Prajaswamy Telangana Charitraka patralu

1. #_»∞ã¨∞Î#fl`≥ÅOQÍ}„ѨK«∞~°}Å∞
„Ѩ*Ï™êfi=∞º`≥ÅOQÍ}
Kåi„`«Hõ Ѩ„`åÅ∞

2. DѨÙã¨ÎHõOZO^Œ∞HõO>Ë
z˜¡# "Õà◊√¡, qiy# KÕ`«∞Å∞, Ѩye# `«ÅÅ∞, ÉÁ@∞¡ÉÁ@∞¡QÍ HÍ~°∞`«∞#fl <≥`«∞Î~°∞.
K≥~°™êÅÅ∞, |OnMÏ<åÅ∞. Wk `≥ÅOQÍ} =~°Î=∂# ^Œ$â◊ºO. „Ѩ[Å `åºQÍÅ`À
J~°"≥· Uà◊¡ `≥ÅOQÍ} HõŠѶ¨eã¨∞Î#fl "Õà◊ H˘xfl q+¨Ü«∂Å#∞ ‰õΩÅ¡O ‰õΩÅ¡OQÍ
=∂Ï¡_»∞HÀ"åe.
`≥ÅOQÍ}. W^˘Hõ áÈ~å@ ã¨OˆH`«O. K≥·`«<åºxH˜ ^•YÖÏ. J>Ë¡ x~°ƒO^è•Å∞
J#∞ÉèíqOz# <ÕÅ. J#∞Éèíqã¨∞Î#fl Éèí∂q∞. WHõ¯_» ~å*ϺOQÆO J=∞Å∞ HÍÖË^Œ∞.
K«ÏìÅ∞ L#fl"å_çˆH K«∞ÏìÅ=Ù`å~Ú. „Ѩ*Ï™êfi=∞ºO J<Õ =∂@ <Õu c~°Ö’ <Õ~Ú
K«O^Œ"Õ∞. „áê^äŒq∞Hõ ǨωõΩ¯Å∞ áêʼnõΩŠѨ^Œ Ѷ¨∞@ì#Å H˜O^Œ #eyáÈ`«∞<åfl~Ú.
„ѨѨOK« ÉϺO‰õΩ q^è•<åÅ∞ „Ѩ[Å rq`åÅ#∞ z<åflaè#flO KÕ™ê~Ú. Éèí∂ã¨O㨯~°}Å∞
|∂@HõO, ^ÀÑ≤_ç ^˘OQÆÅ <å@HõOQÍ =∂iOk. ^Œo`«∞Å rq`åÅÖ’ U 'H˜~°}ÏÅ∞—
"≥Å∞QÆ∞ x=fiÖË^Œ∞. Pk"åã¨∞Å áê^•ÅH˜O^Œ xH˜ΔѨÎ"≥∞ÿ# ã¨OѨ^Œ |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÅ∞
^ÀK«∞‰õΩO@∞<åfl~Ú. áÈÅ=~°O „áê*ˇ‰õΩì, >ˇÿQÆ~ü*’<£, FÃÑ<£HÍãπì =Å# Pk"åã¨∞Å∞
x~å„â◊Ü«ÚÅ=Ù`«∞<åfl~°∞. =Úã‘¡O "≥∞ÿ<åsìÅ rq`«O ÉËHõi ˆHѶπÅÖ’ PHõeQÍ =∂iOk.
=Úã‘¡O Ü«Ú=`«ÃÑ· J„Hõ=∞ ˆHã¨∞Å∞ |<å~ÚOz ã¨O=`«û~åÅ H˘kÌ *ˇ·à◊¡Ö’
ÃÑ_»∞`«∞<åfl~°∞. PHÍâ◊OÖ’ ã¨QÆ"≥∞ÿ# =∞Ç≤Ïà◊ áÈ~å@OÖ’ ‰õÄ_® ã¨QÆ"≥∞ÿ#ѨʘH˜,
WOHÍ „ã‘ÎÅÃÑ· J`åºKå~åÅ∞, ^•_»∞Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. ™ê„=∂[º"å^Œ ã¨O㨯 $u
Ü«Ú=`«Ö’ =∞`≥ÎH˜¯ã¨∂Î `«Ñ¨C ^•i Ѩ˜ìã¨∞Î#flk. cã‘Å∞ [<åÉèÏÖ’ ã¨QÆ=Ú#flѨʘH©
áêÅHõ=~åæÅ∞ J=HÍâßÅ∞ ^ŒHõ¯‰õΩO_® KÕã¨∞Î<åfl~Ú. WOHÍ Ti á⁄e"≥∞~° ^•@x
ã≤÷u HõxÊã¨∞ÎOk. L`«ÊuÎ ‰õΩÖÏÅxfl q^èŒfiOã¨=∞=Ù`«∞<åfl~Ú. D q^èŒfiOã¨Hõ~° Jaè=$kú
#=¸<å ˆ~Ѩ˜ `≥ÅOQÍ}Ö’ J=∞Å∞H͉õΩO_® áÈ~å_»=eû# ÉÏ^茺`« `≥ÅOQÍ}
„Ѩ[ÅÃÑ· LOk. D qëê^ŒHõ~° ^Œ$â◊ºO `«~°`«=∞ ÉèË^•Å`À ^Õâ◊=∞O`å "åºÑ≤Oz
LOk. J~Ú`Õ `≥ÅOQÍ}Ö’ H˘ÁìzÛ#@∞¡ HõxÊã¨∞ÎOk. g˜H˜ `À_»∞ `≥ÅOQÍ}Ö’
áÈ~å_Õ „Ѩ[Å#∞ HÍeÛK«OѨ@O, <åÜ«∞Hõ`åfixfl ǨÏ`«º KÕÜ«∞@O. *ˇ·à◊§Ö’ |OkèOK«@O
LOk.
Hõ#∞Hõ Hõh㨠„Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ qÅ∞=Å∞O_Õ `≥ÅOQÍ} ~å„ëêìxfl W"åfieì „Ñ¨*
HÀ~°∞HÀ=@O `«Ñ¨Êxã¨i. J~°"≥· ã¨O=`«û~åÅ áÈ~å@ K«i„`« L#fl `≥ÅOQÍ}Ö’
„Ѩ*Ï™êfi=∞º `≥ÅOQÍ}
Kåi„`«Hõ Ѩ„`åÅ∞
PRAJASWAMYATELANGANA
CHARITRAKAPATRALU
#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}
1–1–305, "≥∂ǨÏ<£#QÆ~ü,
H˘`«Î¿Ñò, ÃÇ·Ï„^•ÉÏ^£–35.
á¶È<£ <≥O.9290745490, 8008918475
"≥Ú^Œ˜ =Ú„^Œ} : _çÃãO|~ü, 2013
Ô~O_»= =Ú„^Œ} : EÖˇ·, 2014
„Ѩ`«∞Å∞ : 1000
"≥Å : ~°∂II 70/–
„Ѩ`«∞ʼnõΩ : Jxfl „Ѩ=ÚY ѨÙã¨ÎHõ ˆHO„^•ÅÖ’ ^˘~°∞‰õΩ#∞.
=Ú„^Œ} : ~À+≤fl „QÍѶ≤H±û, 6 #O|~ü ZH±û ~À_£, ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£.

3. 4 k „Ѩ*Ï™êfi=∞º`≥ÅOQÍ} Kåi„`«HõѨ„`åÅ∞ k 5
„Ѩ*Ï™êfi=∞º ^•i
1. ~å¢+¨ì qÉèí[<À^Œº=∞O – =∂i¯û[O ..... 7
2. ÉèÏ~°`« ^Õâ◊OÖ’ *Ï`«∞Å ã¨=∞㨺 ..... 22
3. „Ѩ`ÕºHõ `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞O `≥ÅOQÍ} Jaè=$kú–
qѨ¡"À^Œº=∞ HÍ~°º„Hõ=∞O ..... 44
4. =~°OQÆÖò _çHõ¡ˆ~+¨<£ ..... 77
5. „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ ÅHõΔºO`À `≥ÅOQÍ} [#ã¨Éèí ..... 90
7. „Ѩ*Ï™êfi=∞º `≥ÅOQÍ}Ë ˜ZãπZѶπ ÅHõΔºO ..... 114
6. „Ѩ`ÕºHõ „Ѩ*Ï™êfi=∞º `≥ÅOQÍ} HÀã¨O
q∞e>ˇOò „Ѩ*Ï L^Œº=∂Å#∞ L^èŒ$`«O KÕÜ«∂e ..... 117
7. „Ѩ`ÕºHõ „Ѩ*Ï™êfi=∞º `≥ÅOQÍ} qѨ¡"À^Œº=∞ HÍ~°º„Hõ=∞O ..... 127
8. `≥ÅOQÍ} „Ѩ*Ï „Ѷ¨Oò J=QÍǨÏ# Ѩ„`«O ..... 133
„Ѩ[Å „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ PHÍOHõΔÅ∞ <≥~°"Õ~åe. ~å*ϺOQÆO Qͺ~°O© Ѩ_ç# "åH±,
ã¨ÉèÏ, ™êfi`«O„`«ºO J=∞ÅÜÕ∞º@@∞¡ áêʼnõΩÅ g∞^Œ _ç=∂O_£ ÃÑÏìe. ™ê~åOâ◊OÖ’
„Ѩ*Ï™êfi=∞º `≥ÅOQÍ} HÀã¨O áÈ~å_®e.
D J=QÍǨÏ# 1996 #∞Oz qѨ¡"À^Œº=∞O, H˘xfl „Ѩ*Ïã¨OѶ¨∂Å∞ Hõeæ
L<åfl~Ú. Jq ~°∂á⁄OkOK«∞‰õΩ#fl Ѩ„`åÅ#∞ qq^èŒ ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ '#_»∞ã¨∞Î#fl
`≥ÅOQÍ}— =∂ã¨Ñ¨„uHõ „ѨK«∞iOzOk. áê~î°‰õΩÅ HÀã¨O g@xflO˜x HõeÑ≤ WѨÙ_»∞
'„Ѩ*Ï™êfi=∞º `≥ÅOQÍ}— Kåi„`«Hõ Ѩ„`åÅ ¿Ñ~°∞`À ѨÙã¨ÎHõOQÍ „ѨK«∞iOKåO. g˜x
áê~î°‰õΩÅ∞ P^Œi™êÎ~°x „Ѩ*Ï™êfi=∞º `≥ÅOQÍ}#∞ ~°∂á⁄OkOK«∞Hõ<Õ J=QÍǨÏ#‰õΩ
Wq LѨÜ≥∂QÆѨ_»∞`åÜ«∞x Ptã¨∞Î<åflO.
#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}, _çÃãO|~ü 12, 2013

4. 6 k „Ѩ*Ï™êfi=∞º`≥ÅOQÍ} Kåi„`«HõѨ„`åÅ∞ k 7
~å¢+¨ìqÉèí[<À^Œº=∞O–=∂i¯û[O
b
QÆ`« J~Ú^•~°∞ =∂™êÅ∞QÍ PO„^èŒ „áêO`«=∞O`«Ï ~å¢+¨ì qÉèí[#HÀã¨O
Wk=~°ÔH#fl_»∂ÖËx ™ê÷~ÚÖ’ L^Œº=∞O H˘#™êQÆ∞`ÀOk. P L^Œº=∂xfl
J}z"ÕÜ«∞_®xH˜ ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO "ÕÅ ã¨OYºÖ’ ã≤.P~ü.Ñ≤.h, Ãã·<åºhfl
`«~°eOzOk. PO„^èŒ Ñ¨@ì}ÏÅhfl ^•^•Ñ¨Ù Ãã·xHõ ta~°OQÍ =∂~åÜ«∞O>Ë Juâ◊Ü≥∂H˜Î
HÍ^Õ"≥∂. ÖÏsîKås˚Å∞, ~ÀAÅH˘Åk Hõ~°∂ÊùºÅ∞ „ѨHõ˜OK«_»O. HõkÖËÎ "≥∞kÖËÎ `«∞áêH˜
HÍÅ∞ÊÅ∞ ã¨~°fi™ê^è•~°}"≥∞ÿ<å~Ú. 1969Ö’ [iy# „Ѩ`ÕºHõ `≥ÅOQÍ} L^Œº=∂xH˜
K≥<åflÔ~_ç¤ =~°æO „^ÀǨÏO KÕã≤#>Ëì, WѨÙÊ_»∞ PO„^èŒÖ’ ‰õÄ_® HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞Hõ`«fiO.
PK«~°}Ö’ áÈ~åÏxH˜ "≥#∞fláÈ@∞ á⁄_»=_»O =¸ÅOQÍ `å`å¯eHõOQÍ P L^Œº=∞O
h~°ã≤Oz#@∞¡ HõxÑ≤ã¨∞Î<åfl, "≥Ú`«ÎO PO„^èŒ „Ѩ*ÏhHõ =∞O`«˜Ö’#∂ HÍO„ÔQã¨∞
„ѨÉèí∞`«fiO Ѩ@¡ f„==∞~Ú# ^Õfiëêyfl „Ѩ[fiiÅ∞¡`ÀOk. „Ѩ[Å∞ ã≤.P~ü.Ñ≤.h, Ãã·<åºhfl
Z^Œ∞~˘¯x áÈ~å_®~°∞. âßOuÜ«Ú`« Ѩ^Œú`«∞ʼnõΩ L^Œº=∂xfl ‰õΩkOKåÅx HÍO„ÔQã¨∞
<åÜ«∞‰õΩÅ∞ KÕã≤# „Ѩܫ∞`åflxfl Z=~°∂ MÏ`«~°∞ KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. ÉÏiˆH_»∞Ê Hõ@ì_»O,
™È_®ÉϘÅ∞û, ÉÏǨÉÏÇ≤Ï áÈ~å_»_»O, <å@∞ÉÏO|∞Å∞ „ѨÜ≥∂yOK«_»O "≥Ú^ŒÅ~Ú#
áÈ~å@~°∂áêÅ∞ PO„^èŒ Ñ¨@ì}ÏÅÖ’ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ˜™êiQÍ J=∞Å∞Ö’H˜ =KåÛ~Ú.
JO`ÕHÍ^Œ∞ P ~°∂áêÅ∞ D<å_»∞ ã¨~°fi™ê^èŒ~°}"≥∞ÿ<å~Ú ‰õÄ_®.
D áÈ~åÏxH˜ x~°∞^ÀºQÆO`À ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∞#fl q^•º~°∞÷Å∞, Ü«Ú=‰õΩÅ∞, JkèHõ
^èŒ~°Å`À, KåbKåÅx r`åÅ`À Kå=ÖËHõ |`«∞‰õΩ`«∞#fl =∞^茺`«~°QÆu"å~°∂ „áê}O.
PO„^茄Ѩ^Õâò "≥Ú`«ÎO „Ѩ*ÏhHõO JO`å D áÈ~åÏxH˜ =∞^ŒÌ`«∞QÍ LOk. D
áÈ~åÏxH© =ºuˆ~HõOQÍ QÆ[˚Hõ˜ì xÅ|_çOk. ˆHO„^Œ„ѨÉèí∞`«fi=¸, Hõ=¸ºxã¨∞ìáêsì

5. 8 k „Ѩ*Ï™êfi=∞º`≥ÅOQÍ} Kåi„`«HõѨ„`åÅ∞ k 9
L^Œº=∂Åhfl ‰õÄ_® |∂~°∞˚"å L^Œº=∂ÖË. Ѷ¨Óº_»e[O x~°∂‡eOѨ|_ç ÃÑ@∞ì|_ç^•s
q^è•#O Jaè=$kú *ˇO^Õ „Hõ=∞OÖ’ JO`«=~°‰õΩ ã¨fiÜ«∞O áÈ+¨Hõ Pi÷Hõ q^è•#O`À
q_çq_çQÍ |`«∞‰õΩ`«∞#fl „Ѩ[efl ÃÑ@∞ì|_ç^•s Pi÷Hõ q^è•#"Õ∞ ã¨"≥∞ÿHõºO KÕã¨∞ÎOk.
Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∞#fl ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•<åxH˜ J`«º=ã¨~°=∞~Ú# q+¨Ü«∂Ö’¡
=∂Ô~¯@∞ XHõ˜. JÖÏO˜ ã≤÷~°"≥∞ÿ# =∂Ô~¯@∞#∞ ã¨$+≤ìOK«∞‰õΩ<Õ ÅHõΔ ºOÖ’ ÉèÏQÆOQÍ<Õ
ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞¡ `«=∞ J=ã¨~°O H˘kÌ „Ѩ[Ö’¡ *ÏfÜ«∞ ÉèÏ"åxfl ÃÑOá⁄OkOѨ*Ë™êÎ~°∞.
ã¨fiÜ«∞O áÈ+¨Hõ Pi÷Hõq^è•#O #tOz, =∂Ô~¯@∞`À q_»nÜ«∞~åx ã¨O|O^è•xfl
HõeyOKÕ ã¨~°∞‰õΩÅ L`«ÊuÎ q^è•#O P~°OÉèí=∞~Ú# `«~åfi`« XˆH Éèí∂ÉèÏQÆOÖ’
x=ã≤ã¨∂Î, XˆH ÉèÏ+¨ =∂Ï¡_»∞`«∞#fl „Ѩ[Å∞ XHõ *ÏuQÍ ã¨"≥∞ÿHõº=∞=Ù`å~°∞. „Hõ=∞OQÍ
"åiÖ’ XˆH q^èŒ"≥∞ÿ# =∂#ã≤Hõ`«`«fiO ‰õÄ_® Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∞Ok. P q^èŒOQÍ
ã¨fiÜ«∞O ã¨OѨÓ~°‚=∞~Ú# *ÏuQÍ P „Ѩ[Å∞ ~°∂á⁄O^Œ∞`å~°∞. J~Ú`Õ D „Hõ=∞=∞O`å
K«i„`«Ö’ ZHõ¯_® ™êѶ‘QÍ [iyáÈÖË^Œ∞. WHõ=ÚO^Œ∞ JÖÏ [~°QÆÉ’^Œ∞ ‰õÄ_®.
ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•<åaè=$kúH˜ P@OHõOQÍ L#fl Ѷ¨Óº_»e[O`À [iy# f„=`«~°
áÈ~å@OÖ’ ÉèÏQÆOQÍ<Õ P Ѩi}Ï=∞O [iyOk. JÖÏO˜ L^Œº=∂Åxfl˜H© "≥Ú^Œ’¡
ÃÑ@∞ì|_ç^•ˆ~¡ <åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤Ï™êÎ~°∞.
PÜ«∂ ^ÕâßÖ’¡ ™êOѶ≤∞Hõ Pi÷Hõ Ѩiã≤÷`«∞ʼnõΩ J#∞QÆ∞}OQÍ *Ï`«∞Å ã¨=∞㨺
J<ÕHõ ~°∂áêÖ’¡ |Ç≤Ï~°æ`«O HÍ=K«∞Û. U ~°∂áêÖ’¡ |Ç≤Ï~°æ`«=∞~Ú<å „Ñ¨^è•#OQÍ
Jk qaè#fl *Ï`«∞ʼnõΩ K≥Ok# |∂~°∞˚"å =~åæÅ =∞^茺 QÆÅ "≥·~°∞^茺"Õ∞ J~Ú`Õ P
"≥·~°∞^蕺xfl `«=∞Hõ#∞‰õÄÅOQÍ Ñ¨i+¨¯iOK«∞‰õΩ<Õ „Ѩܫ∞`«flOÖ’ `«=∞ "≥#∞Hõ
„Ѩ[ÅO^Œih ã¨g∞HõiOK«∞HÀ_®xH˜QÍ#∞ *Ïu#O`«˜h ~°Hõ~°HÍÅ x<å^•Å`À
L`ÕÎ[Ѩ~°K«_®xH˜ ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å∞ „Ѩܫ∞ufl™êÎ~°∞. H˘xfl ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ HÍi‡Hõ=~°æO
`«#ˆHg∞ Ѩ@ì#@∂ì ã¨O|O^èŒO ÖË#@∂ì =º=ǨÏiOK«*ÏÅ^Œ∞. D q+¨Ü«∂#flO`«˜h
„HÀ_ôHõiOz =∂i¯ûã¨∞ì =∞Ǩϟáê^蕺ܫÚ_»∞ HÍ„"Õ∞_£ ™êìe<£ WÖÏ ~åâß~°∞.
''ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∂ L#fl Ѩiã≤÷uÖ’¡ *Ï`«∞Å ã¨=∞㨺ÃÑ·
[iˆQ áÈ~å@O |∂~°∞˚"å =~åæÅ =∞^茺 [iˆQ áÈ~å@"Õ∞. H˘xfl ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ *Ï`«∞Å
L^Œº=∞OÖ’H˜ HÍi‡Hõ =~åæxfl ‰õÄ_® |∂~°∞˚"å =~°æO PHõi¬OK«QÆÅ∞æ`«∞Ok.
JÖÏOѨÙÊ_»∞ ÃÑ·H˜ ''*Ïu "≥Ú`«ÎO—— Ü≥ÚHõ¯ áÈ~å@OQÍ Jk =ºHõÎ=∞=Ù`«∞Ok. HÍx
"åã¨Î"åxH˜ Jk |Ü«∞˜H˜ HõxÑ≤OKÕ ÅHõΔ}O =∂„`«"Õ∞. ™ê~åOâ◊OÖ’ Jk ZѨÙÊ_»∂
|∂~°∞˚"å áÈ~å@"Õ∞. „Ѩ^è•#OQÍ |∂~°∞˚"år „ѨÜ≥∂*<åÅ H˘~°‰õΩ [iˆQ áÈ~å@"Õ∞——.
''J~Ú`Õ H˘xfl *Ï`«∞Å∞ J}QÆ^˘Hõ¯|_»_®xH˜ =ºuˆ~HõOQÍ HÍi‡Hõ=~°æO U
q^èŒOQÍ#∂ áÈ~å_»~å^Œx n#~°÷O HÍ^Œ∞.——
¿Ñ~°∞`À K«ÖÏ=∞}˜Ö’ L#fl ã≤.Ñ≤.S. Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì (=∂i¯ûã¨∞ì)Å∞. `«#‰õΩ#fl
JkèHÍ~°|ÖÏhfl, q∞e@s |ÖÏxfl ˆHO„nHõiOz „Ѩ*Ï"åOKè«#∞ x~åÌH˜Δ}ºOQÍ
J}z"ÕÜ«∞_®xH˜ WOk~åQÍOkè ã≤^ŒúѨ_ç`Õ, Jk Jã¨Å∞ „Ѩ*ÏáÈ~å@"Õ∞ HÍ^Œh,
ˆH=ÅO H˘kÌ=∞Ok |∂~°∞˚"å Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅ~Ú# „Ѩ*Ï„^ÀǨïÅ∞
H˘#™êyã¨∞Î#fl qzÛù#fl K«~°ºÅ∞ =∂„`«"Õ∞#h. ~å¢ëêìxfl qÉèílOK«_»O *ÏuѨ@¡ f~°x
JѨKå~°"Õ∞ Q͉õΩO_®, =∂i¯û*ÏxH˜ ‰õÄ_® ѨÓiÎ =ºuˆ~Hõ=∞h ã≤.Ñ≤.S. =∂i¯ûã¨∞ì
áêsì "å~°∞ f„=`«~°OQÍ „ѨKå~°O KÕã¨∂Î, `«=∞ J#∞K«~°∞efl D áÈ~åÏxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ
ã¨g∞HõiOK«_®xH˜, `«^•fi~å D áÈ~åÏxfl "≥#∞fláÈ@∞á⁄_»=_®xH˜ Ѩ_»~åx áê@¡hfl
Ѩ_»∞`«∞<åfl~°∞. ÃÑ·QÍ Z˜ì Ѩiã≤÷uÖ’#∂ D áÈ~å@ XuÎ_çH˜ ÖÁOyáÈ~å^Œ»x ã≤.Ñ≤.S.
"å~°∞ WOk~åQÍOnèx ÃÇÏK«Ûiã¨∂Î f~å‡<åÅ∞ ‰õÄ_® KÕã¨∞Î<åfl~°∞. D áÈ~åÏxfl
=ºuˆ~H˜ã¨∂Î WOk~åQÍOnèè K≥ѨÙ`«∞#fl HÍ~°}ÏÅ∞ KåÖÏ ¿ÑÅ="≥∞ÿ#q. JO^Œ∞‰õΩ
["å|∞Å∞ J<ÕHõ ~°∂áêÖ’¡ KåÖÏ=∞Ok Wk=~°ˆH ~åâß~°∞. ''Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì"å~°∞——
D áÈ~åÏxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ Ñ‘_ç`« „Ѩ[efl ã¨g∞HõiOK«_®xH˜, =∂i¯û[O Ѩ@¡
Jaè=∂#O L#fl"åiÖ’ QÆO^Œ~°QÀà◊O ÖËѨ_®xH˜ D H˜Ok "å^Œ#Å∞ KÕã¨∞Î<åfl~°∞.
D "åºã¨OÖ’ „Ѩ`ÕºH˜Oz D "å^Œ#‰õΩ =∂„`«"Õ∞ ["å|∞ ~åÜ«∞_®xH˜
„Ѩܫ∞uflã¨∞Î<åfl#∞.
D ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ [#~°ÖòQÍ =∂i¯ûã¨∞ìÅ=∞#∞‰õΩ<Õ "åi=∞^茺 qxÑ≤ã¨∞Î#fl "å^Œ#eq
(1) Wk |∂~°∞˚"å, Éèí∂™êfi=∞º=~åæÅ∞ H˘#™êyã¨∞Î#fl L^Œº=∞O HÍ|˜ì nxH˜ =∞^ŒÌ`«∞
W=fi~å^Œ∞. (2) WÖÏO˜ L^Œº=∂Å∞ ^Õâ◊OÖ’ H˘#™êQÆ∞`«∞#fl =º=™êÜ«∞ qѨ¡"åxfl
ѨHõ¯^•i Ѩ˜ì™êÎ~Ú HÍ|˜ì =ºuˆ~H˜OKåe. (3) =∂i¯û[O XHõ *Ïu ã¨"≥∞ÿHõº`«#∞
|ÅѨ~°∞ã¨∞ÎOk HÍx qzÛù#fl`«#∞ |ÅѨ~°Û^Œ∞. JÖÏ |ÅѨ~°Û_»O =∂i¯û*ÏxH˜
=ºuˆ~HõO. (4) D áÈ~åÏxfl Ô~O_»∞ *Ï`«∞Å =∞^茺 áÈ~å@OQÍ ZO^Œ∞‰õΩ
ÉèÏqOK«~å^Œ∞?
ÃÑ· "å^Œ#Ö’¡ XHõ˜, =¸_»∞ "å^Œ#Å∞ Hõ=¸ºx[O, =∂i¯û[O ¿Ñ~°∞`À D
L^Œº=∂xfl =ºuˆ~H˜OK«_»OÖ’ ã≤.Ñ≤.S. Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì (=∂i¯ûã¨∞ì)Å∞ Hõeã≤
KÕ¿ã"Õ. Ô~O_À"å^•xfl ''=∂i¯ûã¨∞ì——Å`À áê@∞ =∂"À PÖ’K«<å q^è•<åxfl
P"≥∂kã¨∞Î<åfl=∞x K≥ѨÙʉõΩ<Õ =∞iH˘O`« =∞Ok ‰õÄ_® H˘#™êyã¨∞Î<åfl~°∞.
<åÅæ="å^ŒO D áÈ~åÏxfl ã¨=∞i÷OK«_®xH˜ ã≤^Œú=∞~Ú# H˘O`« =∞Ok Hõ=¸ºxã¨∞ì
Jaè=∂#∞Ö’¡ #∞Oz =™ÈÎOk. "≥Ú`«ÎO g∞^Œ =∂i¯û[O ¿Ñ~°∞`À `«~°`«=∞ ™ê÷~ÚÖ’
ÃÑ· <åÅ∞QÆ∞ "å^Œ#Å∞ H˘#™êQÆ∞`«∞<åfl~Ú. XH˘¯Hõ¯ "å^•<Õfl ѨijeOK«∞^•O.
"≥Ú^Œ˜ "å^ŒO Wk |∂~°∞˚"å, Éèí∂™êfi=ÚÅ L^Œº=∞O HÍ^• J<Õk. `«Ñ¨Ê‰õΩO_®
™ê~åOâ◊OÖ’ Wk |∂~°∞˚"å L^Œº=∞"Õ∞. W^Õ HÍ^Œ∞ „ѨѨOK«=∞O`«Ï [iˆQ *Ï`«∞Å

6. 10 k „Ѩ*Ï™êfi=∞º`≥ÅOQÍ} Kåi„`«HõѨ„`åÅ∞ k 11
JÖÏO˜ áÈ~åÏʼnõΩ =∞^ŒÌ`«∞ W"åfieû =zÛ#ѨÙÊ_»∞, P áÈ~åÏÖ’¡ LO_Õ
<åÜ«∞Hõ`«fiO Jaè=$kúHõ~°=∞~Ú#^• HÍ^• J<Õ q+¨Ü«∂xH˜ „áê=ÚYº`« hÜ«∂eû#
ѨxÖË^Œ∞. D ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ HÍ„"Õ∞_£ ™êìe<£ WÖÏ K≥áêÊ~°∞.
''™ê„=∂[º"å^Œ x~°ƒùO^èŒO J=∞Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞#fl Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ [iˆQ *ÏfÜ≥∂
^Œº=∂Ö’¡ qѨ¡= ÅHõΔ}ÏʼnõΩ x^Œ~°≈<åÅ∞QÍ P L^Œº=∂Ö’¡ HÍi‡Hõ=~°æ â◊‰õΩÎÅ
„Ѩ"Õâ◊OQÍx, qѨ¡=Hõ~° ÖË^• iѨa¡Hõ<£ HÍ~°º„Hõ=∞OQÍx, „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ „áêuѨkHõQÍx
`«Ñ¨Êxã¨iQÍ LO_ç f~åeû# ѨxÖË^Œ∞. Pá¶ê…x™ê÷<£ ™êfi`«O„`«ºO H˘~°‰õΩ JK«Û˜
Jg∞~°∞ (Ѷ¨Óº_»ÖòÖÏ~°∞¤) H˘#™êyã¨∞Î#fl áÈ~å@O, Jg∞~°∂ J`«x J#∞K«~°∞Å∂
~åK«iHõ"å^Œ Jaè„áêÜ«∂ʼnõΩ Hõ@∞ì|_ç L#fl"åˆ~ J~Ú#ѨʘH©, Jk
™ê„=∂[º"å^•xfl |ÅÇ‘Ï#Ѩ~°z, z<åflaè#flO KÕÜ«∞QÆÅ∞æ`ÀOk HÍ|˜ì "åã¨Î"åxH˜
qѨ¡=Hõ~° áÈ~å@"Õ∞.
HÍ|˜ì Jaè=$kú q~À^茉õΩÅ∞ <åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤Ïã¨∞Î<åfl~°<Õ HÍ~°}O`À D áÈ~°Ïxfl
x~°ã≤OKåÅ#_»O =∂i¯û[O HÍ^Œ∞ ã¨iHõ^•, JO^Œ∞‰õΩ =ºuˆ~HõO ‰õÄ_». WHõ¯_»
`ÕÅ∞ÛHÀ=Åã≤O^ŒÖÏ¡ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ H˘#™êQÆ∞`«∞#fl „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ qѨ¡"åxH˜ J_»¤OH˜QÍ
L#fl |_® ÃÑ@∞ì|_ç^•s, |_® Éèí∂™êfi=∞º =~åæʼnõΩ K≥Ok# „ѨÉèí∞`åfixfl D áÈ~å@O
„Ѩ`«ºHõΔOQÍ QÍx, Ѩ~ÀHõΔOQÍ QÍx |ÅÇ‘Ï# Ѩ~°∞™ÈÎO^• ÖËHõ |ÅѨ~°∞™ÈÎO^• J<Õk
=∂„`«"Õ∞. WOy`« *Ï˝#=Ú#fl „Ѩu XHõ¯iH© D áÈ~å@O U ^Œ$+≤ì`À K«∂ã≤<å
„Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ qѨ¡"åxfl |ÅÇ‘Ï#Ѩ~°Û^Œh, JO^Œ∞‰õΩ aè#flOQÍ, JÖÏO˜ qѨ¡"åxH˜
J_»∞¤QÍ xeÛ L#fl „ѨÉèí∞`åfi<Õfl |ÅÇ‘Ï# Ѩ~°∞ã¨∞ÎO^Œh J~°÷=∞=Ù`«∞Ok.
WHõ Ô~O_»= "å^ŒO. WÖÏO˜ áÈ~åÏÅ∞ ^Õâ◊OÖ’ H˘#™êQÆ∞`«∞#fl #∂`«#
„Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ qѨ¡"åxfl ѨHõ¯^•i Ѩ˜ìOK«"å J<Õk. "≥Ú^Œ x~°‚~ÚOK«∞HÀ"åeûOk
Jã¨Å∞ xiú+¨ì ~°∂ѨOÖ’ [~°∞QÆ∞`«∞#fl P *Ï`«∞Å áÈ~å@OÖ’ P<å˜ ™ê=∂lHõ
qѨ¡"åxH˜ „Ѩ`«ºHõΔOQÍQÍx, Ѩ~ÀHõΔOQÍQÍx `À_»Ê_Õ á⁄>ˇx¬Ü«∂e©ãπ U=∞~Ú<å
L<åflÜ«∂ ÖË^• J<Õk. JÖÏO˜ á⁄>ˇh¬Ü«∂e©ãπ U=∞~Ú<å L<åflÜ«∞<Õ x~åú~°}‰õΩ
=¿ãÎ P áÈ~åÏxH˜ HÍi‡Hõ=~°æO `«Ñ¨Ê‰õΩO_® `«# =∞^ŒÌ`«∞xã¨∞ÎOk. J~Ú`Õ P
áÈ~å@O „Ѩ[Å ˆHΔ=∞O H˘~°ˆH [~°∞QÆ∞`«∞#fl@∞ì HõxÑ≤ã¨∞Î<åfl ™ê~åOâ◊OÖ’ |∂~°∞˚"å
=~°æ „ѨÜ≥∂[<åÅ H˘~°ˆH, |∂~°∞˚"å <åÜ«∞Hõ`«fiO H˜O^Œ<Õ [~°∞QÆ∞`ÀO^Œ<Õ q+¨Ü«∂xfl
HÍi‡Hõ=~°æO Z#fl_»∂ =∞iÛáÈ^Œ∞. JÖÏO˜ áÈ~åÏxfl ™ê^茺=∞~Ú`Õ P<å_»∞ L#fl`«
™ê÷~ÚÖ’ [~°∞QÆ∞`«∞#fl =~°æáÈ~åÏxfl ѨHõ¯^•i Ѩ˜ìOK«_®xˆH |∂~°∞˚"å =~°æO
„Ѩܫ∞uflã¨∞ÎOk. ™ê^è•~°}OQÍ JÖÏO˜ L^Œº=∂Ö’¡ „Ѩ[Ö’¡ =~°æ^Œ$+≤ìx Ö’Ñ≤OѨ*Ëã≤
Jxfl=~åæÅ „ѨÜ≥∂[<åÅ∞ XHõ¯>Ë#<Õ J"åã¨ÎqHõ "å`å=~°}O ã¨$+≤ìOѨ|_»∞`«∞Ok.
L^Œº=∞O ™êfi`«O„`åºxfl JiHõ@ì_»O. "À˜OQÆ∞ ǨωõΩ¯#∞ Ѩiq∞`«O KÕÜ«∞_»O,
ÉèÏëêaè=$kú #iHõ@ì_»O, áê~î°âßÅÅ#∞ =¸ã≤"ÕÜ«∞_»O, JÖÏ<Õ XHõ *Ïu Jaè=$kúx
JiHõ>Ëì `«k`«~° K«~°ºÅ‰õΩ Ñ¨Ó#∞HÀ_»O, =¸ÅOQÍ |∂~°∞˚"å =~åæxÔHO`« #+¨ìO
"å˜Å∞¡`«∞O^À ^•^•Ñ¨Ù HÍi‡Hõ=~°æO á⁄O^Õ #+¨ìO ‰õÄ_» JO`«HõO>Ë `«‰õΩ¯"Õg∞
HÍ^Œ∞. JÖÏO˜ Ѩiã≤÷`«∞Å∞ J}QÆ^˘Hõ¯|_»∞`«∞#fl *ÏuH˜ K≥Ok# HÍi‡Hõ=~°æO "Õ∞^è•q
â◊‰õΩÎÅ ã¨fi`«O„`åaè=$kúx JiHõ@ì_®xH˜ =∂„`«"Õ∞ LѨHõi™êÎ~Ú.——
HÍ„"Õ∞_£ ™êìe<£ ~åã≤# ÃÑ· q+¨Ü«∂xfl |˜ì Ѷ¨Óº_»e[O |ÅOQÍ LO_ç J<ÕHõ
*Ï`«∞Å`À ‰õÄ_ç# ~å[ºOQÍ L#fl ^Õâ◊OÖ’ [iˆQ ™ê=∂lHõ qѨ¡=OÖ’ *Ï`«∞Å
ã¨=∞㨺 ‰õÄ_® ÃÑ#"Õã¨∞H˘x LO@∞O^Œx J~°÷=∞=Ù`«∞Ok. JÖÏO@ѨÙÊ_»∞ P ã¨=∞㨺
xiú+¨ì=∞~Ú# áÈ~å@ ~°∂ѨO fã¨∞‰õΩ<Õ Ñ¨HõΔOÖ’ P<å_»∞ ^Õâ◊OÖ’ H˘#™êQÆ∞`«∞#fl
™ê=∂lHõ qѨ¡"åxH˜ QÍh, „ѨѨOK« HÍi‡Hõ qѨ¡"åxH˜ QÍh, „Ѩ`«ºHõΔOQÍ<À,
Ѩ~ÀHõΔOQÍ<À ZO`À H˘O`« #ëêìxfl HõeyOKÕ „Ѩ`ÕºHõ Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ `«Ñ¨Ê
ã¨~°fi™ê^è•~°}OQÍ HÍi‡Hõ =~°æO `«Ñ¨Ê‰õΩO_® JÖÏO˜ áÈ~åÏʼnõΩ =∞^ŒÌ`«∞ x"åfie,
Wã¨∞ÎOk ‰õÄ_». „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ qѨ¡"åÖ’¡ ÉèÏQÆOQÍ#∂, P qѨ¡"åÅ`À ÃÑ#"Õã≤H˘h
Jq H˘#™êQÆ∞`«∂ LO_»_»"Õ∞ JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O.
D q+¨Ü«∂<Õfl HÍ„"Õ∞_£ ™êìe<£ D H˜Ok =∂@Ö’¡ q=iOKå~°∞.
''™ê„=∂[º"å^•xfl |ÅÇ‘Ï# Ѩ~°z, Ѩ_»Q˘@ì_®xH˜ `À_»Ê_Õ *Ï`«∞Å áÈ~åÏʼnõΩ
`«Ñ¨Ê‰õΩO_® =∞^ŒÌ`«∞ x"åfiÅx n#~°÷O. ™ê„=∂[º"å^•xfl HÍáê_ç |ÅѨ~°KÕ
L^Œº=∂Å#∞ Z˜ì Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡#∂ ã¨=∞i÷OK«~å^Œ∞.——
*Ï`«∞ŠǨωõΩ¯Å‰õΩ ã¨O|OkèOz# ã¨=∞#fiÜ«∞O ã¨OѨÓ~°‚=∞~Ú# „Ѩ`ÕºHõ ã¨=∞㨺
HÍ^Œ∞. Jk HÍi‡Hõ qѨ¡"åxH˜ ã¨O|OkèOz# [#~°Öò ã¨=∞㨺֒ XHõ ÉèÏQÆ"Õ∞.
"≥Ú`«ÎO ã¨=∞㨺֒ Jk XHõ ÉèÏQÆO HÍ|˜ì "≥Ú`«ÎO ã¨=∞㨺#∞ Ѩi+¨¯iOKÕ ^Œ$HõÊ^äŒOÖ’
ÉèÏQÆOQÍ<Õ ^•xfl Ѩi+¨¯iOKåe.——
HÍ|˜ì xiÌ+¨ì ~°∂ѨOÖ’ [~°∞QÆ∞`«∞#fl *Ï`«∞Å áÈ~åÏʼnõΩ =∞^ŒÌ`«∞ W"åfiÖÏ
ÖË^• Jx PÖ’zOK«∞‰õΩ<Õ@ѨÙÊ_»∞ HÍi‡Hõ=~°æO `ÕÅ∞ÛHÀ"åeûOk Ô~O_Õ Ô~O_»∞
q+¨Ü«∂Å∞ – P áÈ~å@O ^Õâ◊OÖ’ JѨÙÊ_»∞ H˘#™êQÆ∞`«∞O_Õ ™ê=∂lHõ qѨ¡"åxH˜
„Ѩu|O^èŒHõ=∂ HÍ^• J<Õk XHõ˜. „ѨѨOK« ™È+¨eã¨∞ì qѨ¡"åxH˜ U
"≥∂`å^Œ∞Ö’#~Ú<å „Ñ¨u|O^èŒHõ=∂ J<Õk =∞~˘Hõ˜. Jk ÃÑ· q+¨Ü«∂Ö’¡
„Ѩu|O^èŒHõ=∞~Ú`Õ Z˜ì Ѩiã≤÷uÖ’#∂ P áÈ~åÏxH˜ HÍi‡Hõ=~°æO `«#
=∞^ŒÌ`«∞x=fi^Œ∞. „Ѩu|O^èŒOHõO HÍHõáÈ`Õ `«Ñ¨Ê‰õΩO_® =∞^ŒÌ`«∞ Wã¨∞ÎOk. JO`ÕHÍ^Œ∞

7. 12 k „Ѩ*Ï™êfi=∞º`≥ÅOQÍ} Kåi„`«HõѨ„`åÅ∞ k 13
ѨÙ~ÀQÆq∞ã¨∞Î#fl HÍÅOÖ’<Õ „a˜+π, „ÃѶOz, [~°‡<£, WÏeÜ«∞<£ `«k`«~° „Ѩ[Å∞
*Ï`«∞Å∞QÍ ~°∂á⁄O^•~°∞——.
''J~Ú`Õ ÃÑ· L^•Ç¨Ï~°}Ö’ PÜ«∂ „Ѩ[Å∞ „Ѩ`ÕºHõ *Ï`«∞Å∞QÍ ~°∂á⁄O^Œ_»O`À
áê@∞QÍ<Õ, J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ ã¨fi`«O„`« *ÏfÜ«∞ „ѨÉèí∞`åfiÅ∞QÍ ‰õÄ_® ~°∂á⁄O^•~Ú.
JO>Ë „a˜+¨μ, „ÃѶOz JÖÏ<Õ `«k`«~° *Ï`«∞Å∞ „a˜+¨μ =ÔQ·~å *ÏfÜ«∞ „ѨÉèí∞`åfiÅ∞QÍ
‰õÄ_® ~°∂á⁄O^•~Ú. P „Hõ=∞OÖ’ S~°¡O_»∞ ÉèÏQÆ™êfiq∞ HÍÖË^Œ∞. J~Ú<å ѨtÛ=∞
Ü«¸~°Ñ¨Ù‰õΩ K≥Ok# ÃÑ· [#~°Öò ÅHõΔ}O JO^Œ∞=¸ÅOQÍ =∂~°^Œ∞.——
''`«∂~°∞Ê Ü«¸~°Ñ¨ÙÖ’ Ѩiã≤÷u =∞~À q^èŒOQÍ #_çzOk. ѨtÛ=∞ Ü«¸~°Ñ¨ÙÖ’
*Ï`«∞Å∞ ã¨fi`«O„`« *ÏfÜ«∞ „ѨÉèí∞`åfiÅ∞QÍ ~°∂á⁄Ok`Õ, `«∂~°∞Ê Ü«¸~°Ñ¨ÙÖ’ J<ÕHõ
*Ï`«∞Å`À ‰õÄ_ç# |Ǩï*Ï`«∞Å „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ (=∞bì <Õ+¨#Öò ¿ãìòû) U~°Ê_®¤~Ú.
J¢™Èì – ǨÏOQÆs, ~°ëêº „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ JÖÏO˜"Õ. P¢ã≤ìÜ«∂Ö’ [~°‡#∞¡ ~å[H©Ü«∞OQÍ
KåÖÏ Jaè=$kú K≥Ok# *Ïu HÍ|˜ì P¢ã≤ìÜ«∂Ö’x `«k`«~° *Ï`«∞Åxfl˜h ã¨"≥∞ÿHõºO
KÕã≤ XˆH „ѨÉèí∞`«fiO H˜O^Œ ã¨g∞HõiOKÕ ÉÏ^茺`«#∞ [~°‡#∞¡ x~°fiiÎOKå~°∞. ǨÏOQÆsÖ’
L#fl *Ï`«∞Åxfl˜Ö’#∂ Jaè=$kú*ˇOk# =∂Qͺ~°∞Ê JHõ¯_» „ѨÉèí∞`åfi<Õfl~°Ê~°K«_®xH˜
ѨÓ#∞‰õΩ<åfl~°∞. `«^•fi~å "å~°∞ ǨÏOQÆsÖ’ L#fl q∞ye# *Ï`«∞ÅxflO˜h ã¨"≥∞ÿHõºO
KÕÜ«∞QÆÖÏæ~°∞. â◊H˜Î=O`«"≥∞ÿ ÉÏQÍ ã¨OѶ¨∞˜`«"≥∞ÿ Kåi„`«Hõ Ѩi}Ï=∞OÖ’ U~°Ê_ç L#fl
Ji™êì„Hõ˜H± q∞Å@s |∞º~å„Hõã‘ PkèѨ`«ºOÖ’ LO_ç# „ˆQ@∞ ~°+¨º#∞¡, ~°ëêºÖ’x
`«k`«~° *Ï`«∞Åxfl˜h ã¨"≥∞ÿHõºO KÕÜ«∞QÆÅ ÉèÏ~åxfl =Ç≤ÏOKå~°∞.
''`«∂~°∞Ê Ü«¸~°Ñ¨ÙÖ’ Ѩiã≤÷u JÖÏ #_çzOk. JO>Ë ZHõ¯_»~Ú`Õ Ñ¶¨Óº_»e[O
JѨʘH˜OHÍ x~°∂‡eOѨ|_»ÖË^À, ZHõ¯_»~Ú`Õ ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O KåÅ
|ÅÇ‘Ï#OQÍ LO^À, ZHõ¯_»~Ú`Õ "≥#Hõ‰õΩ <≥@ì|_»¤ *Ï`«∞Å∞ JѨʘH˜OHÍ Pi÷HõOQÍ
ã¨OѶ¨∞˜`«=∞~Ú ã¨=∞„QÆ *Ï`«∞Å∞QÍ Jaè=$kú K≥O^Œ_»OÖ’ [Ü«∞„Ѩ^ŒO HÍÖË^À
JÖÏO˜ KÀ@¡ WÖÏO˜ |Ǩï=∞`«∞Å „ѨÉèí∞`åfiÖË~°Ê_Õ „Ѩ`ÕºHõ Ѩ^Œúu J=∞Ö’¡H˜
=zÛOk.——
''HÍx `«∂~°∞Ê Ü«¸~°Ñ¨ÙÖ’ ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O „Hõ=∞OQÍ Jaè=$kú K≥O^Œ
™êyOk. "åºáê~° ~°"å}Ï=∂~åæÅ∞ Jaè=$kú K≥O^Œ™êQÍ~Ú. ÃÑ^ŒÌ ÃÑ^ŒÌ Ѩ@ì}ÏÅ∞
"≥Å∞ã¨∞Î<åfl~Ú. *Ï`«∞Å∞ Pi÷HõOQÍ ™œ+¨ì"åxfl á⁄O^Œ™êQÍ~Ú. "≥#∞Hõ|_»¤ *Ï`«∞Å
ã¨Î|ú rq`«OÖ’ <≥ÅH˘O@∞#fl ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O "åix L`ÕÎ[ѨiÛ, HÍ~åºK«~°}‰õΩ
ѨÙiH˘Å∞Ê`ÀOk. „ÃÑã¨∞û, käÜÕ∞@~ü =ÔQ·~åÅÖ’ =zÛ# Jaè=$kú =¸ÅOQÍ#∂,
szëêìò (Pã≤Ü«∂) _»∂º=∂ (~°ëêº) =ÔQ·~å âßã¨#ã¨ÉèíÅ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ
=¸ÅOQÍ#∂, ''*ÏfÜ«∞ ÉèÏ"åÅ∞—— "åiÖ’ |ÅѨ_»™êQÍ~Ú. Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∞#fl
„Ѩ[Ö’¡ L#fl qaè#fl =~åæÅ „ѨÜ≥∂*<åÅ∞ aè#flaè#flOQÍ LOÏÜ«∞<Õ Ü«∞^ä•~°÷O
=∞~°∞QÆ∞# Ѩ_çáÈ`«∞Ok. „Ѩ`ÕºH˜Oz ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞¡ `«=∞‰õΩ#fl „ѨKå~° ™ê^èŒ<åÅxfl˜h
„ѨÜ≥∂yOz JÖÏO˜ "å`å=~°}Ïxfl ã¨$+≤ìOK«_»OÃÑ· ˆHO„nHõi™êÎ~°∞. HÍx JÖÏO˜k
[~°QƉõΩO_® `«# â◊H˜Î#O`å qxÜ≥∂yOz HÍi‡Hõ=~°æO K≥·`«#º ѨÓi`«OQÍ
Hõ$+≤KÕÜ«∂e. JO`ÕHÍx XHõ „Ѩ=∂^ŒO [iˆQ J=HÍâ◊O LOk Hõ^• Jx U^À XHõ
"≥∂`å^Œ∞Ö’ P<å˜ ™ê=∂lHõ qѨ¡"åxH˜ `À_»Ê_Õ á⁄>ˇx¬Ü«∂e©ãπ L#fl L^Œº=∂xfl
x~°ã≤OK«_»O á⁄~°áê@∞. JÖÏO˜k ™ê=∂lHÍaè=$kúѨ@¡#∂, =∂i¯û[O Ѩ@¡#∂
JѨKå~°"Õ∞ J=Ù`«∞Ok. P ^èÀ~°}˜ HÍi‡Hõ=~°æ Jã¨=∞~°÷`«‰õΩ zǨÏflO `«Ñ¨Ê, ã¨=∞~°÷`«‰õΩ
ZO`« =∂„`«O zǨÏflOHÍ^Œ∞. D q+¨Ü«∞OÖ’ ''"Õˆ~fi~°∞QÍ Ñ¨Ù~ÀQÆq∞OK«O_ç, Hõeã≤
^≥|ƒH˘@ìO_ç—— J<Õ Öˇx<£ ã¨∂H˜Î HÍi‡Hõ=~°æO ã¨^• QÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀQÆÖÏæe.
WHõ =¸_»= "å^ŒO =∂i¯û[O XHõ *Ïu ã¨"≥∞ÿHõº`«#∞ |ÅѨ~°∞ã¨∞ÎOkQÍx,
qzÛù#fl`«‰õΩ `À_»Ê_»^Œ∞ J<Õk. Wk „Ѩã¨∞Î`«O PO„^茄Ѩ^Õâò LÉèíÜ«∞„áêO`åÖ’¡#∂
H˘#™êQÆ∞`«∞#fl ~å¢+¨ì qÉèí[<À^Œº=∂xfl ^Œ$+≤ìÖ’ LOK«∞H˘x KÕÜ«∞|_»∞`«∞#fl"å^Œ#.
ã≤.Ñ≤.S, Hõ=¸ºxã¨∞ìáêsì (=∂i¯ûã¨∞ì) =ÔQ·~åÅO`å W^Õ q+¨Ü«∂xfl K≥qÖ’ WÅ∞¡
QÆ@∞ìH˘x T^Œ~°Q˘_»∞`«∞<åfl~°∞. PO„^茄Ѩ^Õâò Ô~O_»~ÚáÈ`Õ =KÕÛ ™È+¨e[O
PyáÈ`«∞#fl>Ëì"å~°∞ "åáÈ`«∞<åfl~°∞. JÖÏ "åkOKÕ "å~°O`å ~°ëêºÖ’QÍh, =∞~À
KÀ@QÍh WÖÏO˜ ~å¢+¨ìqÉèí[<À^Œº=∂Ö’¡ HÍi‡Hõ=~°æO =∞^ŒÌ`«∞~ÚzÛ#@∞ì ^•YÖÏÅ∞
HõxÑ≤OK«_»O ÖË^Œ∞ Hõ^• Jx ‰õÄ_® JOÏ~°∞. JO`ÕHÍHõ ™êìe<£QÍx, Öˇx<£QÍx
*Ï`«∞Å#∞ QÆ∞iOp, *Ï`«∞Å ™êfi`«O„`åºxfl QÆ∞iOp ~åâ߈~QÍx, XˆH*ÏuÖ’ J<ÕHõ
HÍ~°}ÏÅ#∞ ѨÙ~°ã¨¯iOK«∞H˘x [iˆQ „áêOfÜ«∞ qÉèË^•Å#∞ QÆ∞iOz ZHõ¯_®
~åÜ«∞ÖË^Œ∞ Hõ^• Jx ‰õÄ_® JOÏ~°∞. „Ѩ`ÕºH˜Oz PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’ H˘#™êQÆ∞`«∞#fl
„áêOfÜ«∞ L^Œº=∂Å∞ ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å, Éèí∂™êfi=ÚÅ L^Œº=∂Å∞ HÍ|˜ì WO^Œ∞Ö’
áêÖÁæ#_»O ^•fi~å Ñ‘_ç`« „Ѩ[efl pÅÛ_»O =∂„`«"Õ∞ [iy „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ qѨ¡"åxH˜
#+¨ìO "å˜Å∞¡`«∞O^Œx ‰õÄ_» JOÏ~°∞. D q+¨Ü«∂xfl ™êHõźOQÍ Ñ¨ijeOKåe.
*Ï`«∞Å ã¨=∞㨺#∞ q=iã¨∂Î HÍ„"Õ∞_£ ™êìe<£ D q^èŒOQÍ ~åâß~°∞.
''*Ïu J<Õk ˆH=ÅO K«i„`«‰õΩ ã¨O|OkèOz# XHõ JOâ◊O =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞.
xiÌ+¨ì=∞~Ú# XHõ â◊HÍxH˜ K≥Ok#, JO>Ë Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∞#fl ÃÑ@∞ì|_ç^•s
q^è•#Ѩ٠â◊HÍxH˜ K≥Ok# Kåi„`«HÍOâ◊O ‰õÄ_®. Ѷ¨Óº_»e[O x~°∂‡Å#, ÃÑ@∞ì|_ç^•s
q^è•#O Jaè=$kú [iˆQ „Hõ=∞OÖ’<Õ, ÃÑ· "å˜`À áê@∞QÍ<Õ „Ѩ[Å∞ *Ï`«∞Å∞QÍ
~°∂á⁄O^Õ „Hõ=∞O ‰õÄ_® [~°∞QÆ∞`«∞Ok. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ Ñ¨tÛ=∞ Ü«¸~°ÑπÖ’ JÖÏ<Õ
[iyOk. Ѷ¨Óº_»Öò J<≥·Hõº`«#∞ x~°∂‡eOz, ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O q[Ü«∞=O`«OQÍ

8. 14 k „Ѩ*Ï™êfi=∞º`≥ÅOQÍ} Kåi„`«HõѨ„`åÅ∞ k 15
ѨÓ~°fiO L#fl ã¨fiÜ«∞O ã¨OѨÓ~°‚ „QÍg∞} =º=ã¨÷ #tOzáÈ~ÚOk HÍx, ^•x™ê÷<Õ
ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O Jaè=$kú K≥O^ŒÖË^Œ∞. =∂~°∞¯û J#fl@∞ì áê`« q^è•#O #tOz
áÈ~ÚOk, HÍx H˘`«Î q^è•#O ã¨$+≤ìOK«|_»ÖË^Œ∞. Ѷ¨Óº_»Öò =ºuˆ~Hõ L^Œº=∞O
™ê„=∂[º =ºuˆ~Hõ áÈ~å@OÖ’ ÉèÏQÆOQÍ<Õ H˘#™êyOk. ™ê„=∂[º "å^•xH©, "≥Ú`«ÎO
„Ѩ*ÏhHÍxH˜ =∞^茺#∞#fl "≥·~°∞^茺"Õ∞ „Ѩ^è•# "≥·~°∞^茺OQÍ =ÚO^Œ∞H˘zÛOk. JO^Œ∞=Å¡
=∞#^Õâ◊OÖ’ *ÏfÜ«∞ K≥·`«#ºO, ™ê„=∂[º"å^Œ =ºuˆ~Hõ K≥·`«#ºOÖ’ ÉèÏQÆOQÍ<Õ
~°∂á⁄OkOk. ɡOQÍÅ∞ qÉèí[#‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ JHõ¯_» [iy# áÈ~å@O =∞#^Õâ◊OÖ’
*ÏfÜ≥∂^Œº=∞O (*Ï`«∞Å L^Œº=∞O) P~°OÉèÏxH˜ <åOk. P L^Œº=∞O #∞O_ç á⁄Ok#
L`ÕÎ["Õ∞ PO„^èŒ*Ïu L^Œº=∂xH˜ JO‰õΩ~°"≥∞ÿOk. HÍO„ÔQã¨∞‰õΩ <åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤Ïã¨∞Î#fl
|∂~°∞˚"å=~°æO qaè#fl *Ï`«∞ʼnõΩ K≥Ok# „Ѩ*ÏhHÍxfl ™ê„=∂[º"å^•xH˜ =ºuˆ~HõOQÍ
ã¨g∞HõiOK«_»OÖ’ #∂`«#OQÍ Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∞#fl *Ï`«∞Å K≥·`«<åºxH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ
ÉèÏëê „Ñ¨Ü«ÚHõÎ ~å¢ëêìÅ x~å‡}Ïxfl „áêuѨkHõQÍ JOwHõiOzOk. P „áêuѨkHõÃÑ·#<Õ
Jxfl *Ï`«∞bfl ™ê„=∂[º"å^•xH˜ =ºuˆ~HõOQÍ Jk ã¨g∞HõiOK«QÆeyOk. HÍO„ÔQã¨∞
x~å‡}O ‰õÄ_® J^Õ „áêuѨkHõÃÑ· [iyOk. 1947Ö’ „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ qѨ¡"åxH˜
„^ÀǨÏO KÕã≤ ÉèÏ~°`« ^ŒàÏs |_® |∂~°∞˚"å =~°æO (HÍO„Ѩ_®~ü |∂~°∞˚"år)
™ê„=∂[º"å^ŒO`À q∞ÖÏY`ü HÍ=_»O ^•fi~å ~å*ϺkèHÍ~åxfl KÕlH˜¯OK«∞H˘#fl<å˜H˜
*Ï`«∞Å ã¨=∞㨺‰õΩ ã¨OÉOkèOz #O`«=~°‰õΩ L#fl Ѩiã≤÷u Wk.
~°ëêºÖ’ J¢ëÈì – ǨÏOQÆsÅ =∂kiQÍ U^À XHõ Jaè=$kúK≥Ok# *Ïu q∞ye#
*Ï`«∞Å #xflO˜x ã¨"≥∞ÿHõºO KÕÜ«∞_»O WHõ¯_» [~°QÆÖË^Œ∞. „a˜+¨μ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å
#∞O_ç U^À XHõ *ÏuH˜ K≥Ok# |∂~°∞˚"å =~åæxH˜ JkèHÍ~°O ^ŒYÅ∞ HÍ=_»OQÍHõ
^Õâ◊OÖ’ L#fl HÍO„Ѩ_®~ü |∂~°∞˚"år, |_® Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ JkèHÍ~åxfl ǨÏã¨ÎQÆ`«O
KÕã¨∞H˘<åfl~°∞. "åi „ѨÜ≥∂[<åÅ ^Œ$ëêìº ~å¢ëêìÅ∞ ˆH=ÅO áêÅHõ qÉèÏQÍÅ∞QÍ<Õ
LO_ç Pi÷Hõ ~å[H©Ü«∂kèHÍ~°O JO`å ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO KÕuÖ’<Õ ˆHO„nHõ$`«O
HÍ=_»O J=ã¨~°O. JO^Œ∞=Å¡ ''ÉèÏ~°`«*Ïu——, ''ÉèÏ~°fÜ«∞ ã¨O㨯 $u——, ''JYO_»
ÉèÏ~°`«O——, ''ÉèÏ~°`«*Ïu JqÉèÏ[º"≥∞ÿ#k—— "≥Ú^ŒÅQÆ∞ x<å^•Å`À #∂`«#OQÍ Jaè=$kú
K≥O^Œ∞`«∞#fl *Ï`«∞Å Jaè=$kúH˜ D HÍO„Ѩ_®~ü |∂~°∞˚"å, |_® Éèí∂™êfi=ÚÅ KÕ`«∞Ö’¡
L#fl ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO J_»¤OH˜QÍ `«Ü«∂Ô~·Ok. JO^Œ∞=Å¡<Õ ™ê„=∂[º"å^Œ =ºuˆ~Hõ
áÈ~å@HÍÅOÖ’ ÉèÏëê „Ñ¨Ü«ÚHõÎ ~å¢ëêìÅ x~å‡}Ïxfl P"≥∂kOz# HÍO„ÔQ¿ã, f~å
JkèHÍ~°OÖ’H˜ =zÛ# `«~åfi`« PK«~°}Ö’ JO^Œ∞‰õΩ =ºuˆ~H˜OK«™êyOk. ZO`À
~°HõÎ|e^•#O [iy# Ѷ¨e`«OQÍ QÍx z=~°‰õΩ ÉèÏëê „Ñ¨Ü«ÚHõÎ ~å¢ëêìÅ∞ U~°Ê_»ÖË^Œ∞.
Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∞#fl *Ï`«∞Å ã¨=∞㨺 Ѩiëê¯~åxH˜ ÉèÏëê „Ñ¨Ü«ÚHõÎ ~å¢ëêìÅ
x~å‡}O P~°OÉèí"Õ∞ QÍx `«∞k =∂„`«O HÍ^Œ∞. `«=∞ Éèíq+¨º`«∞Î#∞ `å=Ú
"Õ∞^è•=ÙÅ∞ ''*ÏfÜ«∞ ÉèÏ"åÅ——`À L`åûǨÏO á⁄O^Œ_»"Õ∞QÍHõ P ÉèÏ"åxfl qã¨Î $`«OQÍ
"åºÑ≤OѨ*ËÜ«∞_®xH˜ ‰õÄ_® ѨÓ#∞HÀ™êQÍ~°∞.
''HÍx "≥#Hõ‰õΩ <≥@ì|_ç JѨÙÊ_»Ñ¨ÙÊ_Õ "Õ∞Å∞H˘x ã¨fi`«O„`« rq`åxfl HÍOH˜Δã¨∞Î#fl
*Ï`«∞Å∞ ã¨fiO`«O„`« *ÏfÜ«∞ „ѨÉèí∞`åfiÅ∞QÍ ~°∂á⁄O^ŒÖËHõáÈÜ«∂~Ú. ~å*ϺOQÆ
Ü«∞O„`åxfl KåÖÏ HÍÅOQÍ `«# J^Œ∞ѨÙÖ’H˜ fã≤H˘x JkèHÍ~åxfl K«ÖÏ~Úã¨∞Î#fl
*ÏuH˜ K≥Ok# áêÅHõ=~°æ â◊H˜Î=O`«=∞~Ú# „ѨuѶ¨∞@# "åi ^•iHõ_»¤OH˜QÍ
`«Ü«∂~°~ÚºOk. ã¨fi`«O„`« *ÏfÜ«∞ „ѨÉèí∞`«fi x~å‡}ÏxH˜ ѨÓ#∞HÀ=_»OÖ’ "å~°∞
KåÖÏ "≥#Hõ|_®¤~°∞.——
''P q^èŒOQÍ Ñ¨iã≤÷`«∞Å∞ `«∂~°∞Ê Ü«¸~°Ñ¨ÙÖ’x "≥#Hõ|_»¤ *Ï`«∞efl áÈ~å@
=∂~åæxH˜ <≥Ïì~Ú.——
HÍ„"Õ∞_£ ™êìe<£ ~åã≤# ÃÑ· q+¨Ü«∂xfl |˜ì *Ï`«∞Å ã¨=∞㨺 Jxfl ^ÕâßÅÖ’#∂
Jxfl HÍÅÅÖ’#∂ XˆH ~°∂ѨOÖ’ LO_»^Œx J~°÷=∞=Ù`«∞Ok. JO`ÕHÍ^Œ∞ P ã¨=∞㨺
ã¨fiÉèÏ=O Ѷ¨Óº_»e[O x~°∂‡Å#, ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O Jaè=$kú U ^Õâ◊OÖ’, U
HÍÅOÖ’, U "≥∂`å^Œ∞Ö’ [~°∞QÆ∞`«∞O^À P Ѩiã≤÷`«∞ʼnõΩ J#∞QÆ∞}ºOQÍ *Ï`«∞Å
ã¨=∞㨺 ~°∂á⁄O^Œ∞`«∞O^Œx ‰õÄ_® É’^èŒÑ¨_»∞`«∞Ok. HÍ„"Õ∞_£ ™êìe<£ WzÛ# ÃÑ·
L^•Ç¨Ï~°}Ö’ ѨtÛ=∞ Ü«¸~°Ñ¨ÙÖ’ Ѷ¨Óº_»e*Ïxfl x~°∂‡eOK«_®xH˜ [iy# |∂~°∞˚"å
„Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ qѨ¡"åÖ’¡ ÉèÏQÆOQÍ<Õ, „Ѩ^è•#OQÍ Ñ¶¨Óº_»Öò â◊‰õΩÎʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ<Õ
*Ï`«∞Å ã¨=∞㨺 ‰õÄ_® ~°∂á⁄OkOk.
HÍx `«∂~°∞Ê Ü«¸~°Ñ¨ÙÖ’ ‰õÄ_® „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ qѨ¡"åÖ’¡ ÉèÏQÆOQÍ<Õ [iy<å
„Ѩ^è•#OQÍ JkèHÍ~°OÖ’ L#fl XHõ *ÏuH˜ K≥Ok# |∂~°∞˚"å =~åæxH˜, "≥#Hõ‰õΩ
<≥@ì|_»¤ *Ï`«∞ÅÖ’x |∂~°∞˚"å =~åæʼnõÄ =∞^茺 ã¨OѶ¨∞~°¬}QÍ *Ï`«∞Å ã¨=∞㨺
~°∂á⁄OkOk. Kåi„`«Hõ Ѩi}Ï=∞OÖ’ ѨtÛ=∞ Ü«¸~°Ñ¨ÙÖ’ HõO>ˇ PÅâ◊ºOQÍ WHõ¯_»
ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O Pq~°ƒùqOK«_»"Õ∞ JO^Œ∞‰õΩ „Ѩ^è•# HÍ~°}O. HÍ|˜ì Kåi„`«Hõ
Ѩi}Ï=∞ „Hõ=∞OÖ’<Õ *Ï`«∞Å ã¨=∞㨺#∞ J~°÷O KÕã≤HÀ_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOKåe. ÖˉõΩO>Ë
J<ÕHõ `«Ñ¨ÙÊ_»∞ x~°‚Ü«∂ʼnõΩ =zÛ =∂i¯û[O ¿Ñ~°∞`À<Õ =∂i¯û*ÏxH˜ JѨKå~°O
KÕ™êÎO.
=∞#^Õâ◊OÖ’ *Ï`«∞Å ã¨=∞㨺#∞ JÖÏO˜ Kåi„`«Hõ ^Œ$HõÊ^äŒO #∞O_ç
ѨijeOK«∞^•O. Ü«¸~°Ñ¨ÙÖ’ [#~°ÖòQÍ ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∞#fl
HÍÅOÖ’<Õ, =∞#^Õâ◊O „a˜+π =Åã¨QÍ `«Ü«∂~°~ÚOk. ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å PkèѨ`«ºO
H˜O^Œ<Õ =∞#^Õâ◊OÖ’ ÃÑ@∞ì|_ç^•s Pi÷Hõ ã¨O|O^è•Å∞ <≥ÅH˘<åfl~Ú. JO`«‰õΩ

9. 16 k „Ѩ*Ï™êfi=∞º`≥ÅOQÍ} Kåi„`«HõѨ„`åÅ∞ k 17
„Hõ=∞OÖ’ Jxfl˜HõO>ˇ PÅ㨺OQÍ#∂, „Ѩ`ÕºHõ "å`å=~°}OÖ’#∂ x*ÏO ã¨O™ê÷#O
~°^ŒÌ~Ú, P „áêO`«O ‰õÄ_® Ü«¸xÜ«∞<£ „ѨÉèí∞`«fiOÖ’ KÕiOk. P `«~åfi`« 1956
#=O|~°∞Ö’ QÍx PO„^茄Ѩ^Õâò ~å¢+¨ìO J=`«iOK«ÖË^Œ∞. J^≥·<å `≥ÅOQÍ}
ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞¡, Éèí∂™êfi=ÚÅ #∞O_ç =zÛ# f„="≥∞ÿ# „ѨuѶ¨∞@##∞ ÃÑ^ŒÌ =∞#∞+¨μºÅ
XѨÊO^ŒO ^•fi~å K«ÖÏ¡iÛ# `«~åfi`«<Õ PO„^茄Ѩ^Õâò J=`«~°} [iyOk. J~Ú<å
~å*ϺkèHÍ~åxfl `«=∞ ã¨fi„ѨÜ≥∂[<åʼnõΩ LѨÜ≥∂yOK«∞H˘<Õ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ PO„^èŒ,
`≥ÅOQÍ} Éèí∂™êfi=ÚÅ, ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å =∞^茺 JO`«~°æ`« "≥·~°∞^蕺Å∞ K≥ň~QÆ∞`«∂<Õ
=KåÛ~Ú. HÍO„Ѩ_®~ü, |_® Éèí∂™êfi=ÚÅ KÕ`«∞Ö’¡ L#fl „ѨÉèí∞`«fiO „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ
qѨ¡=Hõ~°Î"åºÅ#∞ JO>Ë Ñ¶¨Óº_»e*Ïxfl ã¨=¸ÅOQÍ x~°∂‡eOK«_»O, =º=™ê~ÚHõOQÍ
L#fl ^Õâßxfl áêi„âßq∞Hõ ^Õâ◊OQÍ ~°∂á⁄OkOK«_»O P^èŒ∞xHõ Ü«∞O„`åÅ#∞
LѨÜ≥∂yOz =º=™êÜ«∂xfl Jaè=$kú KÕÜ«∞_»O "≥Ú^ŒÅQÆ∞ Hõ~°Î"åºÅ#∞
ѨÓiÎKÕÜ«∞ÖË^Œ∞. KÕÜ«∞*ÏÅ^Œ∞‰õÄ_». J@∞ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å`À#∂, W@∞ Éèí∂™êfi=∞º
=~åæÅ`À#∂ Jk q∞ÖÏY`ü J~ÚáÈ=_»"Õ∞ JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O. Ѩ~°º=™ê#OQÍ
™ê^è•~°} „Ѩ[Å rq`«O <å<å˜H˜ Hõ+¨ìÉèí∂~Ú+¨ìOQÍ `«Ü«∂Ô~·Ok. „ѨÉèí∞`«fiOÃÑ·
f„="≥∞ÿ# Jã¨O`«$Ñ≤Î "åºÑ≤OzOk. <åÜ«∞Hõ`«fiѨ٠q„^ÀǨÏO =¸ÅOQÍ Jã¨O`«$Ñ≤Î
ˆ~ÔHuÎ# „Ѩ[efl qѨ¡=áÈ~åOÖ’ ã¨OѶ¨∞˜`« Ѩ~°K«_»O [~°QÆÖË^Œ∞. D Ѩiã≤÷`«∞ÅxflO˜
=¸ÅOQÍ 1956Ö’ `≥ÅOQÍ}, PO„^èŒ „áêO`åÅ∞ XˆH ~å¢+¨ìOQÍ ã¨Ob#"≥∞ÿ#ѨʘH˜
Ô~O_»∞ „áêO`åÅ „Ѩ[Å =∞^茺 ã¨∞^Œ$_è»"≥∞ÿ# ã¨OѶ‘∞ÉèÏ=O U~°Ê_»ÖË^Œ∞. JO`ÕHÍ^Œ∞
â◊`åÉÏÌÅ `«~°|_ç "Õ~°∞ "Õ~°∞ ѨiáêÅ# H˜O^Œ rqOK«_®xH˜ JÅ"å@∞ Ѩ_çLO_»_»O
=¸ÅOQÍ PO„^èŒ∞Å∞ "Õ~°∞, `≥ÅOQÍ} "å~°∞ "Õ~°∞ J<Õ =∞#ã¨Î`«fiO W~°∞ „áêO`åÖ’¡#∂
=∂ã≤áÈÖË^Œ∞. D „ѨÉèí∞`«fiO „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ qѨ¡= Hõ~°Î"åºÅ#∞ ѨÓiÎKÕÜ«∞QÆey
L#fl@¡~Ú`Õ JO>Ë Ñ¶¨Óº_»e[O x~°∂‡eOK«|_ç, „Ѩ[Å Pi÷Hõ rq`«O ™êѶ‘QÍ
Jaè=$kú K≥O^Œ_»O [iy LO>Ë P „Hõ=∞OÖ’ Ô~O_»∞ „áêO`åÅ =∞^茺 "Õˆ~fi~°∞
=∞#ã¨Î`åfiÅ∞ #tOz ã¨=∞„QÆ"≥∞ÿ# *ÏuQÍ ~°∂á⁄O^Õ^Õ. HÍx JÖÏO˜k
[~°QÆ#O^Œ∞=Å¡ LÉèíÜ«∞„áêO`åÅÖ’x Éèí∂™êfi=∞º ÃÑ@∞ì|_ç^•s =~åæÅ∞ `«=∞
ã¨fi„ѨÜ≥∂[<åÅHõ=ã¨~°"≥∞ÿ#ѨÙÊ_»ÖÏ¡ „Ѩ[ÅÖ’ L#fl "Õ~åÊ@∞ =∞#ã¨Î`åfihfl, [#~°ÖòQÍ
„ѨÉèí∞`«fiOÃÑ· f„=`«~°OQÍ#∞#fl Jã¨O`«$Ñ≤Îx qxÜ≥∂yOK«∞H˘x „áêOfÜ«∞ qÉèË^•efl
Ô~K«ÛQ˘@ì_»O `ÕeÔH·Ok. ''|Å"≥∞ÿ# ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO LO_®e—— J<Õ ™ê‰õΩ`À qq^èŒ
*Ï`«∞Å∞ ã¨fiÜ«∞O ã¨OѨÓ~°‚*Ï`«∞Å∞QÍ Jaè=$kú K≥O^Œ_®xH˜ PK«~°}Ö’ J_»∞¤Ñ¨_»∞`«∞#fl
ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiOÖ’x áêÅHõ=~åæÅ∞ `«=∞ ã¨fi„ѨÜ≥∂[<åÅ ^Œ$ëêìº XHõѨÙÊ_»∞ XHõ
„áêO`«O "åiH˜, =∞~˘HõѨÙÊ_»∞ WOH˘Hõ „áêO`«O "åiH˜ =∞^ŒÌ`«∞xã¨∂Î ~å=_»O
‰õÄ_» D „áêOfÜ«∞ qÉèË^•Å∞ =∞iO`« ÃÑ~°QÆ_®xH˜ `À_»Ê_çOk. ^•x Ѩ~°º=™ê#"Õ∞
1969Ö’ „Ѩ`ÕºHõ `≥ÅOQÍ} H˘~°‰õΩ [iy# áÈ~å@"≥∞ÿ<å, D<å_»∞ LÉèíÜ«∞
~°∂á⁄OkOK«∞H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ gÅ∞QÍ ã¨~°fiã¨`åÎHõ „ѨÉèí∞`åfiÅ∞QÍ PÜ«∂ *Ï`«∞Å∞
~°∂á⁄O^Œ_»"Õ∞ JO^Œ∞‰õΩ `«∞k Ѩiëê¯~°O. Jq XˆH ÉèÏ~°`« ã¨=∂YºÖ’ Hõeã≤
LOÏÜ«∂ J<Õk „Ѩ`ÕºHõ q+¨Ü«∞O. P q+¨Ü«∂xfl `«=∞ `«=∞ „âıÜ«∞ã¨∞û ^Œ$ëêìº
=ÅO@sQÍ JѨÙÊ_® „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ x~°‚~ÚOK«∞H˘OÏ~Ú. JÖÏO˜ ã≤÷u U~°Ê_Õ@O`«
=~°‰õΩ ˆHO„^ŒOÖ’ JkèHÍ~åxfl KÕlH˜¯OK«∞H˘x L#fl HÍO„Ѩ_®~ü |∂~°∞˚"årH˜, Jaè=$kú
K≥O^Œ∞`«∞#fl qq^èŒ *Ï`«∞ʼnõΩ K≥Ok# |∂~°∞˚"å, Éèí∂™êfi=∞º =~åæʼnõΩ =∞^茺 "≥·~°∞^茺O
U^À XHõ ~°∂ѨOÖ’ H˘#™êQÆ∞`«∂<Õ LO@∞Ok. Jk XHõѨÙÊ_»∞ x~°ƒO^èŒ Ç≤ÏOn
=ºuˆ~HÀ^Œº=∞OQÍ ~°∂á⁄O^Œ=K«∞Û, "≥#∞Hõ|_»¤ „áêO`åefl ˆHO„^ŒO z#fl K«∂ѨÙ
K«∂™ÈÎO^Œ<Õ ~°∂ѨOÖ’ |Ç≤Ï~°æ`«O HÍ=K«∞Û, ˆHO„^•xfl ˆH=ÅO ^Õâ◊~°HõΔ},
Hõ=¸ºxˆH+¨#∞¡ "≥Ú^ŒÖˇ·# H˘xfl JOâßʼnõΩ =∂„`«"Õ∞ Ѩiq∞`«O KÕã≤ PÜ«∂ *Ï`«∞Å∞
Pi÷HõOQÍ#∂, ™êO㨯 $uHõOQÍ#∞ Jaè=$kú K≥O^Œ_®xH˜ gÅ∞QÍ ~å¢ëêìÅ JkèHÍ~åxfl
qã¨Î $`«OQÍ ÃÑOKåÅ<Õ ~°∂ѨO fã¨∞HÀ=K«∞Û. U ~°∂ѨO fã¨∞H˘<åfl ÃÑ·=hfl áêH˜ΔHõ
Ѩiëê¯~åÖË. ã¨~°fiã¨`åÎHÍkèHÍ~°OQÆÅ ã¨fi`«O„`« *Ï`«∞Å „ѨÉèí∞`åfiÖË~°Ê_Õ=~°‰õΩ ˆHO„^ŒOÖ’
JkèHÍ~°OÖ’ L#fl HÍO„Ѩ_®~ü |∂~°∞˚"årH˜, PÜ«∂*Ï`«∞ÅÖ’#∞#fl ÃÑ@∞ì|_ç^•s.
Éèí∂™êfi=∞º =~åæʼnõΩ =∞^茺 "≥·~°∞^茺O qaè#fl ~°∂áêÖ’¡ H˘#™êQÆ∞`«∂<Õ LO@∞Ok.
JO^Œ∞ˆH Hõ=¸ºxã¨∞ìáêsì (=∂–Öˇ) D ã¨=∞㨺‰õΩ Ñ¨iëê¯~°OQÍ q_çáÈÜÕ∞ ǨωõΩ¯`À
ã¨Ç¨ *Ï`«∞ÅxflO˜H© ã¨fiÜ«∞O x~°‚Ü«∞ ã¨∂„`åxfl P"≥∂kOzOk. D<å˜
|_®|∂~°∞˚"å, Éèí∂™êfi=∞º=~åæÅ „ѨÉèí∞`åfixH˜ =ºuˆ~HõOQÍ PÜ«∂ *Ï`«∞ʼnõΩ K≥Ok#
Ñ‘_ç`« „Ѩ*ÏhHÍxfl ã¨"≥∞ÿHõºO KÕÜ«∞QÆeyOk P ã¨∂„`«O XHõ¯>Ë.
HÍ|˜ì =∞#^Õâ◊OÖ’ `«∂~°∞Ê Ü«¸~°Ñ¨Ù ^ÕâßÖ’¡h |Ǩï*Ï`«∞Å „ѨÉèí∞`åfiÖ’¡
=∂kiQÍ *Ï`«∞Å ã¨=∞㨺, JkèHÍ~°OÖ’ #∞#fl *ÏuH˜ K≥Ok# |∂~°∞˚"å =~åæxH˜,
"≥#∞Hõ‰õΩ <≥@ì|_»¤ *Ï`«∞ÅÖ’x |∂~°∞˚"å =~åæxH© =∞^茺 "≥·~°∞^茺OQÍ QÍHõ, ˆHO„^ŒOÖ’
JkèHÍ~°O KÕlH˜¯OK«∞H˘x L#fl HÍO„Ѩ_®~ü, |_®Éèí∂™êfi=∞º =~åæÅ „ѨÉèí∂`åfixH©,
PÜ«∂ *Ï`«∞ʼnõΩ K≥Ok# ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞ʼnõÄ, Éèí∂™êfi=ÚʼnõÄ =∞^茺 "≥·~°∞^茺OQÍ
~°∂á⁄O^Œ_»O XHõ „Ѩ`ÕºHõ`«. (ÃщõĺeÜ«∂i©)
=∞~À „Ѩ`ÕºHõ`« ‰õÄ_» LOk. „a˜+¨μ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞ =∞# ^Õâßxfl áêeOz#
~ÀAÅÖ’<Õ =O^ŒÅ ã¨OYºÖ’ ã¨fi`«O„`« ã¨O™ê÷<åÅ∞ L<åfl~Ú. `«=∞‰õΩ JO_»QÍ
LOK«∞H˘<Õ ÅHõΔ ºO`À<Õ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞ L^ÕÌâ◊ѨÓ~°fiHõOQÍ<Õ "å˜ =∞#∞QÆ_»#∞
HÍáê_»∞`«∂ =KåÛ~°∞. 1948Ö’ =∞#^Õâ◊OÖ’x HÍO„Ѩ_®~ü |∂~°∞˚"år`À q∞ÖÏY`ü
J~Ú "åiH˜ ~å*ϺkèHÍ~°O ^ŒYÅ∞ KÕã≤#ѨÙÊ_»∞ ‰õÄ_® P ã¨O™ê÷<åÅ =∞#∞QÆ_»#∞
JÖÏ<Õ LOKÕ +¨~°`«∞`À<Õ KÕâß~°∞. P `«~åfi`« ã¨O™ê÷<åkèѨ`«∞Å`À ~årѨ_ç „Hõ=∞OQÍ
"å˜#xfl˜x ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiOÖ’ ã¨Ob#O KÕÜ«∞QÆeyOk HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`«fiO. P

10. 18 k „Ѩ*Ï™êfi=∞º`≥ÅOQÍ} Kåi„`«HõѨ„`åÅ∞ k 19
^•fi~å Ô~O_»∞ „áêO`åÅ „Ѩ[Å∞ ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`åfixH˜ =ºuˆ~HõOQÍ áÈ~å_»_»O áÈ~Ú,
XHõi`À =∞~˘Hõ~°∞ áÈ~å_»∞H˘<Õ ^Œ∞ã≤÷uH˜ ky `«^•fi~å `≥Å∞QÆ∞ *Ïu âßâ◊fi`«OQÍ
Ô~O_»∞ â◊„`«∞ HͺOѨÙÅ∞QÍ peáÈ=_»=¸, „ѨÉèí∞`åfixH˜ =ºuˆ~HõOQÍ P~°OÉèí"≥∞ÿ
Ô~·`åOQÆ ™êÜ«Ú^èŒ áÈ~å@OQÍ [~°∞QÆ∞`«∞#fl =º=™êÜ«∞Hõ qѨ¡=O qѨs`« #ëêìʼnõΩ
QÆ∞iHÍ=_»=¸ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. D ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’<Õ =∞~À q+¨Ü«∞O ‰õÄ_®
QÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀ"åe. „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ qѨ¡=OÖ’ ÉèÏQÆOQÍ<Õ *Ï`«∞Å Jaè=$kú
[~°∞QÆ∞`«∞O^Œx JO^Œ~°∂ JOwHõi™êÎ~°∞. ѨtÛ=∞ Ü«¸~°ÑπÖ’ P qѨ¡=O ÃÑ@∞ì|_ç^•s
q^è•# Jaè=$kúHõ~° ^Œâ◊Ö’<Õ [iyOk. JO^Œ∞=Å¡ Ѷ¨Óº_»e[O x~°∂‡eOѨ|_»_»O`À
áê@∞ qaè#fl*Ï`«∞Å∞ JHõ¯_» ã¨fi`«O„`« „ѨÉèí∞`åfiÅ∞QÍ ‰õÄ_® ~°∂á⁄O^•~Ú.
`«∂~°∞Ê Ü«¸~°Ñ¨ÙÖ’ =ÚYºOQÍ ~°ëêºÖ’ ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O ™ê„=∂[º"å^ŒOQÍ
~°∂á⁄Ok# `«~åfi`« „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ qѨ¡=O [iyOk. JO^Œ∞Ö’ ÉèÏQÆOQÍ<Õ *Ï`«∞Å
ã¨=∞㨺 ѨtÛ=∞ Ü«¸~°Ñ¨Ù HõO>Ë aè#fl"≥∞ÿ# suÖ’ [iyOk.
D<å_»∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ JO>Ë ™ê„=∂[º"å^ŒO "≥Ú`«ÎOQÍ <åâ◊#O HÍ#∞#fl
Ü«ÚQÆOÖ’ ™È+¨e[O „ѨѨOK«"åºÑ≤`«OQÍ q[Ü«∞O á⁄O^Œ∞`«∞#fl Ü«ÚQÆOÖ’ HÍi‡Hõ
=~°æ <åÜ«∞Hõ`åfi# #∂`«# „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ qѨ¡=O`À áê@∞ *Ï`«∞Å ã¨=∞㨺 ‰õÄ_®
H˘#™êQÆ∞`ÀOk. „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ qѨ¡=O`À ÃÑ#"Õã≤H˘x LO_Õ *Ï`«∞Å ã¨=∞㨺 ~°ëêºÖ’
HõO>Ë aè#fl"≥∞ÿ# Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ WHõ¯_» ~°∂á⁄O^Œ∞`ÀOk. J~Ú`Õ WHõ¯_» *Ï`«∞Å ã¨=∞㨺
Ü«¸~°Ñ¨ÙÖ’ Ѩiëê¯~°"≥∞ÿ#@∞¡ |∂~°∞˚"å ѨikèÖ’ ‰õÄ_» Ѩiëê¯~°O HÍ^Œ∞. JO^Œ∞‰õΩ
HÍ~°}O WHõ¯_» [~°∞QÆ∞`«∞#fl „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ qѨ¡=OÖ’ |∂~°∞˚"å =~°æO <åÜ«∞Hõ`«fi
áê„`«#∞ HÀÖ’Ê=_»"Õ∞. XHõ¯ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’<Õ HÍ^Œ∞ ~°ëêº qѨ¡=O ѨÓiÎ J~Ú#
`«~åfi`« "≥#∞Hõ|_ç# ^ÕâßÅxflÏ ‰õÄ_» „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ qѨ¡"åʼnõΩ <åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOKÕ
áê„`«#∞ |∂~°∞˚"å =~°æO HÀÖ’Ê~ÚOk.
JÖÏO˜ qѨ¡"åÅhfl D<å_»∞ HÍi‡Hõ =~°æ <åÜ«∞Hõ`åfi# #∂`«# „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ
qѨ¡"åÅ∞QÍ<Õ H˘#™êQÆ∞`«∞<åfl~Ú. nxx |˜ì Uq∞ `≥Å∞ã¨∞ÎOk? ˆHO„^ŒOÖ’
JkèHÍ~°OÖ’ L#fl QÆ∞`«Î ÃÑ@∞ì|_ç^•s =~åæxH˜, qaè#fl *Ï`«∞ʼnõΩ K≥Ok#
ÃÑ@∞ì|_ç^•s, Éèí∂™êfi=∞º =~åæʼnõΩ =∞^茺#∞#fl "≥·~°∞^蕺xfl „Ѩ*Ï`«O„`« qѨ¡=OÖ’
ÉèÏQÆOQÍ Ñ¨i+¨¯iOK«∞HÀ=_®xH˜, JÖÏO˜ áÈ~åÏʼnõΩ <åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOK«_®xH˜
PÜ«∂ *Ï`«∞ʼnõΩ K≥Ok# |∂~°∞˚"å =~°æO ã≤^ŒúOQÍ ÖË^Œ∞. JÖÏO˜ Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡
qѨ¡= áÈ~å@O f„=`«~°OQÍ Jaè=$kú K≥O^Œx „áêO`åÖ’¡#∂, qѨ¡= áÈ~å@O
P~°OÉèí"≥∞ÿ `å`å¯eHõOQÍ ^≥|ƒu#fl „áêO`åÖ’¡#∂ JkèHÍ~åxfl ѨOK«∞H˘<Õ
Ѷ¨∞~°¬}Å∞QÍ<À (~å¢+¨ì, ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`åfiÅ=∞^茺) PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’ [~°∞QÆ∞`«∞#fl@∞¡
„áêO`åÅÖ’#∂ H˘#™êQÆ∞`«∞#fl ~å¢+¨ì qÉèí*<À^Œº=∞"≥∞ÿ<å. Wk XHõ¯ PO„^èŒ
„áêO`«OÖ’<Õ HÍ^Œ∞, ZHõ¯_≥Hõ¯_≥·`Õ â◊`åÉÏÌÅ∞QÍ "Õ~°∞"Õ~°∞ „ѨÉèí∞`åfiÅ H˜O^Œ (ã¨fi^Õâ◊
ã¨O™ê÷<åÅ∞QÍx, „a˜+¨μ „ѨÉèí∞`«fiOÖ’x ~å¢ëêìÅ∞QÍx) rqOK«_®xH˜ JÅ"å@∞Ѩ_»¤
„Ѩ[ÅÖ’ ã¨"≥∞ÿHõº ~å¢ëêìÅ x~å‡}O [iyO^À `«~°`«=∞ ™ê÷~ÚÖ’ JHõ¯_»ÖÏ¡ WÖÏO˜
„áêOfÜ«∞ qÉèË^•Å∞ `«Å Z`«Î_»O, Jq K«~°=∞ ™ê÷~Ú#O^Œ∞ H˘#fl `«~åfi`« ~å¢+¨ì
qÉèí[<À^Œº=∞OQÍ ~°∂á⁄O^Œ_»O ÉèÏ~°`«^Õâ◊=∞O`«Ï HõxÑ≤™ÈÎOk. Wk =∞~À „Ѩ`ÕºHõ`«.
Wn ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ *Ï`«∞Å ã¨=∞㨺 ~°∂á⁄O^Œ∞`«∞#fl f~°∞. ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ K≥áêÊÅO>Ë
Ü«¸~°Ñ¨ÙÖ’ =∂kiQÍ QÍHõ „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ qѨ¡"åxH˜ „^ÀǨÏO KÕã≤ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å`À
q∞ÖÏY`ü J~Ú ˆHO„^ŒOÖ’ JkèHÍ~åxfl KÕlH˜¯OK«∞H˘#fl ^ŒàÏs |∂~°∞˚"å =~åæxH˜
~å¢ëêìÅÖ’ L#fl ÃÑ@∞ì|_ç^•s Éèí∂™êfi=∞º=~åæʼnõΩ =∞^茺 Ѷ¨∞~°¬}QÍ WHõ¯_»
~°∂á⁄O^Œ∞`ÀOk. P „Hõ=∞OÖ’ ÉèÏQÆOQÍ<Õ ã¨O™ê÷<åÅ∞ ~°^Œ∞ÌKÕÜ«∞|_ç# `«~åfi`«
ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ PO„^茄Ѩ^ÕâòÖÏQÍ U~°Ê~°K«|_»¤ H˘xfl ã¨"≥∞ÿHõº ~å¢ëêìÅÖ’ „Ѩ`ÕºHõ
~å¢ëêìÅ∞ U~°Ê_®Å<Õ ÅHõΔ ºO`À „áêOfÜ«∞ Ѷ¨∞~°¬}Å∞ ‰õÄ_» [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. H˘xfl
â◊`åÉÏÌÅ∞QÍ "Õˆ~fi~°∞ Ü«¸x@∞ûÖ’ rqOK«_»O =¸ÅOQÍ „Ѩ[ÅÖ’ U~°Ê_»¤ "Õ~åÊ@∞
=∞#ã¨Î`«fi=¸, [#~°ÖòQÍ „ѨÉèí∞`«fiOÃÑ· L#fl =ºuˆ~Hõ`å P Ѷ¨∞~°¬}ʼnõΩ <åÜ«∞Hõ`«fiO
=Ç≤Ïã¨∞Î#fl Éèí∂™êfi=∞º ÃÑ@∞ì|_ç^•s =~åæʼnõΩ ÃÑ@∞ì|_çQÍ LѨHõiã¨∞Î<åfl~Ú.
JO^Œ∞=Å¡ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ „Ѩ`ÕºHõ Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ ~°∂á⁄O^Œ∞`«∞#fl *Ï`«∞Å ã¨=∞㨺֒
ÉèÏQÆOQÍ<Õ WÖÏO˜ „áêOfÜ«∞ L^Œº=∂efl K«∂_®e`«Ñ¨Ê, ''*Ïux pÅÛ_»O——QÍ<À
qzÛù#flHõ~° L^Œº=∂Å∞QÍ<À K«∂_»~å^Œ∞.
*Ï`«∞Å ã¨=∞㨺 WÖÏO˜ ~°∂ѨO fã¨∞H˘#flKÀ@¡ ~å¢+¨ìqÉèí[# [iy "Õˆ~fi~°∞
~å¢ëêìÅ∞ U~°Ê_ç# =∞~°∞<å˜ #∞O_ç H˘`«ÎQÍ U~°Ê_Õ ~å¢ëêìÅÖ’ LO_Õ ÃÑ@∞ì|_ç^•s
Éèí∂™êfi=∞º=~åæʼnõÄ, Pi÷Hõ ~å[H©Ü«∞ JkèHÍ~åxfl `«=∞ QÆ∞ÃÑÊ@Ö’ LOK«∞H˘#fl
ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiOÖ’x áêÅHõ=~åæʼnõÄ =∞^茺 Ѷ¨∞~°¬} K≥ň~QÆHõ `«Ñ¨Ê^Œ∞. ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’
P~°OÉèí"≥∞ÿ H˘#™êQÆ∞`«∞#fl =º=™êÜ«∞ qѨ¡= áÈ~å@O`Àáê@∞ P Ѷ¨∞~°¬} ‰õÄ_»
qaè#fl ~°∂áêÖ’¡ =ºHõÎO HÍHõ `«Ñ¨Ê^Œ∞. Ô~·`åOQÆ ™êÜ«Ú^èŒ qѨ¡= ѨÙ~ÀQÆ=∞# „Hõ=∞OÖ’
qaè#fl *Ï`«∞Å Ñ‘_ç`« „Ѩ[Å∞ `«Ñ¨Ê‰õΩO_® ã¨"≥∞ÿHõº=∞ø`å~°∞. „áêOfÜ«∞ qÉèË^•Å∞
`å~å™ê÷~Ú #O^Œ∞H˘#fl D Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ ~å¢+¨ìqÉèí[# Ô~·`åOQÆ ™êÜ«Ú^èŒ qѨ¡=OÖ’
uiy qaè#fl „áêO`åÅ „Ѩ[Å∞ ã¨"≥∞ÿHõºO HÍ=_®xH˜ `À_»Ê_»∞`«∞O^Õ `«Ñ¨Ê Z˜ì
Ѩiã≤÷`«∞Ö’#∂ J=~À^èŒO HÍ^Œ∞. „Ѩ`ÕºH˜Oz D<å_»∞#fl qѨ¡= Ѩiã≤÷ux ^Œ$+≤ìÖ’
LOK«∞H˘x PÖ’z¿ãÎ Jk Z˜ìѨiã≤÷`«∞ÅÖ’#∂ J=~À^èŒO HÍ*ÏÖ^Œ∞. ''*Ïu qzÛù#flO
J=Ù`«∞Ok— J<Õ ¿Ñ~°∞`À<À, =∞~À JO^èŒ qâßfiã¨O`À<À Ü«∞^ä•~°÷ Ѩi}Ï=∂xfl
QÆ∞iÎOK«‰õΩO_® D L^Œº=∂ʼnõΩ J_»∞¤ `«ye x~°ƒO^èŒOQÍ XˆH ~å¢+¨ìOÖ’ LOK«_»O

11. 20 k „Ѩ*Ï™êfi=∞º`≥ÅOQÍ} Kåi„`«HõѨ„`åÅ∞ k 21
`«Ñ¨Ê‰õΩO_® Ô~O_»∞ ~å¢ëêìÅ∞ ~å[H©Ü«∞ Pi÷HÍkèHÍ~å#flO`«#˜x `«=∞ QÆ∞ÃÑÊ@Ö’
ÃÑ@∞ìH˘x L#fl ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`åfixH˜ =ºuˆ~HõOQÍ ã¨OѶ¨∞~°¬} [~°∞ѨHõ `«Ñ¨Ê^Œ∞. Ô~O_»∞
~å¢ëêìÅÖ’#∂ áêÅHõ=~åæʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ =º=™êÜ«∞Hõ qѨ¡=O ѨÙ~ÀQÆq∞OK«Hõ
`«Ñ¨Ê^Œ∞. P<å_»∞ `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å ^•i„^•ºxH˜, k#O k#O ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl
x~°∞^ÀºQÍxH˜ PO„^èŒ∞Å ÃÑ`«Î#O HÍ~°}=∞<Õ ™ê‰õΩ K≥Ñ≤Ê =º=™êÜ«∞ qѨ¡=OÖ’
áêÖÁæ<Õ Ô~·`åOQÍxfl `≥ÅOQÍ} Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ =∞ÉèíºÑ¨ÙK«ÛÖË~°∞. JÖÏO˜ Ѩiã≤÷`Õ
PO„^èŒ Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ ‰õÄ_» Z^Œ∞~˘¯#Hõ `«Ñ¨Ê^Œ∞. LÉèíÜ«∞ „áêO`åÅ „Ѩ[Å∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊
"åºÑ≤`«OQÍ H˘#™êQÆ∞`«∞#fl =º=™êÜ«∞Hõ qѨ¡=OÖ’ ÉèÏQÆOQÍ `«Ñ¨Ê‰õΩO_®
ã¨"≥∞ÿHõº=∞ø`å~°∞. D Jaè=$kú x~À^èŒHõ „ѨÉèí∞`åfixfl x~°∂‡eOz, nx™ê÷<Õ ™ê÷Ñ≤OK«|_Õ
‰õÄbÔ~·`«∞ ~å[ºOÖ’ `«Ñ¨Ê‰õΩO_® PO„^èŒ „Ѩ*ÏhHõ=∞O`å XˆH „ѨÉèí∞`«fiO H˜O^Œ
ã¨"≥∞ÿHõº"≥∞ÿ ã¨=∞„QÆ"≥∞ÿ# *ÏuQÍ ~°∂á⁄O^ŒHõ `«Ñ¨Ê^Œ∞.
JO^Œ∞=Å¡ D "åºã¨OÖ’ ÃÑ·# q=iOz#@∞¡ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’x „Ѩ`ÕºHõ Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡
~°∂á⁄O^Œ∞`«∞#fl *Ï`«∞Å ã¨=∞㨺֒ ÉèÏQÆOQÍ<Õ PO„^èŒ∞ÅO`å ã¨=∞„QÆ"≥∞ÿ# XˆH *ÏuQÍ
~°∂á⁄O^Õ „Hõ=∞OÖ’ ÉèÏQÆOQÍ<Õ D ~å¢+¨ì qÉèí[<À^Œº=∂Å#∞ J~°÷O KÕã¨∞HÀ"åe
QÍx JO^Œ∞H˘~°‰õΩ J"åã¨ÎqHõ"≥∞ÿ# Ô~O_»∞ *Ï`«∞Å ã≤^•úO`åxH˜ ѨÓ#∞HÀ"åeû#
ѨxÖË^Œ∞.
=∂i¯û[O ¿Ñ~°∞`À ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ <≥ÅH˘#fl „Ѩ`ÕºHõ Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡, *Ï`«∞Å ã¨=∞㨺֒
ÉèÏQÆOQÍ<Õ [~°∞QÆ∞`«∞#fl „Ѩ`ÕºHõ ~å¢+¨ì L^Œº=∂efl x~°tOK«‰õΩO_® `å`å¯eHõOQÍ
"Õˆ~fi~°∞ ~å¢ëêìÅ <Õ~°Ê~°K«∞‰õΩ<åfl ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’x |_® |∂~°∞˚"å, |_® Éèí∂™êfi=ÚÅ
„ѨÉèí∞`åfixH˜ =ºuˆ~HõOQÍ [~°∞QÆ∞`«∞#fl #∂`«# „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ qѨ¡=OÖ’ LÉèíÜ«∞
„áêO`åÅ „Ѩ[Å∞ ã¨"≥∞ÿHõº=∞~Ú, ã¨=∞„QÆ=∞~Ú# *ÏuQÍ ~°∂á⁄O^Œ∞`å~°<Õ
qâßfiã¨O`À<Õ =∂i¯û*Ïxfl P"≥∂kOKÕ"å~°O`å D áÈ~åÏʼnõΩ `«=∞ =∞^ŒÌ`«∞
x=fiQÆÅ~°x Pt^•ÌO.
- ã¨$[# =∂ã¨Ñ¨„uHõ 44= ã¨OzHõ 1973
- #_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}-U„Ñ≤Öò - 2011
~å¢+¨ì qÉèí[<À^Œº=∂Å∞QÍ<À, WÖÏO˜"Õ =∞iH˘xfl ~°∂áêÖ’¡ Ѷ¨∞~°¬}Å∞QÍ<À
~°∂á⁄O^Œ=K«∞Û. J~Ú`Õ P Ѷ¨∞~°¬}ÅÖ’ áêÖÁæ<Õ „Ѩ[Ö’¡ qѨ¡= á⁄>ˇh¬Ü«∂e©Å∞
L<åflÜ«∞h, „ѨÉèí∞`«fiOÃÑ· f„="≥∞ÿ# Jã¨O`«$Ñ≤Î ¿Ñ~°∞H˘x LO_»_»O =¸ÅOQÍ<Õ P
áÈ~åÏÖ’¡ „Ѩ[Å∞ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# áêÖÁæO@∞<åfl~°h =∞#O =∞iÛáÈ~å^Œ∞. JO^Œ∞=Å¡
P áÈ~åÏÖ’¡ áêÖÁæ<Õ „Ѩ[ÅÖ’¡ L#fl á⁄>ˇx¬Ü«∂e©ãπ#∞ ™êÜ«Ú^èŒ =º=™ê~ÚHõ
qѨ¡"åxH˜ J#∞‰õÄÅOQÍ LѨÜ≥∂yOK«∞HÀ=_®xH˜ gÅ∞QÍ HÍi‡Hõ =~°æO JÖÏO˜
Ѷ¨∞~°¬}Å Z_»Å (ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fi x~°O‰õΩâßkèHÍ~åxfl |ÅѨ~°K«_®xH˜ `À_»Ê_Õ „Ѩ`ÕºHõ
Ѷ¨∞~°¬}ÅÖ’ `«Ñ¨Ê J#∞‰õÄÅ "≥·Yi<Õ fã¨∞HÀ"åe. `«^•fi~å<Õ PÜ«∂ Ѷ¨∞~°¬}ʼnõΩ
<åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤Ïã¨∞Î#fl |∂~°∞˚"å, Éèí∂™êfi=∞º =~åæÅ#∞ „Ѩ[Å #∞O_ç "Õ~°∞KÕã≤,
„Ѩ[Ö’¡ L#fl qѨ¡= â◊H˜Î ™ê=∞~å÷ºÅ#∞ (i=Å∂º+¨#s á⁄˜h¬Ü«∂e©ãπ) „ѨÉèí∞`«fi
=ºuˆ~Hõ ™êÜ«Ú^èŒ Ô~·`åOQÆ qѨ¡=OÖ’ ã¨OѶ¨∞˜`«Ñ¨~°Û_»O ™ê^茺=∞=Ù`«∞Ok. Ô~·`åOQÆ
qѨ¡=O q[Ü«∞O á⁄O^Œ_»O ^•fi~å<Õ ã¨=∞„QÆ"≥∞ÿ# *Ï`«∞Å∞ ~°∂á⁄O^Œ∞`å~Ú. D
^Œ$+≤ì`À<Õ „Ѩã¨∞Î`«O PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’x LÉèíÜ«∞ „áêO`åÖ’¡ [~°∞QÆ∞`«∞#fl áÈ~åÏxfl
*Ï`«∞Å ã¨=∞㨺ÃÑ· [~°∞QÆ∞`«∞#fl áÈ~å@OÖ’ JO`«~åƒùQÆOQÍ K«∂ã≤, nxÜ≥∞_»Å
=∂i¯û*Ïxfl P"≥∂kOKÕ"å~°O`å J#∞‰õÄÅ"≥·Yi fã¨∞HÀ"åeû LO@∞Ok.
JO`ÕQÍx Z˜ìѨiã≤÷`«∞Ö’¡#∂ qzÛù#flHõ~° L^Œº=∞OQÍ K«∂_®eû# ѨxÖË^Œ∞.
WHõ <åÅæ= "å^Œ#. D áÈ~åÏxfl Ô~O_»∞*Ï`«∞Å =∞^茺 [~°∞QÆ∞`«∞#fl áÈ~å@OQÍ
ZO^Œ∞‰õΩ ÉèÏqOK«~å^Œ∞? J<Õk D áÈ~å@O Ѩ@¡ „Ѩ[Ö’¡ =ÚYºOQÍ Ñ¨@ì} =∞^茺
`«~°QÆu „Ѩ[Ö’¡#∂, q^•ºi÷ Ü«Ú=[#∞Ö’¡#∂ HõxÑ≤ã¨∞Î#fl L`åûǨxfl K«∂ã≤, P
áÈ~åÏxfl ã¨=∞i÷OK«_®xH˜ ã≤^Œú"≥∞ÿ. ^•xx ã¨=∞i÷OK«∞HÀ=_®xH˜ HÍ~°}ÏÅ∞
Ѩijeã¨∞Î#fl q∞`«$Å #∞O_ç „Ñ¨^è•#OQÍ D „Ѩâ◊fl =™ÈÎOk.
PO„^èŒ `≥ÅOQÍ} „áêO`åʼnõΩ K≥Ok# „Ѩ[ÅO`å WOHÍ ã¨=∞„QÆ"≥∞ÿ# Jaè=$kú
á⁄O^Œx XˆH*Ïu XˆH ÉèÏ+¨ =∂Ï¡_»∞`å~°∞. XˆH Éèí∂ÉèÏQÆOÖ’ x=ã≤ã¨∞Î<åfl~°∞. XˆH
q^èŒ"≥∞ÿ# Pi÷Hõ q^è•#O LOk. J~Ú`Õ â◊`åÉÏÌÅ∞QÍ "Õˆ~fi~°∞ „ѨÉèí∞`åfiÅ H˜O^Œ
rqOK«_®xH˜ JÅ"å@∞ Ѩ_ç# HÍ~°}O KÕ`« LÉèíÜ«∞„áêO`åÅ „Ѩ[ÅÖ’#∞ `å=Ú
"Õ~°∞ "Õ~°∞ J<Õ =∞#ã¨Î`«fiO ri‚OK«∞H˘x LOk. Ѷ¨Óº_»e[O x~°∂‡eOѨ|_ç ^Õâ◊O
áêi„âßq∞HõO KÕÜ«∞|_ç Pi÷HÍaè=$kú K≥O^Õ „Hõ=∞OÖ’ LÉèíÜ«∞ „áêO`åÅ „Ѩ[Ö’¡#∞
"Õˆ~fi~°∞ ÉèÏ"åÅ∞ #tOz ã¨=∞„QÆ"≥∞ÿ# *ÏuQÍ ~°∂á⁄O^Œ_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. D „ѨÉèí∞`«fi
PkèѨ`«ºO H˜O^Œ JÖÏO˜ Jaè=$kú [~°QÆx HÍ~°}OQÍ<Õ „áêOfÜ«∞ qÉèË^è•eOHÍ
H˘#™êQÆ∞`«∂ L<åfl~Ú. P qÉèË^•ÖË D<å˜ ~å¢+¨ì qÉèí[<À^Œº=∂xH˜ „áêuѨkHõ.
D ~ÀA "Õˆ~fi~°∞ ~å¢ëêìÅ∞ HÍ"åÅx HÀ~°∞H˘#flO`« =∂„`«O KÕ`« Ô~O_»∂ "Õˆ~fi~°∞
*Ï`«∞Åx ã≤^•úO`«O KÕã¨∞HÀ#=ã¨~°O ÖË^Œ∞. Ô~O_»∞ ~å¢ëêìÅ∞QÍ U~°Ê_ç# `«~åfi`«

12. 22 k „Ѩ*Ï™êfi=∞º`≥ÅOQÍ} Kåi„`«HõѨ„`åÅ∞ k 23
KåÖÏ=∞Ok Öˇxxã¨∞ì ã¨∂„`åefl =Öˇ¡"Õã¨∞ÎOÏ~°∞ ''q_çáÈÜÕ∞ ǨωõΩ¯`À ã¨Ç¨ *Ï`«∞Å
ã¨fiÜ«∞O x~°‚Ü«∂kèHÍ~°O LO_®——ÅO@∂, ã¨=∞㨺 `«=∞ ^•HÍ =¿ãÎ =∂„`«O Hõ@∞ì|_ç
LO_»~°∞.
DÖ’QÍ ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiO, „Ѩ™ê~° ™ê^èŒ<åÅ∞ ^Õâ◊ ã¨"≥∞ÿHõº`«H©, ã¨=∞„QÆ`«‰õΩ
=ÚѨÙÊ "å˜e¡O^ŒO@∂, „ѨKå~°O KÕÜ«∞_»OÖ’ =Úxy áÈÜ«∂~Ú. ^Õâ◊ ã¨"≥∞ÿHõº`«‰õΩ
ÉèíOQÆO HõÅ∞QÆ∞`ÀO^Œ<Õ ÉèíÜ«∞O K«∂Ñ≤ ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiO x~°ƒO^è•xfl J=∞Å∞ Ѩ~°KåÅx
K«∂™ÈÎOk. ^Õâ◊ Éèí‰õΩÎÅ JO`«~å`«‡ÅH˜ JÑ‘ÊÅ∞ KÕã¨∞Î<åfl~°∞. áÈ~å@ „áêO`åʼnõΩ
"≥Å∞ѨŠL#fl"å~°∞ D „ѨKå~åxH˜ Ö’|_»∞`«∞<åfl~°∞. JO^Œ∞Hõx =∞#^Õâ◊OÖ’ *Ï`«∞Å
ã¨=∞㨺#∞ =∞#O q=~°OQÍ Ñ¨ijeOKåe. D áÈ~å@OÖ’ U =~åæÅ∞<åfl~Ú?
ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fi =~°æ ã¨fiÉèÏ=O Uq∞˜, ã¨=∞„QÆ`«#∞ xÅɡ@ì_»OÖ’ ^•x „ѨÜ≥∂[#O
Uq∞˜? g˜Ö’¡ ™ê„=∂[º"å^ŒO áê„`Õq∞˜ J<Õk =∞#O ÉÏQÍ PÖ’zOKåe.
ÉèÏ~°`« ^Õâ◊OÖ’x *Ï`«∞Å ã¨=∞㨺 =¸ÅOÖ’H˜ =∞#O "≥àϧe.
*Ï`«∞Å ã¨=∞㨺 U^ÕâßxHÍ^Õâ◊O Ѩi+¨¯iOK«∞HÀ"åÅx Wk =~°‰õΩ J#∞‰õΩ<Õ
"åà◊¡O. *Ï`«∞Å ã¨fiÜ«∞O x~°‚Ü«∂kèHÍ~°O JO>Ë ã¨fiÜ«∞O „ѨuѨuÎ Jh, ™êO㨯 $uHõ
„ѨuѨuÎ Jh J#∞‰õΩO@∂ ~å[H©Ü«∞ „Ѩ*Ï™êfi=∞ºO *’eH˜ áÈÜÕ∞º"åà◊§O HÍ^Œ∞.
HÍh, ™ê„=∂[º"å^Œ Ü«ÚQÆOÖ’ *Ï`«∞Å ã¨=∞㨺 JO`«~å˚fÜ«∞ ã¨=∞㨺QÍ
=∂iOk. ^•x ~°∂ѨO, ™ê~°O, qã¨Î $ux Ö’`«∞h ã¨O`«iOK«∞‰õΩ<åfl~Ú. XHõ *Ïu
ÃÑ`«Î<åxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ =∞~˘Hõ *Ïu ¿ãfiK«ÛùQÍ, ~å[H©Ü«∞OQÍ q_çáÈ~Ú#ѨÙÊ_»∞
=∂„`«"Õ∞ ^•xH˜ ã¨fiÜ«∞O x~°‚Ü«∂kèHÍ~°O =Ù#fl@∞¡ ÖˇHõ¯. XHõ ~å[ºOÜ≥ÚHõ¯ x~°O‰õΩâ◊
~å*ϺOQÆ Ü«∞O„`åOQÍxH˜ Ö’|_ç =∞~˘Hõ *Ïu q=ÚH˜Î ™êkèOK«ÖË^Œ∞. JÖÏ
™êkèOz#ѨÙÊ_»∞ =∂„`«"Õ∞ „ѨѨOK« qѨ¡=OÖ’ ÉèÏQÆ=∞ø`«∞Ok.
=Åã¨, J~°÷=Å㨠^ÕâßÅÖ’x *Ï`«∞Å ã¨=∞㨺 PÜ«∂ ^ÕâßÅÖ’x #∂`«#
„Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ qѨ¡=OÖ’ ÉèÏQÆ"Õ∞. x~°∞Ì+¨ìOQÍ =∂Ï¡_®ÅO>Ë ~Ú"åà◊ WO_çÜ«∂Ö’
U =~åæÅ∞ qq^èŒ *Ï`«∞Å „Ѩ[efl J}z "Õã¨∞Î<åfl~Ú? Jq ™ê„=∂[º"å^ŒO,
Éèí∂™êfi=∞ºO, ^ŒàÏi ÃÑ@∞ì|_ç^•i =~°æO, XHõ *ÏuÖ’ qq^èŒ =~åæÅ∞OÏ~Ú.
WO_çÜ«∂Ö’ Uk H©ÅHõ =~°æO? *Ïu „ѨÜ≥∂[<åÅ∞ JO@∞#flѨÙÊ_»∞ Jq Z=i
„ѨÜ≥∂[<åÅ∞? *Ïu q=ÚH˜Î JO@∞#flѨÙÊ_»∞ Jk U *Ïu q=ÚH˜Î? *Ïu ã¨=∂#`«fiO,
ѨÙ~ÀQÆu, JO>Ë Z=iH˜ K≥O^Œ∞`å~Ú? D „Ѩâ◊flʼnõΩ *Ï"å|∞Å =~°æ ^Œ$HõÊ^äŒO g∞^Œ
P^è•~°Ñ¨_ç =ÙOÏ~Ú. *Ïu ã¨=∞㨺 g∞^Œ „âßq∞Hõ =~°æ ^Œ$HõÊ^äŒO "Õ~°∞, |∂~°∞˚"å
Ñ‘_»Hõ =~åæÅ ^Œ$HõÊ^äŒO "Õ~°∞. „âßq∞Hõ =~°æO, Ô~·`åOQÆO ^ŒàÏs ÃÑ@∞ì|_ç ^•~°∞efl
=∞#O ÖˇH˜¯OK« #Hõ¯ˆ~¡^Œ∞.
ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’*Ï`«∞Åã¨=∞㨺
b
W"åà◊ „ѨѨOK«OÖ’ *Ï`«∞Å ã¨=∞㨺 JyflÖÏQÍ =∞O_»∞`ÀOk. KåÖÏ ã¨OH˜¡+¨ìOQÍ
‰õÄ_® `«Ü«∂~°~ÚOk. J@∞ |_® ^Õâßhfl, W@∞ |_»∞QÆ∞ ^Õâßhfl ‰õÄ_® `åH˜Ok.
ÖÏãπ UO*ˇÖòû (J"≥∞iHÍ) J^èÀ[QÆ`«∞Î #∞Oz K≥K≥<åº (~°ëêº) H˘O_» tY~åÅ
^•HÍ#∂, L`«Î~° S~å¡O_»∞ "≥∞ÿ^•<åÅ #∞Oz =∞Ü«∞<å‡~ü J~°}ºO ^•HÍ#∂,
P„Ѷ≤HÍÖ’x ~°∞"åO_® #∞Oz S~ÀáêÖ’x É’ã≤flÜ«∂ ^•HÍ#∂, „jÅOHõ #∞Oz
áê`« ~°ëêºÖ’x >ˇÿ=∞~ü iѨa¡H± ^•HÍ#∂ qq^èŒ *Ï`«∞Å∞ `«=∞~°HõÎO zOkã¨∂Î<Õ
L<åfl~Ú. `«^•fi~å nx `«HõΔ} „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ Ѩiëê¯~°O HÍ"åÅx xÅnã≤
J_»∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú.
WO_çÜ«∂ ã¨OQÆu K«∂^•ÌO. WOK«∞q∞OK«∞ 50 Uà◊§ #∞Oz WHõ¯_ç „Ñ¨Éèí∞`«fiO
"ÕÖÏk =∞Okx ǨÏ`«=∂iÛOk. "åà◊√§ KÕã≤# Ѩ#ÖÏ¡ *Ïu q=ÚH˜Î L^Œº=∂Ö’¡
áêÖÁæ#_»O, Dâß#º „áêO`«OÖ’#∂, HÍj‡~ü, ѨO*Ï|∞Ö’¡#∂ L^Œº=∂Å∞ L^èŒ$`«OQÍ
L<åfl~Ú. ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiѨ٠áêâ◊qHõ`«#∞ D "åã¨Î=O "Õ~Ú <åÅ∞HõÅ`À Kå@∞`ÀOk.
JO`ÕHÍ^Œ∞, *Ïu q=ÚH˜Î L^Œº=∞OÖ’ ÅHõΔÅ=∞Ok |e^•<åxH˜ ã≤^Œú=∞=Ù`«∞<åfl~°x
‰õÄ_® =∞#‰õΩ `Õ@`≥Å¡O J=Ù`«∞Ok.
ÅHõΔÖÏk „Ѩ[Å#∞ P`å‡~°Ê}‰õΩ Ñ¨ÙiH˘ÖËÊ Pâ◊Ü«∞O ZO`« L#fl`«"≥∞ÿ#k, ^•xfl
z#fl K«∂Ѩ٠K«∂¿ãÎ Jk ã¨Ç≤ÏOK«^Œ∞. #∂`«# „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ qѨ¡"åxfl q[Ü«∞=O`«O
KÕ™êÎ=∞O@∞#fl =∞#O nxfl =∞iO`«QÍ Ñ¨˜ìOK«∞HÀ"åe. JѨÙÊ_Õ J}z"Õ`«, ^ÀÑ≤_ô
JO`«=∞=Ù`å~Ú. ÔH#_®Ö’ ‰õΩºÉˇH± ã¨=∞㨺 g∞^Œ Ô~Ѷ¨Ô~O_®xfl PtOKÕ „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ
"å^Œ∞Å∞ Jk HÍj‡~üÖ’ =∂„`«O =Å¡HÍ^ŒOÏ~°∞. Hõ=¸ºxã¨∞ì qѨ¡=HÍ~°∞Å∞

13. 24 k „Ѩ*Ï™êfi=∞º`≥ÅOQÍ} Kåi„`«HõѨ„`åÅ∞ k 25
ÃÑ@∞ì|_ç^•s =~åæxH˜ ѨkÅ"≥∞ÿ# =∂Ô~¯ò HÍ=Åã≤ =zÛOk. JO^Œ∞Hõx
=∂Ô~¯òH˜ J_»∞¤QÍ =Ù#fl Éèí∂™êfi=∞º =~åæxfl „`Àã≤ ~å[#flk. ~å[H©Ü«∂kèHÍ~°O
KÕlH˜¯OK«∞‰õΩ#flk. ~å*ϺkèHÍ~åxfl xÅɡ@∞ìHÀ=_®xH˜ ~å[H©Ü«∞ „Ѩ*Ï™êfi=∞ºO
ÉÏQÍ Ñ¨xH˘zÛOk. JO^Œ∞Hõx *Ïu J<Õ ÉèÏ=#x Jk ÃÑOzOk. „Ѩ[efl UHõO
KÕÜ«∞_»O HÀã¨O ¿ãfiK«Ûù, ã¨=∂#`«fiO, ™œ„ÉèÏ`«$`«fiO J<Õ x<å^•xfl „ѨKå~°O KÕã≤Ok.
Éèí∂™êfi=∞º =~åæÅ∞flOz q=ÚH˜Î ™êkèOK«∞HÀ=_»O HÀã¨O „Ѩ[Å∞ Éèí∂~°∞˚"å =~åæxH˜
=∞^ŒÌ`«∞xKåÛ~°∞. D ~°HõOQÍ *ÏfÜ«∞ ~å*ϺÅ∞ (<Õ+¨<£ ¿ãìòû) U~°Ê_®¤~Ú.
HÍh, `«∂~°∞Ê Ü«¸~°Ñπ, Pã≤Ü«∂, P„Ѷ≤Hõ, ÖϘ<£ J"≥∞iHÍÅÖ’ K«i„`«„Hõ=∞O
WÖÏ ™êQÆÖË^Œ∞. ÃÑ@∞ì|_ç ^•s q^è•#O PÅ㨺OQÍ ~å=_»O =Å¡, Éèí∂™êfi=∞ºO
WOHÍ áê^Œ∞‰õΩx ã¨iQÍæ U~°Ê_»ÖË^Œ∞. *Ï`«∞Å∞ K≥ÖÏ¡K≥^Œ∞~°∞QÍ =Ù<åfl~Ú. z#fl z#fl
*Ï`«∞ÅÃÑ· ÃÑ^ŒÌ ÃÑ^ŒÌ *Ï`«∞Å∞ ÃÑ`«Î#O KÕâß~Ú. JO^Œ∞Hõx XHõ*Ïu ÃÑ`«Î#O H˜O^Œ
Z<Àfl *Ï`«∞Å∞ J}˜y=∞}˜y =ÙO_»=Åã≤ =zÛOk. ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O K˘K«∞ÛH˘x
=zÛ#ѨÙÊ_»∞ J}QÍi# *Ï`«∞Å∞ "Õ∞ÖÁ¯x áÈ~å@O "≥Ú^ŒÖˇÏì~°∞. HÍh |Å"≥∞ÿ#
*Ï`«∞Å∞ "å˜x `«=∞ HÍeH˜O^Œ `˘H˜¯Ñ¨˜ì LOKå~Ú. Ô~O_»= „ѨѨOK« Ü«Ú^ŒúO
`«~°∞"å`« `«∂~°∞Ê Ü«¸~°Ñ¨ÙÖ’ *Ïu ~å*ϺÅ∞ U~°Ê_®¤~Ú. ~°ëêº ã¨OQÆu "Õ~°∞.
*Ïiã¨∞ì ~°ëêº z#fl z#fl *Ï`«∞efl `«# K≥ѨÙÊKÕ`«Ö’¡ LOK«∞‰õΩOk. "å˜ Pi÷Hõ,
~å[H©Ü«∞, ™êO㨯 $uHõ rq`«O ~°ëêº*Ïu PkèѨ`«ºO H˜O^Œ #eyáÈ~ÚOk. |_çÖ’
K«^Œ∞=Ù ‰õÄ_® ~°ëêº ÉèÏ+¨Ö’<Õ K≥¿ÑÊ"å~°∞. ~å[H©Ü«∞ ÃÑ`«Î#O 㨈~ã¨i. z#fl z#fl
*Ï`«∞Å „Ѩ[Å∞ ~°ëêº*Ïu ÃÑ`«Î#O H˜O^Œ #eyáÈÜÕ∞"å~°∞. nx JO`«˜fl K«∂¿ã
Öˇx<£ ''~°ëêº *Ï`«∞Å |OkMÏ<åÖÏ LOk——J<åfl~°∞.
™È+¨eã¨∞ì qѨ¡=O (1917) *Ïu J}z"Õ`«#∞ f„=OQÍ Ñ¨˜ìOK«∞‰õΩ#flk.
q_çáÈÜÕ∞ ǨωõΩ¯`À ã¨Ç≤Ï`«O Jxfl *Ï`«∞ÅH© ã¨fiÜ«∞O x~°‚Ü«∂kèHÍ~°O WKåÛ~°∞.
ã¨fiK«ÛùO^ŒOQÍ XHõ ã¨=∂Yº (ÃѶ_»ˆ~+¨<£) U~°Ê_ç~k.
Pã≤Ü«∂, P„Ѷ≤HÍ, ÖϘ<£ J"≥∞iHÍ ^ÕâßÅÖ’ =Å™êkèѨ`«ºO =Å¡ ™ê„=∂[º
"å^Œ∞Å∞ `«=∞ W+¨ìO =zÛ#@∞¡ KÕâß~°∞. *Ï`«∞Å#∞, „áêO`åÅ#∞, „Ѩ[Å ÉÏQÀQÆ∞efl
Ug∞ Ѩ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_® `«=∞ z`«ÎO =zÛ#@∞ì qÉèílOKå~°∞. JO^Œ∞=Å¡ KåÖÏ
"≥#∞Hõ|_ç# ^ÕâßÖ’¡ Jaè=$k÷ xezáÈ~ÚOk. ™ê=∂lHõ, Pi÷Hõ, *ÏfÜ«∞ K≥ÿ`«#ºO
ÃÑiˆQ ^Œâ◊Ö’ ^ÀÑ≤_ôH˜, Ñ‘_»#H˜, J}z"Õ`«‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ *Ïu q=ÚH˜Î áÈ~åÏÅ∞
"≥Ú^ŒÅ∞ ÃÑÏì~°∞. q^Õj ™ê„=∂[º"å^Œ =º`åˆ~Hõ áÈ~åÏÅ`À áê>Ë "åi |O>ˇÿ#
ã¨fi^Õj Éèí∂™êfi=∂ºxH˜ =º`«ˆ~HõOQÍ „Ѩ[Å∞ áÈ~å_®~°∞. D q=ÚH˜Î áÈ~åÏÅ
^•fi~å =Åã¨, J~°÷=Å㨠^ÕâßÖ’¡ *Ïu ã¨"≥∞ÿHõº`å, K≥ÿ`«#ºO ~°∂á⁄O^•~Ú. „âßq∞Hõ
*Ïuq=ÚH˜Î áÈ~å@OÖ’ ^ŒàÏs |∂~°∞˚"å =~åæxfl Éèí∂™êfi=∞º =~åæxfl `«Ñ≤ÊOz
q∞QÆ`å Jxfl =~åæefl UHõO KÕÜ«∞_»O ™ê^茺"Õ∞. WÖÏ XHõ=OHõ „Ѩ[efl UHõO KÕã¨∂Î
"Õ~˘Hõ=OHõ â◊`«$=ÙʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ áÈ~å_®e. D áÈ~å@O ÖˉõΩO_® =∞#O
ã¨OѨÓ~°‚ q=ÚH˜Î ™êkèOK«ÖËO. JO^Œ∞Hõ<Õ *Ïuq=ÚH˜Î áÈ~å@O JO>Ë JOu=∞OQÍ
Jk =~°æ áÈ~å@"Õ∞. ™ê„=∂[º"å^Œ Ü«ÚQÆOÖ’ *Ïu q=ÚH˜Î áÈ~å@O ÖˉõΩO_® U
*Ïu [#∞Å∞ ¿ãfiK«Ûù#∞ ™êkèOK«ÖË~°∞. ^ÀÑ≤_ô, Ñ‘_»#Å #∞Oz q=ÚH˜Î ѨÓiÎ q=ÚH˜Î
HÍÖË=Ù. D „áêuѨkHõ g∞^Œ WO_çÜ«∂Ö’ *Ï`«∞Å ã¨=∞㨺#∞ =∞#O Ѩije^•ÌO.
J<ÕHõ HÍ~°}ÏÅ=Å¡ WO_çÜ«∂Ö’ *Ï`«∞Å ã¨=∞㨺 ã¨OH˜¡+¨ìOQÍ `«Ü«∂~°~ÚOk.
WHõ¯_» J}z"Õ¿ã *Ïu JO@∂ „Ѩ`ÕºHõOQÍ XHõ¯˜ ÖË^Œ∞. HÍh „jÅOHõÖ’, @s¯Ö’,
áêH˜™êÎ<£Ö’ JÖÏ =ÙOk. Z‰õΩ¯= *Ï`«∞Å∞ =ÙO_»@O =Å¡ WHõ¯_» ^ÀÑ≤_ô ã¨Ê+¨ìOQÍ
HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fi"Õ∞ P Ѩx KÕã¨∞Î#flk. q^Õj ™ê„=∂[º "å^Œ∞Å#∞,
ã¨fi^Õj ã¨OѨ#fl =~åæÅ#∞ HÍáê_»_®xH˜ WHõ¯_» J<ÕHõ *Ï`«∞Å [#∞Å#∞ J}zÃјì,
"åi Jaè=$kúx P@OHõѨ~°∞ã¨∞Î<åfl~°∞. WHõ¯_» =∞`«O, ~å[H©Ü«∂Å∞ HõÅQÍѨÙÅQÆO
HÍ=_»O=Å¡ ã¨=∞㨺 ã¨Ê+¨ìOQÍ HõxÑ≤OK«^Œ∞.
*ÏfÜ«∞ K≥ÿ`«#ºO, *Ï`«∞Å∞, ~å*ϺÅ∞:
*Ïu J<Õk ™ê=∂lHõ ѨÙ~ÀQÆ=∞# Ѷ¨ÅO. Jk [_®`«‡HõO HÍ^Œ∞. *Ïu ÅHõΔ}ÏÅ∞,
™ê=∂lHõ, Pi÷Hõ ~å[H©Ü«∞ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ Jaè=$kú K≥O^Œ∞`å~Ú.
Éèí∂™êfi=∞º =~åæxfl F_çOz , |∂~°∞˚"å =~°æO JkèHÍ~°OÖ’H˜ =zÛ#ѨÙÊ_»∞
*Ï`«∞Å∞ `«Öˇ`åÎ~Ú.
=∞#=∞O`å XHõ˜ J<Õ ÉèÏ=# XHõ „áêO`«OÖ’ =ÙO_Õ „Ѩ[Å =∞^茺 HõÅQÆ_»O
ã¨Ç¨Ï[O. ~å[H©Ü«∞, Pi÷Hõ ~°OQÆOÖ’ D ÉèÏ=# |ÅѨ_»∞`«∞Ok. JѨÙÊ_Õ *Ïu
K≥ÿ`«#ºO "≥Ú^ŒÅ=Ù`«∞Ok. PKå~åÅ∞, =º=Ǩ~åÅ∞ XHõ˜QÍ =ÙO_ç, ÉèÏ+¨
ÃÑOá⁄Ok#ѨÙÊ_»∞ D „Hõ=∞O =∞iO`« "ÕQÆ=O`«O J=Ù`«∞Ok. ~å[ºO U~°Ê_»QÍ<Õ
Wk =∞iO`« ^Œ$_è»OQÍ =ÙO@∞Ok. *Ïu K≥ÿ`«#ºO ÃÑiÔQѨÙÊ_»∞ „Ѩ[Å =∞^茺 ™ê~°∂Ѩº`«
ÃÑOá⁄O^Œ∞`«∞Ok. `≥QÆÅ =∞^茺 `Õ_®Å∞, ÉèÏ+¨Ö’ `Õ_®Å∞, ã¨O㨯 $uÖ’ `Õ_®Å∞
`«QÆ∞æ`å~Ú. JÖÏ XHõ˜QÍ =ÙO>Ë `å=Ú Jaè=$kú K≥O^Œ∞`å=∞x „Ѩ[Å∞
J#∞‰õΩOÏ~°∞. Wk XHõ Kåi„`«Hõ J=ã¨~°O, Wk XHõ Kåi„`«Hõ ^Œâ◊. J~Ú`Õ D
Kåi„`«Hõ ^Œâ◊ Jxfl "Õà◊ÖÏ, Jxfl KÀÏ¡ XˆHÖÏ [~°QÆ^Œ∞. ѨtÛ=∞ S~ÀáêÖ’
Éèí∂™êfi=∞ºO #∞Oz q=ÚH˜Î ÅaèOzOk. *ÏfÜ«∞`« `«ÖˇuÎOk. ÃÑ@∞ì|_ç ^•s
q^è•#O Jaè=$kú K≥O^Õ ^Œâ◊Ö’ „Ѩ[Ö’¡ *ÏfÜ«∞`« ÃÑOá⁄OkOk.

14. 26 k „Ѩ*Ï™êfi=∞º`≥ÅOQÍ} Kåi„`«HõѨ„`åÅ∞ k 27
‰õÄ_® q_»Q˘ÏìÅx K«∂âß~°∞. D q^èŒOQÍ 1905Ö’#∂, 1947Ö’#∂ ‰õÄ_®
ɡOQÍÖò qÉèí[# [iyOk. `≥Å¡"åà◊√§ "≥o§áÈÜÕ∞ã¨iH˜ =ÚYºOQÍ =¸_»∞
*Ï`«∞Å∞–ɡOQÍb, ѨO*Ïc, HÍj‡~ü *Ï`«∞Å∞ – WO_çÜ«∂, áêH˜™êÎ<£Å =∞^茺
q_»Q˘@ì|_®¤~Ú.
=Åã¨áêÅ# ÖˉõΩO_® LO>Ë *Ï`«∞Åhfl ‰õÄ_® ÉÏQÍ Jaè=$kú K≥Ok LO_Õq.
J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `≥Å¡"å_çH˜ =ºuˆ~HõOQÍ Pk"åã¨∞Å∞, Ô~·`«∞Å∞ áÈ~åÏÅ∞ KÕâß~°∞.
W=hfl =Å㨠=ºuˆ~Hõ K≥ÿ`«#ºOÖ’ ÉèÏQÍÖË. „âßq∞Hõ =~°æO Ô~·`åOQÆO, =∞^茺 `«~°QÆu
™êfi`«O„`À^Œº=∞OÖ’ áêÅ∞ѨOK«∞‰õΩ<åfl~Ú. nxÖ’ ÉèÏQÆOQÍ „áêOfÜ«∞ ÉèÏ+¨Å∞
Jaè=$kú K≥O^•~Ú. *ÏfÜ≥∂^Œº=∞OÖ’ „ѨKå~°O =Ú=∞‡~°OQÍ ™êyOk. ™êÇ≤Ï`«º,
™êO㨯 $uHõ K≥ÿ`«#ºO ‰õÄ_® ÃÑiyOk. g@xflO˜ Ѷ¨e`«OQÍ ÉèÏëê „Ñ¨Ü«ÚHõÎ ~å„ëêìÅ
U~åÊ@∞H˜ HÍ=Åã≤# <ÕѨ^䌺O `«Ü«∂Ô~·Ok.
D *Ïu L^Œº=∂Åhfl ‰õÄ_® *ÏfÜ≥∂^Œº=∞OÖ’ ÉèÏQÆOQÍ<Õ [iQÍ~Ú. 1905Ö’
[iy# ɡOQÍÖò qÉèí[#, ^•#∞flOz ™êy# =O^Õ=∂`«~°O L^Œº=∞O D q+¨Ü«∂xfl
`≥eÜ«∞KÕ™êÎ~Ú. 1918–22 =∞^茺 L"≥fi`«∞ÎQÍ ÖËz# ™êfi`«O„`«º áÈ~å@ L^Œº=∞OÖ’
ÉèÏëê„ѨܫÚHõÎ ~å„ëêìÅ U~åÊ@∞H˜ =∂~°æO ã¨∞QÆ=∞=∞~ÚOk.
„Ѩ[Å PHÍOHõΔ#∞ QÆiÎOz, HÍO„ÔQãπ áêsì ‰õÄ_® ÉèÏëê „Ñ¨Ü«ÚHõÎ ~å„ëêìÅ U~åÊ@∞
[iy f~åÅ#flk. <åQÆѨÓ~üÖ’ [iy# ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ P „áêuѨkHõ g∞^Õ qq^èŒ
~å„+¨ì HÍO„ÔQãπ ã¨OѶ¨∂efl U~°Ê~°zOk ‰õÄ_®. ^Õâ◊OÖ’x |_® |∂~°∞˚"å =~åæxH˜,
Éèí∂™êfi=∞º =~åæxH˜ HÍO„ÔQãπ áêsì ~å[H©Ü«∞ „Ѩuxkè. J~Ú<å, 1947 PQÆã¨∞ìÖ’
`«# KÕuÖ’H˜ ~å[H©Ü«∞ JkèHÍ~°O |kb JÜÕ∞ºO`« =~°‰õÄ „Ѩ[Å PHÍOHõΔÅ#∞
P"≥∂kOz#>Ë¡ HõxÑ≤OzOk. HÍh 1947 PQÆã¨∞ì 15 `«~åfi`« HÍO„ÔQãπ Jã¨Å∞
~°∂Ѩ٠|Ü«∞@Ѩ_ç~k. ~å„+¨ì HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ =∂@Å#∞ ‰õÄ_® ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO
ÃÑ_»K≥qx ÃјìOk. á⁄˜ì „j~å=ÚÅ∞ 1952Ö’ 56 ~ÀAÅ∞ P=∞~°} x~åǨ~°
nHõΔ KÕâß~°∞. PO„^èŒ „Ѩ[Å∞ L"≥fi`«∞ÎQÍ ÖËKå~°∞. "åà◊¡ P„QÆǨxH˜ Ѩ@ìѨQÍæÅ∞ ÖË=Ù.
qkèÖËHõ ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO =∞„^•ã¨∞ ~å„+¨ìO#∞O_ç q_»nã≤ PO„^èŒ~å„ëêìxfl U~åÊ@∞
KÕã≤Ok. HÍh `≥ÅOQÍ}Ï =∂„`«O WO^Œ∞Ö’ ÖË^Œ∞. ÉèÏëê „áêuѨkHõ g∞^Œ ~å„ëêìÅ
ѨÙ#ifiÉèí[# [~°QÍÅ<Õ L^Œº=∞O ~°∂á⁄OkOk. ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiO 1953Ö’ SRC
"Õã≤Ok. ÏÏ, a~å¡ ÖÏO˜"åà◊√§ ~å„ëêìŠѨÙ#ifiÉèí[#x =ºuˆ~H˜OKå~°∞. "åà◊§
QÆ∞`åÎkèѨ`åºxH˜ qѶ¨∂`«O U~°Ê_»∞`«∞O^Œx ÉèíÜ«∞Ѩ_ç, Pi÷Hõ Jaè=$kú ‰õΩO@∞
Ѩ_»∞`«∞O^Œx ™ê‰õΩ K≥áêÊ~°∞.
=~°æO Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∞#fl H˘nÌ ^ŒàÏs |∂~°∞˚"å =~°æO =Åã¨, J~°ú=Å㨠^ÕâßÖ’¡
ã¨fi^Õj Éèí∂™êfi=∞º =~°æO`À#∂, q^Õj ™ê„=∂[º "å^Œ∞Å`À<Õ +¨sHõ=_»O
"≥Ú^ŒÖˇÏì~Ú. ^ŒàÏs |∂~°∞˚"å =~°æOÖ’ XHõ ÉèÏQÆ"≥∞ÿ`Õ *Ïu q=ÚH˜Î áÈ~å@ʼnõΩ
„^ÀǨÏOKÕã≤ ™ê„=∂[º"å^Œ∞ʼnõΩ QÆ∞ÖÏOQÍ `«Ü«∂Ô~·Ok. WO^Œ∞=Å¡ #Ü«∂ =Åã¨
^ÀÑ≤_ôH˜ JO‰õΩ~å~°Ê} [iyOk. ™êfi`«O„`«ºO J<Õ =Úã¨∞ˆQã¨∞‰õΩx J@∞ q^Õj
™ê„=∂[º"å^Œ∞ÅH˜, W@∞ ã¨fi^Õj Éèí∂™êfi=ÚÅH© #q∞‡#|O@∞QÍ ^ŒàÏs |∂~°∞˚"å
=~°æO `«Ü«∂~°~ÚOk.
W"åà◊ D ^ŒàÏs |∂~°∞˚"å =~°æ"Õ∞ ™ê„=∂[º"å^Œ ^ÀÑ≤_ôH˜ ÉÏǨ@OQÍ `«Å∞ѨÙÅ∞
`≥izOk.
WO_çÜ«∂Ö’ *ÏfÜ«∞`å Pq~åƒù=O :
ÉèÏ~°`«^Õâ◊ K«i„`«Ö’ ^Œ$_è»"≥∞ÿ# ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO ZѨÙÊ_»∂ ÖË^Œ∞. `≥Å¡"åà◊√§
~åHõ=ÚO^Œ∞ =∞ø~°º, QÆ∞ѨÎ, "≥ÚQÆÖò ~å*ϺÅ∞O_Õq. g˜Ö’ U XHõ¯© ‰õÄ_® "≥Ú`«ÎO
^Õâß#flO`å `«# UÅ∞|_ç H˜O^Œ `≥K«∞ÛHÀÖË^Œ∞. =º=™êÜ«∞~°OQÆO, Pi÷Hõ ~°OQÆO
K«∂^•Ì=∞O>Ë ^Õâ◊O qq^èŒ „áêO`åÅ =∞^茺 KåÖÏ qaè#fl`« LOk. x*ÏxH˜ D
LѨYO_»OÖ’ ÉèÏ~°`« ã¨=∂[O JO@∂ XHõ˜ ÖË^Œ∞. J<ÕHõ *Ï`«∞Å „Ѩ[Å∞ J<ÕHõ
z#fl z#fl ~å*ϺÅÖ’ K≥ÖÏ¡ K≥^Œ∞~°∞QÍ L<åfl~°∞. Éèí∂™êfi=∞º L`«ÊuÎ q^è•#OÖ’
Wk `«Ñ¨Êxã¨i. ÉèÏ~°`« LѨYO_»OÖ’ ã¨Ô~·# J=HÍâßÅ∞O>Ë ÉèÏ+¨, ™êÇ≤Ï`«ºO
ã¨O㨯 $`«∞Å ^•fi~å Z<Àfl *Ï`«∞Å∞ Jaè=$kú K≥O^Œ∞`å~Ú. `≥Å¡"åà◊√§ ~åHõ=ÚO^Õ
D ^Õâ◊OÖ’x Éèí∂™êfi=∞º q^è•#O c@Å∞ "åiOk. ÃÑ@∞ì|_ç, ^•h â◊‰õΩÎÅ∞ ZO`«
|ÅÇ‘Ï#OQÍ<≥ÿ<å "≥ÚÅÔH`åÎ~Ú. =~°ÎHõO ÃÑiyOk. J_»∞¤QÀ_»Å∞ `˘ÅyáÈ~Ú, ™ê÷xHõ
=∂Ô~¯ò‰õΩ ^•i ã¨∞QÆ=∞=∞~ÚOk. ™ê÷xHõOQÍ =∂Ô~¯@∞¡ qã¨ÎiOKå~Ú. ^Õâ◊OÖ’
=ÚYº"≥∞ÿ# Z<ÀflKÀ@¡ =∂Ô~¯ò qã¨Î~°} [iyOk. D ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ ™êO㨯 $uHõ
~°OQÆOÖ’ ÉèíH˜Î L^Œº=∞O "≥Ú^ŒÅ~ÚOk. „áêOfÜ«∞ ÉèÏ+¨Å Jaè=$k÷H˜, ™êÇ≤Ï`åºxH˜
Wk ZO`«QÍ<À `À_»Ê_ç~k. x*ÏxH˜ `≥Å¡"åà◊√§ ~åHõ=ÚO^Õ WHõ¯_» ɡOQÍÖò, XiÜ«∂,
`≥Å∞QÆ∞, `«q∞à◊, =∞ÅÜ«∂à◊, Hõ#fl_», ѨO*ÏÉò *Ï`«∞Å∞ =$kúÖ’H˜ =KåÛ~Ú.
ã¨iQÍæ D H©ÅHõ"≥∞ÿ# ^Œâ◊Ö’ =∞#g∞^Œ `≥Å¡"å_ç =Åã¨áêÅ# qkèOK«|_ç~k.
HÍ~ü¡=∂~ü¯û J#fl@∞¡ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ XHõ *ÏfÜ«∞ ÉèÏ+¨, XHõ *ÏfÜ«∞ ÅHõΔ}O
ÖËHõáÈ=_»O =Å¡<Õ „a˜+π"å_ç HõuÎH˜ Z^Œ∞~°∞ ÖˉõΩO_® áÈ~ÚOk. *Ï`«∞Å Jaè=$kúH˜
„a˜+π"å_ç *’HõºO P@OHõO HõeyOzOk. *ÏfÜ«∞ ã¨O㨯 $u J}z "ÕÜ«∞|_ç~k.
z#fl z#fl ~å„ëêìefl q_»Q˘Ïì~°∞. 'qÉèílOz áêeOK«∞— J<Õ `≥Å¡"å_ç q^è•#O
*Ï`«∞Å ã¨~°fi`À=ÚY Jaè=$k÷H˜ ÃÑ^ŒÌ J_»∞¤QÀ_» J~ÚOk. =∞`« „áêuѨkHõ g∞^Œ

15. 28 k „Ѩ*Ï™êfi=∞º`≥ÅOQÍ} Kåi„`«HõѨ„`åÅ∞ k 29
WO_çÜ«∂Ö’ HõÅ∞ѨىõΩ#flq. 2) WO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ ÉÏQÍ Jaè=$kú K≥Ok, WѨÙÊ_»∞
„Ѩ`ÕºHõ LxH˜, Jaè=$kú HÀã¨O P~å@Ѩ_»∞`«∞#fl *Ï`«∞Å∞. 3) H˘`«ÎQÍ `«Öˇ`«∞Î`«∞#fl
*Ï`«∞Å∞, "å˜HÀã¨O q_çq_çQÍ ~å„ëêìÖË~°Ê_»@O. WѨÙÊ_»∞ XH˘¯Hõ¯© Ѩije^•ÌO.
ÉèÏëê „Ñ¨Ü«ÚHõÎ ~å„ëêìÖ’¡ *Ïu q=ÚH˜Î L^Œº=∂Å∞:
W"åà◊ WO_çÜ«∂Ö’ *Ï`«∞Å ã¨=∞㨺 ˆHO„^Œ, ~å„+¨ì „ѨÉèí∞`åfiÅ =∞^茺 Ѷ¨∞~°¬}Ö’
#Å∞QÆ∞`ÀOk. =∞# ~å*ϺOQÆOÖ’ ã¨=∂Yº ÅHõΔ}ÏÅ∞#flѨʘH© x*ÏxHõk UHõ
~å[º ѨÙ<åk g∞^Õ P^è•~°Ñ¨_ç LOk. 50 Uà◊√§QÍ ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO ѨxQÆ@∞ìH˘x
~å„ëêìÅ JkèHÍ~åefl =∞iO`« ‰õΩkOz "Õã≤Ok. PK«~°}Ö’ W"åà◊ ~å„+¨ì „ѨÉèí∞`åfiÅ∞
ˆHO„^•xH˜ `åÉË^•~°∞¡QÍ `«Ü«∂~°Ü«∂º~Ú. ~å[H©Ü«∞, Pi÷Hõ ѨiáêÅ<å ~°OQÍÅ∞
ÉÏQÍ ˆHO„nHõ$`«"≥∞ÿ áÈÜ«∂~Ú. ã¨fi^Õj ~°∞}ÏÅ∞, q^Õj ~°∞}ÏÅ∞ Jxfl ˆHO„^ŒO
K≥ѨÙÊKÕ`«Ö’¡<Õ L<åfl~Ú. ~å„ëêìÅ "åÏ 1950Ö’ 75âß`«O LO>Ë WѨÙÊ_»∞
10âß`«OH˜ kyáÈ~ÚOk. Yx[ =#~°∞Å q+¨Ü«∞OÖ’ ‰õÄ_® ˆHO„^•x^Õ ÃÑ·KÕ~Ú.
„ѨÉèí∞`«fi~°OQÆ ã¨Oã¨÷Ö’¡ ‰õÄ_® ˆHO„^•x^Õ PkèѨ`«ºO. qq^èŒ ~å„ëêìÅ =∞^茺 h˜
=#~°∞Å QÆ∞iOz `«QÍ^•Å∞ `«Öˇ`«∞Î`«∞<åfl~Ú. ˆHO„^ŒO =∞^茺=iÎ =Úã¨∞QÆ∞ "Õã¨∞‰õΩ#flk.
q^Œ∞ºK«ÛùH˜Î ~°OQÆOÖ’ ‰õÄ_® ˆHO„^ŒO JkèHÍ~°O H˘#™êQÆ∞`ÀOk. ÉÏOH˜OQ∑ =º=ã¨÷,
áê¡xOQ∑ Hõg∞+¨<£, ZQÆ∞=∞`«∞Å∞, kQÆ∞=∞`«∞Å∞, Pi÷Hõ ã¨Oã¨÷Å∞ Jhfl ˆHO„^ŒO QÆ∞ÃÑÊ’¡<Õ
L<åfl~Ú. ~å„ëêìÅ∞ JѨÙÊÅáêÅ=Ù`«∂ "å˜ P^•Ü«∞O =∞s `«QÆ∞æ`ÀOk.
D ~°HõOQÍ ~å„ëêìefl Ñ‘eÛ Ñ≤Ñ≤ÊKÕã¨∂Î JdÅ ÉèÏ~°`« ã¨sfiã¨∞ ã¨Oã¨÷#∞ U~åÊ@∞
KÕâß~°∞. D L#fl`« L^ÀºQÆã¨∞ÎÅ∞ ˆHO„^ŒO Hõ#∞ã¨#flÖ’¡<Õ LOÏ~°∞. L^•Ç¨Ï~°}H˜
QÆ=~°fl~ü ˆHO„^•xH˜ |O@∞. Jã¨Å∞ QÆ=~°fl~ü Ѩ^Œq J#=ã¨~°=∞x H˘xfl ~å„ëêìÅ∞
JѨÙÊ_Õ K≥áêÊ~Ú. ÉèÏ~°`«^Õâßxfl ÃÑ^ŒÌÃÑ^ŒÌ *Ï`«∞Å∞, Jxfl *Ï`«∞Ö’¡x |∂~°∞˚"å
=~åæÅ∞ ѨOK«∞‰õΩ uO@∞<åfl~Ú. D "≥·~°∞^蕺Åhfl P#O^Œ ™êÃÇÏÉò f~å‡#OÖ’
=∞#‰õΩ ã¨Ê+¨ìOQÍ HõxÑ≤™êÎ~Ú. D f~å‡#OÖ’ =∞`åOâßÅ∞ H˘xfl =Ù#flѨʘH©
„Ѩ*Ï™êfi=∞ºÜ«Ú`«"≥∞ÿ# Pi÷Hõ _ç=∂O_»∞¡ ‰õÄ_® =Ù<åfl~Ú. ã¨=∂Yº U~åÊ@∞‰õΩ
Ö’|_ç U ~å„ëêìxHÍ ~å„+¨ìO `«# `«# ~°OQÍÖ’¡ `«# ÉÏQÀQÆ∞Å∞ `«<Õ K«∂ã¨∞HÀ"åe.
JHÍb^Œàò, `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O, J™êûO QÆ}`«O„`« Ѩi+¨`ü, „^Œq_» =Ú<Õfl„@ Hõ[QÆO,
áê~°¡"≥∞O@s Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìÅ∞ D _ç=∂O_»¡ QÆ∞iOz J_»∞QÆ∞`«∞#flѨʘH©, `«=∞
=~°æ ã¨fiÉèÏ=O =Å¡ áÈ~åÏxH˜ ã≤^ŒúO HÍ=_»OÖË^Œ∞. PÜ«∂ ~å„ëêìÅ *Ï`«∞Å
„Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ PHÍOHõΔÅ#∞ =∞#O ã¨=ºOQÍ J~°÷O KÕã¨∞HÀ"åe. WOHÍ =ÚO^Œ∞‰õΩ
"≥o¡ D *Ï`«∞efl ‰õÄ_»QƘì, UH©Hõ$`« ~å*ϺxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ áÈ~å_ç x["≥∞ÿ#
„Ѩ*Ï L^Œº=∂Å∞ ÃÑÅ∞¡aH˜#ѨÙ_»∞ qq^èŒ*Ï`«∞Å∞ `«=∞ Pâ◊Ü«∞ ™ê^èŒ#HÀã¨O
g^èŒ∞Ö’¡H˘zÛ#ѨÙ_»∞ ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO "å˜x x~åÌH˜Δ}ºOQÍ J}∞ã¨∂Î<Õ LOk. D
J}z"Õ`« WѨʘ^•HÍ H˘#™êQÆ∞`«∂<Õ LOk. JO^Œ∞=Å¡ J@∞ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞,
W@∞ ^ŒàÏs |∂~°∞˚"å =~°æO ‰õÄ_® *ÏfÜ«∞`«‰õΩ â◊„`«∞=ÙÖË. *Ï`«∞Å =∞^茺 LO_Õ
Éèí∂™êfi=∞º ã¨O|O^è•Å∞ ‰õÄ_® "å˜ ã¨~°fi`À=ÚMÏaè=$kúH˜ J_»¤OH˜QÍ L<åfl~Ú.
ÉèÏëê„ѨܫÚHõÎ ~å„+¨ì qÉèí[# XHõѨÙÊ_»∞ (=Å㨠áêÅ# ~ÀAÖ’¡) HÍO„ÔQãπ
HÍ~°º„Hõ=∞"Õ∞. J~Ú`Õ W"åfià◊ Jk „Ѩ*Ï L^Œº=∂Å ^•fi~å =∂„`«"Õ∞ ™ê^茺=∞ø`«∞Ok.
ѨO*ÏÉòÖÏO˜ Jaè=$kú K≥Ok# ~å„+¨ìO ‰õÄ_® 1966Ö’<Õ U~°Ê_ç~k. JO^Œ∞HÀã¨O
Z<Àfl L^Œº=∂Å∞ #_çKå~Ú. x*ÏxH˜ ѨO*ÏÉò ÉèÏëê, ™êÇ≤Ï`åºÅ∞ Z#ÖËx
Jaè=$kúx ™êkèOKå~Ú. J~Ú<å, ~å„+¨ìO U~åÊ@∞Ö’ *ÏѨºO `«Ñ¨ÊÖË^Œ∞.
ÉèÏëê „Ñ¨Ü«ÚHõÎ ~å„+¨ì qÉèí[# U^À XHõ "Õ∞~°ÔH·<å „Ñ¨^è•# *Ï`«∞Å ÃÑ`«Î<åxfl
^≥|ƒfã≤Ok. J~Ú`Õ *Ï`«∞Å ã¨fiÜ«∞O x~°‚Ü«∂kèHÍ~°O J<Õk x*ÏxH˜OHÍ
™êkèOK«=Å¿ã LOk. ZO^Œ∞HõO>Ë Éèí∂™êfi=∞ºO, ™ê„=∂[º"å^ŒO, |_® |∂~°∞˚"å
áêÅ#, x~°O‰õΩâ◊ ˆHO„^Œ„ѨÉèí∞`«fiO W=hfl Hõeã≤ qq^èŒ *Ï`«∞Å#∞ J}zÃјì
LOKå~Ú. WHõ ÉèÏ+¨ q+¨Ü«∂xH˘^•ÌO. J@∞ WOw¡+¨μ, W@∞ Ç≤ÏOn „áêÉÖϺÅ
=Å¡ qq^èŒ „áêOfÜ«∞ ÉèÏ+¨Å∞ "≥#Hõ|_ç áÈÜ«∂~Ú. H˘xfl „áêOfÜ«∞ ÉèÏ+¨Åg∞^Œ
ã¨O㨯 $u =Å¡ ^ÕjÜ«∞ ÉèÏ+¨Å∞ ^≥|ƒu<åfl~Ú. H˘xfl z#fl z#fl *Ï`«∞Öˇÿ`Õ WOHÍ
~å„ëêìÅ∞QÍ<Õ ~°∂á⁄O^ŒÖË^Œ∞.
*Ï`«∞Å ã¨=∞㨺 – „Ѩã¨∞Î`« Ѩiã≤÷u
WO`«=~°‰õÄ Ñ¨ijeOz# ^•xfl |˜ì ÉèÏ~°`«^Õâ◊O *Ï`«∞Å ã¨=∞㨺 qq^èŒ
~°HÍÅ∞QÍ ~°∂á⁄O^Œ∞`«∞Ok. XHÀ¯™êi Jk q_çáÈÜÕ∞ ǨωõΩ¯#∞ ‰õÄ_® _ç=∂O_£
KÕÜ≥ÚK«∞Û. =∞~À™êi H˘xfl z#fl z#fl *Ï`«∞Å∞ XHõ ã¨=∂YºQÍ U~°Ê_»`åÜ«∞x
J#=K«∞Û. ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO Ü≥ÚHõ¯ PkèѨ`«º ^èÀ~°}˜x P ã¨=∂Yº =ºuˆ~H˜OK«=K«∞Û.
*Ï`«∞Å q=ÚH˜Î L^Œº=∂Å∞ U ~°∂ѨO fã¨∞‰õΩ<åfl "å˜x =∞#O ™ê#∞Éèí∂u`À<Õ
J~°÷O KÕã¨∞HÀ"åe. ã¨fiÜ«∞O x~°‚Ü«∂kèHÍ~°O J<Õk *Ï`«∞Å[#‡ ǨωõΩ¯. W`«~°∞Å
*’HõºO, „Ѩ"Õ∞Ü«∞O ÖˉõΩO_® U *Ï`≥ÿ<å `«# ÉèÏëê ã¨O㨯 $`«∞efl, `«# Pi÷Hõ
Ѩiã≤÷`«∞efl Jaè=$kú KÕã¨∞H˘x, `«##∞ `å<Õ Ñ¨iáêeOK«∞HÀQÆÅQÍe. HÍh, D
„Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ ǨωõΩ¯ ‰õÄ_® Éèí∂™êfi=∞º, ™ê„=∂[º"å^Œ ^ŒàÏs =~åæÅ =Å¡ ÉèÏ~°`«
^Õâ◊OÖ’ J}z "ÕÜ«∞|_»∞`ÀOk.
W"åà◊ WO_çÜ«∂Ö’x *Ïu q=ÚH˜Î L^Œº=∂efl =∞#O 3 `«~°QÆ`«∞Å∞QÍ
qÉèílOK«=K«∞Û. 1) WO`«‰õΩ =ÚO^≥ѨÙÊ_»∂ WO_çÜ«∂Ö’ ÖˉõΩO_® WѨÙÊ_»∞

16. 30 k „Ѩ*Ï™êfi=∞º`≥ÅOQÍ} Kåi„`«HõѨ„`åÅ∞ k 31
ǨÏi`« qѨ¡=O ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å, ÉèÏ~°`« áêÅHõ =~åæÅ „ѨÜ≥∂[<åÅ HÀã¨O
L^ÕÌtOK«|_ç~k. nx=Å¡ ѨO*ÏÉò =º=™êÜ«∞ ~°OQÆOÖ’ Jáê~°"≥∞ÿ# Jaè=$kú
™êkèOzOk. É’Öˇ_»∞ q∞QÆ∞Å∞ P^•Ü«∞O ã¨OáêkOzOk. n#flO`«‰õÄ_® J@∞
™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞, W@∞ ÉèÏ~°`« |∂~°∞˚"å =~åæÅ∞ kQÆq∞OQÍ~Ú. =º=™êÜ≥∂`«Ê`«∞ÎÅ
g∞^Œ ѨO*ÏÉò Ô~·`«∞ňHg∞ J^Œ∞ѨÙÖË^Œ∞. nx=Å¡ =#~°∞Å∞ ‰õÄ_® ÃÑ^ŒÌ ÃÑ^ŒÌ
"åºáê~°∞ã¨∞ÎÅH˜ LѨÜ≥∂QÆѨ_®¤~Ú. =#~°∞Å∞ ‰õÄ_® JÖψQ W`«~° ~°OQÍʼnõΩ
`«~°eOK«|_®¤~Ú. JdÅ ÉèÏ~°`« ™ê÷~ÚÖ’ =Ù#fl ÃÑ@∞ì|_ç =∂Ô~¯@∞¡ ZÖò.S.ã≤ÖÏO˜
ã¨Oã¨÷Å∞ ~å„ëêìxfl ^ÀK«∞HÀ=_®xH˜ JÅ"å@∞ Ѩ_®¤~Ú. =º=™êÜ«∞~°OQÆOÖ’ L`«ÊuÎ
â◊‰õΩÎÅ∞ ÉÏQÍ Jaè=$kú K≥O^•~Ú. ^•xfl =∞iO`« Jaè=$kú Ѩ~°K«_®xH˜ ÃÑ@∞ì|_ç
Hõ~°∞"≥·Ok. "åºáê~° ã¨Oã¨÷Å Jaè=$kú =º=™êÜ«∞~°OQÆ Jaè=$kúx ^≥|ƒfã≤Ok.
„QÍg∞} „áêO`åÖ’¡ =ÙO_Õ Ñ¨O*ÏÉò Ô~·`åOQÆO – ^èŒxHõ Ô~·`åOQÆO`À ã¨Ç¨ h˜
ã¨=∞㨺#∞ Z^Œ∞~˘¯O’Ok. ǨÏi`« qѨ¡=O =Å¡ =º=™êÜ«∂aè=$kú [iy# =∂@
x["Õ∞, HÍh =º=™êÜ«∂xH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# Z~°∞=ÙÅ∞, q`«Î<åÅ∞, =∞O^Œ∞Å∞, ѨiHõ~åÅ∞
Jhfl ‰õÄ_® ˆHO„^ŒO KÕ`«∞Ö’¡ =Ù<åfl~Ú. D ~°HõOQÍ Ñ¨O*ÏÉò ~å„+¨ìO Ü«∂=`«∞Î
ˆHO„^ŒO ^ŒÜ«∂^•H˜Δ}ϺŠg∞^Œ<Õ P^è•~° Ѩ_»=Åã≤ =zÛOk. JO^Œ∞=Å¡<Õ Ñ¨O*ÏÉòÖ’
1947 `«~åfi`« Hõhqh Z~°∞QÆx suÖ’ <≥`«∞Î~°∞ =~°^ŒÖˇÿ áêiOk.
D ~°HõOQÍ JkèHÍ~°O ˆHO„nHõ$`«"≥∞ÿ =ÙO_ç, =#~°∞Å∞ ‰õÄ_® ˆHO„^ŒO QÆ∞Ñ≤Ê’¡<Õ
=Ù<åfl~Ú. ѨO*ÏÉò ~å„+¨ì „Ѩ[Å HÍOHõΔÅ∞ <≥~°"Õ~°ÖË^Œ∞. ^Õâ◊O ~Ú`«~° „áêO`åÅÖ’
‰õÄ_® ~ÚÖÏO˜ L^Œº=∂Å∞ `«Öˇ`«∞Î`«∞<åfl~Ú. WqOHÍ ÃÑiˆQ ã¨∂K«#Å∞
HõxÑ≤ã¨∞Î<åfl~Ú. Hõ#∞Hõ, qѨ¡=Hõ~° â◊‰õΩÎÅ∞ D L^Œº=∂efl ã¨=ºOQÍ J~°÷O KÕã¨∞HÀ"åe.
ã¨=∞㨺H˜ ã¨iÜ≥ÿ∞# Ѩiëê¯~°O ÖËHõáÈ`Õ P ã¨=∞㨺 U~°∂Ѩ"≥∞ÿ<å fã¨∞HÀ=K«∞Û.
JO^Œ∞Hõ<Õ D L^Œº=∂ÅÖ’ q_çáÈÜÕ∞ ǨωõΩ¯ |ÅOQÍ =ÚO^Œ∞H˘zÛOk. qѨ¡=Hõ~°
â◊‰õΩÎÅ∞ D ã¨=∞㨺 Ѩ@¡ ã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ# "≥·Yi, J=QÍǨÏ# U~°Ê~°∞K«∞HÀ"åe.
qѨ¡= Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ =zÛ, D ã¨=∞㨺‰õΩ ã¨=º"≥∞ÿ# Ѩiëê¯~°O
ã¨∂zã¨∞Î<åfl~°∞. q_çáÈÜÕ∞ ǨωõΩ¯`À ã¨Ç¨ ÉèÏ~°`üÖ’x Jxfl *Ï`«∞ÅH© Jxfl ǨωõΩ¯Å∂
=ÙO_ç f~åe. `˘e ^Œâ◊Ö’ ‰õÄ_® U *ÏuÔH·<å q_çáÈÜÕ∞ ǨωõΩ¯ =ÙO@∞Ok. nxfl
qѨ¡= Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ QÆ∞iÎOzf~åe.
„Ѩ`ÕºHõ ~å„ëêìÅ HÀã¨O áÈ~åÏÅ∞ – ~å„ëêìÅ ã¨fiÜ«∞O „ѨuѨuÎ
WÖÏO˜ L^Œº=∂Å∞ „áêOfÜ«∞ Jã¨=∂#`«Å =Å<Õ `«Öˇ`«∞Î`å~Ú. ~å„ëêìÅ
㨺ܫ∞O „ѨuѨuÎ KåÖÏ J=ã¨~°=∞x =∞#‰õΩ `≥Å∞ã¨∞.
ÃѶ_»~°Öò =º=ã¨÷#∞ U~°Ê~°K«∞HÀ"åe. JѨÙÊ_Õ *Ï`«∞Å ã¨~°fi`À=ÚMÏaè=$kú
™ê^茺=∞ø`«∞Ok.
ˆHO„^Œ-~å„+¨ì ã¨O|O^è•Å ZO`« =∂„`«O „Ѩ*Ï™êfiq∞HõOQÍ ÖË=x =∞#‰õΩ
ѨO*ÏÉòx K«∂¿ãÎ `≥Å∞ã¨∞ÎOk. P#O^ŒÑ¨Ó~ü ™êÃÇÏÉò f~å‡<åxH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ
`«#‰õΩ ~å=Åã≤# "åÏ QÆ∞iOz ѨO*ÏÉò U<å˜#∞OKÀ J_»∞QÆ∞`«∞Ok. HÍh,
ÉèÏ~°`« áêÅHõ =~åæÅ∞ KåÖÏ x~°O‰õΩâ◊OQÍ Ñ¨O*ÏÉò „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ PHÍOHõΔÅ#∞
KåÖÏ J=∂#∞+¨OQÍ J}z "Õã¨∞Î<åfl~Ú. qkèÖËHõ ѨO*ÏÉò WѨÙÊ_»∞ q_çáÈÜÕ∞
ǨωõΩ¯x =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞‰õΩ=™ÈÎOk. z„`«"Õ∞q∞@O>Ë Ñ¨O*ÏÉòÖ’ *Ïu q=ÚH˜Î
L^Œº=∞O, =∞`«O HõÅQÍѨÙÅQÆO J~ÚáÈÜ«∂~Ú. ѨO*ÏÉò Ô~·`åOQÆOÖ’ JkèHõÉèÏQÆO
ã≤‰õΩ¯Å∞ HÍ=_»O =Å# Jk ã≤‰õΩ¯ L^Œº=∞OQÍ ÃÑ·H˜ Hõ#|_»∞`ÀOk. ÉèÏ~°`« áêÅHõ
=~åæʼnõΩ Ç≤ÏO^Œ∂ =∞`« ã¨fiÉèÏ=O LOk. Hõ#∞Hõ ѨO*ÏÉò „Ѩ[Ö’¡ peHõ =zÛOk.
D q+¨Ü«∂xfl H˘OK≥O "≥#H˜¯ "≥o¡ Ѩije^•ÌO. ÉèÏ~°`«^Õâ◊O JO`«Ï ÉèÏëê„ѨܫÚHõÎ
~å„ëêìÅ∞ 1956Ö’ U~°Ê_ç`Õ, ѨO*ÏÉò ~å„+¨ìO 1966 <å˜H˜ QÍx U~°Ê_»ÖË^Œ∞.
JѨÙÊ_Õ Ç¨Ï~åº<åÖ’ =Ù#fl Ç≤ÏO^Œ∞=Ùefl ѨO*ÏÉòÖ’ KÕ~°ÛÏxH˜ Ç≤ÏO^Œ∂ =∞`À<å‡^Œ∞Å∞
„Ѩܫ∞uflOKå~°∞. PѨˆ~+¨<£ |∂¡™êì~ü =Å¡, 1984 #=O|~ü ã≤‰õΩ¯ =ºuˆ~Hõ K«~°ºÅ∞
=Å¡ ã≤‰õΩ¯Å∞ =∞#‰õΩ =∞iO`« ^Œ∂~°=∞Ü«∂º~°∞. Ç≤ÏO^Œ∂ á¶êã≤ã¨∞ì =∞`À<å‡^Œ∞Å∞
~å*ϺkèHÍ~°O Pã¨~å K«∂ã¨∞‰õΩx, ã≤‰õΩ¯efl =ÓK«HÀ`« HÀâß~°∞. JO^Œ∞=Å¡ ѨO*ÏÉò
L^Œº=∂xH˜ ã≤‰õΩ¯ ã¨fiÉèÏ=O ã¨O`«iOK«∞‰õΩOk.
ѨO*ÏÉò ã¨=∞㨺x =∞#O =∞iO`« Ö’`«∞QÍ Ñ¨ije^•ÌO. =º=™êÜ«∞~°OQÆOÖ’
Pi÷Hõ ~°OQÆOÖ’ ѨO*ÏÉò WO_çÜ«∂Ö’ Jxfl ~å„ëêìHõÅHõ<åfl Jaè=$kú ™êkèOzOk.
ÃÑ@∞ì|_ç^•s L`«ÊuÎ â◊‰õΩÎÅ∞ JHõ¯_» ÉÏQÍ "ÕQÆO ѨÙOA‰õΩ<åfl~Ú ‰õÄ_®. J~Ú<å,
JHõ¯_Õ *Ï`«∞Å ã¨=∞㨺 D ~°∂ѨO fã¨∞‰õΩO^ŒO>Ë J~°÷O Uq∞˜? ÉèÏ~°`« áêÅHõ
=~åæÅ *Ï`«∞Å ã¨=∞㨺x ã¨=ºOQÍ Ñ¨i+¨¯iOK«ÖË^Œx `≥Å∞ã¨∞ÎOk. ÉèÏëê „Ñ¨Ü«ÚHõÎ
~å„ëêìÅ U~åÊ@∞ HÀã¨O [iy# L^Œº=∂Å∞ `å`å¯eHõOQÍ *Ï`«∞Å ã¨=∞㨺#∞
"≥#H˜¯ <≥Ïì~Ú. HÍh, ã¨iH˘`«Î Ѩiã≤÷`«∞Å =Å¡ WѨÙÊ_»∞ *Ï`«∞Åã¨=∞㨺 ÉÏQÍÃÑ·H˜
=zÛOk. ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO nxfl S.Z"£∞.ZѶπ, „ѨѨOK« ÉϺO‰õΩ, „ѨѨOK« "å}˜[º
XѨÊO^•Å∞ g@xflO˜h `«# QÆ∞Ñ≤Ê’¡ =ÙOK«∞‰õΩx, ~å„ëêìÅ g∞^Œ ÃÑ`«Î#O
K«ÖÏ~Úã¨∞Î#flk.
D <ÕѨ^䌺O #∞Oz K«∂ã≤#ѨÙÊ_Õ Ñ¨O*ÏÉò ã¨=∞㨺 =∞iO`« Z‰õΩ¯=QÍ J=QÍǨÏ#
J=Ù`«∞Ok.

17. 32 k „Ѩ*Ï™êfi=∞º`≥ÅOQÍ} Kåi„`«HõѨ„`åÅ∞ k 33
‰õÄ_® K≥ѨÙÊHÀ ^Œy#O`« =ÙOk. Hõ#∞Hõ D „áêO`åÖ’¡ Ѩiã≤÷`«∞Å∞ ™ê#∞‰õÄÅOQÍ
=Ù<åfl~Ú. *Ïu q=ÚH˜Î áÈ~åÏÅ∞ qѨ¡=HÍ~°∞Å <åÜ«∞Hõ`«fiO H˘#™êQÆ_»O KåÖÏ
P#O^Œ^•Ü«∞HõO. J@∞ ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO, W@∞ ~å„+¨ì „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ ‰õÄ_® D
„Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ L^Œº=∂efl f„=OQÍ J}z "Õã¨∞Î<åfl~Ú. D L^Œº=∂xH˜ Jâı+¨
„Ѩ*ÏhHõO =∞^Œú`«∞ =ÙOk.
D "Õà◊ ÉèÏ~°`« áêÅHõ =~åæÅ∞ P=ÅOaèOKÕ QÀ¡|Öˇÿ*Ë+¨<£ q^è•<åÅ =Å¡ „áêOfÜ«∞
Jã¨=∂#`«Å∞ WOHÍ WOHÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú. H˘`«Î L^Œº=∂Å∞ `«Öˇ`«∞Î`å~Ú. áê`«q
"ÕQÆO ѨÙOA‰õΩOÏ~Ú. `«=∞ `«=∞ „áêOfÜ«∞ =ÙxH˜ HÀã¨O Dâß#º „áêO`«OÖ’#∂,
Ç≤ÏOn ~å„ëêìÖ’¡#∂ PO^Àà◊#Å∞ K≥ň~QÆ=K«∞Û.
D L^Œº=∂ʼnõΩ =∞#O T`«O W"åfie. HÍx z#fl z#fl ~å„ëêìÅ U~åÊ@∞=Å¡
ã¨=∞㨺Å∞ ѨÓiÎQÍ Ñ¨iëê¯~°O HÍ=Ù. HÍx ã¨fiÜ«∞O „ѨuѨuÎ=Å¡ „Ѩ[Ö’¡ P`«‡qâßfiã¨O
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
J„Hõ=∞ *Ï`«∞Ö’¡ L^Œº=∂Å∞
HÍj‡~ü, <åQÍÖÏO_£, q∞*’~åO, =∞}˜Ñ¨Ó~ü W`«~° „áêO`åÅ∞ ™êO`«O Jaè=$kÌ
K≥O^Œ‰õΩO_®<Õ ÉèÏ~°`« áêÅHõ=~åæÅ∞ `«=∞Ö’ Hõe¿Ñã¨∞‰õΩ<åfl~Ú. g˜ áÈ~åÏefl
J~°÷O KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ =∞#O K«i„`« Ö’`«∞Ö’¡H˜ "≥àÏ¡e.
HÍj‡~ü: Ü«∂=`«∞Î ÉèÏ~°`«^Õâ◊O „a©+π =Å# áêÅ#‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ áÈ~å_»∞`«∞O>Ë
HÍj‡~ü =∂„`«O _À„QÍ~åA ǨÏ~°ã≤OQ∑ xÜ«∞O`«$`åfixH˜ =ºuˆ~HõOQÍ áÈ~å_»∞`«∞Ok.
WO`«Ö’ 1947 PQÆã¨∞ì 15 =zÛOk. WO_çÜ«∂, áêH˜™êÎ<£Å∞ "Õ~°∞ Ѩ_®¤~Ú. HÍj‡~ü
Z@∂ KÕ~°ÖË^Œ∞. JHÀì|~ü 1947 ^•HÍ "Õˆ~ =ÙOk. JѨÙÊ_»∞ WO_çÜ«∂Ö’ |Å=O`«OQÍ
Hõe¿Ñâß~°∞.
HÍj‡~ü „Ѩ[ÅH˜ SHõº~å[ºã¨q∞u "Õ∞O WzÛ#=∂@ xÅɡ@∞ì‰õΩOÏO. HÍj‡~ü
„Ѩ[Å^Õ x~°‚Ü«∂kèHÍ~°O JO@∂ <≥„Ǩï WO_çÜ«∂ áê~°¡"≥∞O@∞Ö’ Ѷ≤„|=i 12,
1951Ö’ K≥áêÊ_»∞. HÍh D =∂@ ÉèÏ~°`« áêÅHõ =~åæÅ∞ xÅɡ@∞ìHÀÖË^Œ∞. ~åA
Wëêì#∞™ê~°OQÍ HÍj‡~ü#∞ WO_çÜ«∂Ö’ Hõe¿Ñâß~°∞. HÍj‡~üÖ’ ÉèÏ~°`« Ãã·<åºÅ∞
"≥∂ǨÏiOKå~Ú. WO_çÜ«∂Ö’ HÍj‡~ü ã¨fiK«ÛùO^ŒOQÍ HõÅ=ÖË^Œ#_®xH˜ W^Õ `å~å¯}O.
1951Ö’ `«Ñ¨Ê „Ѩ[Å P"≥∂^ŒO`À JHõ¯_» ZxflHõÅ∞ [~°QÆÖË^Œ∞. JѨÙÊ_Õ ¿+H± J|∞úÖÏ¡
ZxflHõÜ«∂º_»∞. 1977 Ö’ uiy J`«<Õ áêÅHõ =~åæʼnõΩ ÖÁOyáÈ~Ú =ÚYº=∞O„u
JÜ«∂º_»∞.ÉèÏ~°`« Ãã·#ºO ÉèÏ~°`« áêÅHõ =~åæÅ∞ HÍj‡~ü ã≤OǨxfl HÍj‡~ü „Ѩ[Å
ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O JO>Ë<Õ Jaè=$kúÖ’ Jã¨=∂#`«fiO. D Jã¨=∂#`åfixH˜
‰õÄ_® XHõ f~°∞ =ÙOk. WO_çÜ«∂ ÖÏO˜ "≥#∞Hõ|_ç# ^ÕâßÖ’¡ D Jã¨=∂#`«fiO
*Ï`«∞Å Jaè=$kúx ‰õÄ_® ^≥|ƒf™ÈÎOk. qq^èŒ *Ï`«∞Å∞ QÆ`«OÖ’ J<ÕHõ áêʼnõΩÅ
H˜O^Œ =∞yæáÈÜ«∂~Ú. WO^Œ∞=Å¡<Õ „Ѩ`ÕºHõ `≥ÅOQÍ}, q^Œ~°ƒù, L`«Î~åYO_£ L^Œº=∂Å∞
`«Öˇ`åÎ~Ú. ÉèÏëê„ѨܫÚHõÎ ~å„ëêìÅ U~åÊ@ѨÙÊ_Õ D „áêO`åÅ∞ `«=∞ Jã¨=∞‡ux
`≥eÜ«∞*Ëâß~Ú. HÍx qâßÅ ~å„ëêìÅ∞ U~°Ê_ç#ѨÙÊ_»∞ D Jã¨=∞‡u "å˜Ö’¡
XkyáÈ~ÚOk. JÖÏ qâßÅ ~å„ëêìÅ∞ U~°Ê_ç#ѨÙÊ_»∞ "≥#∞Hõ|_ç# „áêO`åÅ Jaè=$kúH˜
ã¨=º"≥∞ÿ# Hõ$+≤ [iy#>ˇ¡ÿ`Õ D U~åÊ@∞ L^Œº=∂Å∞ `«ÖˇuÎ =ÙO_Õq HÍ=Ù. HÍx
PÜ«∂ ~å„ëêìÅÖ’x Pi÷Hõ, ~å[H©Ü«∞â◊‰õΩÎÅ∞ D ã¨=∂#`åfixfl ™êkèOK«ÖËHõáÈÜ«∂~Ú.
JO`ÕHÍHõ, P "≥#Hõ|_ç# „áêO`åÅ∞ `å"Õ∞^À HÀÖ’Ê`«∞#fl@∞¡ x~åâ◊ xã¨Ê$ǨÏʼnõΩ
Ö’#Ü«∂º~Ú. q^Œ~°ƒù, PO„^èŒ, `≥ÅOQÍ} U~åÊ@∞ L^Œº=∂Å∞ n<Õfl
`≥eÜ«∞KÕã¨∞Î<åfl~Ú. J~Ú`Õ, D U~åÊ@∞ L^Œº=∂Å∞ „Ѩ[Å =∞^ŒÌ`«∞`À<Õ
[iQÍÜ«∞#flk "åã¨Î=O HÍh g˜ <åÜ«∞Hõ`«fiO =∂„`«O J=HÍâ◊"å^Œ∞Å KÕ`«∞Ö’¡<Õ
LOk. gà◊√§ D L^Œº=∂xH˜ „^ÀǨÏO KÕâß~°∞. P `«~°∞"å`« PÜ«∂ „áêO`åÖ’¡
Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ <åÜ«∞Hõ`åfi# qѨ¡"À^Œº=∂Å∞ `«Öˇ`åÎ~Ú.
*Ï~°öO_£, Kè«fÎãπѶ¨∞_£ ~å„ëêìÅ U~åÊ@∞‰õΩ [iy# PO^Àà◊#ÃÑ· "å˜H˜ ѨÓiÎQÍ
aè#fl"≥∞ÿ#k. WHõ¯_ç Pk"åã¨∞Å∞ PÜ«∂ „áêO`åÖ’¡ XHõ *ÏuQÍ ~°∂á⁄O^•Åx
K«∂ã¨∞Î<åfl~°∞. D „áêO`åÖ’¡ Yx*ÏÅ∞, J@g ã¨OѨ^Œ Jáê~°O. PÜ«∂ ~å„ëêìÖ’¡x
|∂~°∞˚"å, Éèí∂™êfi=∞º =~åæÅ`À áê@∞, ɡÿ@ ^ŒàÏs |∂~°∞˚"å =~°æO ‰õÄ_® D
ã¨Ç¨Ï[=#~°∞efl J@g ã¨OѨ^Œ#∞ ^ÀK«∞‰õΩO@∞<åfl~Ú. ^ÀÑ≤_çH˜ =ºuˆ~HõOQÍ ™êy#
Pk"åã¨∞Å áÈ~åÏxH˜ Q˘Ñ¨Ê K«i„`« =ÙOk. *Ï~°öO_£ „áêO`«O „Ѩã≤kú K≥OkOk.
ã¨O`åÖòÅ∞, HÀÜ«∞Å Pk"åã‘ áÈ~åÏÅ∞ ‰õÄ_® *Ï`«∞Å K≥ÿ`«#ºO ÃÑOK«_»OÖ’
ZO`À =ÚO^Œ_»∞QÆ∞ "Õâß~Ú. "åà◊§Ö’¡ #∞OKÕ "Õ∞^è•=ÙÅ∞ ѨÙ@∞ìH˘KåÛ~°∞. D "Õ∞^è•=ÙÅ∞
P áÈ~åÏʼnõΩ =∞iO`« ^ÀǨÏ^ŒO KÕâß~°∞. *Ï~°öO_£ ~å„+¨ìO HÀã¨O 40 Uà◊√§QÍ
áÈ~å@O ™êQÆ∞`«∂<Õ =ÙOk. „ѨÉèí∞`«fi JkèHÍ~åxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ D „Ѩ*Ï L^Œº=∞O
JѨÙÊ_»Ñ¨ÙÊ_»∞ f„=~°∂ѨO ‰õÄ_® ^èŒiOzOk. áê~°¡"≥∞O@s ѨO^ä• KÕѨ˜ì# „áêOfÜ«∞
~å[H©Ü«∞ áêsìÅ∞ D áÈ~å@ʼnõΩ <åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOKå~Ú. áÈ~å@O f„=™ê÷~ÚÖ’
[iy#ѨC_»ÖÏ¡ D <åÜ«∞‰õΩÅ∞ áêÅHõ =~åæʼnõΩ ÖÁOyáÈ~Ú L^Œº=∂ʼnõΩ
"≥#∞fláÈ@∞ á⁄_çKå~°∞. W©=Å *Ï~°öO_£ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ *Ï~°öO_£ ã¨fiÜ«∞O„ѨuѨuÎ ã¨q∞uH˜
XѨÙÊHÀ=_»O XHõ ÃÑ^ŒÌ L^•Ç¨Ï~°}. *Ïu q=ÚH˜Î L^Œº=∞O áê~°¡"≥∞O@s áêsìÅ
<åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’ H˘#™êQÆ_»O KåÖÏ qz„`«O. HÍx Kè«fÎãπѶ¨∞_£, *Ï~°öO_£ „áêO`åÖ’¡
D <åÜ«∞Hõ`«fiO „Hõ=∞OQÍ qѨ¡=HÍ~°∞Å KÕ`«∞Ö’¡H˜ =zÛOk. WHõ¯_ç „âßq∞Hõ =~°æO