Ç≤Ï}˜QÍ, `«e¡QÍ =∞Ç≤Ïà◊Å ã¨O„Ѩ^•Ü«∞Hõ áê„`«#∞
=∞iO`« Ѩ˜+¨ìOKÕâß~Ú. <åÅ∞QÆ∞ QÀ_»Å "≥Å∞ѨŠH˘xfl Ѩ#∞Å∞
KÕÜ«∞=∞x P"≥∞#_»QÆ_»O P"≥∞ `«# `«Å<≥`«∞ΉõΩ u~°QÆ_®xH©,
=∞x+≤QÍ `«# Q“~°"åxfl =$kú KÕã¨∞HÀ=_®xH© HÍHõ, `«# Éèí~°Î‰õΩ
ã¨Ç¨Ü«∞HõOQÍ =ÙO_»@O HÀã¨"Õ∞, =∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ `«‰õΩ¯= ™ê÷~Ú
áê„`«xzÛ# ÉèÏ=*ÏÖÏxfl "åºÑ≤ÎK≥OkOK«_»OÖ’ "å~°∞ XHõ
Ѩx=Ú@∞ìQÍ =∂~å~°∞. "å~°∞ =∞Ç≤Ïà◊Å#∞ J}z"Õ¿ã
ѨÙ#~°∞^Œú~°}"å^Œ qÅ∞=Å#∞ |Ö’¿Ñ`«O KÕâß~°∞. D ã¨OѶ¨∂Å∞
J}z"Õ¿ã ™ê=∂lHõ PKå~åʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ áÈ~å_Õ L`åûǨxfl
‰õÄ_® „Hõ=∞OQÍ HÀÖ’ÊÜ«∂~Ú.
L#fl`«, =∞^茺 `«~°QÆu Ç≤ÏO^Œ∂ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ HÍHõ WO^Œ∞Ö’
KÕi# W`«~° „QÆ∂ѨÙÅ ã¨OYº Z#fl_»∂ ÃÑ^ŒÌQÍ ÖËHõáÈ=_»O =∞~À
֒ѨO. H˘kÌ=∞Ok =Úã≤¡O =∞Ç≤Ïà◊Å∞ QÍOnèH˜ JK«OK«Å"≥∞ÿ#
J#∞K«~°∞Å∞. J<ÕHõ=∞Ok J`«x P^Œ~å≈ÅÖ’x ÉÏǨ@"≥∞ÿ#

13. 13=∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v [#=i–Ѷ≤„|=i 2008
Ç≤ÏO^Œ∂ Ãã·^•úOuHõ =¸ÖÏxfl ã‘fiHõiOK«_®xfl Hõ+¨ìOQÍ ÉèÏqOz#
"å~°∞ ÖË^• HÍO„ÔQãπ P~°æ<≥·[~°¡ x~°¡H∆ͺxH˜ QÆ∞Ô~·#"å~°∞. ã¨OѶ¨∂Å∞
ˆHO„nHõ$`«=∞=Ù`«∞O_»@O`À<Õ "åi ÅH∆ͺÅÃÑ· xã¨Ê$ǨωõΩ QÆ∞Ô~·#
J<ÕHõ =∞Ok =∞Ç≤Ïà◊Å∞ =∞iO`« qâßÅ"≥∞ÿ# „QÆ∂ѨÙÅ`À
ѨxKÕÜ«∞_»O HÀã¨O "≥o§áÈÜÕ∞"å~°∞. P ã¨OѶ¨∂ÅÖ’<Õ LO_ç
áÈ~Ú# "å~°∞ Js˚ ~å[H©Ü«∂Å QÆ∞iOz `å=Ú H˘`«ÎQÍ á⁄Ok#
*Ï˝<åxfl =∞Ç≤ÏàÏ F@∞ǨωõΩ¯, =∞Ç≤Ïà◊Å K«@ì|^Œú ǨωõΩ¯ÅHÀã¨O
`å=Ú KÕã¨∞Î#fl áÈ~å@OÖ’ K«Hõ¯QÍ qxÜ≥∂yOK«∞ ‰õΩ<åfl~°∞.
1940ÅHõÖÏ¡ kV‡O_»ÅOÃÑ· ã¨fi`«O„`åxfl K«∂ã≤# ÉèÏ=#
HõÅQÆ_»O`À =∞Ç≤ÏàÏ q=ÚH˜Î ã¨=∞㨺 Ѩiëê¯~°"≥∞ÿ#@∞¡QÍ =∞Ç≤ÏàÏ
L^Œº=∞O ™êfi`«O„`«º L^Œº=∞OÖ’ qb#"≥∞ÿáÈ~ÚOk. ™êfi`«O„`«ºO
„ã‘ΠѨÙ~°∞+¨µÅ =∞^茺 Jã¨=∂#`«Å∞ ã¨iKÕÜ«∞|_ç ÉèÏ~°`« ^Õâ◊OÖ’
JO`å ÉÏQÆ∞O_ç =ÙO_®e. D ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ xi‡`«"≥∞ÿ# XHõ
Ѩiq∞`«"≥∞ÿ#, POHõ∆ʼnõΩ QÆ∞Ô~·# =∞Ç≤ÏàÏ HÍ~°ºHõ~°Î „ѨuaO|O
„ѨtflOK«|_»ÖË^Œ∞.
Jã¨OMϺHõ =∞Ç≤Ïà◊Å ÉèÏQÆ™êfi=∞ºO
QÍOnè 1915Ö’ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ uiy=KåÛ_»∞. =∞Ç≤ÏàÏ
™êOѶ≤∞Hõ ã¨O㨯~°} ã¨OѶ¨∂ʼnõΩ K≥Ok# =∞Ç≤Ïà◊Å#∞ PÜ«∞#
Hõeâß_»∞. XHõ¯™êi =∂Ï¡_»@O`À<Õ ã‘`«, ^Œ=∞Ü«∞Ou, „^ÒѨk
=O˜ ѨÙ~å`«# <å~ÚHõÅ=ÖË ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ#, ^Œ$_è»"≥∞ÿ#, `«=∞ÃÑ· `«=∞‰õΩ
xÜ«∞O„`«} Hõey =ÙO_Õ <åÜ«∞‰õΩ~åà◊√§ ÉèÏ~°`« ^ÕâßxH˜
J=ã¨~°=∞x K≥áêÊ_»∞. 1919, U„Ñ≤Öò P~°∞# ^Õâ◊=∞O`«Ï
™ê~°fi„uHõ ã¨"≥∞‡ [iy# ~ÀA# Jxfl =~åæʼnõÄ, ã¨=∂*ÏʼnõÄ
K≥Ok# =∞Ç≤Ïà◊Å ã¨=∂"Õâßxfl L^ÕÌtOz QÍOnè =∂Ï¡_»∞`«∂,
ѨÙ~°∞+¨µÅ∞ ѨÓiÎQÍ x=∞QÆfl=∞=_®xfl ã¨∞ÅÉèí`«~°O KÕÜ«∞_®xH˜
ã¨`庄QÆÇ¨Ï L^Œº=∞OÖ’ KÕ~åeûOkQÍ "åix HÀ~å_»∞. XHõ
"å~°OÖ’<Õ [eÜ«∞<£"åÖÏÉÏQ∑ ǨÏ`åºHÍO_» [iyOk. „ѨKå~åxfl
QÍOnè q~°q∞Oz<å JѨʘˆH =∞Ç≤Ïà◊Å∞ „a˜+π =ºuˆ~Hõ
áÈ~å@OÖ’ KÕ~å~°<Õk ã¨Ê+¨ì"Õ∞. q^Õj =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ =ke"Õ¿ãO^Œ∞‰õΩ
ã¨fi^Õj „Ѩu[˝#∞ fã¨∞HÀ"åeûOkQÍ, „Ѩu~ÀE #∂Å∞
=_»HÍeûOkQÍ =∞Ç≤Ïà◊Å#∞ QÍOnè JÉèíºi÷O Kå_»∞. ^Õâ◊"åm
L`«Ê`«∞ÎÅ#∞ Ѩ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_® q^ÕâßÅÖ’ `«Ü«∂Ô~·# =ã¨∞Î=ÙÅ#∞
H˘#_»O ÉèÏ~°`«^Õâ◊ ¿Ñ^ŒiHÍxH˜ HÍ~°}=∞x J`«_»∞ q=iOKå_»∞.
=∞Ç≤Ïà◊Å∞ qâ◊fiã¨hÜ«Ú~åÅ∂, ^è≥·~°º=O`«∞~åÅ∂ J~Ú# ã‘`«#∞
J#∞Hõiã¨∂Î D huÖËx áêʼnõΩʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ Ñ¨Ù~°∞+¨µÅ`À
Hõeã≤ ѨxKÕã≤#ѨC_»∞ =∂„`«"Õ∞ ~å=Ú_ç áêÅ# ѨÙ#~°∞ ^Œú~°}
J=Ù`«∞O^Œx K≥áêÊ_»∞. =Úã≤¡O =∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ q[˝Ñ≤Î KÕ¿ã@ѨÙ_»∞
QÍOnè `«# ã¨O^ÕâßxH˜ =∂~°∞ÊÅ∞ KÕ¿ã"å_»∞. #∂Å∞ =_çH˜, `«=∞
Éèí~°ÎÅ#∞ L^Œº=∞OÖ’ KÕ~°=∞x „áÈ`«ûÇ≤ÏOK«=Åã≤OkQÍ PÜ«∞#
"åix HÀ~å_»∞. „a˜+πáêÅ# ™ê`å#∞ áêÅ# Jh, W™ê¡O#∞
~°H˜∆OK«_»OHÀã¨O q^Õj =„™êÎÅ#∞ `«ºlOKåÅx PÜ«∞# "åiH˜
L^ÀƒkèOKå_»∞.
"≥Ú^Œ˜QÍ PÜ«∞# L^Œº=∞OÖ’ =∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ ™ê÷#=ÚO^Œx
"åiH˜ q=iOKå_»∞. P `«~åfi`« "åi ^è≥·~°ºOѨ@¡ `«# #=∞‡HÍxfl
=ºHõÎO KÕâß_»∞. WO˜x =^ŒÅ‰õΩO_®<Õ, ‰õΩ@∞OÉÏxfl x~°¡Hõ∆ ºO
KÕÜ«∞‰õΩO_®<Õ L^Œº=∂xH˜ ¿ã= KÕÜ«∞_»O ™ê^茺"Õ∞. 'g∞ˆ~O KÕÜ«∞
QÆÅ~À J^Õ KÕÜ«∞O_ç— JO@∂ „Ѩu K«~åº ÖˇHõ¯‰õΩ fã¨∞HÀ|_»∞
`«∞O^Œx "åiH˜ J~°÷O KÕ~Úã¨∂Î QÍOnè =∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ ã¨ÅǨxKåÛ_»∞.
J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ "åi =∞Ç≤Ïà◊Å∞ ‰õΩ@∞O|Q“~°"åxfl ÖË^•
„Ѩu+¨ì#∂ `åºQÆO KÕÜ«∞É’~°x ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ Ǩg∞xKÕÛ"å_»∞.
PÜ«∞# <≥·uHõ ™ê÷~Ú KåÖÏ L#fl`«"≥∞ÿ#k HÍ=_»O`À '=∞Ç≤Ïà◊Å∞
|Ü«∞@‰õΩ =zÛ ~å[H©Ü«∞~°OQÆOÖ’ ѨxKÕã≤#ѨÙ_»∞ "å~°∞ KåÖÏ
ã¨∞~°H˜∆`«OQÍ =Ù<åfl~°h, ã¨O~°H˜∆OѨ|_®¤~°h "åi ‰õΩ@∞O| ã¨Éèí∞ºÅ‰õΩ
`≥Å∞ã¨∞—. (ã¨∞KÕ`å Hõ$ѨÖÏh)
1920ÅHõÖÏ¡ XHõ `«~°O =∞Ç≤ÏàÏ *ÏfÜ«∞"å^Œ∞Å∞ ÃÑiy
áÈÜ«∂~°∞. giÖ’ J<ÕHõ=∞Ok ã¨O㨯~°ÎÖˇ·# `«=∞ `«Å∞¡Å#∞Oz
ã¨∂ÊùiÎx á⁄Ok#"åˆ~. Hõ=∞ÖÏ^Õq Kè«’áê^蕺Üü∞, Å*Ï˚=OuÅ
`«Å∞¡Å∞ JÖÏO˜ L^•Ç¨Ï~°}Å∞.
Å*Ï˚=Ou P~°ºHõ<åº=∞Ǩ q^•ºÅÜ«∞‰õΩ „Ñ≤xûѨÖòQÍ
=ÙO_çOk. 1919Ö’ *ÏfÜ≥∂^Œº=∞OÖ’ „Ѩ"ÕtOzOk. Å*Ï˚=Ou
K≥Ñ≤Ê# „ѨHÍ~°O q^•ºi÷#∞Å#∞ =∞Oz QÆ$ǨaèÖÏ+≤}∞Å∞ (home
bodies)QÍ, ^Õâß~å^茉õΩÅ∞QÍ `«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞_»"Õ∞ áê~î°âßÅÅ
ÅHõ∆ º"≥∞ÿ#ѨʘH©, P~°ºHõ<åº =∞Ǩ q^•ºÅÜ«∞‰õΩ K≥Ok# ѨÓ~°fi
q^•ºi÷#∞Å∞ J<ÕHõ =∞Ok *ÏfÜ«∞"å^Œ HÍ~°ºHõ~°ÎÅÜ«∂º~°∞ ("åiÖ’
XHõÔ~·# áê~°fif^Õq 1920ÅÖ’x âßã¨<ÀÅ¡OѶ¨∞# L^Œº=∞OÖ’
g∞~°ò #∞O_ç *ˇ·Å∞‰õΩ "≥o§# "≥Ú^Œ˜ =∞Ç≤Ïà◊). =º=™ê÷ѨHõ
„Ñ≤xûáêÖò ÉÏeHõÅ#∞ |Ç≤Ï~°OQÆ ã¨ÉèíʼnõΩ "≥àı§ÖÏ „áÈ`«ûÇ≤ÏOKÕk
HÍ^Œ∞ HÍh, "åiH˜ ã¨O㨯~°} ã¨ÉèíÖ’¡ ^Õâ◊ÉèíH˜Î w`åÅ#∞ áê_»@O,
=∞Ç≤ÏàÏ q^Œº J=ã¨~åxfl QÆ∞iOz LѨ<庙êe=fi_»O QÆ∞iOp
É’kèOKÕ"å~°∞.
1910, 1920Å `«∞k ã¨O=`«û~åÅÖ’ *ÏfÜ≥∂^Œº=∞OÖ’
ÖË^• =∞Ç≤ÏàÏ Ç¨Ï‰õΩ¯Å „ѨKå~°OÖ’ K«∞~°∞QÍæ =Ù#fl =∞Ç≤Ïà◊ÅÖ’
ã¨=∂#`«fiO QÆ∞iOz# K«~°ÛÅ∞ ѨÙOAHÀ=_»O P~°OÉèí=∞~ÚOk.
=∞Ç≤ÏàÏ Ç¨Ï‰õΩ¯Å#∞ =ºuˆ~H˜OKÕ ÖË^• JO^Œ∞HÀã¨O áÈ~å_Õ
q+¨Ü«∞OÖ’ Ç≤Ï`«É’^èŒ KÕ¿ã ѨÙ~°∞+¨ *ÏfÜ«∞"å^Œ∞Å =ÚO^Œ∞ "å~°∞
`«=∞ „Ѩâ◊flÅ =~°∞ã¨#∞ Ѩ~°OѨ~°#∞ LOKÕ"å~°∞. `«y# ã¨=∞Ü«∞O
=zÛ#ѨÙ_»∞ =∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ "åi ǨωõΩ¯Å∞ W=fi|_»`åÜ«∞<Õ "åiH˜,
ǨωõΩ¯Å HÀã¨O áÈ~å_®Å<Õ `«=∞ ã¨fiO`« "å^Œ#Å<Õ =∞Ç≤Ïà◊Å∞
QÆ∞~°∞Î KÕ¿ã"å~°∞. ǨωõΩ¯Å ™ê^èŒ#‰õΩ XHõ „Hõ=∞|^Œú"≥∞ÿ# (gradual)
Ѩ^Œúux ã¨∂zOKÕ "åiH˜ nxx ã¨=∞i÷Oz#O^Œ∞ˆH HÍO„ÔQãπ
q∞`«"å^Œ∞Å∞ (moderates) YO_ç`«OQÍ q=∞i≈Oz# q+¨Ü«∂xfl
QÆ∞~°∞ÎKÕ¿ã"å~°∞.

14. 14 =∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v [#=i–Ѷ≤„|=i 2008
1920 : ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°}À^Œº=∞O1920 : ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°}À^Œº=∞O1920 : ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°}À^Œº=∞O1920 : ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°}À^Œº=∞O1920 : ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°}À^Œº=∞O
1919Ö’ ~“Å`ü K«@ìO *Ïs J~Ú# H˘kÌHÍÅO `«~åfi`«<Õ
x*ÏxH˜ ÃÑ^ŒÌ ã¨OYºÖ’ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ *ÏfÜ≥∂^Œº=∞OÖ’ áêÖÁæ#_»O
P~°OÉèí=∞~ÚOk. ^•x"≥O>Ë 1920–21ÅÖ’ =zÛ# ã¨Ç¨Ü«∞
x~åHõ~°}À^Œº=∞O *ÏfÜ«∞"å^Œ∞Å∞ K≥·`«#º=O`«OQÍ (con-
sciously) =∞Ç≤Ïà◊Å#∞ ã¨OѶ¨∞˜`«Ñ¨~°K«_®xfl P~°OaèOz#
ã¨=∞Ü«∞OQÍ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. ã¨fi^Õj „Ѩ=∂}O WzÛ# ^•xHõO>Ë
=∞iO`« K«∞~°∞ÔH·# áê„`«#∞ ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°}À^Œº=∞O =∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ
"åQÍÌ#O KÕã≤Ok. =O^ŒÖÏk =∞Ç≤Ïà◊Å∞ MÏn, K«~°MÏÅ#∞
J=Ú‡`«∂ ѨO*ÏÉòÖ’x #QÆ~åÅÖ’ gkègkèH© u~°∞QÆ∞`«∂ MÏn
QÆ∞iOz „ѨKå~°O KÕã¨∂Î Tˆ~yOѨÙÅ∞ KÕâß~°∞. 'á¶êº+¨<£—x "≥H˜¯iã¨∂Î
"å~°∞ áê@Å∞ áê_®~°∞. ™ê=¸Ç≤ÏHõOQÍ `«=∞ q^Õj =„™êÎÅ#∞
^ŒÇ¨Ï#O KÕâß~°∞. ~“Å`ü K«Ïìxfl x~°ã≤ã¨∂Î [ÅO^èŒ~ü ã¨Éèí‰õΩ Ǩ[Ô~·#
=∞Ç≤Ïà◊Å∞ 'XHõ¯ =∞Ç≤Ïà◊#∞ JÔ~ã¨∞ì KÕã≤<å, `å=∞O`å *ˇ·Å∞‰õΩ
áÈ`å=∞—x K≥áêÊ~°∞. U^À XHõ xiÌ+¨ì"≥∞ÿ# ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `å=Ú
WO˜H˜ uiy =™êÎ=∞x J#∞HÀ=^ŒÌh, ~å=_»OÖ’ PÅ㨺"≥∞ÿ<å
HõOQÍ~°∞ Ѩ_»=^ŒÌh "å~°∞ WO˜=^ŒÌ K≥¿ÑÊ =KÕÛ"å~°∞. HÍh ™ê÷xHõ
HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞Hõ`«fiO, =∞Ç≤Ïà◊Å∞ JÔ~ã¨∞ì HÍ"åÖÏ, =^•Ì J<Õ
q+¨Ü«∞OÃÑ· "åiÖ’"åˆ~ qÉËkèOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. =∞Ç≤Ïà◊efl *ˇ·Å∞‰õΩ
ѨOÑ≤OK«_®xH˜ Å[Ѩ`ü~åÜü∞ ã¨=∞‡uOK«ÖË^Œ∞. JO^Œ∞=Å¡<Õ "å~°∞
=∞^ŒºO ëêѨÙÅ∞ Ñ≤ÔH˜OQ∑‰õÄ "≥à◊§ÖË^Œ∂, JÔ~ã¨∂ì HÍÖË^Œ∞.
ѨO*ÏÉòÖ’HõO>Ë ÉÁOÉÏ~Ú, HõÅHõ`åÎÅÖ’ Ѩiã≤÷u "Õ~°∞QÍ
=ÙOk. ѨO*ÏÉòÖ’ "åiÃÑ· qkèOz# POHõ∆Å∞ WHõ¯_» "åiÃÑ· ÖË=Ù.
ÉÁOÉÏ~ÚÖ’x =∞^ŒºO ëêѨÙÅ#∞ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ Ñ≤ÔH˜OQ∑ KÕâß~°∞.
∫<£Ç¨Å∞Ö’ "ÕÅOáê@ [~°QƉõΩO_® J_»∞¤‰õΩ<åfl~°∞.
U„Ñ≤Öò 13= `Õn# ([eÜ«∞<£"åÖÏÉÏQ∑ "åi¬HõO ~ÀA#)
ÉÁOÉÏ~ÚÖ’x =∞Ç≤Ïà◊Å∞ ~å„+‘ìÜ«∞ „ã‘Î ã¨Éèí J<Õ ã¨OѶ¨∂xfl
™ê÷Ñ≤OKå~°∞. Wk "≥Ú`«ÎOQÍ *ÏfÜ≥∂^Œº=∞ HÍ~°º„Hõ=∂ňH JOH˜`«
=∞~ÚOk. ™ê÷Ñ≤OK«=Åã≤# J@∞=O˜ ã¨OѶ¨∂ÅÖ’ J^Õ
"≥Ú^Œ˜k. "å~°∞ MÏnHÀã¨O „ѨKå~°O KÕâß~°∞. 1921, #=O|~üÖ’
"ÕÖòû ~å‰õΩ=∂~°∞x ÉèÏ~°`« ã¨O^Œ~°≈##∞ |Ç≤Ï+¨¯iã¨∂Î ÉÁOÉÏ~Ú
"≥Ú`«ÎOQÍ x~°fiÇ≤ÏOz# ǨÏ~åÎàòÖ’ "å~°∞ áêÖÁæ<åfl~°∞.
ɡOQÍb =∞Ç≤Ïà◊ÅÖ’ „ѨKå~°O, x~å‡}Ï`«‡Hõ HÍ~°º„Hõ=∂xfl
KÕѨ@ì_»O HÀã¨O =∞Ç≤Ïà◊Å∞ ɡOQÍÖòÖ’ '=∞Ç≤ÏàÏ Hõ~°‡ ã¨=∂*ò—
ÖË^• ɡOQÍÖò „á⁄"≥x¬Ü«∞Öò HÍO„ÔQãπ Hõq∞© =∞Ç≤ÏàÏ x~åfiǨÏHõ
É’~°∞¤#∞ ã¨OѶ¨∞˜`«O KÕâß~°∞. D ã¨OѶ¨∞O âßYÅ∞ HõÅHõ`åÎ
JO`«Ï "åºÑ≤OKå~Ú. "åi ã¨=∂"ÕâßÖ’¡ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ `«=∞ #QÆefl
WKÕÛâß~°∞, "åÅO©~°∞¡QÍ #"≥∂^Œ∞ KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. J™êûOÖ’x
QÆ∞"åǨÏuÖ’ [iy# XHõ¯ ã¨=∂"Õâ◊OÖ’<Õ 60 =∞Ok =∞Ç≤ÏàÏ
"åÅO©~°∞¡ #"≥∂^Œ∞KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. q^Õj =„™êÎxfl J=∞‡_»O,
^èŒiOK«_»O =∂<ÕÜ«∂Å<Õ ã¨O^Õâßxfl "å~°∞ „Ѩ[Å =^ŒÌ‰õΩ
fã¨∞‰õΩ"≥àı§"å~°∞.
ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ "ÕÖòû ~å‰õΩ=∂~°∞x Ѩ~°º@#‰õÄ, ÉÁOÉÏ~Ú
áœ~°∞Å `«~°Ñ¶¨Ù# J`«xH˜ ã¨=∞iÊOKÕ Ñ¨Ù~°áêÅHõ LѨ<庙êx
(address)H© =ºuˆ~HõOQÍ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ ‰õÄ_® x~°ã¨# ã¨Éèíefl
x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. ã≤O^è£ „áêq<£û‰õΩ K≥Ok# =∞Ç≤Ïà◊Å∞ Tˆ~yOѨÙÅ∞
fã≤ *ÏfÜ«∞ w`åÅ#∞ PÅÑ≤ã¨∂Î L`ÕÎ[Hõ~°"≥∞ÿ# LѨ<庙êÅxã¨∂Î
„Ѩ^è•# |*Ï~°∞ÅÖ’, g^èŒ∞Ö’¡ uiQÍ~°∞. MÏn ^èŒiOK«=Åã≤OkQÍ,
*ÏfÜ≥∂^Œº=∞OÖ’ áêÖÁæ<åeûOkQÍ Ñ¨Ù~°∞+¨µÅ‰õΩ L^ÀƒkèOK«=∞x
ÅHÀflÖ’ =∞Ç≤Ïà◊Å#∞ JÉèíºi÷OKå~°∞. =∞Ç≤Ïà◊Ö’¡ ѨxKÕÜ«∞_»O HÀã¨O
J|∞ÌÖò MÏk~ü J^茺‰õ∆Ω~åeQÍ XHõ Hõq∞© U~°Ê_çOk.
1921, HÍO„ÔQãπ ã¨^Œã¨∞û‰õΩ 144 =∞Ok =∞Ç≤ÏàÏ „Ѩu
x^èŒ∞Å∞, 131 =∞Ok =∞Ç≤ÏàÏ "åÅO©~°∞¡, ã¨Éˇ˚H±ìû Hõq∞©Ö’x
14 =∞Ok =∞Ç≤Ïà◊Å∂ Ǩ[~°Ü«∂º~°∞. #QÆ~°OÖ’x H˘xfl ÉèÏQÍÖ’¡
HÍO„ÔQãπ *ˇO_®#∞ „Ѩ^Œi≈OK«_®xfl x¿+kèã¨∂Î „ѨÉèí∞`«fiq∞zÛ#
L`«Î~°∞fiʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ 1923Ö’ [iy# <åQÆѨÓ~ü *ˇO_®
ã¨`庄QÆǨÏOÖ’ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ KåÖÏ K«∞~°∞QÍæ áêÖÁæ<åfl~°∞. |OkáÈ@¡#∞
xÜ«∞O„uOK«_»O HÀã¨O xÜ«∞q∞Oz# J^Œ#Ѩ٠áÈbã¨∞ |ÅQÍʼnõΩ
r`åÅ K≥e¡OѨ٠HÀã¨O „QÍ=∞ã¨∞÷ÅÃÑ· qkèOz# tH∆Í`«‡Hõ (puni-
tive) Ѩ#∞fl‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ 1923–24ÅÖ’ [iy# ÉÁ~åû^£
ã¨`庄QÆǨÏOÖ’ ‰õÄ_® =∞Ç≤Ïà◊Å∞ K«∞~°∞QÍæ áêÖÁæ<åfl~°∞. ÉèíH˜Îɡ<£
^ÕâßÜü∞ J<Õ =∞Ç≤Ïà◊ <åQÆѨÓ~üÖ’ „ѨÉèí∞`«fi L`«Î~°∞fiʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ
Tˆ~yOѨÙÅ#∞ #_çÑ≤OzOk.
1919Ö’ PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’x 'p~åÅ–¿Ñ~åÅ ã¨`庄QÆǨÏO—
ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ =$^Œ∞ú~åÖˇ·# ~å=Ói Je"ÕÅ∞ =∞OQÆ`åÜ«∂~°=∞‡#∞
JÔ~ã¨∞ì KÕã≤ *ˇ·Å∞‰õΩ ѨOáê~°∞. (ÖÏÉèÏÅ`À ã¨O|O^èŒO ÖˉõΩO_®
`«y#@∞¡ H͉õΩO_® XˆH™êi <åÅ∞QÆ∞ "ÕÅ ~°∂áêÜ«∞Å #∞O_ç
40,000‰õΩ ÃÑOz# Ѩ#∞fl#∞ Hõ@ì‰õΩO_® u~°ã¨¯iã¨∂Î KÕã≤#
ã¨`庄QÆǨÏO) |Ǩïâß XHõ ~å[H©Ü«∞ <Õ~°O H˜O^Œ *ˇ·Å∞‰õΩ ѨOÑ≤#
`˘e =∞Ç≤Ïà◊ÅÖ’ D"≥∞ XHõ~°∞. P"≥∞‰õΩ U_»∞ ~ÀAÅ *ˇ·Å∞ tHõ∆#∞
qkèOKå~°∞. Hõ<≥flQÆO˜ ǨÏ#∞=∞O`«∞ <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’x 'ѨÙÅ¡i
ã¨`庄QÆǨÏO— Ö’ ‰õÄ_® =∞Ç≤Ïà◊Å∞ KåÖÏ K«∞~°∞QÍæ áêÖÁæ<åfl~°∞.
(Ѩâ◊√=ÙŠѨ#∞fl#∞ K≥e¡OK«_®xH˜ x~åHõiOz# L^Œº=∞O) L#fl=
ÅH©∆ ‡ÉÏÜ«∞=∞‡ <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’ QÆ∞O@∂~°∞Ö’ XHõ ÉèÏs x~°ã¨#
HÍ~°º„Hõ=∞O, ѨÖÏfl_»∞Ö’ Ѩ#∞flx x~åHõiã¨∂Î (no-tax) „ѨKå~°O
[iQÍ~Ú. D ã¨OѶ¨∞@# QÆ∞iOz 1921, JQÆãπì 17 <å˜ PO„^èŒ
Ѩ„uHõ WÖÏ ~åã≤Ok: 'QÆ∞O@∂~°∞Ö’ JÔ~ã¨ì~Ú# `«# Éèí~°Î#∞
L#fl=QÍi ÉèÏ~°º „Ѩâ◊Oã≤ã¨∂Î =∂Ï¡_ç#ѨÙ_»∞ =O^ŒÖÏk =∞Ok
=∞Ç≤Ïà◊Å∞ `«=∞ =∞$^Œ∞"≥·# ǨϙêÎÅ`À ~°^ä•xfl #_çÑ≤OKå~°∞....
á⁄OQÆ∞Å"å~°∞`«∞#fl „Ѩ*Ï â◊H˜Îx WO^Œ∞Ö’ K«∂_»=K«∞Û—. J<ÕHõ
„QÍ=∂Ö’¡ 'ã¨fi~å[ºO—#∞ „ѨHõ˜OK«_»O`À 1922, Ѷ≤„|=iÖ’
Ѩiã≤÷u `«fi~°QÍ =∂iáÈ~ÚOk. Ѷ≤„|=i 26# q∞OKåÅáê_»∞
á⁄e"Õ∞~°Ö’ Ô~O_»∞ #∞Oz =¸_»∞ =O^ŒÅ =∞Ok „ã‘ÎѨÙ~°∞+¨µÅ
QÆ∞OѨ٠J@g K«ÏìÅ#∞ Ju„Hõq∞OKåÜ«∞O@∂ "Õ∞`«‰õΩ =ke#

15. 15=∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v [#=i–Ѷ≤„|=i 2008
"Õ∞HõÅ#∂, 120 |„Ô~Å#∂ Ѩ@∞ì‰õΩx áÈ`«∞#fl XHõ áÈbã¨∞
^Œà◊OÃÑ· ^•_ç KÕã≤Ok. P`«~åfi`« [iy# HÍÅ∞ÊÖ’¡ ǨÏ#∞=∞O`«∞
=∞~°}˜OKå_»∞. JѨC_»∞ JÔ~ã¨ì~Ú#"åiÖ’ 29=∞Ok ѨÙ~°∞+¨µÅ∞,
9=∞Ok =∞Ç≤Ïà◊Å∞ L<åfl~°∞.
"å`å=~°}O WÖÏ LO_»QÍ<Õ 1923Ö’ HÍH˜<å_» HÍO„ÔQãπ
=∞Ǩã¨Éèí [iyOk. PO„^èŒ #Å∞=¸ÅÅ #∞O_ô =∞Ç≤Ïà◊Å∞ Ǩ[~°
Ü«∂º~°∞. =O^ŒÖÏk=∞Ok "åÅO©~°∞¡QÍ Ñ¨xKÕâß~°∞. 15 ã¨OIIÅ
^Œ∞~åæÉÏ~Ú J<ÕHõ =∞Ok =∞Ç≤Ïà◊Å#∞ "åÅO©~°∞¡QÍ KÕ~°∞Û‰õΩOk
HÍh, `å#∞ =∞s z#fl^≥·áÈ~Ú#O^Œ∞# ѨxKÕÜ«∞ÖËHõáÈ~ÚOk.
`«=∞ Wà◊§#∂, „QÍ=∂Å#∂, ‰õΩ@∞OÉÏÅ#∂ =ke# J#∞Éèí=O
=∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ q=ÚH˜Î ^˘iH˜#@∞¡QÍ LOk. ^Œ∞=Ófii ã¨∞|ƒ=∞‡,
á⁄}HÍ Hõ#Hõ=∞‡, L#fl= ÅH©∆ ‡ÉÏÜ«∞=∞‡Å∞ „Ѩ[Å#∞ ÃÑ^ŒÌ ã¨OYºÖ’
ã¨g∞HõiOK«_»OÖ’ ѨÙ~°∞+¨ „ѨKå~°Hõ~°ÎÅ ™ê=∞~å÷ºxfl JkèQÆq∞Oz#
ã¨=∞Ü«∞q∞k. 1922, [#=iÖ’ =∞Ç≤Ïà◊Å HÍO„ÔQãπ Hõq∞© U~°Ê_ç,
MÏnx LѨÜ≥∂yOK«_»OÖ’, L`«ÊuÎ KÕÜ«∞_»OÖ’ J™ê^è•~°}"≥∞ÿ#
suÖ’ ѨxKÕã≤Ok. D Hõq∞© P~°æ<≥·[Ô~·# ã¨∞|ƒ=∞‡ '=∞Oz
„Ѩ=~°Î# Hõey=ÙO_ÕÖÏ Ç¨g∞x W"åfiÅ—x „ѨÉèí∞`«fiO J_çy# `˘e
^Õâ◊Éèí‰õΩÎ~åÅ∞. P"≥∞‰õΩ XHõ ã¨O=`«û~°O áê@∞ Hõiî# *ˇ·Å∞ tHõ∆#∞
qkèOKå~°∞. 1925Ö’ #_çOѨe¡ ã¨∞O^Œ~°=∞‡, QÀ>˘ =∂}˜HͺO|,
˜. =~°ÅHõ∆ ‡=∞‡Å∞ PO„^èŒ ™ênèfi ã¨OѶ¨∂xfl U~åÊ@∞KÕâß~°∞.
*ÏfÜ≥∂^Œº=∞OHÀã¨O =∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ tHõ∆}x=fi_®xH˜ XHõ "ÕkHõ#∞
™ê÷Ñ≤OKå~°∞.
x^èŒ∞ÅHÀã¨O HÍO„ÔQãπ WzÛ# Ñ≤Å∞ѨىõΩ „Ѩuã¨ÊOkã¨∂Î J<ÕHõ
=∞Ok PO„^èŒ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ `«=∞ #QÆÅ#∞ WKÕÛâß~°∞. <≥Å∂¡~°∞lÖÏ¡Ö’
=∞Ç≤Ïà◊Å∞ J<ÕHõ MÏn ˆHO„^•Å#∞ `≥iKå~°∞. QÍOnè JÔ~ã¨ì~Ú#
ѨÙ_»∞ x~°ã¨#QÍ L#fl= ÅH©∆ ‡ÉÏÜ«∞=∞‡ QÆ∞O@∂~°∞ lÖÏ¡ É’~°∞¤
#∞Oz ~år<å=∂ KÕã≤Ok.
1921, U„Ñ≤Öò 6 #∞O_ç 13 =~°‰õÄ ã¨`庄QÆǨÏ"å~°OQÍ
HÍO„ÔQãπ „ѨHõ˜OzOk. ~å[H©Ü«∂Ö’¡ Pã¨H˜Î Hõey# =∞Ç≤Ïà◊Å∞
`«=∞ ã¨OѶ‘∞ÉèÏ"åxfl K«∂Ѩ_»O HÀã¨O ã¨=∂"ÕâßÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞.
`«=∞ ã¨fiO`« ã¨fi`«O„`« ~å[H©Ü«∞ ã¨Oã¨÷ – ~å„ã‘ìÜ«∞ „ã‘Î ã¨OѶ¨∞O#∞
U~åÊ@∞ KÕÜ«∂Åx =∞Ç≤Ïà◊Å∞ x~°‚~ÚOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. lÖÏ¡ HÍO„ÔQãπ
Hõq∞©Ö’ KÕ~°_®xH˜ nx ã¨Éèí∞ºÅ J=ã¨~°O =zÛOk. ^ÕâßxH˜
¿ã=KÕÜ«∞_»O HÀã¨O `«=∞ Wà◊§#∞ q_çz~å"åeûOkQÍ ã≤.P~ü.
^•ãπ q`«O`«∞ ™È^ŒiÜ≥ÿ∞# Ti‡àÏ^Õq =∞Ç≤Ïà◊Å#∞ JÉèíºi÷OzOk.
#=O|~üHõÖÏ¡ "≥~Úº=∞Ok ÉÁOÉÏ~Ú =∞Ç≤Ïà◊Å∞ "ÕÖòû
~å‰õΩ=∂~°∞x ÉèÏ~°`« Ѩ~°º@#‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ „Ѩ^Œ~°≈#Å∞ KÕâß~°∞.
ɡOQÍÖòÖ’ ã≤.P~ü.^•ãπ ‰õΩ=∂~°∞x`Àã¨Ç¨ "≥Ú^Œ˜ |$O^ŒO
"åÅO©~°∞¡ g^èŒ∞Ö’¡ Y^ŒÌ~°∞#∞ q„Hõ~ÚOK«_®xH˜ „Ѩܫ∞uflã¨∂Î
JÔ~ã¨ìÜ«∂º~°∞. JѨC_»`«x ÉèÏ~°º |ã¨Of^Õq, ™È^Œi Ti‡àÏ^Õq,
"Õ∞#HÀ_»Å∞ ã¨∞hu^Õq (L^Àºy#∞ÅHÀã¨O <ås Hõ~°‡ =∞Ok~ü#∞
™ê÷Ñ≤Oz#"å~°∞)Å∞ „Ѩã≤kú K≥Ok# =∞Ç≤ÏàÏ P~°æ<≥·[~°∞¡. "å~°∞
g^èŒ∞Ö’¡H˜ =zÛ JÔ~ã¨ìÜ«∂º~°∞. Jk XHõ P"Õâ◊ѨÓi`«"≥∞ÿ#
„ѨÉèÏ"åxfl HõeyOzOk. "≥O@<Õ "≥~Úº=∞OkH˜ ÃÑ·QÍ Ñ¨Ù~°∞+¨µÅ∞
ã¨fiK«ÛùO^ŒOQÍ JÔ~ã¨∞ì HÍ=_®xH˜ ã≤^Œú=∞Ü«∂º~°∞. "åi JÔ~ã¨∞ì "å~°Î
"åºÑ≤OK«QÍ<Õ =∂~åfi_ôÅ∞, =Úã≤¡OÅ∞, Éèí˜ìÜ«∂Å∞, ã≤‰õΩ¯Å∞,
‰õÄbÅ∞, q∞Å∞¡ HÍi‡‰õΩÅ∞, ã¨∂¯Å∞ Ñ≤Å¡Å`À ‰õÄ_ç# ÃÑ^ŒÌ QÆ∞OѨÙ
P =∞Ç≤Ïà◊Å#∞ q_»∞^ŒÅ KÕ¿ãO`«=~°‰õÄ áÈbã¨∞Å#∞ =Ú@ì
_çOzOk. =∞~°∞㨘~À*ˇ·# 1921, _çÃãO|~ü 8# #QÆ~°=∞O`å
JÅ[_çQÍ =ÙOk. ^•ãπ ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ K≥Ok# =∞Ç≤Ïà◊Å∞ |@ìÅ
ëêѨÙÅ#∞ Ñ≤ÔH˜OQ∑ KÕÜ«∞_®hfl, MÏn J=∞‡_®hfl uiy
„áê~°OaèOKå~°∞. Jã¨OMϺHõOQÍ =∞Ç≤ÏàÏ "åÅO©~°∞¡, „Ѩ`ÕºH˜Oz
ã≤‰õΩ¯ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ gi`À [`«Hõeâß~°∞. =O^ŒÖÏk=∞Ok HõÅHõ`åÎ
q^•º~°∞÷Å∞ Y^ŒÌ~°∞ ^èŒiOz, *ˇ·Å∞ tHõ∆#∞ HÀ~°∞`«∂ x¿+kèOz#
"åÅO©~°¡ ѨÏÅO`À Hõeã≤ Hõ"å`«∞KÕâß~°∞. P XHõ¯~À*Ë 170
=∞Ok x~°ã¨#HÍ~°∞Å∞ JÔ~ã¨ìÜ«∂º~°∞.
'Ü«∞OQ∑ WO_çÜ«∂—Ö’ ~åã¨∂Î QÍOnè, ɡOQÍb =∞Ç≤Ïà◊Å
™êǨϙȿÑ`«"≥∞ÿ# L^•Ç¨Ï~°}#∞ J#∞ã¨iOKåeûOkQÍ ^Õâ◊OÖ’x
W`«~° „áêO`åÅ =∞Ç≤Ïà◊Å#∞ HÀ~å_»∞. ѨÙ~°∞+¨µÅ∞ ã≤QÆ∞æK≥Ok
`≥K«∞Û‰õΩx x~°ã¨#Ö’ KÕˆ~ÖÏ KÕÜ«∞_®xH˜ Q“~°=hÜ«ÚÖˇ·# =∞Ç≤Ïà◊Å
JÔ~ã¨∞ì#∞ `«y# Z`«∞ÎQÆ_»QÍ ÉèÏqOKå~°∞. JǨχ^•ÉÏ^£Ö’ [iy#
JdÅ ÉèÏ~°`« =∞Ç≤ÏàÏ =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ 6,000 =∞Ok =∞Ç≤Ïà◊Å∞
JdÅ ÉèÏ~°`« dÖÏѶ¨`ü Hõq∞© <åÜ«∞‰õΩÖˇ·# ëœHõ`ü Jb, =∞ǨÏ=∞‡^£
JbÅ `«e¡QÍÔ~·# c J=∞‡ „Ѩã¨OQÍxfl q<åfl~°∞. HÍO„ÔQãπ
"åÅO©~°∞¡QÍ KÕi, `«=∞ ѨÙ~°∞+¨µÅ∞ JÔ~ã¨ì~Ú#ѨÙ_»∞ Ñ≤ÔHò „âı}∞Ö’¡
KÕi '*ˇO_®#∞ Ô~ѨÔ~ѨÖÏ_çã¨∂Î<Õ LO_®Åx— P"≥∞ =∞Ç≤Ïà◊Å#∞
HÀiOk.
„a˜+π WO_çÜ«∂Ö’x Jxfl „áêq#∞ûÅ#∞O_ô =∞Ç≤Ïà◊Å∞
QÍOnè Ñ≤Å∞ѨىõΩ ã¨ÊO^Œ#QÍ =ÚO^Œ∞‰õΩ J_»∞QÆ∞"Õâß~°∞. q^Õj
=„™êÎÅ#∞ |Ç≤Ï+¨¯iOKåÅh, #∂Å∞ =_»HÍeûOk. „a˜+π
K«ÏìÅ#∞ ÉÏǨ@OQÍ kèHõ¯iOKÕO^Œ∞‰õΩ `«=∞`À KÕ~åeûO^Œh
=∞Ç≤Ïà◊Å#∞ QÍOnè HÀ~å_»∞. 1922Ö’ ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°}#∞
`å`å¯eHõOQÍ xeÑ≤"ÕÜ«∞_®xH©, 1928Ö’ uiy <åÜ«∞Hõ`«fi
áê„`«#∞ fã¨∞HÀ=_®xH˜ =∞^茺HÍÅ=∞O`å QÍOnè ѨÙ#ifl~å‡}ÏxH˜
`«##∞ `å#∞ JOH˜`«O KÕã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. D Pˆ~à◊§HÍÅ=∞O`å
x~å‡}Ï`«‡Hõ Ѩxx QÆ∞iOp, ã‘`« XHõ P^Œ~°≈=O`«"≥∞ÿ# #=¸<å
Jx x~°O`«~°O <˘H˜¯K≥|∞`«∂, #∂Å∞ =_»Hõ_»O ^Õâ◊ ã¨=∞㨺Å#∂,
=∞Ç≤ÏàÏ ã¨=∞㨺Å#∂ Ѩi+¨¯iOK«QÆÅ^Œh =∞Ç≤ÏàÏ |$O^•Å`À
=∂Ï¡_Õ"å_»∞. „QÍg∞}, ¿Ñ^Œ =∞Ç≤Ïà◊ŠѨiã≤÷`«∞Å#∞ QÆ∞iOz
<Õ~°∞ÛHÀ=Åã≤OkQÍ PÜ«∞# ã¨OѨ#fl =∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ #K«ÛK≥¿ÑÊ"å_»∞.
J~Ú`Õ D „Hõ=∞OÖ’ `«=∞ ã¨fiO`« ‰õΩ@∞OÉÏÅ#∞ x~°¡Hõ∆ ºO
KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œx "åix ÃÇÏK«ÛiOKÕ"å_»∞.

16. 16 =∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v [#=i–Ѷ≤„|=i 2008
L`«Î~° ÉèÏ~°`«^Õâ◊O : JÅǨÉÏ^£, ÅHÀfl, _èçb¡, ÖÏǨϟ~°∞ʼnõΩ K≥Ok#
=∞Ç≤Ïà◊Å∞ „Ѩ*Ï „Ѩ^Œ~°≈#ÅÖ’ KÕi Q“~°=hÜ«∞ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ =Úã¨∞QÆ∞
ÖˉõΩO_® g^èŒ∞Ö’¡H˜ ~å=_»O K«∂_»@O JÅ"å@∞ÖËx „Ѩ[Å#∞
k„Q̓ùO`«∞efl KÕâß~°∞. JuH˘kÌ ‰õΩ@∞OÉÏÅ#∞O_ç =∂„`«"Õ∞
<åÜ«∞Hõ`«fiO =zÛOk. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ <≥„Ǩ˙Å∞, A©¬Å∞. Z‰õΩ¯=
=∞Ok „Ѩ^Œ~°≈#HÍ~°∞Å∞ ã¨∂¯à◊§#∞O_ô, HõàÏâßÅÅ#∞O_ô =KåÛ~°∞.
ÖÏǨϟ~üÖ’ Ãã·=∞<£ Hõq∞+¨<£‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ [iy# „Ѩ^Œ~°≈#ÅÖ’
Ç≤ÏO㨠KÀ@∞KÕã¨∞‰õΩOk. J@∞=O˜ XHõ „Ѩ^Œ~°≈#Ö’<Õ áÈbã¨∞Å∞
H˘˜ì# ^≥|ƒÅ‰õΩ ÖÏÖÏÅ[Ѩu~åÜü∞ =∞~°}˜OKå_»∞.
"≥∂fÖÏÖò <≥„Ǩ˙ "Õ∞#Å∞¡_ç ÉèÏ~°º J~Ú# ÖÏ_À~å}˜ A©¬,
P"≥∞ =ÚQÆ∞æ~°∞ ‰õÄ`«∞à◊§~Ú# =∞<À‡Ç≤Ïx, âߺ=∞, [#H±Å∞
ÖÏǨϟ~üÖ’ L^Œº=∂xfl #_çÑ≤OKå~°∞. 1929Ö’ Ô~O_»= JdÅ
ѨO*ÏÉò q^•ºi÷ =∞Ǩ ã¨Éèí‰õΩ J^茺Hõ∆`« =Ç≤ÏOz# ã¨∞ÉèÏ+π É’ãπ‰õΩ
„ѨÉèí∞`«fi HõàÏâßÅ q^•ºi÷xQÍ, q^•ºi÷ iÃãѨ¬<£ Hõq∞©H˜ J^茺‰õ∆Ω
~åeQÍ =∞<À‡Ç≤Ïx ™êfiQÆ`«O ѨeH˜Ok. J^Õ ã¨O=`«û~°OÖ’ P"≥∞
ÖÏǨϟ~ü q^•ºi÷ ã¨OѶ¨∂xH˜ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ˜ J^茺‰õ∆Ω~åÖˇ· ÖÏǨϟ~ü
HÍO„ÔQãπÖ’ "åÅO©~°∞QÍ ¿ã=ÅOkOzOk. ÉèíQÆ`üã≤OQ∑‰õÄ, J`«x
ã¨Ç¨ÏK«~°∞ʼnõÄ =∞~°}tHõ∆ Ѩ_ç#ѨÙ_»∞ ÖÏǨϟ~üÖ’x =¸_»∞ „ѨÉèí∞`«fi
HõàÏâßÅ, ÖÏ HõàÏâßÅ, á¶È~°‡<£ „H˜ã≤ìÜ«∞<£ HõàÏâßÅ =^ŒÌ =∞Ç≤ÏàÏ
Ñ≤ÔH@¡#∞ xÜ«∞q∞OKåÅx =∞<À‡Ç≤Ïx x~°‚~ÚOzOk. Ü«Ú=`«∞Å#∞
L`åûǨÏѨ~°K«_®xH˜ q^•º~°∞÷Å∞ HÍ¡ã¨∞ʼnõΩ ÔQ·~°∞Ǩ[Ô~·# J`«ºO`«
q[Ü«∞=O`«"≥∞ÿ# „Ѩ^Œ~°≈# Jk. 16 =∞Ok =∞Ç≤Ïà◊Å∂, 35
=∞Ok ѨÙ~°∞+¨µÅ∂ JÔ~ã¨ìÜ«∂º~°∞. =∞<À‡Ç≤ÏxH˜ P~°∞<≥ÅÅ *ˇ·Å∞tHõ∆
Ѩ_çOk.
<åÜ«∞‰õΩ~åà◊§Ö’ XHõÔ~·# ã¨`«º=f^Õq J<ÕHõ ™ê~°∞¡
JÔ~ã¨ì~ÚOk. z=~°‰õΩ P"≥∞‰õΩ 1932Ö’ Ô~O_Õà◊§ *ˇ·Å∞tHõ∆ Ѩ_çOk.
'*ˇ·Å∞#∞Oz ã¨`«º=u ã¨O^Õâ◊O— =O˜ áê@Å∞ =∞Ç≤Ïà◊efl
=ÚO^Œ∞‰õΩ ™êQÍÅx HÀ~°∞`«∂ =KåÛ~Ú.
ÉÏ~À¤e ã¨`庄QÆǨÏO – 1928:
ã¨~åÌ~ü Ѩ>ËÖò <åÜ«∞Hõ`«fiO H˜O^Œ <À–ÏH±û „ѨKå~°O
ÉÏ~À¤eÖ’ „áê~°OÉèí=∞~ÚOk. „Ѩ[Å∞ Ѩ#∞flHõ>ËìO^Œ∞‰õΩ
x~åHõiOKå~°∞. L^Œº=∞ „áê~°OÉèíOÖ’<Õ ÉÏ~À¤e =∞Ç≤Ïà◊Å∞
WO^Œ∞Ö’ ÉèÏQÆ"≥∞ÿ<å~°∞. ÉÁOÉÏ~ÚH˜ K≥Ok# g∞~î°∂ɡ<£ Ãјò
ÉèíH˜Îɡ<£ ^ÕâßÜü∞Å∞ =∞Ç≤Ïà◊Ö’¡ D L^Œº=∂xfl Q˘Ñ¨ÊQÍ |Ö’¿Ñ`«O
KÕâß~°∞. ã¨∞^Œ∂~° „áêO`åʼnõΩ HÍe#_»Hõ# "≥à◊§=Åã≤ =zÛ#ѨʘH©
=∞Ç≤Ïà◊Å∞ ã¨ÉèíʼnõΩ Ǩ[~°ÜÕ∞º"å~°∞. áÈ~åÏxH˜ `«y# ã¨∂ÊùiÎxKÕÛ
áê@ʼnõΩ "åà◊√§ ÉÏ}©Å∞ Hõ>Ëì"å~°∞. g∞~î°∂ɡ<£, ÉèíH˜Îɡ<£, =∞}˜Éˇ<£
Ѩ>ËÖò `«k`«~° =∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ ã¨~åÌ~ü Ѩ>ËÖò J=∞‡HÍxH˜ Ãјì# P
Éèí∂=ÚÅÖ’<Õ >ˇO@∂¡, QÆ∞_çÃãÅ∂ "Õã≤ HÍOÑπ KÕ¿ãÖÏ U~åÊ@∞
KÕâß_»∞. x^èŒ∞Å∞ ¿ãHõiOK«_»OÖ’ ‰õÄ_® =∞Ç≤Ïà◊Å∞ ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_®¤~°∞.
=∞Ç≤Ïà◊Å |ÖÏxfl D ã¨`庄QÆǨÏO ÃÑ^ŒÌZ`«∞Î# „Ѩ^Œi≈OzOk.
ÉÏ~À¤e |Ü«∞˜ =∞Ç≤Ïà◊ ÅO^ŒiH© Wk XHõ ã¨∂ÊùiÎxzÛOk.
S^Œ∞#fl~° <≥ÅÅ áÈ~å@O `«~åfi`« 1928, ÃãÃÑìO|~üÖ’ ÉÏ~À¤e
ã¨`庄QÆǨÏO q[Ü«∞ =O`«OQÍ =Úyã≤Ok.
D ÉÏ~À¤b ã¨`庄QÆǨÏOÖ’ Pk"åã‘ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ áê@Å∞
HõÏì~°∞. "åi Éèí~°ÎÅ∞ JÔ~ã¨ì~Ú#ѨÙ_»∞ á⁄ÖÏÅ#∞ "åˆ~ ã¨O~°H˜∆O
Kå~°∞. HÀ~°∞ìʼnõÄ, Ô~·ÖËfi ¿ãì+¨#¡‰õÄ "å~°∞ `«~°K«∞QÍ `«=∞ Éèí~°ÎÅ##∞
ã¨iOz "≥àı§"å~°∞.
(âßã¨<ÀÅ¡OѶ¨∞# L^Œº=∞O : 1930–35 =KÕÛ ã¨OzHõÖ’)
J#∞"å^ŒO : =∂Åu
^Œo`« =∞Ç≤Ïà◊
^Œo`«∞Å#∞ D ã¨=∂[O 'JO@~åx"åà◊√§—QÍ Dã¨_çã¨∞ÎOk. J==∂xã¨∞ÎOk. z#flK«∂Ѩ٠K«∂ã¨∞ÎOk. JÉèí„^Œ`«‰õΩ
Ö’#∞KÕã¨∞ÎOk. Ç≤ÏOã≤ã¨∞ÎOk. z=iH˜ „áê}ÏÅ∂ fã¨∞ÎOk. ^Œo`«∞Å∞QÍ Ñ¨Ù˜ì#O^Œ∞‰õΩ ^Œo`«∞Öˇ·# „Ѩu XHõ¯i rq`«OÖ’#∂
Z<Àfl~°HÍÖˇ·# J==∂<åÅ∞ Z^Œ∞~˘¯#fl ã¨OѶ¨∞@#Å∞ LO_Õ=ÙOÏ~Ú. "åi "åi =~åæxfl |˜ì "å~°∞ Z^Œ∞~˘¯#fl J==∂<åÅ
™ê÷~ÚÖ’ H˘xfl ÉèË^•Å∞O_»=K«∞Û. HÍh J==∂#O á⁄O^Œx ^Œo`«∞Å∞ LO_»~°O>Ë Juâ◊Ü≥∂H˜Î HÍ^Œ∞. ã¨=∂[OÖ’ D<å˜H©
=~°æ J}z"Õ`«`À áê@∞ ‰õΩÅ J}z"Õ`« ‰õÄ_® LOk. J}z"Õ`«‰õΩ QÆ∞~°=Ù`«∞#fl ^Œo`«∞ÅÖ’ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ J^Œ#OQÍ Ñ≤`«$™êfi=∞ºO
=Å¡ ‰õÄ_® J}z"Õ`«‰õΩ QÆ∞~°=Ù`«∞<åfl~°∞. ^Œo`«∞Å∞QÍ QÍx, ^Œo`« =∞Ç≤Ïà◊Å∞QÍ QÍx Z^Œ∞~˘¯#fl q=Hõ∆#∂ J}z"Õ`«#∂
"å˜x „ѨuѶ¨∞˜Oz# ã¨OѶ¨∞@#Å#∂ '=∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO—`À ѨOK«∞‰õΩO^•O! =∞# ÉÏ^èŒÅ#∞ ѨOK«∞HÀ=_»O =Å¡ =∞#ÖψQ
ÉÏ^èŒÅ#∞ J#∞ÉèíqOz# =∞Ô~O^Œi<À D ji¬Hõ ^ŒQÆæ~°KÕã¨∞ÎOk. =∞#O XO@i"åà◊¡O HÍ^Œ#fl |ÖÏxflã¨∞ÎOk. =∞#O
ã¨OѶ¨∞˜`«Ñ¨_»_®xH˜ ^ÀǨÏ^ŒO KÕã¨∞ÎOk. =∞# P"Õ^Œ#H© „ѨuѶ¨∞@#H© '=∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO— "ÕkHõ HõeÊã¨∞ÎOk. "≥O@<Õ g∞
J#∞Éèí"åxfl ~åã≤ѨOѨO_ç.

17. 17=∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v [#=i–Ѷ≤„|=i 2008
JHõ¯ ‰õÄ`«∞~°∞H˜, `«=Ú‡_ç ‰õÄ`«∞iH˜ ÉÁ@∞ìaà◊§Å∞, [_»Å‰õΩ
ÃÑ@∞ì‰õΩ<Õ ÉϺO_£û, H˜¡Ñπû ÖÏO˜ z#fl z#fl =ã¨∞Î=ÙÅ∞ H˘O^•=∞x
XHõ~ÀA HÀsîH˜ |Ü«∞Å∞^Õ~å#∞. HÀsîÖ’x ã¨∞ÖÏÎ<£ |*Ï~ü#∞
KÕ~°∞‰õΩ<Õ@ѨʘˆH ™êÜ«∞O„`«O P~°∞QÆO@Å~ÚOk. JѨʘˆH
ã¨∞ÖÏÎ<£ |*Ï~ü =pÛáÈÜÕ∞ [#O`À KåÖÏ ~°nÌQÍ LOk. JÖψQ
=∞#∞+¨µÅ#∞ `Àã¨∞‰õΩO@∂, P’Å#∞ ^•@∞‰õΩO@∂ <å‰õΩ
HÍ=eû# H˘xfl =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ XHõ^ŒQÆæ~° H˘<åfl#∞. WOHÍ H˘#=eû#
=ã¨∞Î=ÙÅ HÀã¨O H˘OK≥O =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥o§`Õ ~°Hõ~°HÍÅ ÉÁ@∞ìaà◊§Å∞
L#fl `ÀѨÙ_»∞|O_ç HõxÊOzOk. P `ÀѨÙ_»∞|O_ç ^ŒQÆæ~°‰õΩ "≥àϧ#∞.
JHõ¯_» xÖ’Û=_®xH˜ ‰õÄ_® ã¨÷ÅO ÖË^Œ∞. H˘OK≥O ã¨÷ÅO ^˘iH˜`Õ
"≥O@<Õ JHõ¯_» ^Œ∂iáÈ~Ú <å‰õΩ #zÛ# "å˜x ѨHõ¯‰õΩ ÃÑ_»∂Î,
WOHÍ "≥`«∞‰õΩ`«∂ L<åfl#∞.
JѨʘˆH J~°∞ѨÙÅ∞, ˆHHõÅ`À, P’Å â◊|ÌO`À P „áêO`«O
JO`å =∂~°∞"≥∂QÆ∞`ÀOk. Jk =∂=¸Å∞ q+¨Ü«∞"Õ∞ HÍ|˜ì
JHõ¯_»‰õΩ =zÛ# "åà◊§O^Œ~°∂ Z=fii Ѩ#∞ÅÖ’ "åà◊√§<åfl~°∞. <å‰õΩ
H˘O`«^Œ∂~°OÖ’ XHõ |O_ç ^ŒQÆæ~° KåÖÏ=∞Ok [#O QÆ∞q∞‰õÄ_ç
L<åfl~°∞. Hõhã¨O JHõ¯_» U =ã¨∞Î=ÙÅ∞ J=Ú‡`«∞<åfl~À HõxÊOK«_»O
ÖË^Œ∞. HÍx Z=fii<À XHõ =∞QÆ=∞x+≤ J~°∞ã¨∞Î#fl@∞ì =∂„`«O
Jã¨Êã¨ìOQÍ qxÑ≤™ÈÎOk. <Õ#∞ ÉÁ@∞ì aà◊§Å∞ fã¨∞HÀ=_»O J~Ú#
`«~åfi`« P |O_ç^ŒQÆæ~°‰õΩ "≥àϧ#∞. JHõ¯_»‰õΩ "≥o§# `«~åfi`« P
=ºH˜Î ˆHHõÅ∞ ÃÑ^ŒÌQÍ Z=i<À u_»∞Î#fl@∞ì L<åfl~Ú. HÍx <å‰õΩ P
J~°∞ѨÙÅ∞ qxÑ≤OK«_»O `«Ñ¨Ê JHõ¯_» UO J=Ú‡`«∞<åfl~À
HõxÊOK«ÖË^Œ∞. JHõ¯_» UO [~°∞QÆ∞`«∞O^À ‰õÄ_® J~°÷OHÍÖË^Œ∞.
JHõ¯_» UO L<åflÜ≥∂ K«∂_®Åx, ZO^Œ∞‰õΩ Q˘_»= [~°∞QÆ∞
`«∞O^À `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅx JxÑ≤OzOk <å‰õΩ. 'H˘OK≥O [~°QÆO_ç—
Jx `Àã¨∞‰õΩO@∂ |O_ç^ŒQÆæ~°‰õΩ "≥àϧ#∞. P |O_ç g∞^Œ ~°Hõ~°HÍÅ
"≥∞@Öò, |OQÍ~°∞ ~°OQÆ∞Ö’ L#fl #QÆÅ∞, QÍAÅ∞, K≥=ÙʼnõΩ ÃÑ@∞ì
‰õΩ<Õq L<åfl~Ú. P |O_ç K«∞@∂ì KåÖÏ=∞Ok =∞QÆ"åà◊√§, #Å∞æ~°∞
P_»"åà◊√§ H˘O`«=∞Ok z#fl Ñ≤Å¡Å∞ L<åfl~°∞. "åà◊§O`å JHõ¯_»
L#fl XHÍ"≥∞#∞, P"≥∞ KÕ~Ú Ñ¨@∞ìH˘x xÅ|_ç# F 8 ã¨O=`«û~åÅ
J=∂‡~Úx qO`«QÍ K«∂ã¨∞Î<åfl~°∞. P"≥∞ =∞~À KÕuÖ’ Hõ>ˇìÅÉϺQ∑
LOk. P ÉϺQ∑#∞ XHõ z=~° XHõ =ºH˜Î Ѩ@∞ì H˘x z#fl z#flQÍ
P"≥∞ÃÑ· J~°∞ã¨∂Î ÉϺQÆ∞#∞ ÖÏQÆ∞`«∞<åfl_»∞. P =ºH˜Î |O_ç
Ü«∞[=∂x Jx J~°÷=∞~ÚOk. P |O_ç Ü«∞[=∂x JHõ¯_Õ L#fl
"åà◊§ =∞x+≤`À 'gà◊§#∞ (P"≥∞#∞, P"≥∞ ‰õÄ`«∞~°∞#∞) K«∂ã¨∞ÎO_»∞.
<Õ#∞ áÈbã¨∞Å#∞ Ñ≤Å∞K«∞H˘™êÎ#∞— JO@∞<åfl_»∞.
<å‰õΩ q+¨Ü«∞O J~°÷OHÍHõ P"≥∞"≥·Ñ¨Ù K«∂âß#∞. P"≥∞ a`«Î~°
áÈ~Ú Z=~°<åfl ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«∞HõáÈ`å~å Jx n#OQÍ JHõ¯_»∞#fl
"åà◊§"≥·Ñ¨Ù K«∂™ÈÎOk. P J=∂‡Ü≥ÿ∞`Õ "åà◊§=∞‡ KÕ~Ú QƘìQÍ Ñ¨@∞ì
H˘x "≥#Hõ ^•H˘¯x LOk. P"≥∞#∞ K«∂¿ãÎ =∞^茺`«~°QÆuH˜ K≥Ok#
"åà◊§ÖÏQÍ JxÑ≤OKå~°∞. <å‰õΩ "åà◊§#∞ P Ѩiã≤÷uÖ’ K«∂ã¨∞ÎO>Ë
KåÖÏ ÉÏ^èŒ JxÊOzOk.
''U"≥∞ÿO^ŒO_ô? "åà◊§g∞^Œ JÖÏ J~°∞ã¨∞Î<åfl~°∞!—— J<åfl#∞
|O_ç Ü«∞[=∂x`À.
J`«#∞ ''K«∂_»O_ç "Õ∞_»"£∞! gà◊√§ ZO`«Ñ¨x KÕâß~À! "Õ∞O
|`«Hõ_®xH˜ WHõ¯_» D =ã¨∞Î=ÙÅ∞ J=Ú‡‰õΩO@∞O>Ë gàı§"≥∂ #QÆÅ∞
K«∂ã¨∞Î#fl"åà◊§ÖÏQÍ #˜ã¨∂Î, =∂‰õΩ `≥eÜ«∞‰õΩO_® 3 #QÆÅ
ÃãòÅ∞ ÉϺQÆ∞Ö’ "Õã¨∞‰õΩ<åfl~°∞—— Jx <å‰õΩ K≥ѨÓÎ<Õ, P"≥∞ KÕuÖ’
L#fl ÉϺQÆ∞#∞ XHõ"≥·Ñ¨Ù #∞O_ç ÖÏQÆ∞`«∂ ''áÈbãπ¿ãì+¨<£‰õΩ Ѩ^ŒO_ç,
g∞‰õΩ JѨC_»∞HÍx |∞kú~å^Œ∞—— JO@∞<åfl_»∞.
<Õ#∞ JHõ¯_»‰õΩ ~åHõ=ÚO^Œ∞ #∞O_ç Q˘_»= [~°∞QÆ∞`«∞<åfl,
P Q˘_»=#∞ P |O_ç K«∞@∂ì L#fl"åà◊§O`å XHõ ã≤x=∂
K«∂ã≤#@∞ì K«∂ã¨∞Î<åflˆ~ HÍx, "åà◊§‰õΩ ã¨iÌK≥áêÊÅ<Õ „Ѩܫ∞`«fl"Õ∞
KÕÜ«∞_»OÖË^Œ∞. ^•xH˜`À_»∞ P"≥∞#∞, P z#fl J=∂‡~Úx "åà◊√§
‰õÄ_® u_»∂Î |O_ç"å_çH˜ =O`«QÍ =∂Ï¡_»∞`«∞<åfl~°∞. "åà◊√§
`≥e™È, `≥eÜ«∞HÀ KÕã≤# z#fl `«Ñ¨C‰õΩ áÈbãπ¿ãì+¨<£‰õΩ ѨOѨ_»O
J<Õk XHõ ™ê˜ =∞Ç≤Ïà◊QÍ <Õ#∞ ri˚OK«∞HÀÖËHõáÈÜ«∂#∞. JHõ¯_Õ
P Q˘_»=#∞ ã¨^Œ∞Ì=∞}˜yOK«_®xH˜ <å „Ñ¨Ü«∞`«flO KÕ^•Ì=∞x
JxÑ≤OzOk.
<å PÖ’K«#Ö’ <Õ#∞O_»QÍ P |O_ç"å_çH˜ `À_»∞QÍ Ñ¨Hõ¯
#∞O_Õ "åà◊√§ ‰õÄ_® =zÛ P"≥∞#∞, P"≥∞ ‰õÄ`«∞~°∞x ''K«∂_»ÏxH˜
ÉÏQÍ<Õ L<åfl~°∞, WÖÏO˜ áê_»∞|∞kú ZÖÏ Ñ¨Ù˜ìOk—— JO@∂<Õ
XHõ =ºH˜Î P"≥∞ KÕ~Ú Ñ¨@∞ìHÀ=_®xH˜ "≥àϧ_»∞. WHõ JHõ¯_»
L#fl"åà◊§O`å ''g∞Ô~O^Œ∞‰õΩ u@ì_»O, H˘@ì_»O, áÈbãπ "åà◊§‰õΩ
JѨÊyOK«O_ç. "åàı§ K«∂ã¨∞‰õΩOÏ~°∞—— Jx J<åfl~°∞.
K˘~°=
âߺ=∞Å
ã¨ÊO^Œ#

18. 18 =∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v [#=i–Ѷ≤„|=i 2008
<Õ#∞ "≥O@<Õ |O_ç Ü«∞[=∂x`À ''K«∂_»O_ç, "åà◊√§ `≥e™È,
`≥eÜ«∞HÀ g∞ =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ fã≤=ÙO_˘K«∞Û. `«~åfi`« g∞ =ã¨∞Î=ÙÅ∞
g∞‰õΩ ^˘iHÍ~Ú Hõ^•, WHõ "åà◊§#∞ ѨOÑ≤OKÕÜ«∞O_ç. WO`« z#fl
q+¨Ü«∂xH˜ áÈbã¨∞Å =~°‰õΩ "≥à◊§_»O ZO^Œ∞‰õΩ?—— J<åfl#∞.
|O_ç Ü«∞[=∂x`À =∂Ï¡_»∞`«∂<Õ, <Õ#∞ P =∞Ç≤Ïà◊ ѨHõ¯‰õΩ
"≥o§ xÅ|_®¤#∞ =∂Ï¡_»∞^•=∞x. JO`«Ö’ |O_ç Ü«∞[=∂x
''ÖË^Œ∞ "Õ∞_»"£∞, gà◊§#∞ XHõ™êi áÈbãπ¿ãì+¨<£‰õΩ ѨOÑ≤`ÕQÍx
=∞~À™êi WÖÏO˜ Ѩ#∞Å∞ K≥Ü«∞º~°∞—— JO@∂ "åà◊§#∞ <À˜H˜
=zÛ#O`« u_»∞Î<åfl_»∞. <Õ#∞ JO`« =∂Ï¡_»∞`«∞<åfl ‰õÄ_® JHõ¯_»
xÅ|_»¤"åà◊√§ ã¨Ç¨Ü«∞OQÍ =∂Ï¡_»HõáÈQÍ XHõ =ºH˜Î
''g∞ÔHO^Œ∞‰õΩ "Õ∞_»"£∞ zÅ¡~°Q˘_»=Å`À, g∞~°∞ "≥à◊§O_ç. "åàı¡
U^À XHõ˜ KÕ™êÎ~°∞—— J<åfl_»∞. <å‰õΩ HÀѨO =zÛOk. P =ºH˜Î
J#fl =∂@ʼnõΩ P z#fl J=∂‡~Ú HÀã¨=∞~Ú<å gà◊§#∞
áÈbã¨∞ʼnõΩ JѨÊyOK«‰õΩO_® K«∂_®e J#∞‰õΩ<åfl#∞.
<Õ#∞ =∞m§ P |O_ç Ü«∞[=∂x`À g∞~°∞ H˘OK≥O LO_»O_ç
Jx K≥Ñ≤Ê P"≥∞"≥·Ñ¨Ù uiy ''Uq∞@=∂‡, JÖÏ K≥ѨʉõΩO_® =ã¨∞Î=ÙÅ∞
ZO^Œ∞‰õΩ f™ê~°∞? WѨC_»∞ K«∂_»O_ç, WO`«=∞Ok =ÚO^Œ∞ g∞~°∞,
g∞ J=∂‡~Ú Zxfl =∂@Å∞ Ѩ_»=Åã≤ =ã¨∞ÎO^À—— Jx P
J=∂‡~Ú Éèí∞[O g∞^Œ KÕ~Ú"Õâß#∞.
ÉÏQÍ ÉˇkiáÈ~Ú=Ù#fl áêѨ XHõ™êi <å =ÚYOÖ’H˜ K«∂ã≤
=∞m§ "åà◊§=∞‡ "≥#H˜¯ "≥o§ ^•H˘¯Ok. =∞m§ <Õ<Õ ''K«∂_»O_»=∂‡!
g∞~°∞ KÕã≤# z#fl `«Ñ¨CH˜ WO`«=∞Ok =ÚO^Œ∞ `«Å=OK«∞ H˘x
xÅ|_®eû =ã¨∞ÎOk—— J<åfl#∞.
JѨʘ=~°‰õΩ =∞ø#OQÍ L#fl P"≥∞ "≥∞Å¡QÍ ''<å‰õΩ
`≥eÜ«∞‰õΩO_® =∂ J=∂‡~Ú ÉϺQÆ∞Ö’ "Õã≤O^Œ=∂‡—— Jx JOk.
P |O_ç J`«#∞ J~°∞ã¨∂Î<Õ L<åfl_»∞. <Õ#∞ "åà◊§=∂‡~Ú`À
''JÖÏ KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞ Hõ^Œ=∂‡, WOÔHѨC_»∂ WÖÏO˜ Ѩ#∞Å∞
KÕÜ≥Ú^Œ∞Ì—— J<åfl#∞. |O_ç Ü«∞[=∂x =∂Ï¡_»∞`«∞<åfl <Õ#∞
Ѩ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_® P"≥∞"≥·Ñ¨Ù uiy ''[iyO^Õ^À [iyOk, P
Ü«∞[=∂xH˜ ™ês K≥ѨÊO_ç—— J<åfl#∞.
<Õ#∞ "åà◊§‰õΩ JÖÏ K≥ѨÊ_»"Õ∞ `«_»=ÙQÍ, "åo§^ŒÌ~°∂ |O_ç
Ü«∞[=∂x"≥·Ñ¨Ù uiy '™ês, ™ês, ™ês— JO@∂<Õ L<åfl~°∞.
|O_ç J`«#∞ =∂„`«O ''=^Œ∞Ì "Õ∞_»"£∞, gà◊§ ™ês =^Œ∞Ì U"≥Ú^Œ∞Ì,
áÈbã¨∞Å<Õ Ñ≤Å∞™êÎ#∞—— JO@∂ =ÚO^Œ∞‰õΩ HõkÖÏ_»∞. JHõ¯_»=Ù#fl
[#O ##∞fl, "åà◊§#∞ qO`«QÍ K«∂ã¨∞Î<åfl~°∞.
<Õ#∞ J"Õg∞ Ѩ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_® |O_ç Ü«∞[=∂x`À
''K«∂_»O_ç, g∞ =ã¨∞Î=ÙÅ∞ g∞‰õΩ =KåÛ~Ú, "åà◊√§ KÕã≤# `«Ñ¨C‰õΩ
'™ês— K≥ѨÙ`«∞<åfl~°∞. nxH˜`À_»∞ g∞~°∞ JѨʘ#∞Oz WO`«=∞Ok
=ÚO^Œ∞ "åà◊¡#∞ u_»∂Î<Õ L<åfl~°∞. J^Õ"åà◊§‰õΩ ÃÑ^ŒÌ ѨxÃ+‡Oò.
P z#fl=∂‡~Ú `≥eÜ«∞Hõ `«Ñ¨CKÕã≤Ok—— JO@∂<Õ |O_ç J`«x
KÕu#∞O_ç ÉϺQÆ∞#∞ fã¨∞H˘x P"≥∞ KÕuH˜KåÛ#∞.
"åà◊√§ =∞m§ XHõ™êi |O_ç J`«xH˜ ™ês K≥áêÊ~°∞.
P |O_ç Ü«∞[=∂x ‰õÄ_® ''㨈~! "Õ∞_»"£∞ g∞~°∞ WO`«QÍ
K≥ѨC`«∞<åfl~°∞ Hõ^•—— Jx `«#∞ #QÆÅ∞ J=Ú‡‰õΩ<Õ Ñ¨xÖ’
Ѩ_çáÈÜ«∂_»∞.
P"≥∞, P J=∂‡~Ú <å"≥·Ñ¨Ù uiy '™ês J=∂‡—, '™ês
PO©— Jx K≥Ñ≤Ê "≥o§áÈÜ«∂~°∞.
=∞#∞+¨µÅ =∞^茺 ã¨OÉO^è•Å∞ J<Õq ~ÀA~ÀA‰õΩ ZO`«
kQÆ*Ï~°∞`«∞<åflÜ≥∂ QÆ∞iÎOK«_®xH˜ Wk XHõ z#fl L^•Ç¨Ï~°}
=∂„`«"Õ∞. ѨHõ¯Ö’ =∞x+≤ Ü«∂H˜û_≥Oò‰õΩ QÆ∞Ô~·<å
Ѩ˜ìOK«∞‰õΩ<Õ"åà◊√§ ÖË~°∞. "å˜`À áÈe¿ãÎ Wk XHõ z#fl q+¨Ü«∞O.
„Ѩu XHõ¯~°∞ W`«~°∞Å q+¨Ü«∂ÅÖ’, Q˘_»=ÅÖ’ =∞#ÔHO^Œ∞‰õΩ
J#∞‰õΩ<ÕHõ#fl =∞# „Ѩܫ∞`«flO =∞#O KÕ^•ÌO J#∞‰õΩO>Ë WÖÏO˜
z#fl z#fl q+¨Ü«∂Å∞ =∞#=∞^茺<Õ Ñ¨iëê¯~°=∞=Ù`å~Ú.
<Õ#∞ K«∂Ñ≤# K˘~°=`À XHõ ã¨=∞㨺 Ѩiëê¯~°=∞Ü«ÚO_˘K«∞Û.
HÍx Jk =ÚyOѨ٠HÍ^Œ∞. P z#fl=∂‡~Ú JÖÏ KÕÜ«∞_®xH˜
HÍ~°}O Z=fi~°∞? ZO^Œ∞HõO>Ë KåÖÏ=~°‰õΩ WÖÏO˜ q+¨Ü«∂ÅÖ’
ÃÑ^ŒÌÅ#∞ K«∂ã≤ Ñ≤Å¡Å∞ <Õ~°∞Û‰õΩOÏ~°∞. XHõ"Õà◊ P Ñ≤Å¡Å∞ `«Ñ¨C
KÕã≤<å "≥O@<Õ ÃÑ^ŒÌ"åà◊√§ Jk JÖÏ KÕÜ«∞_»O `«Ñ¨Êx K≥ѨÊ_»O
=Å¡ "åà◊§Ö’¡ H˘O`« =∂~°∞Ê =ã¨∞ÎOk. z#flÑ≤Å¡Å#∞ =∞Oz
=º‰õΩÎÅ∞QÍ `«Ü«∂~°∞KÕÜ«∂eû# ÉÏ^茺`« `«e¡^ŒO„_»∞Åk =∂„`«"Õ∞
HÍ^Œ∞. ™ê=∂lHõ ÉÏ^茺`« J#∞‰õΩO@∂ =ÚO^Œ∞‰õΩ HõkÖÏ#∞.
K«O^•^•~°∞ʼnõΩ q[˝Ñ≤Î
'=∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO— K«O^•^•~°∞Å∞ KåÖÏ=∞Ok `«=∞ K«O^•#∞ ѨÙ#~°∞^ŒÌiOK«∞HÀ=Åã≤ L#flk. J~Ú#ѨʘH©
"åiH˜ „Ѩã¨∞Î`« HÍÑ‘x ѨOѨÙ`«∞<åfl=Ú. ^ŒÜ«∞KÕã≤ K«O^• J~ÚáÈ~Ú# "å~°O^Œ~°∂ `«=∞ `«=∞ K«O^•Å#∞
ѨÙ#~°∞^ŒúiOK«∞HÀ"åeûOkQÍ HÀ~°∞`«∞<åflO.
– ã¨Oáê^ŒHõ =~°æO