SlideShare uma empresa Scribd logo
1 de 44
Baixar para ler offline
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(1)
www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013
gzikph ;[wB
;kb 6;kb 6;kb 6;kb 6;kb 6 nze 2nze 2nze 2nze 2nze 2
i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013
BkBeFkjh i/m$jkV14BkBeFkjh i/m$jkV14BkBeFkjh i/m$jkV14BkBeFkjh i/m$jkV14BkBeFkjh i/m$jkV14
;zgkde;zgkde;zgkde;zgkde;zgkde
;0 Bfozdo f;zx w'Irk;0 Bfozdo f;zx w'Irk;0 Bfozdo f;zx w'Irk;0 Bfozdo f;zx w'Irk;0 Bfozdo f;zx w'Irk
;j-;zgkde;j-;zgkde;j-;zgkde;j-;zgkde;j-;zgkde
;0 nihs f;zx;0 nihs f;zx;0 nihs f;zx;0 nihs f;zx;0 nihs f;zx
;zgkdeh ;bkjeko;zgkdeh ;bkjeko;zgkdeh ;bkjeko;zgkdeh ;bkjeko;zgkdeh ;bkjeko
;0 fpqfizdo gkb f;zx;0 fpqfizdo gkb f;zx;0 fpqfizdo gkb f;zx;0 fpqfizdo gkb f;zx;0 fpqfizdo gkb f;zx
;0 joGiB f;zx;0 joGiB f;zx;0 joGiB f;zx;0 joGiB f;zx;0 joGiB f;zx
r[owfs ;bkjekor[owfs ;bkjekor[owfs ;bkjekor[owfs ;bkjekor[owfs ;bkjeko
frnkBh byftzdo f;zxfrnkBh byftzdo f;zxfrnkBh byftzdo f;zxfrnkBh byftzdo f;zxfrnkBh byftzdo f;zx
frnkBh irihs f;zx @ikue#frnkBh irihs f;zx @ikue#frnkBh irihs f;zx @ikue#frnkBh irihs f;zx @ikue#frnkBh irihs f;zx @ikue#
;zgkdeh dcso;zgkdeh dcso;zgkdeh dcso;zgkdeh dcso;zgkdeh dcso
215$295 @e# ;[GkF wkor215$295 @e# ;[GkF wkor215$295 @e# ;[GkF wkor215$295 @e# ;[GkF wkor215$295 @e# ;[GkF wkor
d[rktK byBT{ - 226004d[rktK byBT{ - 226004d[rktK byBT{ - 226004d[rktK byBT{ - 226004d[rktK byBT{ - 226004
w'0 L 9889065886w'0 L 9889065886w'0 L 9889065886w'0 L 9889065886w'0 L 9889065886
Email:office@punjabisuman.com
http://www.punjabisuman.com
gzikph wkf;egzikph wkf;egzikph wkf;egzikph wkf;egzikph wkf;e
R.N.I. NO. UPPUN/2008/25934 POSTAL REGISTRATION : SSP/LW/NP/353/2012-2014
LoRokf/kdkjh] izdk'kd] eqnzd izohu dsljokuh }kjk vkQlsV
bf.M;k] 182@4] yYywey jksM] e'kdxat y[kuÅ ls
eqfnzr ,oa 215@295 d] lqHkk"k ekxZ] nqxkok¡] y[kuÅ ls
izdkf'kr fd;kA
lEiknd % ujsUnz flag eksaxk
iatkch lqeu
gqthB e/;otkBh fgqzNo, gpfbFo s/gqthB e/;otkBh fgqzNo, gpfbFo s/gqthB e/;otkBh fgqzNo, gpfbFo s/gqthB e/;otkBh fgqzNo, gpfbFo s/gqthB e/;otkBh fgqzNo, gpfbFo s/
;tstkfXekoh B/ nkc;/N fJzvhnk,;tstkfXekoh B/ nkc;/N fJzvhnk,;tstkfXekoh B/ nkc;/N fJzvhnk,;tstkfXekoh B/ nkc;/N fJzvhnk,;tstkfXekoh B/ nkc;/N fJzvhnk,
182$4, bZb{wb o'v, wFerzi, byBT{182$4, bZb{wb o'v, wFerzi, byBT{182$4, bZb{wb o'v, wFerzi, byBT{182$4, bZb{wb o'v, wFerzi, byBT{182$4, bZb{wb o'v, wFerzi, byBT{
s'I Sgtk e/ dcso gzikph ;[wBs'I Sgtk e/ dcso gzikph ;[wBs'I Sgtk e/ dcso gzikph ;[wBs'I Sgtk e/ dcso gzikph ;[wBs'I Sgtk e/ dcso gzikph ;[wB
215$295 @e# ;[GkF wkor d[rktK215$295 @e# ;[GkF wkor d[rktK215$295 @e# ;[GkF wkor d[rktK215$295 @e# ;[GkF wkor d[rktK215$295 @e# ;[GkF wkor d[rktK
byBT{ s'I gqekfFs ehsk.byBT{ s'I gqekfFs ehsk.byBT{ s'I gqekfFs ehsk.byBT{ s'I gqekfFs ehsk.byBT{ s'I gqekfFs ehsk.
;zgkde;zgkde;zgkde;zgkde;zgkde
Bfozdo f;zx w'IrkBfozdo f;zx w'IrkBfozdo f;zx w'IrkBfozdo f;zx w'IrkBfozdo f;zx w'Irk
b/yeK d/ ftukoK Bkb ;zgkde dkb/yeK d/ ftukoK Bkb ;zgkde dkb/yeK d/ ftukoK Bkb ;zgkde dkb/yeK d/ ftukoK Bkb ;zgkde dkb/yeK d/ ftukoK Bkb ;zgkde dk
;fjws j'Dk }o{oh BjhI j?.;fjws j'Dk }o{oh BjhI j?.;fjws j'Dk }o{oh BjhI j?.;fjws j'Dk }o{oh BjhI j?.;fjws j'Dk }o{oh BjhI j?.
gzikph ;[wB
sseoksseoksseoksseoksseok
;zgkdeh;zgkdeh;zgkdeh;zgkdeh;zgkdeh 33333
nBw'b ;[wBnBw'b ;[wBnBw'b ;[wBnBw'b ;[wBnBw'b ;[wB 33333
e-mail ;fsr[o{ ~;fsr[o{ ~;fsr[o{ ~;fsr[o{ ~;fsr[o{ ~ 44444
r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/ 44444
;Zu efjD tkb/ fBzde BjhI jB HHHH;Zu efjD tkb/ fBzde BjhI jB HHHH;Zu efjD tkb/ fBzde BjhI jB HHHH;Zu efjD tkb/ fBzde BjhI jB HHHH;Zu efjD tkb/ fBzde BjhI jB HHHH 55555
gkme fbyd/ jBgkme fbyd/ jBgkme fbyd/ jBgkme fbyd/ jBgkme fbyd/ jB 66666
ypoBkwK ns/ ;orowhnKypoBkwK ns/ ;orowhnKypoBkwK ns/ ;orowhnKypoBkwK ns/ ;orowhnKypoBkwK ns/ ;orowhnK 77777
s? iBws r[owfs pqjw gSkfDTs? iBws r[owfs pqjw gSkfDTs? iBws r[owfs pqjw gSkfDTs? iBws r[owfs pqjw gSkfDTs? iBws r[owfs pqjw gSkfDT 99999
wkBtsk d/ d/td{s - ;qh r[o{ noiB d/t ihwkBtsk d/ d/td{s - ;qh r[o{ noiB d/t ihwkBtsk d/ d/td{s - ;qh r[o{ noiB d/t ihwkBtsk d/ d/td{s - ;qh r[o{ noiB d/t ihwkBtsk d/ d/td{s - ;qh r[o{ noiB d/t ih 1010101010
w[es;o ftZu fco fwbKr/w[es;o ftZu fco fwbKr/w[es;o ftZu fco fwbKr/w[es;o ftZu fco fwbKr/w[es;o ftZu fco fwbKr/ 1111111111
;[ikB f;zx;[ikB f;zx;[ikB f;zx;[ikB f;zx;[ikB f;zx 1212121212
pkpk ;kfJz;dkBK dk th fgskwk ;hpkpk ;kfJz;dkBK dk th fgskwk ;hpkpk ;kfJz;dkBK dk th fgskwk ;hpkpk ;kfJz;dkBK dk th fgskwk ;hpkpk ;kfJz;dkBK dk th fgskwk ;h 1414141414
r[o{ noiB d/t ih dh T[gwKr[o{ noiB d/t ih dh T[gwKr[o{ noiB d/t ih dh T[gwKr[o{ noiB d/t ih dh T[gwKr[o{ noiB d/t ih dh T[gwK 1717171717
F/o/ gzikp dh Gkos ~ d/DF/o/ gzikp dh Gkos ~ d/DF/o/ gzikp dh Gkos ~ d/DF/o/ gzikp dh Gkos ~ d/DF/o/ gzikp dh Gkos ~ d/D 2121212121
r[o{ noiB d/t ih dh ;jkds d/ w[Yb/ ekoDr[o{ noiB d/t ih dh ;jkds d/ w[Yb/ ekoDr[o{ noiB d/t ih dh ;jkds d/ w[Yb/ ekoDr[o{ noiB d/t ih dh ;jkds d/ w[Yb/ ekoDr[o{ noiB d/t ih dh ;jkds d/ w[Yb/ ekoD 2323232323
f;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu HHHHHHf;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu HHHHHHf;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu HHHHHHf;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu HHHHHHf;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu HHHHHH 2424242424
r[o{ rqzE ;kfjp ftu nkJ/ okrK pko/ ikDekohr[o{ rqzE ;kfjp ftu nkJ/ okrK pko/ ikDekohr[o{ rqzE ;kfjp ftu nkJ/ okrK pko/ ikDekohr[o{ rqzE ;kfjp ftu nkJ/ okrK pko/ ikDekohr[o{ rqzE ;kfjp ftu nkJ/ okrK pko/ ikDekoh 2525252525
r[opkDh ;ze/s e"F - 6r[opkDh ;ze/s e"F - 6r[opkDh ;ze/s e"F - 6r[opkDh ;ze/s e"F - 6r[opkDh ;ze/s e"F - 6 2626262626
f;Zy Xkowe gqFB'sohf;Zy Xkowe gqFB'sohf;Zy Xkowe gqFB'sohf;Zy Xkowe gqFB'sohf;Zy Xkowe gqFB'soh 2727272727
d[ZX d/ dzdk dh ;zGkbd[ZX d/ dzdk dh ;zGkbd[ZX d/ dzdk dh ;zGkbd[ZX d/ dzdk dh ;zGkbd[ZX d/ dzdk dh ;zGkb 2828282828
nkU gzikph f;yhJ/ - 11nkU gzikph f;yhJ/ - 11nkU gzikph f;yhJ/ - 11nkU gzikph f;yhJ/ - 11nkU gzikph f;yhJ/ - 11 2929292929
wK p'bh gzikph d/ ftZ;od/ nZyo-5wK p'bh gzikph d/ ftZ;od/ nZyo-5wK p'bh gzikph d/ ftZ;od/ nZyo-5wK p'bh gzikph d/ ftZ;od/ nZyo-5wK p'bh gzikph d/ ftZ;od/ nZyo-5 3030303030
;[wB tor gj/bh - 12;[wB tor gj/bh - 12;[wB tor gj/bh - 12;[wB tor gj/bh - 12;[wB tor gj/bh - 12 3131313131
gzikph gV', gzikph fby', gzikph p'b'gzikph gV', gzikph fby', gzikph p'b'gzikph gV', gzikph fby', gzikph p'b'gzikph gV', gzikph fby', gzikph p'b'gzikph gV', gzikph fby', gzikph p'b'
gfsqek 15 sohe se B fwbD s/ c'B okjh nkgDk ;jh vkegfsqek 15 sohe se B fwbD s/ c'B okjh nkgDk ;jh vkegfsqek 15 sohe se B fwbD s/ c'B okjh nkgDk ;jh vkegfsqek 15 sohe se B fwbD s/ c'B okjh nkgDk ;jh vkegfsqek 15 sohe se B fwbD s/ c'B okjh nkgDk ;jh vke
gsk fgB e'v ;w/s gfsqek dcso fty/ c'B L 09889065886 s/gsk fgB e'v ;w/s gfsqek dcso fty/ c'B L 09889065886 s/gsk fgB e'v ;w/s gfsqek dcso fty/ c'B L 09889065886 s/gsk fgB e'v ;w/s gfsqek dcso fty/ c'B L 09889065886 s/gsk fgB e'v ;w/s gfsqek dcso fty/ c'B L 09889065886 s/
;{fus eo' skeh ;jh gs/ s/ gfsqek d'pkok G/ih ik ;e/, ns/;{fus eo' skeh ;jh gs/ s/ gfsqek d'pkok G/ih ik ;e/, ns/;{fus eo' skeh ;jh gs/ s/ gfsqek d'pkok G/ih ik ;e/, ns/;{fus eo' skeh ;jh gs/ s/ gfsqek d'pkok G/ih ik ;e/, ns/;{fus eo' skeh ;jh gs/ s/ gfsqek d'pkok G/ih ik ;e/, ns/
gsk u/e ehsk ik ;e/. ;0 nihs f;zx r[0 nkbwpkr c'B Lgsk u/e ehsk ik ;e/. ;0 nihs f;zx r[0 nkbwpkr c'B Lgsk u/e ehsk ik ;e/. ;0 nihs f;zx r[0 nkbwpkr c'B Lgsk u/e ehsk ik ;e/. ;0 nihs f;zx r[0 nkbwpkr c'B Lgsk u/e ehsk ik ;e/. ;0 nihs f;zx r[0 nkbwpkr c'B L
9651592214, frnkBh joftzdo f;zx, j?v rqzEh r[0 ;do c'B9651592214, frnkBh joftzdo f;zx, j?v rqzEh r[0 ;do c'B9651592214, frnkBh joftzdo f;zx, j?v rqzEh r[0 ;do c'B9651592214, frnkBh joftzdo f;zx, j?v rqzEh r[0 ;do c'B9651592214, frnkBh joftzdo f;zx, j?v rqzEh r[0 ;do c'B
9984734498 ~ th fFekfJs ehsh ik ;edh j?.9984734498 ~ th fFekfJs ehsh ik ;edh j?.9984734498 ~ th fFekfJs ehsh ik ;edh j?.9984734498 ~ th fFekfJs ehsh ik ;edh j?.9984734498 ~ th fFekfJs ehsh ik ;edh j?.
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(2)
www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013
BkBeFkjh ;zws - 544BkBeFkjh ;zws - 544BkBeFkjh ;zws - 544BkBeFkjh ;zws - 544BkBeFkjh ;zws - 544
pkoj wkjk wKMpkoj wkjk wKMpkoj wkjk wKMpkoj wkjk wKMpkoj wkjk wKM
nk;kV[ sgzdk fs;[ br? jfo Bkj[ B fizBk gkf;.
irihtB g[oy[ fsnkfr e? wkD; ;zdh nk;. d[:? GkfJ
ftr[uhn? rfb gJh;[ iw eh ck;. i/jk phi? ;' b[D? wE?
i' fbfynk;[. o?fD ftjkDh gS[skDh T[fm ubh rJh
fBok;. fiB e" ;kX{ G/Nhn? ;' dorj j'fJ ybk;[. efo
feogk gqG nkgDh s/o/ do;B j'fJ fgnk;. gqG s[X[ fpB[
d{ik e' Bjh BkBe eh nodkf;. nk;kV[ ;[jzdk fs;[ br?
fi;[ wfB jfo uoD fBtk;.5.
Gkt L-Gkt L-Gkt L-Gkt L-Gkt L- fijVk wB[Zy gowkswk dh :kd G[bk e/,
gowkswk dk nk;ok ft;ko e/ b'eK d/ nk;o/ Gkbdk
fcodk j?, T[j ;koh T[wo ][nko j[zdk ofjzdk j?. T[;
dhnK d[Bhnk tkbhnK nk;K Gh f;o/ BjhI uVQdhnK. fi;
d/ fjod/ ftu ;dk gowkswk dh :kd fNeh ofjzdh j?
T[; dh ;koh f}zdrh ;[jktDh phsdh j?.
r[og[opr[og[opr[og[opr[og[opr[og[op
r[orZdh ;qh r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih 11 i{B
Fjhdh fdt; ;qh r[o{ noiB d/t ih 12 i{B
fJfsjk;e fdjkV/fJfsjk;e fdjkV/fJfsjk;e fdjkV/fJfsjk;e fdjkV/fJfsjk;e fdjkV/
;qh nekb sys ;kfjp «s/ jwbk (1984) 4 i{B
iBw Grs epho ih 23 i{B
i'V w/bk r[od[nkok ;qh ohmk ;kfjp
(T[Îsokyzv) 23 i{B
Fjhdh pkpk pzdk f;zx ih pjkdo 25 i{B
po;h wjkokik oDihs f;zx ih 29 i{B
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(3)
www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013
Bfozdo f;zx w'IrkBfozdo f;zx w'IrkBfozdo f;zx w'IrkBfozdo f;zx w'IrkBfozdo f;zx w'Irk
@@np s'I Fow nksh j? fJ; tsB e' tsB efjs/ j[J/##@@np s'I Fow nksh j? fJ; tsB e' tsB efjs/ j[J/##@@np s'I Fow nksh j? fJ; tsB e' tsB efjs/ j[J/##@@np s'I Fow nksh j? fJ; tsB e' tsB efjs/ j[J/##@@np s'I Fow nksh j? fJ; tsB e' tsB efjs/ j[J/##
@@;ko/ ijK ;/ nZSk fjzd';sK jwkok, jw p[bpb/ j? fJ;eh :j r[b;sK jwkok## rhs dk pkBh FkfJo fJepkb
th FkfJd fJj fbyD ~ wip{o j'fJnk fe @@w[ds/ r[iohI j?a :jK ozi'rw ;fjs/ j{J/ np s'I Fow nksh j?, fJ; tsB
e' tsB efjs/ j{J/.## d/F d/ ;zftXkB fBowksk vk0 Ghw okT[ nzp/veo d/; d/ jkewK s'I fwbh wk:{;h ekoD fJj
efjD ~ wip{o j'J/ fe w?I n?It/ jh ;zftXkB ~ fsnko eoB bJh fJsBh fwjBs ehsh j? nZi ;kvQk g{oh d/F dh iBsk
dk eh jkb j?, eh n;h Go;Nkuko pko/ T[jh ;'u oyD bJh wip{o BjhI jK. ;kv/Q tv/fonK dh nkikdh bJh e[opkBh
eh ftnoE BjhI brdh. ;0 e[bsko f;zx (Fjhd/ nkiw Grs f;zx d/ Goksk) i' nkgD/ ihtB ekb ftu ;kvQ/ gqtko
Bkb foFs/dkoh ekoD byBT{ nkT[D s/ io{o doFB d/Id/ ;B ne;o fJjh d[joKd/ ;B eh ;[szsqsk ;zrqkw ftu
w/o/ tho ns/ gqtko dh e[opkBh fJjBK B/sktK bJh ndoF BjhI j?, e/tb i/pK GoBK jh fJjBK bJh wkfJB/ oydk
j?. T[jBK B/ nkgD/ d{;o/ Goksk ;0 ofizdo f;zx d/ p'bK dk th fieo ehsk eh ni/jk brdk j? fe nzro/ik B/
id'I Gkos dh je{ws fJjBK d/ ;g[od ehsh ;h T[jBK Bkb fJe ;zXh th ehsh j'J/rh fe s[;hI nfij/ ezw eoBK fe
b'e ;kvQh skohc eoB fe nzro/i uzr/ ;B. FkfJd w"i{dk jkew T[; ;wM's/ ~ uzrh soK fBGk oj/ jB. ;0 e[bsko
f;zx B/ th nkgDh fizdrh d/ eJh ;kb nkikdh dh bVkJh bJh i/b ftu r[iko/ ;B.
nk}kdh dh iZd' fijd bJh ;[szsqsk ;zrqkwhnK B/ fJe ;[cBK t/fynk ;h fe nkikdh wro' d/F dh rohp e[ubh
iBsk y[Fjkb j't/rh, e'Jh nwho rohp dk ftseok BjhI oj/rk ;ko/ nkikdh wkBDr/. foFts y'oh, pdubBh
p/fJB;kch s/ b[Nwko BjhI j'J/rh. go nkikdh ftsefonk ns/ rohph s'I s/ BjhI fwbh go b[Nwko, foFtsy'oh,
pdubBh, p/fJB;kch, GkJh Gshiktkd ~ io{o nkikdh fwb rJh.
jo gk;/ ftGuko, b[Nwko d/ doFB j' oj/ jB. ;ZiD e[wko, NkJhNbo i?;/ nko'gh, ;z;d dk wkB tXKd/
jB dzrk ghVZs fJB;kc s'I w[Beo jD. p/fJB;kch dh fJzfsnkj d/yD ~ fwbdh j?. ;VeK s/ N/qBK ftu pbkseko
fJj ;G eh j?. ;z;d ftXkB ;Gk ftu oki/, ebwkvhn?, u'Nkb/, :d[o{fgJ/ i?;/ nko'gh F'Gk tXKd/ jB. pz;b dk
skik wkwbk ;kwB/ j?. nkyo d/F ~ eh j' frnk j?, Go;Nkuko ok;Nqh ufoZso pD frnk j?.
fJe tkoh ;qh okir'gkb nukohnk nkikd Gkos d/ gfjb/ ;kpek rtoBo iBob B/ fejk ;h fe Gkostk;h
nk}kdh ~ d[X d/D tkbh rK ;wMd/ ;B. go id'I d{X u'D bJh jE ftu pkbNh b? e/ T[; d/ e'b gj{zu/ T[j ;kBQ
fBefbnk . nZi w'i{dk ;Zsk s/ T[; ;kBQ B/ epik eo fbnk j? ns/ ;z;d GtB ftu tfVQnk ikgdk j?. ;z;d ftu
p?md/ ;Zsk d/ gqshe fuBQ d/ F/ok ~ nkdwy'o pBkT[D bJh nkwkdk ikgd/ jB.
nBw'b ;[wBnBw'b ;[wBnBw'b ;[wBnBw'b ;[wBnBw'b ;[wB
1- wo e/ fe;/ ~ w[esh BjhI fwb ;edh, ;dhth w[esh dk nfXekoh T[j j? i' ihT[Idk w[es j' ikt/.
2- fi; ~ oZp oZy/ T[; ~ e'Jh wko BjhI ;edk ns/ fi; ~ oZp wko/ T[; ~ e'Jh puk BjhI ;edk.
3- i' fe;/ dh t;s{ u[ok e/ T[bNk T[; T[s/ d'F bkt/ T[j ikBh ikB gqG{ dh ;}k s'I BjhI pu ;edk.
4- u'oh T[jh eodk j? fi; dk wB v'b ikfJ, e/tb d"bswzd j"Bk jh wB d/ fsnkr dh fBFkBh BjhI.
5- sB dh G[Zy sk gk nzB yk e/ fwN iKdh j? go wB dh G[Zy nzB d/ nzpko br ikB s/ th BjhI fwNdh.
6- ;qhoe gkg s'I puBk sK nk;kB j? go tkue gkg ns/ wkB;e gkg s'I puBk pj[s emB j?.
7- fe;/ Gb/ g[oF Bkb GbK eoBk sK pVk ;"yk j?, go p[o/ Bkb th GfbnkJh eoBh pj[s n"yh j?.
8- fe;/ d/ d[y eb/F dh ;ko T[jh wB[Zy ikD ;edk j? fi; B/ ed/ nkg d[y iK eb/F G'frnk j't/.
frnkBh T{Xw f;zx ih
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(4)
www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123
gow ;fseko :'r pkpk ih,
csfj gqtkB eoBh ih
nkg ih tb'I nozG/ fBowb gzE ns/ ni d/ jkbks t/y e/, pj[s
;kohnK rZbK nkg ih Bkb ;KMhnk eoD dk ih eod/.
j[D fgSb/ fdBK dh jh rb b? bt'I. ftnkj ;kdhnK d/ pV/
o[M/t/I ;h. pkpk ih pV/ jbe/ u Bk b?Dk fJj nkg ih d/ ftnkj tor/
BjhI j[zd/. g{oh FkB T[ F'es ns/ g{oB ikj' ibkb Bkb j[zd/ jB. fJe
rb sK j?. nkg ih d/ f;Zy T[N jo rb ftu nkg ih dh b?Id/ jB.
T[N Gkt/I o;wh j't/ fit/I fwbBh ;w/I nodk; sk j[zdh j? go f;o YZeD
dh y/ub BjhI ehsh iKdh feT[fe w;K w;K sK egV/ ;/N j'fJ j[zd/ jB.
Fokp ns/ nZX Bzr/ egfVnK pko/ eh f}eo eoBk. fJj sK nkw rb
j? ftob/ jh j[zd/ jB, fiBK s/ nkg ih dh feogk j't/, fijV/ ;kdrh
ftu th T[; gq'rokw dk fjZ;k pD/ jz[d/ jB.
pkpk ih nkg ih tes e[Vh tkb/ pV/ fgnko Bkb goFkdk SeKd/
;h. edh nZi eb dh poks ftu Fkwb j'e/ t/y'I ykDk ykD dh sK b'V
jh BjhI wfj;{; j[zdh. feIT[ fe ;Nkb jh fJsB/ br/ j[zd/ jB fe ;kfonk
dk e/tb ;tkd th bJhJ/ sK g/N Go iKdk j?.
pkpk ih, wi/ dh rb g{o/ ekoi dk Bkw nBzd ekoi ns/ g[o/
ekoi ftu ;G s'I xN ;wK nBzd ekoi ~ fdsk iKdk j?. T[; ftu th
;koh fpokdoh ikD dh b'V wfj;{; BjhI eodh ns/ fes/ fes/ FfjoK
ftu r[od[nkok gqpzXek tb'I ;ysh eoe/ 12 ti/ s'I gfjbk j' iKd/ jB
fi; fgZS/ fJj ;'u T[eK jh BjhI fe bktK fi; okr ftu T[ukohnK
rJhnK jB T[; ~ rkT[D dk ftXkB 12 ti/ s'I gfjbK dk j? pj[s/ sK
fJ; eoe/ fe y[Fh dk ;wK 12 ti/ s'I gfjbk ns/ rwh 12 ti/ s'I.
pkg{ ih nkg ih dh pyfFFk dk e'Jh i'V BjhI d[BhnK ftu 100
s'I tX ftnkj ohshnk ftu'I e/tb f;Zy dh M'bh ftu nBzd dh dks j'Jh
j? go f;yK B/ bktK b?e/ ns/ ;?eV' bktK Attend eoe/ th nkg ih dhnK
uko bktK tb r'o BjhI ehsk fi; okjh 4Step okjh gowkswk ~ fwbD
dk sohek ns/ T[jh sohek J/e i's d/fJ w{osh j'D dk ;pe f;ykfJnk
fe fet/I Xow ftu gqt/F ehsk j[D eh eh eo/Irk fco
feIt/I jT[w/I wo/rh p?okr T[sgzB j'fJrk T ;ji fwb/rk.
i'Vh jo Step dh Fosk ~ wZEk N/e e/ wBD dk tuB dk tkfJdk
eodh j? go nZi eb fpbe[b T[bN j' fojk j? ;zwsh o{g ftu rtkj
pD/ fo;s/dko Bk bktK wDd/ B/ ns/ Bk jh i'Vh ~ ;[DB d/Id/ B/. jikoK
o{g? Y'b s/ Bufdnk b[NkT[D tkb/ r[od[nko/ rzqEh ehosBhJ/ Bkb 100
o[g/ fgS/ bVd/ t/y/ ik ;ed/ jB. i/ ihtB d/ wkjst g{oB fjZ;/ ftu
gqt/F ;w/I r[o{ pkps ekoi th o;wh s'o s/ j'Dr/ s/ nkg ih dh feogk
d/ gkso fet/ pDBr/.
pkg{ ih nkg ih feogk eo' sk e[M ;[Xko j't/.
G[bK bJh fywk.
nkg ih dk
pqfizdo gkb f;zx @feow#
e-mail
;fsr[o{ ~;fsr[o{ ~;fsr[o{ ~;fsr[o{ ~;fsr[o{ ~ r[o{ BkBe ih dk F/] pqjw Bkb ftuko-tNKdokr[o{ BkBe ih dk F/] pqjw Bkb ftuko-tNKdokr[o{ BkBe ih dk F/] pqjw Bkb ftuko-tNKdokr[o{ BkBe ih dk F/] pqjw Bkb ftuko-tNKdokr[o{ BkBe ih dk F/] pqjw Bkb ftuko-tNKdok
GuruNanakConverseswithSheikhBraham
F/] pqjw ih B/ nkfynk LF/] pqjw ih B/ nkfynk LF/] pqjw ih B/ nkfynk LF/] pqjw ih B/ nkfynk LF/] pqjw ih B/ nkfynk L
ne? s/ b'V[ w[edwh, ne? s nbj[ b'V[,ne? s/ b'V[ w[edwh, ne? s nbj[ b'V[,ne? s/ b'V[ w[edwh, ne? s nbj[ b'V[,ne? s/ b'V[ w[edwh, ne? s nbj[ b'V[,ne? s/ b'V[ w[edwh, ne? s nbj[ b'V[,
d[fj p/Vh Bk bs Xo[, ws[ tzRj[ tyo[ p'fVd[fj p/Vh Bk bs Xo[, ws[ tzRj[ tyo[ p'fVd[fj p/Vh Bk bs Xo[, ws[ tzRj[ tyo[ p'fVd[fj p/Vh Bk bs Xo[, ws[ tzRj[ tyo[ p'fVd[fj p/Vh Bk bs Xo[, ws[ tzRj[ tyo[ p'fV
SheikhBrahamsaid:
EitherseekworldlyprosperityorseekGod.
Donotputyourfeetonbothboats.
lestyoushouldloseallyourmerchandise.
r[o{ ih B/ df;nk Lr[o{ ih B/ df;nk Lr[o{ ih B/ df;nk Lr[o{ ih B/ df;nk Lr[o{ ih B/ df;nk L
d[jh p/Vh bs Xo[, d[jh tyo[ ukfV,d[jh p/Vh bs Xo[, d[jh tyo[ ukfV,d[jh p/Vh bs Xo[, d[jh tyo[ ukfV,d[jh p/Vh bs Xo[, d[jh tyo[ ukfV,d[jh p/Vh bs Xo[, d[jh tyo[ ukfV,
e'Jh p/Vh v[p;h, e'Jh bzx/ gkfo.e'Jh p/Vh v[p;h, e'Jh bzx/ gkfo.e'Jh p/Vh v[p;h, e'Jh bzx/ gkfo.e'Jh p/Vh v[p;h, e'Jh bzx/ gkfo.e'Jh p/Vh v[p;h, e'Jh bzx/ gkfo.
Bk gkDh Bk p/VhnK, Bk v[p/ Bk ikfJBk gkDh Bk p/VhnK, Bk v[p/ Bk ikfJBk gkDh Bk p/VhnK, Bk v[p/ Bk ikfJBk gkDh Bk p/VhnK, Bk v[p/ Bk ikfJBk gkDh Bk p/VhnK, Bk v[p/ Bk ikfJ
BkBe tyo[ ;u[ XB[, ;fji/ ofjnk ;wkfJ,BkBe tyo[ ;u[ XB[, ;fji/ ofjnk ;wkfJ,BkBe tyo[ ;u[ XB[, ;fji/ ofjnk ;wkfJ,BkBe tyo[ ;u[ XB[, ;fji/ ofjnk ;wkfJ,BkBe tyo[ ;u[ XB[, ;fji/ ofjnk ;wkfJ,
iBw;kyh, g[oksB 48iBw;kyh, g[oksB 48iBw;kyh, g[oksB 48iBw;kyh, g[oksB 48iBw;kyh, g[oksB 48
GuruNanakreplied:
Putyourfeetonbothboats.
andloadyourmerchandiseinbothofthem.
Onemaysink,theothermaycrossover.
Whenamanamasses
thewealthandmerchandiseofTruth,
andabidesnaturallyinGod,
Thereisneitherseaorboat,
norsinkingoranysufferingaccruingtoHim.
Janamsakhi,Puratan,48
F/] ih B/ fco nkfynk LF/] ih B/ fco nkfynk LF/] ih B/ fco nkfynk LF/] ih B/ fco nkfynk LF/] ih B/ fco nkfynk L
ohdk u{V/bh f;T[ ofsnk, d[BhnK e{Vk G/sohdk u{V/bh f;T[ ofsnk, d[BhnK e{Vk G/sohdk u{V/bh f;T[ ofsnk, d[BhnK e{Vk G/sohdk u{V/bh f;T[ ofsnk, d[BhnK e{Vk G/sohdk u{V/bh f;T[ ofsnk, d[BhnK e{Vk G/s
j/ BkBe ! nZyh d/yfdnK, T[ifV j't/ y/sj/ BkBe ! nZyh d/yfdnK, T[ifV j't/ y/sj/ BkBe ! nZyh d/yfdnK, T[ifV j't/ y/sj/ BkBe ! nZyh d/yfdnK, T[ifV j't/ y/sj/ BkBe ! nZyh d/yfdnK, T[ifV j't/ y/s
TheSheikhthensaid:
Theworldbecomesaplaceofmystery
becauseofourattachmentwiththatdreadful
witch(i.e.maya)
Ihaveseenwithmyowneyes,ONanak,
thefieldoflifebeingruined.
r[od/t B/ owkfJnk Lr[od/t B/ owkfJnk Lr[od/t B/ owkfJnk Lr[od/t B/ owkfJnk Lr[od/t B/ owkfJnk L
ohdk X[oj[ X[oj[ j'Idk nkfJnk,ohdk X[oj[ X[oj[ j'Idk nkfJnk,ohdk X[oj[ X[oj[ j'Idk nkfJnk,ohdk X[oj[ X[oj[ j'Idk nkfJnk,ohdk X[oj[ X[oj[ j'Idk nkfJnk,
u[V/bh f;T[ j/s[,u[V/bh f;T[ j/s[,u[V/bh f;T[ j/s[,u[V/bh f;T[ j/s[,u[V/bh f;T[ j/s[,
BkBe y/s[ B/ T[iV?, i/ okyk j'fJ ;[u/s,BkBe y/s[ B/ T[iV?, i/ okyk j'fJ ;[u/s,BkBe y/s[ B/ T[iV?, i/ okyk j'fJ ;[u/s,BkBe y/s[ B/ T[iV?, i/ okyk j'fJ ;[u/s,BkBe y/s[ B/ T[iV?, i/ okyk j'fJ ;[u/s,
iBw;kyh, g[oksB 49iBw;kyh, g[oksB 49iBw;kyh, g[oksB 49iBw;kyh, g[oksB 49iBw;kyh, g[oksB 49
r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/
w/ok e-mail gsk L-
briji.kiram@gmail.com
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(5)
www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013
Guru Nanak replied:
The dreadful witch (i.e. maya), O Farid,
has been fascinating men since the
beginning of creation.
But if the watchman remained wide-awake,
the field would remain safe from her
encroachment.
F/] ih B/ j'o g[fSnk LF/] ih B/ j'o g[fSnk LF/] ih B/ j'o g[fSnk LF/] ih B/ j'o g[fSnk LF/] ih B/ j'o g[fSnk L
fJe ;kfjp[ s/ d[fJ jZdhI,fJe ;kfjp[ s/ d[fJ jZdhI,fJe ;kfjp[ s/ d[fJ jZdhI,fJe ;kfjp[ s/ d[fJ jZdhI,fJe ;kfjp[ s/ d[fJ jZdhI,
fejVk ;/th, fejVk oZdhI <fejVk ;/th, fejVk oZdhI <fejVk ;/th, fejVk oZdhI <fejVk ;/th, fejVk oZdhI <fejVk ;/th, fejVk oZdhI <
TheLordisbutOne.
Buttherearetwoways
(i.e.IslamandHinduism)
leadingtoHim.
Whichofthesetwoistobeaccepted,
andwhichrejected?
r[od/t B/ ;wMkfJnk Lr[od/t B/ ;wMkfJnk Lr[od/t B/ ;wMkfJnk Lr[od/t B/ ;wMkfJnk Lr[od/t B/ ;wMkfJnk L
fjZe' ;kfjp[, fjZek jfd,fjZe' ;kfjp[, fjZek jfd,fjZe' ;kfjp[, fjZek jfd,fjZe' ;kfjp[, fjZek jfd,fjZe' ;kfjp[, fjZek jfd,
fjZe' ;/ft, s/ d{ik ofd,fjZe' ;/ft, s/ d{ik ofd,fjZe' ;/ft, s/ d{ik ofd,fjZe' ;/ft, s/ d{ik ofd,fjZe' ;/ft, s/ d{ik ofd,
iBw;kyh, g[oksB, 62-63iBw;kyh, g[oksB, 62-63iBw;kyh, g[oksB, 62-63iBw;kyh, g[oksB, 62-63iBw;kyh, g[oksB, 62-63
The Guru told :
There is only One God
and hence there can be only one way.
Accept only that way
and reject all others.
Janamsakhi, Puratan, 62-63
;Zu efjD tkb/ fBzde BjhI jB;Zu efjD tkb/ fBzde BjhI jB;Zu efjD tkb/ fBzde BjhI jB;Zu efjD tkb/ fBzde BjhI jB;Zu efjD tkb/ fBzde BjhI jB
fBzde sK M{m p'bD tkb/ jBfBzde sK M{m p'bD tkb/ jBfBzde sK M{m p'bD tkb/ jBfBzde sK M{m p'bD tkb/ jBfBzde sK M{m p'bD tkb/ jB
nZi eJh f;Zy nfij/ th jB i' ekbhnK eos{sK pko/ uzrh soQK
ikDd/ j'J/ th ;Zu p'bD s'I vod/ jB. ;kv/Q fdwkr ftZu sK fJj jh
j[zdk j? fe ;[ywBh ;kfjp nzdo sK @@r[o{ ;zs## dh fBzfdnk eoB
tkb/ pko/ p[ok fbfynk frnk j? Bk fe ;Zu p'bD tkb/ bJh. fe;/
gkyzvh iK G/yh dhnK ekbhnK eos{sK ~ ;zrs ;kjwD/ fbnkT[D ~
fBzfdnk BjhI pbfe ;Zu p'bD dh }[onZs fejk ik ;edk j?.
(fit/I r[o{ BkBe ;kfjp ih wzdoK ns/ w;fidK nzdo ike/ th(fit/I r[o{ BkBe ;kfjp ih wzdoK ns/ w;fidK nzdo ike/ th(fit/I r[o{ BkBe ;kfjp ih wzdoK ns/ w;fidK nzdo ike/ th(fit/I r[o{ BkBe ;kfjp ih wzdoK ns/ w;fidK nzdo ike/ th(fit/I r[o{ BkBe ;kfjp ih wzdoK ns/ w;fidK nzdo ike/ th
;Zu p'bd/ oj/). nZi f;Zy e"w d/ nzdo nB/eK ;[ywBh;Zu p'bd/ oj/). nZi f;Zy e"w d/ nzdo nB/eK ;[ywBh;Zu p'bd/ oj/). nZi f;Zy e"w d/ nzdo nB/eK ;[ywBh;Zu p'bd/ oj/). nZi f;Zy e"w d/ nzdo nB/eK ;[ywBh;Zu p'bd/ oj/). nZi f;Zy e"w d/ nzdo nB/eK ;[ywBh
;[;kfJNhnK jB, go nk;k dh tko ftZu r[o{ ;kfjp B/ eow eKvK;[;kfJNhnK jB, go nk;k dh tko ftZu r[o{ ;kfjp B/ eow eKvK;[;kfJNhnK jB, go nk;k dh tko ftZu r[o{ ;kfjp B/ eow eKvK;[;kfJNhnK jB, go nk;k dh tko ftZu r[o{ ;kfjp B/ eow eKvK;[;kfJNhnK jB, go nk;k dh tko ftZu r[o{ ;kfjp B/ eow eKvK
dh ybVh T[X/Vh j'Jh j? dk noE ;wMk e/ ftnkfynk d/ Bkbdh ybVh T[X/Vh j'Jh j? dk noE ;wMk e/ ftnkfynk d/ Bkbdh ybVh T[X/Vh j'Jh j? dk noE ;wMk e/ ftnkfynk d/ Bkbdh ybVh T[X/Vh j'Jh j? dk noE ;wMk e/ ftnkfynk d/ Bkbdh ybVh T[X/Vh j'Jh j? dk noE ;wMk e/ ftnkfynk d/ Bkb
rkfJB eoD tkbh e'Jh ;[;kfJNh BjhI j?.rkfJB eoD tkbh e'Jh ;[;kfJNh BjhI j?.rkfJB eoD tkbh e'Jh ;[;kfJNh BjhI j?.rkfJB eoD tkbh e'Jh ;[;kfJNh BjhI j?.rkfJB eoD tkbh e'Jh ;[;kfJNh BjhI j?. (;op gZyh ;/X bJh
io{oh j? fe pkDh ftF/F d/ BK tkbhnK ;[;kfJNhnK nkgDk BK ;qh r[o{
rqzE ;kfjp ;/tk ;[;kfJNh oy e/ ;kohnK pkDhnK dh ;/X dk ;op
gZyh gquko eoD ns/ ;zrsk d/ G[ow Gb/y/ d{o j'e/ v/o/tkd ns/ pkpk
tkd ~ mZb br ;e/.)
nZi nkw s"o s/ n;hI r[o{ rqzE ;kfjp ih dh j}{oh ftu th fJBQK
gkyzvhnK d/ g?oK ftu bzw/ g? e/ BZe orVh ik oj/ jK. fJjBK ~ r[o{
;kfjp dh j}{oh ftu th nkgD/ nkg ~ wZEk fNekT[IfdnK ~ Fow
wfj;{; BjhI jz[dh. fJZe ;wkrw ftu phphnK B/ th pkpk ih d/ uoBk
ftu fvZr fvZr e/ nodk;K ehshnK. fJjBK G/yhnK fiZE/ th edw
oZfynk, T[; e;p/ iK fgzv d/ Bkw Bkb ;kfjp Fpd bkT[Dk F[o{ eo
fdZsk j? id'I fe r[o{ ;kfjp tb'I t;kJ/ Ffjo, e;p/ d/ BK Bkb jh
@;kfjp# Fpd bkfJnk iKdk j?. fJjBK B/ nkgD/ BktK d/ fgZS/
wjkoki p[btkT[Dk s/ fJ;fsjkoK ftZu SkgDk F[o{ eo fdZsk j? id'I
fe wjkoki e/tb fJZe gqwkswk j?.
pkDh w[skpe n;hI gVQd/ nkJ/ jK fe ;zs, pqjwfrnkBh nkfd
Fpd r[o{ ;kfjpK B/ pkDh nzdo gqwkswk iK r[o{ bJh tos/ jB, gozs{
fJjBK ni'e/ gkyzvhnK B/ nkgD/ BktK Bkb e/tb fJZe Bkw ;zs iK
pqjwfrnkBh jh BjhI (gqwkswk dh pokposk eoB bJh) pbfe 10-
10 j'o fvrohnK bkT[DhnK F[o{ eo fdshnK jB. id'I fe r[opkDh
w[skpe i' wB[Zy gqwkswk d/ B/V/ j' iKd/ jB T[j fJBQK G/yhnK tKr
gqG{ B/V/ j'D dh d[jkJh BjhI fdzd/. c[owkB j? L
j'fB Bihfe y[dkfJ d? G/s[ B fe;? d/fB..j'fB Bihfe y[dkfJ d? G/s[ B fe;? d/fB..j'fB Bihfe y[dkfJ d? G/s[ B fe;? d/fB..j'fB Bihfe y[dkfJ d? G/s[ B fe;? d/fB..j'fB Bihfe y[dkfJ d? G/s[ B fe;? d/fB..
(gz0 1384)
nZi sK fJj nkgD/ nkg ~ pqjwukoh th nkyD bZr gJ/ jB.
gozs{ r[o{ d/ j[ewK ~ G[Zb rJ/ jB. r[opkDh nfij/ wB[Zy ~ y[;o/
dh pokposk fdzdh j? L
fpzd{ okfy i" sohn? GkJh..fpzd{ okfy i" sohn? GkJh..fpzd{ okfy i" sohn? GkJh..fpzd{ okfy i" sohn? GkJh..fpzd{ okfy i" sohn? GkJh..
y[;o/ feT[ B gow rfs gkJh..y[;o/ feT[ B gow rfs gkJh..y[;o/ feT[ B gow rfs gkJh..y[;o/ feT[ B gow rfs gkJh..y[;o/ feT[ B gow rfs gkJh..
(gzBk 324)
nZi v/o/dko, ;zs, r[od[nkfonK s/
ekpi gzEe ofjs wfonkdk ~ BjhI wzBd/
s/ fJ;dk ekoB dZ;d/ jB fe fJj n?;H
ihHghH;hH B/ pDkJh j? iK e[M fe;/ fJe iZE/
dko dh pDkJh dZ;h iKd/ jB. id'I fe
gzEe ofjs wfo:kdk g{o/ gzE B/ ob e/
13 ;kb dh xkbDk Bkb pDkJh ;h.
fijVk f;Zy r[o{ rqzE ;kfjp ~ b'e
ftykt/ bJh r[o{ wzBd/ j'J/ gzEe ofjs
wfo:kdk ns/ gzEe c?;b/ ~ BjhI wzBdk
T[; ~ f;Zy ejkT[D dk jZe BjhI, ;zs sK
pj[s d{o dh rZb j?.
- frnkBh ;[yftzdo f;zx ;Gok
(gqpzXek nZr/ p/Bsh j? gqtkBs ofjs
wo:kdk dh irQk nkgDh wo:kdk nB[;ko
nfwqs ;zuko eokT[D tkb/ ;zsk pkfpnK s'I
nfwqs ;zuko r[od[nkfonK ftu B eokT[D.
;qh nekb s]s ;kfjp s'I gq'rokw f;Zy e/ gzi
fgnko/ p[bkJ/ ik ;ed/ jB. - gzgkde)
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(6)
www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013
gkme fbyd/ jB HHHHHHHHHgkme fbyd/ jB HHHHHHHHHgkme fbyd/ jB HHHHHHHHHgkme fbyd/ jB HHHHHHHHHgkme fbyd/ jB HHHHHHHHH
r[ow{os r[oFpd j?r[ow{os r[oFpd j?r[ow{os r[oFpd j?r[ow{os r[oFpd j?r[ow{os r[oFpd j?
d/ wjKtke nB{;ko, ns/ uzr/ gqukoek d/ gquko
;dek, r[od[nkfonK s'I r[o{ wjkoki dhnK c'N{nK jNk
fdshnk rJhnK feT[ fe fJj wB'ebgs ;B.
go ni/ th eb?IvoK dh xkN BjhI j?, Bt/I ;kb s/
e'Jh r[ow[y FoXktkB S'N/ S'N/ gke/N eb?Ivo (fiBK d/ d{i/
gk;/ r[o{ ;kfjp dh c'N' j[zdh j?) tzvd/ B/. fiBK dk
T[g:'r sK xN go fBokdoh finkdk j[zdh j?.
;[Mkt j? fe tZv/ iK S'N/ eb?IvoK ftu f;y :'fXnk
dh c'N' (;zS/g xNBk ;fjs) Skg/ ikD sK fe jo f;y
nkgD/ nkgD/ pfunK ~ f;Zy fto;/ Bkb i'V ;e/. f;Zy
:'fXnk Bkb fJfsjk; Gfonk fgnk j?. ;kvh nodk; jh
(gzi fgnko/, uko ;kfjpikd/, GkJh sko{ f;zx uoyVhnK
d/ Fjhd, ;kek BBekDk, ;kek gzik ;kfjp) ;[ophoK,
FjhdK dk fJfsjk; j?.
- e[btzs e"o (powk tkb/)
nkbwpkr, byBT{
e/tb fJZe ;tkb <e/tb fJZe ;tkb <e/tb fJZe ;tkb <e/tb fJZe ;tkb <e/tb fJZe ;tkb <
Only One question ?
fi; ~ jbtkJh dk g[Zso j'D dk dkntk j't/ ns/
wfmnkJh d/ ;tkd s'I Bktkfec j't/ T[; ;zzpzXh nkg dk
eh fynkb j't/rk <
fJ;/I soQK i' wB[Zy nkgD/ nkg ~ r[o{ BkBe d/t dk
g[Zso nytkT[Idk j? i/eo T[; ~ Bkw f;woB dk gsk BjhI
:k f;woB edh ehsk BjhI sK T[; wB[Zy ~ eh ;wMDk
ukjhdk j? <
r[o{ BkBe d/ xo ftu ;G dksK s' tZvh dks ;G
poesk s'I tvh poes Bkw f;woB j? - BkBe d/ xfo
e/tb Bkw[. Bkw s/ fpBk BkBe d/ xo ftu j'o e[S BjhI.
nro j'o e'Jh dks j? sK T[j ;p Bkw dh dks s'I y[d
py[d g?dk j' iKdh j?. fi; soj ;{oi dh rowh Bkb
ihtB, nBki cb c{b g?dk j'd/ jB fJ;h soj Bkw
f;woB nfGnk; bkb ;G cb y[;hnK fwbdh j?. d[y
th ;[y Bio nKdk j?.
s/ok GkDk whmk bkr/. Bkw gdkoE BkBe wKr/..
(fJj gkmeK d/ nkgD/ ftuko jB, ;zgkde dk ;jwfs j'Dk io{oh BjhI)(fJj gkmeK d/ nkgD/ ftuko jB, ;zgkde dk ;jwfs j'Dk io{oh BjhI)(fJj gkmeK d/ nkgD/ ftuko jB, ;zgkde dk ;jwfs j'Dk io{oh BjhI)(fJj gkmeK d/ nkgD/ ftuko jB, ;zgkde dk ;jwfs j'Dk io{oh BjhI)(fJj gkmeK d/ nkgD/ ftuko jB, ;zgkde dk ;jwfs j'Dk io{oh BjhI)
fJ;/ bJh r[o{ BkBe ;Zu/ fgsk s'I o'i f;Zy nodk;
ftu f;ZyK ~ f;yhdkB, Go';k dkB, ofjs dkB, pp/e
dkB, dkBk f;o dkB Bkw j't? T[E/ f;Zyh f;de Go';k
e[opkBh, fBoG?sk, y[Fh sB s/ wB dh no'rsk, y[;jkbh
;G feS nk iKdk j?. Bkw d/ wro joh y[d fBtk; eoB
br iKdk j? @@mkeo iK f;wok s{ skjh## fiE/ joh y[d
fBtk; eo/ T[E/ ;G ;[y ;s/ f;X nk ikd/ jB. joh ~
p[bkD dk f;Zy Xow ftu fJe jh sohek j? Bkw f;woB.
toswkB ;w/I f;Zy ihtB s/ fBrkj wkoh ikt/ sK
Bshik fBebdk j/ r[o{ rqzE ;kfjp d/ ;G s{ T[sw
Tgd/; ~ f;Zy e"w B/ uzrh soQk G[bkfJnk j? sK Bkw
f;woB dh ewkJh. Bkw f;woB dh n;bh ekY Xow
rqzEk s{ eYh ;h f;wos p/d g[okB g[ekoB g'Ehnk. Bkw
fpBk ;G e{V rkbh j'Shnk.
Bkw f;woB dh ewkJh ~ r[o{ BkBe ;kfjp B/
;[oihs ehsk ns/ n;kB pDk fdsk.
ni ;G s{z io{oh f;fy:k Bkw ewkJh dk nb'g j'Dk
f;yK dhnK ;G fdeZsk ns/ w[;febK dh p[fBnkd j?.
r[o{ BkBe ;kfjp ~ f;ZyK dh frBsh, skes, d'bs
s/ wkB BjhI j' ;edk fisBk T[Bk d/ ihtB s/ nksfwe
gfjb{ T[s/.
r[o{ BkBe dh fJ; rb ftu fJsBh fdbu;gh
BjhI j' ;edh T[; d/ gqek; T[s;t, Bro ehosB, nyzv
gkm dh bVh:K frDsh eo e/ gkm, soj soj d/ bzro,
s/ fesBh ;zrs fJeZmh j'Jh s/ w/b/ bZr/.
nkgD/ nkg ~ r[o{ BkBe ;kfjp dk f;Zy nytkT[Dk
ns/ Bkw f;woB s'I tkfec se Bk j'Dk - s[;h eh
;wM'r/ <
fsB ;cb iBw fiB Bkw[ nXko[..
fXqr fXqr frqj[ e[Nzp[ fis[ jfo gqhs B j'Jh..
;'Jh jzwkok whs[ i' jfo r[D rkt? ;'fJ..
jfo Bkw fpBk w? nto B e'fJ.. (rT[Vh wjbk 3)
- s/ ;kes u'o fiBk Bkw ft;kfonk wB fsB e/ fBeN B
fGNhn?.
- jfo e/ Bkw fpBk ;[zdo j? BeNh.
- jfo e/ Bkw fpB M{m/ ;rb g;ko/..
- jfo fp;os ;' w{nk..
- fpB Bkt? fenk ihtBk fcN[ fXqr[ us[okJh..
fiBh n?;k jfo Bkw B/ u/fsU ;/ ekj/ ifr nkJ/..
fJj wkB; iBw[ d[bzG[ j? Bkw fpBk fpoEk ;G ikfJ..
- jfo ek Bkw ;'Jh iB b/fJ.. efo feogk BkBe fi;
d/fJ..
;opihs f;zx, bkigs Bro, byBT{
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(7)
www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013
@@gzikph ;[wB## d/ ;zgkde ~@@gzikph ;[wB## d/ ;zgkde ~@@gzikph ;[wB## d/ ;zgkde ~@@gzikph ;[wB## d/ ;zgkde ~@@gzikph ;[wB## d/ ;zgkde ~
GkJh r[odk; ih ntkovGkJh r[odk; ih ntkovGkJh r[odk; ih ntkovGkJh r[odk; ih ntkovGkJh r[odk; ih ntkov
byBT{ 5 wJh 2013, r[od[nkok r[o{ BkBe
;fs;zr ;Gk ;do tZb'I fwsh 27, 28 ngq?b ~ wBkJ/ rJ/
ykb;k ;kiBk fdt; ~ ;wogs ;wkrw dh nG{sg{ot
;cbsk ftu ;fj:'r d/D tkb/ e'w d/ ;/tkdkoK ~
F[eokBk ;wkrw eoe/ ;BwkBs ehsk frnk. fJ; s'I
nbktk byBT{ Ffjo ftu nbr nbr y/soK ftu gzE
dh ;/tk eo oj/ ;0 noftzdo f;zx e'jbh, ;0 wBihs
f;zx sbtkV, ;0 uoBihs f;zx ;kjBh, ;0 e/0n?;0
;oBk ns/ ;0 i/0n?;0 bkbh (gqXkB f;Zy n?i{e/FB n?Iv
t/bc/no ckT{Iv/FB) ~ gzi fgnkfonK d/ BK s/ gzi ntkov
d/ e/ ;BwkBs ehsk frnk. ;kfjZse ;/tk bJh @@gzikph
;[wB## d/ ;zgkde ;0 Bfozdo f;zx w'Irk ~ th @@GkJh
r[odk; ntkov## Bkb fBtkfink frnk. j'I;bk ncikJh
bJh r[o{ xo dh ehsh ;/tk ~ ;BwkBs ehsk ikDk
Fbkxki'r j? fi; bJh gqpzXe ;0 ntsko f;zx, ;0
jogkb f;zx iZrh, ;0 joihs f;zx ns/ g{oh Nhw tXkJh
d/ gkso jB.
wjkB ioB?b ;odko iZ;k f;zx okwrVQhnkwjkB ioB?b ;odko iZ;k f;zx okwrVQhnkwjkB ioB?b ;odko iZ;k f;zx okwrVQhnkwjkB ioB?b ;odko iZ;k f;zx okwrVQhnkwjkB ioB?b ;odko iZ;k f;zx okwrVQhnk
d/ iBw fdjkV/ ~ ;wogs ;wkrwd/ iBw fdjkV/ ~ ;wogs ;wkrwd/ iBw fdjkV/ ~ ;wogs ;wkrwd/ iBw fdjkV/ ~ ;wogs ;wkrwd/ iBw fdjkV/ ~ ;wogs ;wkrw
byBT{ 19 wJh 2013 ~ :{0gh0 okwrVQhnk t/bc/
no n";';hJ/FB tZb'I f;Zy gzE d/ wjkB ioB?b iE/dko
;odko iZ;k f;zx okwrVhnK ih dk iBw fdjkVk
r[od[nkok uzdo Bro fty/ wBkfJnk frnk fi; ftu
wjkB r[owfs ftukoe frnkBh joftzdo f;zx, nbto
tkb/ ns/ GkJh pbgqhs f;zx b[fXnkB/ tkfbnK d/ ehosBh
iZE/ B/ fjZ;k fbnk. Gkoh frBsh ftu f;Zy ;zrsk B/ Fkwb
j' e/ ehosB eZEk dk o; wkfBnk ns/ f;Zy fJfsjk; d/
;[Bjo/ tofenK s'I ikD{ j'J/.r[o{ ek bzro ns[ZN
toskfJnk frnk.
r[o{ nwodk; ih dk gqekF T[s;tr[o{ nwodk; ih dk gqekF T[s;tr[o{ nwodk; ih dk gqekF T[s;tr[o{ nwodk; ih dk gqekF T[s;tr[o{ nwodk; ih dk gqekF T[s;t
fwsh 23 wJh 2012 ~ fJfsjk;e r[od[nkok
njhnkrzi byBT{ fty/ pVh FoXk ns/ T[s;kj Bkb
wBkfJnk frnk fi; ftu GkJh G[fgzdo f;zx r[odk;g[oh,
GkJh e[bdhg f;zx okik, GkJh ;[fozdo f;zx ykb;k ns/
GkJh tho f;zx ih d/ okrh iZE/ B/ nkgD/ wB'jo ehosB
Bkb fBjkb ehsk. frnkBh irihs f;zx ikue ih B/
r[owfs ftukoK okjh ;zrsK ~ r[o{ wjkoki dh ;/X s'I ikD{
eokfJnk.
fwsh 26 wJh 2013 fdB n?stko ~ r[od[nkok ;qh
dFw/F ;fs;zr ;Gk okikih g[ow byBT{ fty/ th r[o{
nwodk; ih dk gqekF T[s;t pVh FoXk ns/ T[s;kj
Bkb wbkfJnk frnk ns/ r[o{ ek bzro ns[ZN toZfsnk.
;zs'y f;zx S'eo dZyDh pfezx;FkfJo;zs'y f;zx S'eo dZyDh pfezx;FkfJo;zs'y f;zx S'eo dZyDh pfezx;FkfJo;zs'y f;zx S'eo dZyDh pfezx;FkfJo;zs'y f;zx S'eo dZyDh pfezx;FkfJo
d/ gfjb/ d;skoXkoh w/no pD/d/ gfjb/ d;skoXkoh w/no pD/d/ gfjb/ d;skoXkoh w/no pD/d/ gfjb/ d;skoXkoh w/no pD/d/ gfjb/ d;skoXkoh w/no pD/
bzvB, 13 wJh 2013 ~ bzvB d/ gqf;ZX
tehb ns/ e"I;bo ;0 ;zs'y f;zx S'eo
dZyDh pfezxwFkfJo d/ gfjb/
d;skoXkoh f;Zy w/no u[D/ rJ/ jB.
2011 s'I p"so fvgNh w/no d/ nj[d/ #s/
;/tktK d/D tkb/ ;0 S'eo 2007 ftu
f}bQK e";bo pD/ ;B. fB:[esh s'I pknd
whvhnk Bkb rZb eofdnK w/no ;zs'y f;zx S'eo B/ fejk
w?~ y[Fh j? fe fJ; nj[d/ @s/ ;/tktK d/D dk w"ek fwfbnk
j?, w?I pfezxwFkfJo d/ ftek; ns/ y[Fjkbh bJh g{oh
e'fFF eoKrk. ;0 ;zs'y f;zx S'eo fwvb;?e; bkn
;[;kfJNh, B?FBb :{BhnB nkc J/FhnB ;N{v?IN;, u/
now?B nkc f;Zy fwFBoh ;[;kfJNh nkfd d/ nj[fdnK #s/
ofj e/ nfjw G[fwektK fBGkn u[Ze/ jB.
fBT{}hb?Iv d/ nikfJp xo #s'I fwbhfBT{}hb?Iv d/ nikfJp xo #s'I fwbhfBT{}hb?Iv d/ nikfJp xo #s'I fwbhfBT{}hb?Iv d/ nikfJp xo #s'I fwbhfBT{}hb?Iv d/ nikfJp xo #s'I fwbh
d;w fgsk dh gftZso feogkBd;w fgsk dh gftZso feogkBd;w fgsk dh gftZso feogkBd;w fgsk dh gftZso feogkBd;w fgsk dh gftZso feogkB
brGr ;kY/ fsZB c[ZNh feogkB #u/ iVhnK B/brGr ;kY/ fsZB c[ZNh feogkB #u/ iVhnK B/brGr ;kY/ fsZB c[ZNh feogkB #u/ iVhnK B/brGr ;kY/ fsZB c[ZNh feogkB #u/ iVhnK B/brGr ;kY/ fsZB c[ZNh feogkB #u/ iVhnK B/
ehwsh s/ d[obZG XksKehwsh s/ d[obZG XksKehwsh s/ d[obZG XksKehwsh s/ d[obZG XksKehwsh s/ d[obZG XksK
nkeb?Iv, 11 wJh 2013 ~ fBT{}hb?Iv d/ UNkr'
nikfJp xo #u'I d;w gksFkj ;qh r[o{ r'fpzd f;zx ih
Bkb ;pzXs fJe g[oksB s/ d[obZG feogkB fwbh j?. gsk
bZrk j? fe brGr
;kY/ fszB [ZN bzph
tZy-tZy ehwsh XksK
dh pDh feogkB
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(8)
www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013
wjkokik oDihs f;zx d/ s'F/ykB/ #u ;[F'fGs j[zdh ;h.
d;w gksFkj dh gftZso feogkB bZGD s'I pnd
fBT{}hb?Iv d/ fwT{}hnw #u/ f;Zy fJfsjk; Bkb ;pzXs
j'o th F;so s/ t;sK fwbD dh ;zGktBk j?.
e[M ;wK gfjbK fBT{}hb?Iv d/ f;Zy nkr{nK ~
UNkr' nikfJp xo #u f;Zy r[o{ ;kfjpkB Bkb ;pzXs
F;soK d/ j'D ;pzXh ikDekoh fwbh ;h. nkeb?Iv s'I 1400
feb'whNo d{o fBT{}hb?Iv d/ d{i/ ;G s'I tZv/ Ffjo
eqkJh;Nuou bkr/ g?Id/ g[oksB UNkr' fwT{Iihnw #u
;[gohw f;Zy ;[;kfJNh d/ nkr{ fJBQK F;soK dk gsk
bkT[D bJh g[Zi/ ;B. ;qh r[o{ r'fpzd f;zx ih Bkb ;pzXs
feogkB d/ Bkb e[M g[oksB d;skt/} th BZEh jB, fiBQK
s'I T[; dh gqwkfDesk dk gsk brdk j?. gftZso F;so
d/ doFB eoe/ nkJ/ ;[gohw f;Zy ;[;kfJNh d/ nkr{
dbihs f;zx, shoE f;zx nNtkb, jofizdo f;zx s' ;'~
fdnkbg[oh B/ dZf;nk fe fJ; feogkB ~ Gkos s'I nzro/
} 1911 #u fJzrb?Iv d/ fteN'ohnK n?bpN nikfJp xo
#u b? e/ rJ/ ;B, fiE'I 1920 #u feogkB fBT{}hb?Iv d/
UNkr' nikfJp xo #u G/i fdZsh rJh, feT[Ife T[; t/
b/ fBT{}hb?Iv th f;ZX/ s"o #s/ poskBhnk ;kwoki d/ nXhB
;h. ;wfMnk iKdk j? fe d;w gksFkj Bkb ;pzXs
feogkB wjkokik oDihs f;zx d/ s'F/ykB/ #u ;[F'fGs ;h,
fi; ~ ]kb;k oki d/ gsB s'I pknd nzro/}K B/ nkgD/
ep}/ #u b? fbnk ;h. feogkB d/ Bkb @B?FBb
fJz;NhfuT{N nk f;Zy ;NZvh} fdZbh* d/ w[yh vk0 wfjzdo
f;zx dh T[; t/b/ dh fuZmh BZEh j?, fi; ftu T[BQK B/
gqwkfDs ehsk j? fe fJj gftZso F;so ;qh r[o{ r'fpzd
f;xz ih dk j?. fJ; gftZso feogkB ftu b'jk, fgZsb,
pok;, ro/v p?bN s/ j'o eJh d[obZG XksK Bkb
whBkekoh ehsh j'Jh j?.
ow/F f;zx no'Vk bfjzd/ gzikp dhow/F f;zx no'Vk bfjzd/ gzikp dhow/F f;zx no'Vk bfjzd/ gzikp dhow/F f;zx no'Vk bfjzd/ gzikp dhow/F f;zx no'Vk bfjzd/ gzikp dh
n;?Ipbh #u/ gfjbk f;Zy w?Ipon;?Ipbh #u/ gfjbk f;Zy w?Ipon;?Ipbh #u/ gfjbk f;Zy w?Ipon;?Ipbh #u/ gfjbk f;Zy w?Ipon;?Ipbh #u/ gfjbk f;Zy w?Ipo
nzfwqs;o, 13 wJh 2013 ~ ;0
ow/F f;zx no'Vk ~ gkfe;skBh gzikp
dh n;?Ipbh #u gfjb/ f;Zy w?Ipo ti'I
Bkw}d j'D dk wkD jk;b j'fJnk j?.
;0 no'Vk ~ gkfe;skB ftu j'JhnK
u'DK d"okB i/s{ ojh gfe;skB w[;fbw
bhr (Btk}) tZb'I Bkw}d ehsk ik
fojk j?. bkj"o s'I ;0 ow/F f;zx no'Vk
B/ dZf;nk fe w[;fbw bhr tZb'I gkfe;skB d/ ;{pk gzikp
s'I T[BQK ~ nZi jh gq'ftzFBb n;?Ipbh dk w?Ipo Bkw}d
eofdnK 21 fdBK #u nkgDk nj[dk ;zGkbD bJh g/FeF
ehsh rJh j?, fi; ~ T[BQK gqtkB eo fbnk j? ns/ T[j
fJj wkD gqkgs eoB tkb/ gfjb/ f;Zy jB. ;0 jw/F
f;zx no'Vk gkfe;skB r[od[nkok gqpzXe ew/Nh d/ iBob
;eZso j'D d/ Bkb-Bkb gkfe;skB #u xZN frDshnK
d/ e"wh efwFB d/ ;orow w?Ipo th jB ns/ fgSb/ eJh
;kbK s'I w"}ki ckT{Iv/FB BKn dh ;wki ;/th ;z;Ek d/
;hHJhHUH ub/ nk oj/ jB.
Btk} Fohc d/ iÎdh fgzv ikshBtk} Fohc d/ iÎdh fgzv ikshBtk} Fohc d/ iÎdh fgzv ikshBtk} Fohc d/ iÎdh fgzv ikshBtk} Fohc d/ iÎdh fgzv iksh
T[wok ªu iFB dk wkj"bT[wok ªu iFB dk wkj"bT[wok ªu iFB dk wkj"bT[wok ªu iFB dk wkj"bT[wok ªu iFB dk wkj"b
yv{o
;kfjp, 12 wJh-
gkfe;skB ftu
j'Jhnk_ u'Dk_ ftu
ghHn?wHn?bH
(n?B) gkoNh dh
j'Jh fJfsjk;e
fiÎs ªs/ gkoNh d/ w[yh Btk} Fohc d/ iÎdh fgzv iksh
T[wok fty/ b'ek_ tZb'_ bZv{ tzv/ rJ/ ns/ Y'b d/ vÎr/ ªs/
GzrV/ gkJ/ rJ/ fJ; w"e/ Btk} Fohc d/ g[oksB xo fiE/
r[od[nkok ;kfjp pfDnk j'fJnk j?, ftu w[Îy rqzEh
fJzdoihs f;zx tZb'_ Btk} dh uVQdh ebk bJh nodk;
ehsh rJh Btk} Fohc dh gkoNh dh fiZs dhnk_ ypok_ s'_
pknd nZi iksh T[wok fty/ xo- xo ftu y[Fh dk wkj"b
d/fynk frnk Btk} Fohc d/ fgsk whnk_ w[jzwd Fohc
yv{o ;kfjp s'_ 7 feb'whNo d{oh ªs/ ;fEs fgzv iksh
T[wok d/ t;Bhe jB d/F dh tzv s'_ pknd fJ; gfotko
d/ gkfe;skB ikD d/ pkti{d T[; dk fgzv Bkb w'j
pfDnk fojk ns/ fJj gfotko fJ; fgzv ftu nkT[_dk ik_dk
fojk j? whnk_ w[jzwd Fohc d/ pugB d/ d';s wZ;k f;zx
B/ ªnihsª Bkb rZbpks eofdnk_ dZf;nk fe nZi T[; d/
:ko d/ bVe/ tZb'_ gkfe;skBh u'Dk_ ftu fiZs gqkgs eoe/
shih tko gqXkB wzsoh pDB dh fsnkoh dh rZb ;[De/
T[; B{z nkgDh :koh d/ g[okD/ fdB u/s/ nk rJ/ jB T[;
B/ fejk fe id T[; d/ :ko dk bVek Btk} Fohc gqXkB
wzsoh dh e[o;h ªs/ p?m/rk sk_ T[j fgzv ftu ftnkj torh
y[Fh wBkT[Dr/ fJ; w"e/ fgzv d/ ofjD tkb/ pbftzdo f;zx
;zX{, :{E nkr{ fdbpkr f;zx, vkH fdbpkr f;zx, joihs
f;zx ;ogzu, nkfd jk}o ;B.
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(9)
www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013
s? iBws r[owfs pqjw[ gSkfDTs? iBws r[owfs pqjw[ gSkfDTs? iBws r[owfs pqjw[ gSkfDTs? iBws r[owfs pqjw[ gSkfDTs? iBws r[owfs pqjw[ gSkfDT
r[o{ ;kfjpkBK B/ nkgDh T[;ss ftZu nkgD/
w[y'I e'Jh th puB TukoB eoe/ pkDh ftZu doi BjhI
ehsk, ;fsr[oK B/ sK nkgD/ nkg ~ pkDh ftZu Bhu,
w{oy, ngokXh r[D jhB r[Bjrko nkfd fbfynk j?,
fco th ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ftZu 2 pkDhnK n?;hnK jB
i' r[o{ ;kfjp dh T[;ss ftZu jB. okwebh okr ftZu
gftZso nze 966 s'I 968 sZe GkJh pbtzv s/ ;Zsk ih
dh tko fi; dhnK 8 gkT[VhnK jB, d{ih pkDh gftso
nze 1389 s'I 1409 sZe GZNk d/ ;ZtJhJ/, fJjBK d't/I
pkDhnK ftZu r[o{ ;kfjpK dh T[;ss j?.
r[o{ noi[B d/t ih dh T[;ss ftZu GZN
eb;jko ih nkgD/ gfjb/ ;ZtJhJ/ ftZu fbyd/ jB-
r[o okwdk; xfo, ehnT[ gqrk;k..
;rb wB'oE g{oh nk;k..
s?, iBws r[owfs pqjw[ g[SkfDT[..
ebQ i'fV eo, ;[i; tykfDU..
fJj fBok T[gwk tke jh Bjh, fJfsjk;e
;ukJh j?, (r[o{) noiB d/t ih gfjb/ r[o{ ;B i' r[o{
;tko/ tksktoB ftu gb oj/ ;B, fiBQK ~ izwfdnK
jh r[owfs dh r[Vsh fwbh ;h. (r[o{) noiB d/t ih
s'I gfjbK fe;/ th r[o{ ;kfjp ih dk iBw n?;/ gfotko
ftZu, n?;/ tksktoB ftZu BjhI j'fJnk fiZE/ r[owfs dh
rZb j[zdh j't/.
r[o{ BkBe d/t ih dk iBw pkpk wfjsk ekb{
ih d/ xo j'fJnk, i' fjzd{ yZsoh ;B, r[o{ BkBe d/t
ih d/ iBw t/b/ T[j ;kohnK o;wK j'JhnK i' fjzd{nK
d/ xo j[zdhnK jB, feT[fe T[; t/b/ f;Zyh dk gquko BjhI
;h, r[o{ BkBe d/t ih B/ f;Zyh dh BhIj oye/ f;Zyh ~
gqukfonk. d{i/ gksFkj r[o{ nzrd d/t ih dk iBw
pkpk c/o{ wb ih d/ xo j'fJnk, i' d/th g{ie ;B, fgsk
dh soQK GKJh bfjDk ih th d/th d/ g{ikoh pD/, go id
GkJh i'X ih e'b' pkDh ;[Dh sK 17 ;kb dh T[wo ftZu
r[o{ BkBe d/t ih dh FoB eosko g[o nkJ/ sK
r[owfs d/ XkoDh pD/.
shi/ r[od/t r[o{ nwodk; ih B/ 62 ;kb dh
T[wo sZe shoEk s/ fJFBkB ns/ eoweKv ehs/, go
id'I phph nwo' ih s'I r[opkDh
;[Bh sK r[o{ nzrd d/t ih dh
FoB yv{o ;kfjp nkJ/ sK
r[owfs XkoB ehsh yv{o ;kfjp
11 ;kb n?;h xkb xkbh fe 74
;kb dh T[wo ftZu r[orZdh dh
fizw/tkoh T[jBK ~ gqkgs j'Jh. fJ;/ soQK r[o{ okwdk;
ih 11 ;kb dh T[wo ftu r[o{ nwodk; ih dh FoD
nkJ/ ns/ Bdo eow pkd ftZu ik e/ j'Jh ;h.
fBo'b (r[o{) noi[B d/t ih jh ;B fizBK ~
iBw s'I jh r[owfs dh r[Vsh gqkgs j'Jh, feT[Ife T[;
;w/I T[BQK d/ BkBk Fqh r[o{ nwodk; ih r[orZdh s/
;[F'fGs ;B. r[o{ noi[B d/t ih T[BQK dh r'd ftu jh
gb/. fgsk (r[o{) okwdk; ih r[o{ xo ftZu nEkj
;/tk f;woB eod/ ;B. wksk GkBh ih (r[o{) noi[B
d/t ih ~ f;Zyh fdqV eokT[d/ ofjzd/ ;B ns/ jw/Fk jh
nkFhF d/zd/ ;B, i' r[o{ noi[B d/t ih B/ pkd ftu'
r{ioh okr ftZu Fpd doi ehsk -
fi;[ f;wos ;fG febfty Bk;fj,
fgsoh j'fJ T[Xko'..
;' jfo jfo s[w ;d jh ikgj[,
ik ek nzs[ B gko'.. 1..
g[sk wksk eh nk;h;..
fBwy B fp;oT s[w eT jfo jfo,
;dk Gij[ irdh; ..1.. ojkT[..
(gftsZo nze 496)
n?;k tksktoD BkBk ;qh r[o{ nwodk; ih r[o{
;B, fgsk (r[o{) okwdk; ih f;Zyh dh ewkJh eo oj/
;B ns/ wksk GkBh ih f;Zyh ftZu gogZe ;B, fJjh
ekoD ;h fe (r[o{) noiB d/t ih ~ iBw s'I jh
r[owfs dh y[oke fwbh, fi; eoe/ (r[o{) noiB
d/t ih B/ iBw s'I jh pqjw ~ gSkfBnK, r[owfs dh
y[oke okjh nkg ih B/ Grsh d/ i'r ~ fuZs fbnk, fJ;
][oke okjhI gowkswk ~ o;Bk s/ t;kfJnk ns/ Fpd
r[o{ ~ gqrN ehsk GZN ebQ;jko ih fbyd/ jB -
Grfs i'r e' i?stko[ jfo iBe[ T[gk:T[..
;pd[ r[o{ goekf;U, jfo o;B p;k:T[..
fr0 joftzdo f;zx
r[0 ;do, byBT{
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(10)
www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013
wkBtsk d/ d/td{s - ;qh r[o{ nioB d/t ihwkBtsk d/ d/td{s - ;qh r[o{ nioB d/t ihwkBtsk d/ d/td{s - ;qh r[o{ nioB d/t ihwkBtsk d/ d/td{s - ;qh r[o{ nioB d/t ihwkBtsk d/ d/td{s - ;qh r[o{ nioB d/t ih
nihs f;zx, byBT{
r[o{ noiB d/t ih, ;'Yh gksFkj ;qh r[o{
okwdk; ih d/ ;p s'I S'N/ ;g[sq ;B, nkg dk nkrwB
wksk GkBh ih dh e[y'I ;B 1563 ~ r'fJzdtkb fibk
soB skoB fty/ j'fJnk. nkg ih d/ d' tv/ Goksk, gqEh
uzd ns/ wjkd/t ih ;B. pugB ftu nkg ~ BkBk r[o{
nwo dk; ih dh r'd ftu y/vB dk ;[Gkr gqkgs
j'fJnk ns/ r[o{ nwodk; ih s'I to fwfbnk ;h d'fjsk
pkDh dk p'fjEk - fi; s'I ;ze/s fwbdk j? fe nkg ih
dk o[MkB pkDh tb pj[s nbg nt;Ek s'I ;h. fJ;
dh gq'Vsk GN nkgDh pkDh ftu eod/ jB L
@@s? iBwfs r[owfs pqjw gSkfBT##
nkg ih dk ftnkj fgzv wT{ (fcb'o) GkJh
;zrs okfJ dh ;g[sqh wksk rzrk ih Bkb j'fJnk, ;B
1581 ftu fgsk r[o{ okwdk; ih B/ nkg ih ~ r[orZdh
;'gh. gzuw r[od/t B/ ;zs'y;o ns/ okw;o d/ nX{o/
ezwK ~ ;zg{oB eokfJnk ns/ @@ue okw dk;## dk BK
@@nfwqs;o## ofynk Bkb jh nzfwqs;o ;o'to d/
ftueko ;qh jowzfdo ;kfjp dh T[;koh eotkJh ns/
gzE ~ fJe e/Idoh ;EkB nofgs ehsk.
nkg ih B/ 30 okrK ftu 2218 Fpd T[ukoB
ehs/, nkg ih dhnK w[y pkDhnK
;[ywBh ;kfjp - rT[Vh okr nze 262-292
pkoj wkjk - wKM okr nze 133 s'I 136
pktB nyoh
r[Dtzsh - ;{jh okr nze 763
nzi[bhnK - wko{ okr nze 1019-20
fpojV/ - nk;k okr nze 431-32
ns/ 6 tkoK jB.
nkgD/ r[o{ ekb ftu nkg B/ soB skoB,
eoskog[o, S/ojNk s/ jor'fpzd g[o Bro t;kJ/ ns/
soB skoB fty/ fgjbk e'jVh nkFow ;Ekfgs ehsk.
;p s' w[y ns/ nd[sh d/B (fgU[ dkd/ dk
yikBk) ;ko/ r[o{ ;kfjpK dh pkDh d/ Bkb jh r[o{
;kfjpK d[tkok fJefsqs Grsk dh pkDh ~ pV/ ;'jD/
Yzr Bkb, okrK d/ nB[;ko, Szd ekft nB{;ko ns/
ftnkeoD nB{;ko ;'X e/ fJe tv neko d/ rqzE o{g
ftu ;zgkfds ehsk fi; ~ g'Eh ;kfjp efj e/
;fsekfonk frnk.
fJj fJe nkb'fee ns/ p/fw;kb rqzE j? fi;
ftu fSnK r[o{ ;kfjpkB dh pkDh d/ Bkb jh w[;fbw
gho, F/y ohd ih, Grs GhyB ih d/ Bkb oftdk;
ih (uwko), ;?B ih (BkJh), epho ih (i[bkjk) ns/
Bkwd/t ih (ShpK$egV/ orzD ns/ X'D tkbk) BhthnK
iKsk d/ Bkb jh T[u e'fN d/ pqkjwDk i? d/t ih, okwk
Bzd ns/ ftdtkB GNPK dh ouBktK ~ T[fus EK d/ e/
T[BK ;p ouBktK ~ r[opkDh j'D dk wkD pyfFnk.
ysoh pkjwD F{d t?;ysoh pkjwD F{d t?;ysoh pkjwD F{d t?;ysoh pkjwD F{d t?;ysoh pkjwD F{d t?;
T[gd/F uzj[ toBk e' ;KMk.T[gd/F uzj[ toBk e' ;KMk.T[gd/F uzj[ toBk e' ;KMk.T[gd/F uzj[ toBk e' ;KMk.T[gd/F uzj[ toBk e' ;KMk.
;qh r[o{ rqzE d/ T[gd/F fiE/ uzj[ toBk b/Jh jB
T[E/ rqzE d/ ouBkeko T[gd/Fe (Grs iB) th uzj[
toBk s'I jh jB.
fJ; rqzE dh j'o yk; ftF/Fsk fJj j? fe j'oBK
Xkofwe rqzEk dh soK r[o{ rqzE ftu fe;/ r[o{, wjkg[oy
ik ntsko pko/ e[M BjhI fbfynk fJ; ftu fJefsqs
;koh pkDh T[; eosk g[oy, gowfgsk, nekb g[oy i'
;opfBtk;h j? ns/ ntBkFh j?, T[;d/ r[Dk dh, T[;
dh Fesh dh T[gwk gqFz;k d/ Bkb jh uzr/ ;wki dh
T[;koh b/Jh, uzr/ wB[y dh f;oiD b/Jh, uzr/ nkuoD
dk XkoDh fet/ pfDnk ik ;edk j? ns/ T[;
gotdrko dh y[Fh dk gkso fet/ pfDnk ik ;edk j?
df;nk frnk j? - fJ;d/ Bkb jh ;wki ftu ftnkgs
e[ohshnK, p[fonkJhnK pko/ ;'Mh ns/ T[BK s'I fet/I
fBtosh fwb ;edh j?, fJ; pko/ ;/XK fdshnK rJhnK
jB.
;qh r[o{ noiB ;kfjp dk ;zrsk d/ Bkb-Bkb
nkw b'ekJh Bkb, fwbtosB gq/w ns/ pkDh d/ gquko
g;ko d/ ekoD nkw b'eK ftu pj[s ikrfosh nkJh,
cb;o{g b'eK ftu fiE/ iksK d/ ftseo/ xN j'J, T[E/
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(11)
www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013
nkw b'eh, Fk;e tor d/ nfsnkukoK, d/ fto'X ftu
fJeZm/ j'D br/, T[BK ftu ;KM g?D br gJh.
T[sfbnK ;kohnk uzrhnK rZbK Fk;eK,
j[ewokBk ns/ ny'sh Xow d/ nkr{nK, gzfvsK, w'bthnK,
pqkjwDk ~ fet/ ok; nk ;edhnk fJj ;ko/ r[o[ xo
d/ fto'Xh j' rJ/ ns/ fBs BthnK ukbK okjh ;oeko/
dopko/ u[rbhnK eo-eo e/ ftT[IsK xVd/ fe fetI/
r[o{nK d/ fJ; T[;ko{ T[gokb/ ftu o'V/ nNek e/ fJ;
gquko ~ mbQ gkJhJ/.
fJBK fJoFkb{ fto'XhnK d/ nkr{ ;B, phopb,
uzd{, F/y n?jwd ;ojdh ns/ F/y p[ykoh. d{i/ gk;/ T[j
njzekoh eth (Si{, ghb{, ekjBK ns/ Fkj j[;?B) ;B
fiBk dhnk ouBktK ~ ;kfjpK B/ gqtkB BjhI ;h ehsk
ns/ ;ps'I Bidheh ns/ xo dk jh fto'Xh tZvk Gok
fgqEh uzd fijVk r[o{ ;kfjp dh w[ykbcs ftu
j[ewokBK dk V'bhu[e pD frnk ;h.
nkfyo fto'Xh nkgDhnK ukbK ftu, nkgD/
wB;{p/ nB{;ko ;cb j' rJ/ ns/ je{ws B/ r[od/t ;qh
r[o{ noiB d/t ih ~ e/JhI M{m/ fJbikw brk e/ ns/
pkrh eoko d/ e/ frocsko eo fbnk ns/ :k;k ekB{B
nB{;ko nwkBthn s;hj/ d/ e/ r[o{ ;kfjp ~ ;B
1606 ftu bkj'o fty/ Fjhd eo fdsk frnk. fiE/ j[D
r[od[nkok v/nok ;kfjp ;[F'fGs j?. don;b gzuw
gksFkj d/ ;zw/I se f;Zyh dh bfjo dk gq;ko ns/ gquko
fJ; jd se tX u[ek ;h fe ;zw/I d/ jkew ns/
;wekbh Xow, f;Zyh ~ b'e bfjo ti'I t/yD br/ ;B
ns/ b'e bfjo th nfijh i' fe F'f;s ns/ ;[szosk dk
gq;zr f;oi ojh j't/, Bshi/ r[od/t ~ e[opkBh d/Dh
gJh, go T[BK dh Fjkds B/ fJzBebkp fbnk fdsk
Grsh dh fJ; bfjo ftu fJe BtK w'V fbnk fdsk
fijVk ;zs f;gkjh ns/ whoh-ghoh d/ o{g ftu T[;
fJbkjh g?rkw ~ T[; @;dk ;u Bkw# ~ j'o i'F Bkb
gquko e/ b'ekJh ~ gqwkswk Bkb i'VB brk.
gzi fgnkb/ gzi gho
Smw gho p?mk r[o Gkoh
noiB ekfJnk gbN e/
w{os jfo r'fpzd ;tkoh..
db GziB r[o ;{owk
tv i'Xk pj[ goT[gekoh.
u[ok;h dh :kd ~ ;wogsu[ok;h dh :kd ~ ;wogsu[ok;h dh :kd ~ ;wogsu[ok;h dh :kd ~ ;wogsu[ok;h dh :kd ~ ;wogs
w[es;o ftZu fco fwbKr/w[es;o ftZu fco fwbKr/w[es;o ftZu fco fwbKr/w[es;o ftZu fco fwbKr/w[es;o ftZu fco fwbKr/
fszB ;" ;kb d/ brGr,
nZi phs u[Ze/ B/ ;kb,
w/oh e"w s/ Xow w/o/ dk,
w[V T[j j'fJnk jkb.
ukbQh f;Zy i' nzB gkDh dh,
s'N BjhI ;h ;fjzd/,
s{z BjhI r[o{ n;hI BjhI u/b/,
d;w fgsk ~ efjzd/.
Sfvnk T[d'I nBzd g[oh ~,
r[oK ;h n"y/ j' e/,
;o;k ftZu ;G o[VQ rJ/ ;B,
;kfjs d/ ;XoK j"e/.
uwe"o s/ ;ojzd #u T[jBK,
u"-w[yhJ/ ;h pkb/,
wksk r[ioh s/b j? gkT[Idh,
Go Go gbhnK jkb/.
wkShtkV/ d/ ftZu ;[Zsk,
dhB d[Bh dk tkbh,
;G e[M tko fdZsk j? Gkt/I,
M'bh Goh j? jkbh.
pkJhXko d/ oki/ nZi,
jofwzdo s/ XkJ/.
nBzdg[oh d/ ;Z[s/ gops,
T[jBK nkD irkJ/.
nZi gkDh dh G[Zy d/ wko/,
eJh s[o rJ/ jZE T[mk e/,
jofwzdo, nekb s]s ~,
s[o rJ/ fgZm fdyk e/.
;kfjs y}kBk, s'FkykBk,
fJjBK nZr dh G/Nk ehs/,
Fkjh s'gK nekb s]s nZi,
ehsk chs/ chs/.
wkJh Gkr' fcNekoK gkT{..
sK fco ukbD j'J/,
w[es;o ftZu fco fwbKr/,
iK ihd/I iK w'J/.
nihs f;zx okjh
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(12)
www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013
f;Zy Xow s/ f;Zyh ihtB dk gq/oe s/ gqukoe fJe rohp feosh f;Zy (;Zuh eEk)f;Zy Xow s/ f;Zyh ihtB dk gq/oe s/ gqukoe fJe rohp feosh f;Zy (;Zuh eEk)f;Zy Xow s/ f;Zyh ihtB dk gq/oe s/ gqukoe fJe rohp feosh f;Zy (;Zuh eEk)f;Zy Xow s/ f;Zyh ihtB dk gq/oe s/ gqukoe fJe rohp feosh f;Zy (;Zuh eEk)f;Zy Xow s/ f;Zyh ihtB dk gq/oe s/ gqukoe fJe rohp feosh f;Zy (;Zuh eEk)
;[ikB f;zx;[ikB f;zx;[ikB f;zx;[ikB f;zx;[ikB f;zx GkJh s/ik f;zx
fdZbh izeFB T[Zs/ fNeNK fwbD tkbh pkoh nZr/
d{o sZe fNeNK b?D tkfbnK dh bkJhB bZrh j'Jh ;h.
pkoh y[ZbQh T[jd/ pkjo yb"sk fJe fjzd{ tho, id'I fNeN
b?D bZrk, T[jd/ e'b fszB o[gJ/ xZN ;B, feT[Ife fdB/
T[j yohddk youdk s/ yKdk-ghIdk ofjD eoe/ feokJ/
bJh o[gJ/ tZyo/ oZyD/ G[Zb frnk ;h. go fNeN d/D
tkb/ pkp{ B/ T[j~ fejk i/ g?;/ g{o/ BjhI sK pkoh nZr'
jZN ikJ/ d{i/ w[;koK ~ fNeN b?D dJ/. go T[jB/
gq/FkB fijk j' e/ nkgD/ fgZS/ yb"s/ fJe ;kd/ s/ ;kXkoB
fij/ f;Zy tZb t/fynk. T[j f;Zy T[jdh T[dk;hB sZeDh
~ t/y e/ dodtzd fijk j' frnk s/ jZE ftu cfVnk
d; o[gJ/ dk B'N T[j~ d/ e/ efjD bZrk, @@s[;hI fNeN
b? bU.## T[j fjzd{ tho fNeN b? e/ s/ ;Zs o[gJ/ jZE
ftu cV e/ bkJhB s'I pkjo yV' frnk s/ id'I T[j f;Zy
fNeN b? e/ nkfJnk sK fjzd{ tho B/ T[jdk XzBtkd
eoe/ ;Zs o[gJ/ T[j~ w'VB/ ukj/ go f;Zy B/ fejk,
@Gok ih s[jkv/ e'b g?;/ i' BjhI fNeN s[;K
ekjBg[o dh bJh j?. bzw/ o;s/ d/ you bJh b'V
g?Dr/, fJj o[gJ/ s[;hI Bkb b? ikU.##
f;Zy dh T[dkosk s/ jwdodh nZr/ T[j fjzd{
tho okfizdo e[wko B/ jZE i'V/ s/ ;h; fBtkfJnk s/ ;Zs
o[gJ/ nkgDh i/p ftu gk e/ g[ZfSnk,
@@nkg dk BK eh j? s/ xo feZE/ j? <##
@@w/ok xo s/ BK g[ZSD dh nkg ~ fJ; t/b/ eh
b'V g? rJh j? <##
@@ih w?I fJj o[gJ/ wBhnkovo eoKrk s[jk~.##
@@BjhI, BjhI, fJj ;G o[gJ/ dksko tkfjr[o{ d/
fdZs/ nkg d/ s/ w/o/ ;KM/ jh jB.##
@@;odko ih ! e[ZM th j? w?~ nkgDk BK s/ gsk
}o{o dZ;'.##
@@w/ok BK ;[ikB f;zx j?. wzvh vZptkbh ftu
ofjzdk jK.##
@@nkg eh ezw eod/ j' <##
@@S'b/ e[bfunK dh SkpVh bkT[Idk jK.##
okfizdo B/ ;[ikB f;zx ~ ebkt/ ftu x[ZN
fbnk s/ fejk, @UfJ nwho fdb d/ wkbe, w/o/ rohp
tho @ w?I e[opkB s/oh T[dkosk s'I, Foks s'I s/
jwdodh s'I.
okfizdo nK;{nK dhnK GohnK nZyK Bkb nkgDh
rZvh #s/ uVQ frnk.
wjhBk d' wjhB/ bzx rJ/. okfizdo B/
wBhnkovo Bk ehsk, T[jdk fdb ;[ikB f;zx ~, fJe
t/oK fco fwbD ~ eodk ;h. T[j eko'pkoh nkdwh ;h,
T[j~ g?;/ dh e'Jh xkN BjhI ;h s/ fJe fdB T[j ;[ikB
f;zx ~ fwbD wzvh vZptkbh bJh uZb fgnk.
T[j o/bt/ ;N/FB s'I Ffjo ~ ik fojk ;h fe
;Ve ezY/ S'b/ e[bu/ dh SkpVh bkJh p?mk ;[ikB f;zx
T[j~ fdZf;nk. ;[ikB f;zx e'b th o/bt/ dhnK fNeNK
t/uD tkbh pkoh nZr/ yb's/ pzfdnK fizBh GhV yb'sh
;h.
id'I S'b/ e[bu/ ykD tkfbnK dh GhV e[ZM xNh,
okfizdo B/ nZr/ j' e/ ;[ikB f;zx nZr/ jZE i'V/. nZr'I
;[ikB f;zx B/ th pV/ nkdo Bkb jZE i'V/ go fejk
;[fDnK e[S BjhI. MZN e[ fgS'I okfizdo B/ fejk,
@@tho ih ! w?~ gSksk i/ fe BjhI <#
@@BjhI ih ! w?I BjhI gSkD ;fenk, s[;hI nkg jh
dZ; fdU## ;[ikB f;zx B/ okfizdo tZb rj[ Bkb sZe
e/ nkfynk.
fJj ;[D e/ okfizdo dk fjodk fyVQ frnk,
;'uD bZrk fJj fBFekwsk, fJj dodtzdh s/ Gbk
eoe/ G[bk d/Dk, fej' fijh d/tsk F];hns Bkb w/ok
tkj g? fojk j?. i' e[M fJjd/ nzdo j? T[j jh pkjo
dk toskok j?. okfizdo, ;[ikB f;zx d/ e'b jh p?mk
T[jdh jo fJe joes, jo fJe ndk s/ jo fJe p'b
~ ;[Ddk, ikudk s/ goydk fojk. ;[ikB f;zx g{o/
;[Zuw, ;ziw, ;ze'u s/ ;G: FpdK Bkb nkgD/ rkjeK
Bkb toskU eo fojk ;h. T[jdk ihtB okfizdo ~
;Zuh w[Zuh @r[D uzfrnkJhnK ss[# dh @fwms[ BhthI# dk
Bw{Bk ikgD bZrk. J/B/ ~ gVQ/-fby/, ;{fNv p{fNv f;Zy
B"itkB ;[ikB f;zx gk;'I S'b/ e[bu/ b? e/ ykD bZr
gJ/. o/b s'I T[Zsoh fJe phph, fi; d/ fJe pkb e[ZSV
;h s/ fJe T[Irbh bkfJnk j'fJnk ;h, nkJh s/ T[; B/
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(13)
www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013
d; g?;/ ;[ikB f;zx ~ d/ e/ fejk L
@@thok fJe e[buk s/ S'b/ w?~ th d/j.##
@@G?DK gzi g?;/ j'o d/j.##
@@thok, w/o/ e'b sK j'o g?;/ j? BjhI. fpBK j'o
gzi g?;/ bJ/ ;[ikB f;zx B/ e[buk s/ S'b/ T[j~ d/
fdZs/.
e[buk b? e/ phph nkgD/ e[ZSV u[Ze/ w[zv/ ~
ytkT[D bZr gJh go T[Irbh bZrk w[Zvk, gfjbK o'D
bZr fgnk s/ fco }whB T[Zs/ b/ND bZr fgnk. ;[ikB
f;zx B/ fJe e[buk s/ S'b/ d{i/ w[zv/ bJh th phph ~ d/
fdZs/. phph B/ fejk, @@thok, w?I gfjb'I th dZf;nk j?
w/o/ e'b j'o g?;/ j? BjhI.##
@@e'Jh BjhI G?Dk, pZuk i' j'fJnk, pZu/ ;kfonK
d/ ;KM/ j[zd/ jB## ;[ikB f;zx B/ nkfynk.
e[bu/ yKd/ d't/I f;Zy nkg' ftu nzr/q}h ftu rZbhI
bZr gJ/. fJe B/ fejk, @@GJh SkpVh tkbk sK pVk uzrk
nkdwh j?.##
fJj ;[ikB f;zx B/ ;[D fbnk s/ nzrq/}h ftu
jh T[jBK f;Zy B"i[nkBk ~ nkfynk,
@@;odko ih, uzfrnk ~ ;G uzr/ jh fd;d/ j[zd/
jB.## d{i/ f;Zy B/ fejk, @@tkjHHHH pVk jh w[Bkf;p s/
;G: itkp j? s/ fco j?okBh fJj fe fJsBh uzrh soQK
nzr/q}h ikDB tkbk, fJj ;odko, SkpVh t/udk j?.##
;[ikB f;zx fco p'b T[Zfmnk,
@@;odko ih, ;kv/ f;ZyK d/ ftXkB ftu fJj
w[Bkf;p s/ ;G: itkp fJ;/ soQK fbfynk j'fJnk j?##
fit/I
nkg Gbk ;G ir Gbk, Gbk ;G e' nto/y/.
nkg p[ok ;G ir p[ok, ;G e' p[ok p[o/ d/ b/y/..
(GkJh r[odk; ih)
@@tkj tkj, ;odko ih ! ewkb eo fdZsh i/,
@@fJj nkyd/ j'J/ d't/I f;Zy ub/ rJ/.##
phph th s[o rJh. okfizdo B/ fco ;[ikB f;zx
~ w[]kfsp eoe/ fejk L
@@;[ikB f;zx ih, e[M fdB j'J/ s[;hI fdZbh
izeFB s/ fe;/ w[;kfco ~ d; o[gJ/ fNeN yohdD bJh
fdZs/ ;B <##
;[ikB f;zx fJj ;[De/, S/sh Bkb efjD bZrkL
@@s[;hI w/o/ T[j tho j', wk eoBk gfjbK w?I
nkg ~ gSkD BjhI ;K ;fenk.##
okfizdo B/ d; dk B'N ;[ikB tZb tXkfJnk
go ;[ikB f;zx B/ fejk L
@@BKj ih ! s[;hI w/oh fJj y[Fh pDh ofjD fdU,
fJj o[gJ/ s[jkv/, w/o/ s/ j'o b'VtzdK d/ ;KM/ jB.##
okfizdo fco GohnK nZyK Bkb, ;[ikB f;zx ~
fBokF Bk eoB dh ]kso nkyD bZrk L
@@w?~ fco e'Jh j'o ;/tk dZ;' <###
@;/tk# tho ih ! ;/tk fJj' jh j? i' s[;hI w/oh rZb
wzB bJh j? s/ w?I fpB? eoK fe fJe wjkB nkswk nkgD/
wjkB ekft @okDk ;{os f;zx# BK dh g[;se ftu fJ;
soQK nzfes eo rJh j? fit/I
;/tk ikDj[ nkfd f;yh ihD dk.
;/tk ikDj[ wZX f;yh Xow dk.
;/tk ikDj[ nzs f;yh eow dk.
;[ikB f;zx s'I T[gobhnK, GkJh ;kfjp vkeNo
tho f;zx ih fbys, ;/tk pko/ fJj gzeshnK ;[De/
;fjiXkoh okfizdo e[wko efjD bZrk,
@@tkj tkj w/o/ fgnko/ tho ;[ikB f;zx ih, s[;hI
s/ w?I d't/I fJe sho d/ ftzB/Q j'J/ jK## T[jdk e'wb fjodk
fco fc; fgnk s/ B/so ;/ib j' rJ/.
;[ikB f;zx B/ pVh T[sktb Bkb g[ZfSnk L
@@feT[I tho ih, eh rZb j? <##
okfizdo B/ fejk L T[;hI wjkB nkswk d/ eEB
nB[;ko, ;hB/ fyZu fiBQK B/ ykXh Uj eo nkokw BjhI
pfjzd/.
B/j[z tkb/ B?DK dh BhIdo T[j fdB/ oks gJ/
tfjzd/.
go w?~ fJe rZb dZ;' fe s[;hI J/B/ gVQ/ fby/ j'
e/ SkpVh feT[I t/u' < s[jkvh skbhw fesBh j?.
@@ih w?I phHJ/H jK, fpibh d/ dso ftu eboe
bZrk ;K go UE/ fcN Bk nk ;fenk.##
@@feT[I fe; rZb'I <## okfizdo B/ g[ZfSnk L
@@b'eK ~ e[B?eFB s/ wfjew/ tb'I fdZshnK j'o
fon?sK ;j{bsK d/D bJh nkgD/ tor/ jh rohpK dh
@uwVh T[X/VBh# g?Idh ;h, fJ; eoe/ w?I fJ; eboeh
~ wZEk N/e nkfJnk jK## ;[ikB f;zx B/ fejk.
fJj ;[De/ okfizdo p'b Bk ;fenk. pj[sk dqt
frnk. ;[ikB f;zx Bkb jZE fwbkfJnk s/ o/bt/
;N/FB ~ s[o fgnk.
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(14)
www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013
pkpk ;kfJz;dkBK dk th fgskwk ;hpkpk ;kfJz;dkBK dk th fgskwk ;hpkpk ;kfJz;dkBK dk th fgskwk ;hpkpk ;kfJz;dkBK dk th fgskwk ;hpkpk ;kfJz;dkBK dk th fgskwk ;h
id'I w?I r[o{ BkBe ih j'oK dk ebkw, @@nopd
Bopd X[zX{ekok.. XofD B rrBk j[ew ngkok..**
gfVQnk sK Xz[d{ekok (CloudofHotGases) #s/ fdwk|
dh ;{Jh nV rJh. r[o{ ih j'ok dk fJj ebkw ihtB
T[sgsh (f}zdrh d/ ti{d #u nkT[D s'I gfjbK dh wz}o
eFh eodk j?) j?. id'I e?I bc} @X[zd{ekok# #s/ |"o ehsk
sK pjs[ ;ko/ ;hB B}oK ;kjwD/ nk rJ/. w?I t/fynk
fe :{og d/ tZv/-tZv/ ;kfJz;dkB r[o{ ih j'oK ;kjwD/
pu{zrV/ B}o nk oj/ ;B. ftek; d/ f;XKs
(EvolutionTheory) g/F eoB tkb/ i/ fmrD/ fd;d/
;B sK B}ohnkJ/ n}ks (TheoryofRelativity) dk
f;jok pzBQD tkbk p"Dk B}o nk fojk ;h. X[zd{ekok
(TheoryofCloudofHotGases) dk B}ohnK g/F
eoB tkb/ Xosh #u fBxo/ B}o nk oj/ ;B. d{i/
gk;/ :{BkB d/ Bkwh-rokwh fbk;o w{zj S[gkT[Id/ B}o
nkJ/. fJ; bJh b/ye B/ r[o{ ih j'oK d/ ebkw ~ ;dk
ns/ ;"y/ nZyoK #u t[bhfenk j? sKfe gkme gVQ e/
?;bk eo ;eD fe @@TheoryoftheCloudofHot
Gases## X[zd{ekok dk B}ohnK fejVh j;sh B/ gfjbK
g/F ehsk j?. ;kfJz; efjDh j? fe }whB (Xosh) ~
ti{d #u nkfJnk brgr 4 nop 60 eo'V ;kb j' u[Ze/
jB. fJBQK 4 nop 60 eo'V tfoQnK ~ ;kfJz; d'
fjZf;nK #u tzvdh j?. gfjb/ fjZ;/ ~ fpBK f}drh dk
}kjo j'Dk (BeforeAppearanceofLife) efjzdh j?.
;kfJz; fJ; iht T[sgsh s'I gfjbK d/ ;w/I (Period
withoutlife) dh w[Zds fszB nop ;kb fpnkB eodh
j?. fJ; fj;kp Bkb ihtK dh j'Id (Period of life)
fJe nop 60 eo'V toQ/ pDdh j?, go r[o{ BkBe ih
j'oK B/ nkgD/ ebkw ftu fi; d"o dk BeFk fyZfunk
j?, fJj yopK ;kb gfjbK dk j?. r[o{ ih j'oK B/ fi;
;w/I fJj B}ohnk g/F ehsk ;h, T[d'I @ebkT{v nk jkN
r?f;}# tkfbnK dk Bkw'-fBFkB sZe BjhI ;h.
gzikp dh Xosh #s/ e'Jh nfijk ;ou ;?INo j'Dk
ukjhdk j? fiZE/ r[o{nK-tbhnK d/ ebkw ~ Bt/I ;kfJz;h
sohe/ Bkb gofynk ikt/ ns/ fco d[BhnK Go ~ T[;
oh;ou s'I tke eokfJnk ikt/. w?I ;{h ebkw ftu'I
eJh bsh-fJFko/ gVQ e/ b'eK ~ ;wMkJ/ jB. J/dK
w[jzwd }eohnk nkskpw[jzwd }eohnk nkskpw[jzwd }eohnk nkskpw[jzwd }eohnk nkskpw[jzwd }eohnk nkskp
jh r[o{ BkBe ih j'oK dk ebkw gVQ e/ fJj b/y fbyDk
}o{oh ;wfMnk. r[o{ ih j'oK pko/ fjzd{nK, f;ZyK,
w[;bwkBK ik Jh;kJhnK dh okJ/ pko/ sK w?I BjhI ikDdk,
go ;{M-p{M nB[;ko T[BQK dk w[ekw, w}[p d/ ;ko/
pkBhnK s'I pj[s T[Zuk j? ns/ T[BQK #s/ tkfjr[o{ dh pVh
fwjo ;h. T[j fJbw' nkrkjh d/ ;w[zdo jB L
(wko{ wjbk 1, 1034-36)
nopd Bopd X[zX{ekok .nopd Bopd X[zX{ekok .nopd Bopd X[zX{ekok .nopd Bopd X[zX{ekok .nopd Bopd X[zX{ekok .
XofD B rrBk j[ew[ ngkok .XofD B rrBk j[ew[ ngkok .XofD B rrBk j[ew[ ngkok .XofD B rrBk j[ew[ ngkok .XofD B rrBk j[ew[ ngkok .
Bk fdB[ o?fB B uzd[ B ;{oi[,Bk fdB[ o?fB B uzd[ B ;{oi[,Bk fdB[ o?fB B uzd[ B ;{oi[,Bk fdB[ o?fB B uzd[ B ;{oi[,Bk fdB[ o?fB B uzd[ B ;{oi[,
;z[B ;wkfX brkfJdk .1.;z[B ;wkfX brkfJdk .1.;z[B ;wkfX brkfJdk .1.;z[B ;wkfX brkfJdk .1.;z[B ;wkfX brkfJdk .1.
ykDh B pkDh gT[D B gkDh .ykDh B pkDh gT[D B gkDh .ykDh B pkDh gT[D B gkDh .ykDh B pkDh gT[D B gkDh .ykDh B pkDh gT[D B gkDh .
Ugfs ygfs B nktD ikDh .Ugfs ygfs B nktD ikDh .Ugfs ygfs B nktD ikDh .Ugfs ygfs B nktD ikDh .Ugfs ygfs B nktD ikDh .
yzv gskb ;gs Bjh ;kro,yzv gskb ;gs Bjh ;kro,yzv gskb ;gs Bjh ;kro,yzv gskb ;gs Bjh ;kro,yzv gskb ;gs Bjh ;kro,
Bdh B Bho[ tjkfJdk .2.Bdh B Bho[ tjkfJdk .2.Bdh B Bho[ tjkfJdk .2.Bdh B Bho[ tjkfJdk .2.Bdh B Bho[ tjkfJdk .2.
Bk sfd ;[or[ wS[ gfJnkbk .Bk sfd ;[or[ wS[ gfJnkbk .Bk sfd ;[or[ wS[ gfJnkbk .Bk sfd ;[or[ wS[ gfJnkbk .Bk sfd ;[or[ wS[ gfJnkbk .
d'ie[ fG;s[ Bjh y? ekbk .d'ie[ fG;s[ Bjh y? ekbk .d'ie[ fG;s[ Bjh y? ekbk .d'ie[ fG;s[ Bjh y? ekbk .d'ie[ fG;s[ Bjh y? ekbk .
Boe[ ;[or[ Bjh izwD[ woDk,Boe[ ;[or[ Bjh izwD[ woDk,Boe[ ;[or[ Bjh izwD[ woDk,Boe[ ;[or[ Bjh izwD[ woDk,Boe[ ;[or[ Bjh izwD[ woDk,
Bk e' nkfJ B ikfJdk .3.Bk e' nkfJ B ikfJdk .3.Bk e' nkfJ B ikfJdk .3.Bk e' nkfJ B ikfJdk .3.Bk e' nkfJ B ikfJdk .3.
pqjwk fp;B[ wj/;[ B e'Jh .pqjwk fp;B[ wj/;[ B e'Jh .pqjwk fp;B[ wj/;[ B e'Jh .pqjwk fp;B[ wj/;[ B e'Jh .pqjwk fp;B[ wj/;[ B e'Jh .
nto[ B dh;? J/e' ;'Jh .nto[ B dh;? J/e' ;'Jh .nto[ B dh;? J/e' ;'Jh .nto[ B dh;? J/e' ;'Jh .nto[ B dh;? J/e' ;'Jh .
Bkfo g[oy[ Bjh ikfs B iBwk,Bkfo g[oy[ Bjh ikfs B iBwk,Bkfo g[oy[ Bjh ikfs B iBwk,Bkfo g[oy[ Bjh ikfs B iBwk,Bkfo g[oy[ Bjh ikfs B iBwk,
Bk e' d[y[ ;[y[ gkfJdk .4.Bk e' d[y[ ;[y[ gkfJdk .4.Bk e' d[y[ ;[y[ gkfJdk .4.Bk e' d[y[ ;[y[ gkfJdk .4.Bk e' d[y[ ;[y[ gkfJdk .4.
Bk sfd ish ;sh pBtk;h .Bk sfd ish ;sh pBtk;h .Bk sfd ish ;sh pBtk;h .Bk sfd ish ;sh pBtk;h .Bk sfd ish ;sh pBtk;h .
Bk sfd f;X ;kfXe ;[ytk;h .Bk sfd f;X ;kfXe ;[ytk;h .Bk sfd f;X ;kfXe ;[ytk;h .Bk sfd f;X ;kfXe ;[ytk;h .Bk sfd f;X ;kfXe ;[ytk;h .
i'rh izrw G/y[ B e'Jh,i'rh izrw G/y[ B e'Jh,i'rh izrw G/y[ B e'Jh,i'rh izrw G/y[ B e'Jh,i'rh izrw G/y[ B e'Jh,
Bk e' BkE[ ejkfJdk .5.Bk e' BkE[ ejkfJdk .5.Bk e' BkE[ ejkfJdk .5.Bk e' BkE[ ejkfJdk .5.Bk e' BkE[ ejkfJdk .5.
ig sg ;ziw Bk pqs g{ik .ig sg ;ziw Bk pqs g{ik .ig sg ;ziw Bk pqs g{ik .ig sg ;ziw Bk pqs g{ik .ig sg ;ziw Bk pqs g{ik .
Bk e' nkfy tykD? d{ik .Bk e' nkfy tykD? d{ik .Bk e' nkfy tykD? d{ik .Bk e' nkfy tykD? d{ik .Bk e' nkfy tykD? d{ik .
nkg/ nkfg T[gkfJ ftr;?,nkg/ nkfg T[gkfJ ftr;?,nkg/ nkfg T[gkfJ ftr;?,nkg/ nkfg T[gkfJ ftr;?,nkg/ nkfg T[gkfJ ftr;?,
nkg/ ehwfs gkfJdk .6.nkg/ ehwfs gkfJdk .6.nkg/ ehwfs gkfJdk .6.nkg/ ehwfs gkfJdk .6.nkg/ ehwfs gkfJdk .6.
Bk ;[fu ;ziw[ s[b;h wkbk .Bk ;[fu ;ziw[ s[b;h wkbk .Bk ;[fu ;ziw[ s[b;h wkbk .Bk ;[fu ;ziw[ s[b;h wkbk .Bk ;[fu ;ziw[ s[b;h wkbk .
r'gh ekB[ B rT{ r[nkbk .r'gh ekB[ B rT{ r[nkbk .r'gh ekB[ B rT{ r[nkbk .r'gh ekB[ B rT{ r[nkbk .r'gh ekB[ B rT{ r[nkbk .
szs[ wzs[ gkyzv[ B e'Jh,szs[ wzs[ gkyzv[ B e'Jh,szs[ wzs[ gkyzv[ B e'Jh,szs[ wzs[ gkyzv[ B e'Jh,szs[ wzs[ gkyzv[ B e'Jh,
Bk e' tz;[ tikfJdk .7.Bk e' tz;[ tikfJdk .7.Bk e' tz;[ tikfJdk .7.Bk e' tz;[ tikfJdk .7.Bk e' tz;[ tikfJdk .7.
eow Xow Bjh wkfJnk wkyh .eow Xow Bjh wkfJnk wkyh .eow Xow Bjh wkfJnk wkyh .eow Xow Bjh wkfJnk wkyh .eow Xow Bjh wkfJnk wkyh .
ikfs iBw[ Bjh dh;? nkyh .ikfs iBw[ Bjh dh;? nkyh .ikfs iBw[ Bjh dh;? nkyh .ikfs iBw[ Bjh dh;? nkyh .ikfs iBw[ Bjh dh;? nkyh .
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(15)
www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013
wwsk ikb[ ekb[ Bjh wkE?,wwsk ikb[ ekb[ Bjh wkE?,wwsk ikb[ ekb[ Bjh wkE?,wwsk ikb[ ekb[ Bjh wkE?,wwsk ikb[ ekb[ Bjh wkE?,
Bk e' fe;? fXnkfJdk .8.Bk e' fe;? fXnkfJdk .8.Bk e' fe;? fXnkfJdk .8.Bk e' fe;? fXnkfJdk .8.Bk e' fe;? fXnkfJdk .8.
fBzd[ fpzd[ Bjh ihT[ B fizd' .fBzd[ fpzd[ Bjh ihT[ B fizd' .fBzd[ fpzd[ Bjh ihT[ B fizd' .fBzd[ fpzd[ Bjh ihT[ B fizd' .fBzd[ fpzd[ Bjh ihT[ B fizd' .
Bk sfd r'oy[ Bk wkfSzd' .Bk sfd r'oy[ Bk wkfSzd' .Bk sfd r'oy[ Bk wkfSzd' .Bk sfd r'oy[ Bk wkfSzd' .Bk sfd r'oy[ Bk wkfSzd' .
Bk sfd frnkB[ fXnkB[ e[b Ugfs,Bk sfd frnkB[ fXnkB[ e[b Ugfs,Bk sfd frnkB[ fXnkB[ e[b Ugfs,Bk sfd frnkB[ fXnkB[ e[b Ugfs,Bk sfd frnkB[ fXnkB[ e[b Ugfs,
Bk e' rDs rDkfJdk .9.Bk e' rDs rDkfJdk .9.Bk e' rDs rDkfJdk .9.Bk e' rDs rDkfJdk .9.Bk e' rDs rDkfJdk .9.
toB G/y Bjh pqjwD ysqh .toB G/y Bjh pqjwD ysqh .toB G/y Bjh pqjwD ysqh .toB G/y Bjh pqjwD ysqh .toB G/y Bjh pqjwD ysqh .
d/T[ B d/j[ok rT{ rkfJsqh .d/T[ B d/j[ok rT{ rkfJsqh .d/T[ B d/j[ok rT{ rkfJsqh .d/T[ B d/j[ok rT{ rkfJsqh .d/T[ B d/j[ok rT{ rkfJsqh .
j'w ir Bjh shofE BktD[,j'w ir Bjh shofE BktD[,j'w ir Bjh shofE BktD[,j'w ir Bjh shofE BktD[,j'w ir Bjh shofE BktD[,
Bk e' g{ik bkfJdk .10.Bk e' g{ik bkfJdk .10.Bk e' g{ik bkfJdk .10.Bk e' g{ik bkfJdk .10.Bk e' g{ik bkfJdk .10.
Bk e' w[bk Bk e' ekih .Bk e' w[bk Bk e' ekih .Bk e' w[bk Bk e' ekih .Bk e' w[bk Bk e' ekih .Bk e' w[bk Bk e' ekih .
Bk e' ;/y[ w;kfJe[ jkih .Bk e' ;/y[ w;kfJe[ jkih .Bk e' ;/y[ w;kfJe[ jkih .Bk e' ;/y[ w;kfJe[ jkih .Bk e' ;/y[ w;kfJe[ jkih .
oJhnfs okT[ B jT[w? d[Bhnk,oJhnfs okT[ B jT[w? d[Bhnk,oJhnfs okT[ B jT[w? d[Bhnk,oJhnfs okT[ B jT[w? d[Bhnk,oJhnfs okT[ B jT[w? d[Bhnk,
Bk e' ejD[ ejkfJdk .11.Bk e' ejD[ ejkfJdk .11.Bk e' ejD[ ejkfJdk .11.Bk e' ejD[ ejkfJdk .11.Bk e' ejD[ ejkfJdk .11.
GkT[ B Grsh Bk f;t ;esh .GkT[ B Grsh Bk f;t ;esh .GkT[ B Grsh Bk f;t ;esh .GkT[ B Grsh Bk f;t ;esh .GkT[ B Grsh Bk f;t ;esh .
;kiB[ whs[ fpzd[ Bjh oesh .;kiB[ whs[ fpzd[ Bjh oesh .;kiB[ whs[ fpzd[ Bjh oesh .;kiB[ whs[ fpzd[ Bjh oesh .;kiB[ whs[ fpzd[ Bjh oesh .
nkg/ ;kj[ nkg/ tDikok,nkg/ ;kj[ nkg/ tDikok,nkg/ ;kj[ nkg/ tDikok,nkg/ ;kj[ nkg/ tDikok,nkg/ ;kj[ nkg/ tDikok,
;ku/ J/j' GkfJdk .12.;ku/ J/j' GkfJdk .12.;ku/ J/j' GkfJdk .12.;ku/ J/j' GkfJdk .12.;ku/ J/j' GkfJdk .12.
p/d es/p B f;zfwqfs ;k;s .p/d es/p B f;zfwqfs ;k;s .p/d es/p B f;zfwqfs ;k;s .p/d es/p B f;zfwqfs ;k;s .p/d es/p B f;zfwqfs ;k;s .
gkm g[okD T[d? Bjh nk;s .gkm g[okD T[d? Bjh nk;s .gkm g[okD T[d? Bjh nk;s .gkm g[okD T[d? Bjh nk;s .gkm g[okD T[d? Bjh nk;s .
ejsk pesk nkfg nr'uo[,ejsk pesk nkfg nr'uo[,ejsk pesk nkfg nr'uo[,ejsk pesk nkfg nr'uo[,ejsk pesk nkfg nr'uo[,
nkg/ nby[ bykfJdk .13.nkg/ nby[ bykfJdk .13.nkg/ nby[ bykfJdk .13.nkg/ nby[ bykfJdk .13.nkg/ nby[ bykfJdk .13.
ik fs;[ GkDk sk irs[ T[gkfJnk .ik fs;[ GkDk sk irs[ T[gkfJnk .ik fs;[ GkDk sk irs[ T[gkfJnk .ik fs;[ GkDk sk irs[ T[gkfJnk .ik fs;[ GkDk sk irs[ T[gkfJnk .
pkM[ ebk nkvkD[ ojkfJnk .pkM[ ebk nkvkD[ ojkfJnk .pkM[ ebk nkvkD[ ojkfJnk .pkM[ ebk nkvkD[ ojkfJnk .pkM[ ebk nkvkD[ ojkfJnk .
pqjwk fp;B[ wj/;[ T[gkJ/,pqjwk fp;B[ wj/;[ T[gkJ/,pqjwk fp;B[ wj/;[ T[gkJ/,pqjwk fp;B[ wj/;[ T[gkJ/,pqjwk fp;B[ wj/;[ T[gkJ/,
wkfJnk w'j[ tXkfJdk .14.wkfJnk w'j[ tXkfJdk .14.wkfJnk w'j[ tXkfJdk .14.wkfJnk w'j[ tXkfJdk .14.wkfJnk w'j[ tXkfJdk .14.
ftob/ eT[ r[fo ;pd[ ;[DkfJnk .ftob/ eT[ r[fo ;pd[ ;[DkfJnk .ftob/ eT[ r[fo ;pd[ ;[DkfJnk .ftob/ eT[ r[fo ;pd[ ;[DkfJnk .ftob/ eT[ r[fo ;pd[ ;[DkfJnk .
efo efo d/y? j[ew[ ;pkfJnk .efo efo d/y? j[ew[ ;pkfJnk .efo efo d/y? j[ew[ ;pkfJnk .efo efo d/y? j[ew[ ;pkfJnk .efo efo d/y? j[ew[ ;pkfJnk .
yzv pqjwzv gkskb nozG/,yzv pqjwzv gkskb nozG/,yzv pqjwzv gkskb nozG/,yzv pqjwzv gkskb nozG/,yzv pqjwzv gkskb nozG/,
r[gsj[ gorNh nkfJdk .15.r[gsj[ gorNh nkfJdk .15.r[gsj[ gorNh nkfJdk .15.r[gsj[ gorNh nkfJdk .15.r[gsj[ gorNh nkfJdk .15.
sk ek nzs[ B ikD? e'Jh .sk ek nzs[ B ikD? e'Jh .sk ek nzs[ B ikD? e'Jh .sk ek nzs[ B ikD? e'Jh .sk ek nzs[ B ikD? e'Jh .
g{o/ r[o s/ ;'Mh j'Jh .g{o/ r[o s/ ;'Mh j'Jh .g{o/ r[o s/ ;'Mh j'Jh .g{o/ r[o s/ ;'Mh j'Jh .g{o/ r[o s/ ;'Mh j'Jh .
BkBe ;kfu os/ fp;wkdh,BkBe ;kfu os/ fp;wkdh,BkBe ;kfu os/ fp;wkdh,BkBe ;kfu os/ fp;wkdh,BkBe ;kfu os/ fp;wkdh,
fp;w GJ/ r[D rkfJdk .16..fp;w GJ/ r[D rkfJdk .16..fp;w GJ/ r[D rkfJdk .16..fp;w GJ/ r[D rkfJdk .16..fp;w GJ/ r[D rkfJdk .16..
r[o{ ih j'oh c[owkT[Id/ jB fe nDfrDs }wkfBnK
sZe jB/ok c?fbnk fojk. T[; ;w/I Bk }whB ;h Bk
n;wkB. f;o T[; ;Zu/ gksFkj dh iks ;h. Bk uzB-
f;sko/ ;h, Bk ;{oi dh b'n, Bk jh oksK dh f;nkjh ;h.
pZ; ed/ Bk NZ[ND tkbh ;wkXh ;h. Bk ihtB dhnK pjkoK
;B, Bk fes/ e'Jh nktk} r{zidh ;h, Bk jtk nmy/bhnK
eodh ;h, Bk gkDh dhnK bfjoK w;shnK eodhnK ;B,
Bk e'Jh iBw Bk Bkj, Bk nktk-rtD dk b;k, Bk
e'Jh d/F, Bk e'Jh nkskb gkskb ;h. ;ZsK ;wz[doK dk
BKw'-fBFkB th BjhI ;h, Bk e'Jh dfonk F{edk ;h.
;[or, fwos{ b'e, gkskb fJBQK fszBK #u'I fJe th
BjhI ;h. Bk iZBs dhnK ][F]pohnK ;B ns/ Bk Boe d/
vokt/ ;B. Bk ]sw eo d/D tkbh w"s ;h, Bk Boe
;[or dk o"bk ;h, Bk f}zdrh ;h Bk w"s, Bk e'Jh fe;/ dk
nkDk ikDk ;h. pqjwk, ftF~ ns/ fFt fJBQK fszBK dk th
e'Jh BK iK EK BjhI ;h. fJe fBozeko s'I fpBK j'o e[M w"i{d
BjhI ;h. Bk e'Jh Bkoh ;h ns/ Bk jh fe;/ g[oy dk nsk
gsk ;h. Bk e'Jh iks ;h, Bk fes/ j:ks gkJh iKdh ;h,
Bk jh e'Jh d[Zy, ;[y pko/ ikDdk ;h. Bk e'Jh izrb ;B
ns/ Bk jh T[BQK #u v/o/ iwk e/ ish ;sh dk Y"Ir oukT[D
tkb/ gyzvh ;B. Bk e'Jh g{ik ;h, Bk e'Jh g{ik gkm eoB
tkbk ;h. Bk i'rh izrw dk G/d GkT[ ;h ns/ Bk e'Jh
nkgD/ nkg ~ pkbe BkE nytkT[D tkbk ;h. Bk ig-
sg ;ziw, Bk g{ik-gkm, fe;/ d{i/ dk BK g{iD tkbk th
e'Jh BjIh ;h. nkgD/ nkg ~ ti{d #u fbnkT[D tkb/ s'I
fJbktk j'o e'Jh BjhI ;h ns/ T[j nkgDh edo'-ehws nkg
jh ikDdk ;h. Bk e'Jh gftZsorh ;h, Bk gftZsog[D/ dk
n;{b ;B, Bk fes/ s[b;h dh wkbk ;h, Bk feqFB Bk
rT{nK ;B. Bk r[nkb/, Bk e'Jh pz;oh tikT[D tkbk ;h,
Bk e'Jh izso-wzso dhnK y/vK oukT[D tkbk ;h. Bk e'Jh
eow ;h, Bk fes/ e'Jh Xow ;h ns/ Bk jh iks #s/ |o{o
eoB tkbk ;h. Bk w/oh-w/oh dhnK szdk dk ikb ;h, Bk
wZE/ #s/ fbyh w"s dk fe;/ ~ f]nkb ;h. Bk fe;/ ~ fe;/
dk frnkB ;h, Bk fe;/ ~ fe;/ dk fXnkB ;h. Bk e'Jh
st/ (j[ewBkw/) d/D tkbk w[Zbk ;h, Bk e'Jh tZYhy'o ek}h
;h. Bk e'Jh nkgD/ nkg ~ F/y ;dtkT[D tkbk ;h, Bk
e'Jh ]kBk eknpk ;h ns/ Bk e'Jh jkih ;h. Bk goik dk
MziN ;h ns/ Bk fe;/ oki/ ~ nkgDhnK jZdK dh oytkbh
dh feo ;h. Bk M{mh nkB dk y/b ;h, Bk fes/ jzrkfwnk
dk wkj"b ;h. Bk fes/ e'Jh e"b eoko ;B, Bk e'Jh fpnkB
eoB tkb/ ebweko ;B. Bk fjzd{nK d/ t/d ;B, Bk
f;fwqshnK Fk;so d/ G/d ;B ns/ Bk g[okD ;B, Bk jh
w[;bwkBK dhnK feskpK d/ Y/o ;B. Bk ;{oi d/ uVQB
v[ZpD d/ c/o ;B. B}o Bk nkT[D tkbh fJe' j;sh ;h.
T[j nkg jh ebkw eodk ;h ns/ T[; ekbw #s/ sp;ok
(ftnkfynk) eodk ;h. T[j nkeko-ofjs, p/ozr jo gk;/
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(16)
www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013
}kjo ;h. id'I T[jB/ ukfjnk, d[BhnK dh wfjb ;ik
bJh pr?o EzwQK s'I nzpo ybQko fbnk, pr?o N/e s'I Xosh
fNek bJh, wkfJnk dh w'j dk ikb fybko fdZsk. fe;/
ftob/ ~ r[o{ (gowkswk) dk fJj ;pe (gkm) ;[DkfJnk
T[;/ dk j[ew d[BhnK ~ ;zGkbdk fojk j?. j[ew (e[ZB
ckfJnk e[B) nB[;ko id'I tkfjr[o{ fe;/ F?n ~ nozGD
dk fJokdk owkT[Idk j? ns/ T[j @e[ZB# cowkT[Idk j?.
@kfJnk e[B# pZ; T[jh j' iKdh j?. ;koh d[BhnK ekfJBks,
gkskb pD/ jB. T[; B}o Bk nkT[D tkbh j;sh d/ j[ew
Bkb jh jo uh} ti{d ftu nkJh j?. T[; d/ nzs s'I e'Jh
tke BjhI, Fpd r[o{ (gowkswk d/ j[ew) d/ }ohJ/ jh
;ukJh dk gsk ubdk j?. BkBe fijV/ ;Zu Bkb fgnko
eod/ jB T[j iB{B (w;sh) ns/ FT{o dh jkbs ftu
f;oc T[;/ d/ jh rhs rkT[Id/ jB.
r[o{ BkBe ih j'oK dk fJj ebkw, fJj gftZso
FpdK dk ;[w/b s[;hI fe;/ Bk fe;/ ozr ftu t/fynk j'D?.
fe;/ Bk fe;/ B}ohJ/ sfjs gfVQnk j'D?. fe;/ B/ nkgDh
;{M-p{M nB[;ko fe; soQK ;wfMnk j'D? ns/ fe;/ B/ fe;
soQK ;wfMnk j'D?. fe;/ B/ nZyoK dh }kfjoh ;{os ~
t/fynk j't/rk ns/ e'Jh b}K dh v{zxkJh #u T[sfonk j't/
rk go fco G[Zb-G[bZJhnK #u rtku frnk j't/rk. r[o{
ih j'oK d/ fJ; ebkw d/ gfjb/ F/no #u T[BQK B/ iht
T[sgsh ns/ f;qFNh dh T[sgsh s'I gfjbK @ph'o eohJ/
FB nkc dk f}heb tobv# dk BeFk fyZfunk j?.
wkvoB ;kfJz; eJh ;" ;kb pknd fJ; #s/ g[Zih j? r[o{
ih owkT[Id/ jB, @nopd Bopd X[zX{ekok#. Fpd
@X[zd{ekoK# gzikph }pkB dk nZyo j? fi; dk noE j?
nfijk jB/ok ihjdk ekoB X{znK j't/. ;dhnK dh oh;ou
s'I pknd ;KfJ; fJ; Bshi/ #s/ g[Zih j? fe fJj ijkB
ozr' p{ s'I gfjbK X{znK jh X{znK (ebkT{v nk jkN r?f;})
;h. X{zJ/I iK ebkT{v nk jkN r?f;} ~ noph GkFk ftu
d[]kB fejk iKdk j?. fJj X{zJ/I dh fc}k yopK ;kb ekfJw
ojh. wkvoB ;kfJz; B/ j[D nk e/ fJ; uh} ~ wzfBnk j?
fe d[BhnK d/ ti{d s'I gfjbK fJZE/ r?f;} ;N/N ;h. ;kfJz;
efjzdh j?, @@dk ?B F/gv UohnB BhphT{bk ftd
rb'}fJB UohnB} ;"ov (fJB;?eN) f;e;NhB jzvov
bkJhN Jhno} ns/ o"w dh noE e;f;;N; nk
ebkT[v nkc jkN r?f;} ns/ v;N ;gq/v nkT[N T[to
n?vbh;N XoNh bkJhN Jhno} nkc ;g?;.## (nkor/
BkJh}o nk dh :{Bhto; ohvo} vkJhi?;N :{0 n?;0
J/0 1987, p[Ze nk c?eN}, g/} 382)
r[o{ ih j'oK dh ;ZukJh dk fJ; s'I tZvk ;p{s j'o
eh j' ;edk j? fe Xosh dh p[bzdh T[Zgo ;"bK ;" B{oh
tfoQnK dh d{oh s/ X{zJ/I dh jkbs (ebkT{v nkc jkN
r?f;}) dk gkfJnk ikDk nZi ;kps j' u[Zek j? fi; pko/
r[o{ ih j'oK B/ gzi ;" ;kb gfjbK nkgD/ ebkw #u fJe
bsh fJFkok fdZsk j?. nZi g{oh d[BhnK #u e'goBhe;,
rb/bhT[, BhT{NB, nkJhB;NkJhB, nkoB' ghB}hnk},
okpoN ftb;B dh pVh uouk j?. p[eoks, ;[eoks,
nbks{B, dhnK b'e skohcK eod/ BjhI Eed/. @@b?Iv
wkoe wkotb}# vkoftB, T[pokJhB, ftb;B dh ;'uDh
d/ jkwhnK B/ T[BQK dh ;'Gk #u tZvhnK- tZvhnK feskpK fby
e/ pVk BK ewkfJnk j?. gZSw ftu e'Jh dhtkBk th pVQe
wkod? sK T[E'I d/ fbykoh T[; ~ T[Zu/ doi/ dk frnkBh s/
;kfJz;dkB ;kps eoB dk g{ok-g{ok :sB eod/ jB ns/
T[BQK dh Beb #u ;kv/ g{oph b'e Xosh nzpo d/ ebkt/
fwbk fdzd/ jB go pkp/ BkBe tor/ ;kvQ/ fijV/ nkbwK
B/ s/ fiBQK ;ZuhnK j;shnK B/ ;kfJz; d/ w[Yb/ n;{b
fpnkB ehs/ jB, fiBQK B/ e[dos dh pDkJh j'Jh fJe-fJe
F?n ~ T[; dh n;b jkbs ftu t/fynk ns/ ftykfJnk
j?, fiBQK d/ g?oK j/m Xosh ;[zrV iKdh ;h ns/ wekBh bk-
wekBh d/ k;b/ f;wN iKd/ jB, fiBQK d/ f;o #s/ f;yo
d[gfjoK ~ pZdb SK eodk ;h, fiBQK dk fJe g?o Xosh
#s/ ns/ d{ik nzpo #s/ j[zdk ;h, fijV/ gkskb dh jehes
~ th ikDd/ ;B ns/ nekF T[Zs/ s[od/ fcod/ foFfsnK
~ th t/yd/ ;B, T[BQK ;ZuhnK j;shnK ~ n;hI e/tb
Xkowe g/FtktK d/ BK s'I ikDd/ jK, i' ;kvh BthI ;kfJz;
d/ w[Yb/ n;{b nkgD/ bsh fJFkfonK #u fpnkB Bk
eod/ sK :{og d/ ftfrnkBh wZyhnK jh wkod/ j[zd/. d[BhnK
d/ ti{d ftu nkT[D s'I gfjbK dh f}k ~ @ebkT{v nk
jkN r?f;}# X[zd{ekok dk BK d/D dk f;jok :{og d/ f;o
feT[I < fJ; dfonks (oh;ou) dk e?qfvN sK r[o{ BkBe
;kfjp ih j'oK ~ d/Dk ukjhdk j?. go fJj T[d'I jh w[weB
j' ;edk j? id'I n;hI T[BQK d/ ebkw dk noE ;wMKr/.
fJj sK f;o T[BQK d/ fJe F/no dh sFohj j?, pkeh d/
ebkw ~ y'bQD bZrhJ/ sK pVk ;wK ukjhdk j?. tkfjr[o{,
y[dk ;k~ T[BQK d/ ebkw ~ ;wMD dh s"he d/t/. nkwhB.
(;g'e;w?B ftu'I XzBtkd ;fjs)
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(17)
www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013
r[o{ noiB d/t ih dh T[gwKr[o{ noiB d/t ih dh T[gwKr[o{ noiB d/t ih dh T[gwKr[o{ noiB d/t ih dh T[gwKr[o{ noiB d/t ih dh T[gwK
@@r[opkDh Gzvko[ Gfo, ehosB[ eEk oj? ozr osk .##
(GkJh r[odk; ih)
fJ; ftu g[ZfSnk frnk j? fe @@r[opkDh dk
Gzvkok e"D j? <## sK j}{oh B/ dZf;nk j? fe r[opkDh
dk Gzvko @@;qh r[o{ rqzE ;kfjp## j?. nzfwqs pkDh dk
Gog{o y}kBk j? ;qh r[o{ rqzE ;kfjp.
@@r[opkDh Gzvko[ Gfo, ehosB[ eEk oj? ozr osk .##
n"o @r[o{ noiB d/t# ;Zuk gksFkj fJ; pkDh
d/ ehosB ftu, fJ; pkDh dh eEk ftu, gq/w ftu oZsk
wZsk ofjzdk ;h. u"thI xzN/ w;s dhtkBk ofjzdk ;h.
r[opkDh dh nBjd X[B, r[opkDh dh nb"fee X[B,
r[opkDh dhnK nb"fee ;ZdK, s/ fJ; nzfwqs ~ ghIdk
j? r[o{ noiB d/t ;Zuk gksFkj s]s T[s/ p?m e/. n"o
s]s T[j j?, fijVk pkp/ BkBe B/ pDkfJnk j?.
@@r[opkDh Gzvko[ Gfo, ehosB[ eEk oj? ozr osk .##
r[o{ noiB ;kfjp ~ fpnkB eo oj/ B/ @@GkJh
r[odk;# ih L
@@;kX;zrfs j? r[o[ ;Gk osB gdkoE tDi ;jsk.##
fJ; gzesh s'I Gkt j? fe fijVh ;kX;zrfs j?
T[j r[o{ eh ;Gk j?, r[o{ ek dopko j?, fJj r[o{ ek
ftFkb dhtkB j?.
@@;kX;zrfs j? r[o[ ;Gk osB gdkoE tDi ;jsk.##
osB s'I Gkt j? @frnkB#. noEks fijVk
frnkB dk gdkoE j? Bk, nw'be tkfjr[o{ dk frnkB.
T[; frnkB dk fJ; pkp/ noiB ;kfjp d/ dopko
ftu tgko j[zdk j?.
@@jfo e/ Bkw e/ tkgkoh.. jfo e/ Bkw e/ tkgkoh..##
GkJh ;kfjp GkJh r[odk; ih efjzd/ B/ fe r[o{
noiB d/t dk oki fJ}s tkbk oki, ;fseko tkbk
oki j?. j}{o efjzd/ B/ ed/ r[o{ rqzE ;kfjp d/ nzfwqs
puBK ~ fbfynk eo'. ;kfjp ;Zuk gksFkj efjzd/
B/ L
@@j[fD j[ew[ j'nk fwjotkB dk..##
Gkt fe j[D fBozeko dh nkfrnk j' rJh j?.
j[D e'Jh th fe;/ ~ g?oK j/m BjhI wb ;e/rk.
@@;G ;[ykbh t[mhnk fJj[ j'nk jb/wh oki[ ihT[..##
frnkBh wkB f;zx M'o
(gzBk 74)
fJ; s'I Gkt j? fe ;ko/ ;[Zy Bkb tZ;d/ jB.
fJ; bJh fJj jbhwh dk, fJj fBwosk dk oki j?.
fe;/ B/ g[fSnk fe wjkoki s[jkv/ oki ftu, jbhwh d/
oki ftu, j[zdk eh j? <
@@j[fD j[ew[ j'nk fwjotkB dk.
g? e'fJ B fe;? oRkDdk..
;G ;[ykbh t[mhnk
fJj[ j'nk jb/wh oki[ ihT[..##
fJj j? jbhwh dk oki, fJj j? fgnko dk oki,
fJj j? w[jZps dk oki. fJ; ftu ;ko/ ;[Zyh n"o ;[ykb/
tZ;d/ B/. go fJj oki pDkfJnk fe; B/ j? < GkJh ih
efjzd/ B/ L
@@f;oiDjkok-r[o{ noiB[ ;u[
f;oiDjkok HHHHHHHH
r[o{ noiB[ ;u[..##
fJj T[; t/b/ dk GkJh r[odk; nkgD/ nZyh
t/y/I jkbks fby fojk j?. uko/ uZe r[o{ noiB ;kfjp
B/ fBtk bJ/. n"o ;zrsK th nDfrDs nkt[D bZr
gJhnK s/ d' bzro ub oj/ B/. fJe o{jkBh bzro, fi;
ftu @;qh nk;K dh tko# dk ehosB j?. n"o fJe
fi;wkBh bzro j? r[o{ rqzE ;kfjp dk, fiE/ tzB-;[tzB/
ykD/ gZed/ B/, ;'jD/-;'jD/ gdkoE pDd/ B/ s/ nkJhnK
;zrsK fsqgs j' e/ iKdhnK B/. fijVk g{oB pqjw j?,
s/ T[; g[oB pqjw dh ;or[Dh w{os noiB ;kfjp j?
s/ gow gdth ftu fpoki oj/ jB. n"o gow gdth
gk e/ T[jBK ~ e'Jh jzeko BjhI, pbfe tkfjr[o{ dh
pkDh ftu T[j w;s B/. tkfjr[o{ d/ Bkw ftu T[j
y/v oj/ B/, tkfjr[o{ d/ ;o'to ftu T[j skohnK bkT[Id/
jB. r[o{ ek Fpd, r[o{ eh pkDh p/d-es/p s'I T[uh j?.
T[; pkDh dk nzfwqs Fpd r[o{ eh ;zrs ftu rkfJB
ehsk iKdk j?. r[o{ eh ;zrs ftu T[; dk ehosB ehsk
iKdk j? s/ r[o{ noiB d/t ;Zu/ gksFkj B/ iBe tor/
n;zy Grs pDk fdZs/. iBe sK fJeZbk jh ;h ftukok,
go r[o{ noiB d/t ;kfjp B/ n;zyK Grs pDk
fdZs/. fijV/ wkfJnk d/ ftu ofjzd/ B/ n"o wkfJnk d/
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(18)
www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013
ftu ofj e/ fijV/ T[dk; B/, fBob/g B/. wkfJnk
T[jBK ~ ftnkgdh BjhI.
GkJh @fpXh uzd# wkfJnk ftu ofj e/ fBob/g
j?. GkJh i/mk th wkfJnk ftu ofj e/ fBob/g j?. fJe
gzfvs nkfJnk eKFhU ;qh jfor'fpzd g[o/. n?o nk e/
jfor'fpzd ;kfjp ;Zu/ gksFkj ~ efjD bZrk,
wjkoki ! w?I eEk tkue jK. pVh uzrh eEk eodk jK.
;kfjpK B/ ;[Dh s/ ;zrsK ~ g;zd nk rJh s/ gzfvs
nkgD/ nkg ~ nfBzB Grs efjzdk ;h. T[; B/ id'I
t/fynk fe j[D w/ok ;zrs s/ gqGkt g? frnk j? sK T[;
B/ Goh ;zrs ftu fJj rZb ejh fe w/o/ e'b fJe g'Eh
j? s/ fJ; dh eEk T[; eEk Bkb'I th T[Zsw j?. sK ;Zu/
gksFkj efjD bZr/, nfBzB Grs ih, T[; dh th eEk
;[DkT[, sK gzfvs efjD bZrk, ih T[j g'Eh w/oh pBko;
j?. fco wjkoki efjzd/, fJj bVek s[jkv/ Bkb j?,
fJ; ~ G/i fdT[ s/ 500 o[gJ/ @jfor'fpzd ;kfjp# B/
T[; ~ fdZs/ okj d/ you bJh.
@@sB[ wB[ ;hsb[ j'fJnk
o;Bk jfo ;kd nkfJnk..
;pd/ jh BkT[ T[gi/
;pd/ wzfB fwbkfJnk..HHHHHH
nzfwqs J/e' ;pd[ j?
BkBe r[ow[fy gkfJnk..
(gzBk 644)
fi; fe;/ B/ th nro Fpd fe;/ ~ ;wMkT[Dk
j? sK nkfyo b? e/ r[o{ rzqE ;kfjp ftu'I jh ;wMkT[Dk
j? s/ fijVk nkdwh gZfsnK ~ gkDh gkT[D bZr gt/ s/
iVQK ~ Bk gkt/ s/ T[; dk doZys jok BjhI ofjzdk.
fJ; bJh fizB/ th f;Zy j' s[;hI Fpd Bkb i[V'. nB/e
r[DK d/ Gzvko/ ;fsr[o ;kfjp ;Zu/ gksFkj d/ ;zpzX ftu
;kfjp ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ih efjzd/ B/ fe ;z;ko ftu
fJ; s'I tZvk j'o wjksw e'Jh BjhI fe XzB r[o{ noiB
d/t ;Zu/ gksFkj B/ nkgDk ntsko eb:[r ftu
T[ikro ehsk b'eK d/ Gb/ bJh. n"o Bkw dh dks th
tzvh. BkBe fBozekoh s'I b? e/ B"tK gksFkjhnK sZe e'Jh
sbtko j? BjhI ;h. nro sbtko j? th ;h sK e/tb
Bkw dh. ;kfjp BkBe-fBozekoh gksFkj B/ Bkw d/
;dek pVk ;co ehsk, fpyV/ s'I fpyVk ;co ehsk.
g?db ;co ehsk j?. ;G ;[Zy-d[Zy io/ B/. god/FK ftu
rJ/ B/ s/ fiE/ Ugoh }pkB p'bh iKdh j?, T[E/ eJh-eJh
wjhB/ nkg B/ r[}ko/ B/. nkw b'eK dk fynkb j? fe
e"wK sbtkoK ftu'I izwdhnK B/ s/ id'I opkp T[s/, ;kozrh
T[s/ ubhnK ikD sK T[d'I wo iKdhnK B/. b/feB ;kfjp
fBozekoh B/ e"w ~ iBw fdZsk j? opkp dh sko ftu'I.
s/ fJ; dk nzs ehsk j? sbtko dh Xko T[s/. ;zs th
fJ; ~ pDk fdZsk s/ f;gkjh th fJ; ~ pDk fdZsk. fJ;/
soQK nkgDh gozgok ~ b? e/, nkgDh rZdh dh wo:kdk
~ b? e/ ;kfjp ;qh r[o{ noiB d/t ih B/ th @Bkw#
tzfvnk. Bkw d/ ;pzX ftu ;kfjp ;qh r[o{ rqzE ;kfjp
ih i' j'ek fdzd/ B/, fe fiBQK B/ ;qh r[o{ noiB ;kfjp
;Zu/ gksFkj d/ dZ;/ j'J/ Bkw dk nzfwqs ghsk, T[jBK
d/ eo'Vk eFN, eo'VK d[Zy, eo'Vk phwkohnK d{o j'
rJhnK. fijVh r[o{ xo dh gdth j?, fijVh r[o{ xo
dh wkB wfo:kdk j? s/ fijVk r[o{ xo dk n;{b
BkBe-fBozekoh s'I ufbnk nk fojk j?, T[; n;{b d/
T[bN Bk ik, pbfe T[; d/ nB[;ko nkgDk ihtB
fpskn. f;Zy', tkfjr[o{ d/ ftu s/ r[o{ noiB ;kfjp
d/ ftu e'Jh G/d-Gkt Bk ;wM'. e'Jh nzso, e'Jh coe
Bk ;wM'. r[o{ rzqE ;kfjp ih B/ pV/ r}p dk fJFkok
ehsk j? fe j/ r[o{ noiB ;kfjp ;Zu/ gksFkj, s{z iBw
s'I jh r[o{ dh wZs nB[;ko pqjw ~ gSkD fbnk j?. go
n;hI d[Zyh T[d'I j[zd/ jK id'I ;kv/ ftu nkgDh wZs tosD
dk i'F pVk gqpb j' iKdk j?. go r[o{ dk j[ew ;h
fe L
r[o{ eh wfs s{z b/fj fJnkB/..
(;[ywBh ;kfjp)
r[o{ ek j[ew fJj ;h fe fijVh ;Zuh-;Z[uh wZs
j?, X'sh j'Jh wZs j?, T[; d/ nB[;ko uZb e/ nkgDh ihtB
:ksok g{oh eo. fJe j'o puB gfVQU r[o{ rqzE ;kfjp
ih dk fe L
@@r[o{ noiB[ xfo r[o[ okwdk;
Grs T[so nk:T[..
(gzBk 1407)
fJ; ftu fp;okw j? @@r[o{ noiB##. ;kfjp
;qh r[o{ noiB ;kfjp dh r[o{ rqzE ;kfjp ftu nBzs
wfjwk j?. fiBQK d/ fjod/ ftu ;dk nkg i's tZ;dh j?.
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(19)
www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013
BkBe-fBozekoh ;kfjp ;Zuk gksFkj irsg[oh rJ/.
gKfvnK nkosh T[skoh, go j}{o nkosh ftu yb's/
BjhI. fi; soqK fe Btkp d/ Bkb Bwk} ftu BjhI ;B
yb's/. gKfvnK B/ pVk fJsok} ehsk fe j'ek gq/w dk
fdzd/ B/, go mke[oK dh nkosh ftu yb's/ jh BjhI.
fbjk}k tZv/ g[ikoh B/ g[ZfSnk fe wjkoki mke[o ih dh
nkosh j'Jh j?, s[;hI yb's/ jh BjhI, p?m/ jh oj/ j' s/
;kfjpK B/ itkp fdZsk gKfvnK ~ fe tZv/ mke[o dh n;hI
nkosh eod/ gJ/ ;K s/ ftjb jh BjhI fwfbnk fe S'N/
mke[o dh nkosh ftu yb' ikJhJ/ . gKfvnK dk wZEk
mDfenk fe tZvk mke[o fejVk j? < j}{o d/ puBK ~
efj BjhI ikDk, pbfe T[jd/ nzdo tVBk j? fe efjzd/
eh B/ < gKfvnK B/ fejk fe s/o/ sK tZv/ mke[o dk e'Jh
;wkB BjhI bZGdk. ;kv/ mke[o d/ tZb t/y, nkj fJ;
dk Ekb, nkj fJ; dhnK i'sK, nkj fJ; dk fxT[ n"o
Bk jh ;k~ s/ok tZvk mke[o bZGdk j? s/ Bk jh T[; dh
nkosh dk ;wkB. T[; t/b/ w/o/ ;kfjp B/ fJj rZb ejh
;h L
@@rrB w?I Ekb[##
Gkt w/o/ tZv/ mke[o dk Ekb j? rrB o{g. gsk
BjhI fJj fezB/ yopK whb j?.
s/ @@oft uzd[ dhge pB/##
T[; tZv/ ;ko/ Ekb ftu w/o/ tZv/ tkfjr[o{ dhnK
i'sK irdhnK B/. uzdowK s/ ;{oi fJj i'sk B/.
@@skfoek wzvb iBe w'sh.##
n?o fJj fijVk skfonK dk wzvb j?, fJj
n;wkB d/ Ekb ftu w'sh ifVnk j'fJnk d/ pokpo j?.
skfoek wzvb iBe w'sh..
X{g[ wbnkB b' gtD[.
Gkt fizBk uzdo j?, fizBk ;zdb dk pkr, fizBk
g[Fp{dko doZysK dk pyhnk j?, fJj ;kok w/o/ tZv/ mke[o
tk;s/ c[Zb-gZso j?.
@@uto' ;rb pBokfJ c{bzs i'sh..1..
s/ ;kfjp w;sh ftu nk rJ/, ozr ftu ozr/
rJ/ s/ wkfbe Bkb fJe-fwZe j' e/ efjD bZr/ L
@@e?;h nkosh j'fJ
Gt yzvBk s/oh nkosh..
nBjsk ;pd tkizs G/oh..##
s/ T[; fBozeko ~ ;kjwD/ oZy e/ fJj rZb
ejh ;h L
@@;G wfj i'fs i'fs j? ;'fJ ..
nD{ ftu, gqwkD{ ftu, gfozd/ ftu, gZEo ftu,
gjkV ftu, w/o/ T[; wkfbe dh i's j?. i's fpBK ihtB
ofj jh BjhI ;edk s/ nk frnk pkpk w;sh ftu L
@@;G wfj ukBD[ j'fJ..HHHHHHHHH
fs;e? ukBfD
;G wfj ukBD[ j'fJ HHHHH..##
@@xfN xfN i's s[wkoh##
d;tK ikwk id'I nyfsnko ehsk ;kfjp nkbw
B/ T[d'I s/ s;tho Bzrh eoe/ ;kv/ ;kjwD/ oZy fdZsh
fe L
@@ikrs i'fs igfj fB;pk;[o##
Gkt T[; i's dk g[ikoh Bk pD fi; ~ xzN/
pknd fxT[ gkT[Dk gt/, fi; ~ xzN/ pknd s/b gkT[Dk
gt/. pbfe T[; i's dk g[ikoh pD, fi; ~ G{ukb Bk
p[Mkn ;eD, jB/ohnK Bk p[Mkn ;eD. T[; i's Bkb
ykb;/ ~ i'VB tkbk gzitK pkg{, fiBQK dk pugB nkgD/
BkB/ e'b r[}fonk s/ Bkb/ Bkb nkg B/ eJh t/oK B/soK
Bkb rZbK ehshnK B/. id'I fBZe/ fij/ wzih dh pkjh cV
e/ yb' rJ/ B/ i'o bkT[D bJh sK }whB s/ nZvhnK
wkoB s/ nwod/t B/ t/fynk d'jso/ tb, B/soK #u
B/so gkJ/. BkB/ d'jso/ d/ B/so uko j'J/ s/ r[o{
nwod/t dk f;o M[e frnk, Gkt nwod/t pkg{ B/
BwFeko ehsk. go feT[I ehsk < feT[Ife fJ; eke/ d/
B/soK ftu ;qh pkp/ fBozekoh dh i's d/ uweko/ g?
oj/ ;B. s/ w?I T[; i's ~ wZEk N/fenk j?, T[; i's ~
w?I gqDkw ehsk j? s/ B/soK Bkb jh rZb eoe/ efjD
bZr/, @@ekek ! yb' ik. rZb s/oh ;wM bJh j?, gsk bZr
frnk fe s{z feT[I wzih dh pkjh cVh j'Jh j?, s{z feT[I
}whB T[s/ nZvhnK wko fojk j?I, fJ; dk gsk bZr frnk
j?. go yb' s/ iK. s/ noiB d/t ih j'o fyVfyVkJ/
s/ nwod/t efjD bZr/, fJe t/ok u'I s[jk~ nkfynk fe
gsk bZr frnk j? fe fJj wzih s[jkvh j?, fJjd/ T[s/
s[;hI jh p?mDk j?, fJjd/ wkfbe s[;hI jh pDBk j?. go
ni/ t/bk BjhI nkfJnk, fJ; bJh s{z yb' ik s/ noiB
d/t ih j'o jZ;/ s/ fijVk tes tk;s/ skohyK gkT[Idk
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(20)
www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013
;h Bk, T[; d/ gq/w nZr/ B/w N[ZN rJ/. shih t/oK d'js/
~ u[Ze fbnk, r'd ftu b? fbnk, fgnko ehsk, }pkB/
-gke th joes ftu nk rJh. r[opkDh d/ ijk} r[o{
noiB d/t ;Zu/ gksFkj B/.
j}{oh c[owkT[Id/ jB fe Fjkds d/D tkb/,
nrtkJh GoB tkb/ Fjhd ~ uko rZbk dh pVh b'V
j?. GkJh ;kfjp GkJh r[odk; B/ nkgDhnK tkoK ftu
T[; dk f}eo ehsk j? L
@@;kpo[ f;dfe ;jhd[ Gow GT[ y'tDk..##
(GkJh r[odk;)
Gkt Fjhd ftu s/ d' rZbK j'DhnK jh BjhI
ukjhdhnK. fJe s/ Gow G[b/yk BjhI j'Dk ukjhdk s/
fe;/ dk vo BjhI j'Dk ukjhdk. fJj d' rZbK Fjhd
ftu j'DhnK jh BjhI ukjhdhnK s/ d' rZbK Fjhd ftu
e[ZN-e[ZN e/ GohnK j'DhnK ukjhdhnK B/. fJe s/ ;po
s/ fJe f;de. d[Zy-;[Zy ioB tk;s/ ;po j'Dk ukjhdk
j? s/ nkgD/ fJFe T[s/ gqsZy f;de, gqsZy Go';k j'Dk
ukjhdk j?. ;kfjp ih r[o{ noiB d/t wjkoki dk
nkgD/ fJFe T[s/ pVk Go';k ;h. pVh fdqVQsk tkbh
fposh ;h nkg dh. ;kfjp ;qh r[o{ noiB d/t ih d/
ihtB ~ jo gfjb{ s'I ftukoBk ukjhdk j?. nkg d/
ihtB ftu e'Jh n?;k ;wK nkfJnk jh BjhI fe nkg ~
d' xVhnK th nkokw Bkb pshs eoB bJh fwbhnK
j'D. ;Zek Gok t?oh, T[; t/b/ dk w"bth, ek}h t?oh, T[;
t/b/ dk gzfvs t?oh. n"o fijV/ T[; t/b/ d/ v/o/dko
wjzs ;B, T[j th T[; t/b/ t?oh ;B. ;Ze/ Gok B/
frnkoK w[eZdw/ r[o{ noiB d/t d/ fybkc ftu
g/F ehs/. n"o ijKrho dh iBw gZsoh u'oh j' rJh s/
fgqEth uzd B/ fFekfJs ehsk ;h fe r[o{ noiB d/t B/
ijKrho dh iBw gZsoh u[okJh j?. n"o fijVh
ofjr'fpzd ;kfjp ~ wkoB nkJh ;h Bk, nkgD/ d[ZX tkb/
nzrK s/ }fjo bk e/ s/ T[;/ }fjo d/ neVkb Bkb jh
T[j wo rJh ;h. b/feB fgqEth uzd B/ dkntk ehsk
;h nkgD/ ;e/ Gok noiB ;kfjp d/ fybkc fe T[;
dkJh ~ ;qh r[o{ noiB d/t B/ wotkfJnk j?. fijVk
pqkjwD r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ;Zu/ gksFkj ~ djhI ftu
}fjo fwbk e/ ytkT[D bJh nkfJnk ;h, T[jd/ tk;s/
th fgqEth uzd B/ dkntk ehsk ;h, T[jd/ tk;s/ th
fgqEth uzd B/ e/; ehsk ;h fe ;G e[M r[o{ noiB
;kfjp B/ nkg eotkfJnk j?. frnkoK e/; r[o{ noiB
;kfjp d/ fybkc pDkJ/. fJe e/; fJj th pDkfJnk
;h fe r[o{ noiB ;kfjp B/ fJe feskp fbyh j? s/
T[jd/ ftu g?rzpoK dh pVh fBzdk j?, ghoK-cehoK dh
pVh fBzdk j?, s/ fejk T[; feskp ~ }ps eoBk ukjhdk
j? s/ fi; B/ fbyh j? T[; ~ e?d eoBk ukjhdk j?.
fJj e/; th fgqEth uzd B/ g/F ehsk. go nepo B/ fszB
t/oK r[o{ rqzE ;kfjp, fszBK EktK s'I ;[D/ s/ Fpd T[;
ftu'I pV/ T[Zsw fBeb/ s/ fgqEth uzd dk e/; c/bQ j' frnk
;h. frnkoK e/; yV/ ehs/ fgqEth uzd B/ s/ frnkoK d/
frnkoK Gkt/I c/bQ j' rJ/, go fgqEth uzd t?oh s/ pVk
gZek ;h Bk, s[;hI bZG' e'Jh u?B dk ihtB j/ r[o{ noiB
;kfjp ftu < e'Jh nkokw dh xVh j? r[o{ noiB
;kfjp d/ ihtB ftu < fJzB/ t?oh j'D d/ ekoB th ;kfjp
B/ ;qh ;[ywBh ;kfjp TukoD ehsk j? s/ fiT[I-fiT[I s[;hI
pkDh gVQ'r/ s/ s[jkv/ wB ~ mzY gj[zu/rh. n?;h nt;Ek
dh pkDh j? T[j fe id'I fe;/ ~ th e'Jh w[;hpsK G[Zb
ikDrhnK. pbfe T[; pkDh d/ oZ; ftu T[j M{w
T[m/rk. n?;h skes j? r[o{ noiB ;kfjp dh. ;qh
;[ywBh ;kfjp ftu fJzBh skes j? fe ;Vd/ pbfdnK
~ th mzY gk fdzdh j?. T[jBK dh f}zdrh dk nro d{ik
gfjb{ t/yhJ/ sK T[jBK B/ b'eK dh GbkJh bJh fezB/ ezw
ehs/ B/. nkg B/ b'e GbkJh tk;s/ ;qh r[o{ rzqE ;kfjp
ih th ;zefbs ehsk, fi; d/ ftu w[;bwkBK ~ EK fdZsk,
pqkjwDK ~ EK fdZsk, i[bkfjnK ~ EK fdZsk, e;kJhnK
~ EK fdZsk. feT[Ife fJj oZp dh pkDh j?, fJ; ftu e'Jh
ftseok BjhI. i/ r[o{ ;kv/ ftu ftseok BjhI eod/ sK
n;hI feT{I fJB;kBK ftu coe ;wMd/ jK < ;k~
;kfonK ~ ;G fJB;kBK ~ fJe' fijk ;wMDk ukjhdk
j?.
;' r[of;y' ! i/ fJzBK }[bw j'D d/ th pkti{d,
fJzB/ t?oh j'D d/ th pkti{d, fJE'I sZe fe ;e/ Gok d/
t?oh j'D d/ th ekoB r[o{ noiB d/t ih B/ @;qh ;[ywBh
;kfjp# T[ukoD ehsk j?, sK n;hI feT[I BjhI r[o{ tor/
pD ;ed/ < fJj' sK coe j? ;kv/ ftu s/ r[o{ ftu.
T[jBK fJzBhnK sebhcK d/ pkti{d th pkDh T[ukoB
ehsh s/ n;hI nkw ihtB ftu pkDh feT[I Bjh TukoB
eo ;ed/ < fJj' sK yk;hns j? ;kv/ r[o{nK ftu,
fijV/ fJzBhnK sebhcK j'D d/ th pkti{d pkDh T[ukoD
eod/ jB.
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(21)
www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013
r[o{ BkBe ;kfjp dh fJBebkph s/ nDyhbh ;fgoN
nkgDhnK B" i'sK ftu'I gqekF wkB j[zdh j'Jh ykb;/ ftu
gqt/F eo rJh ns/ T[;/ gftZso ;fgoN d/ nXhB jh r[o{
BkBe d/ j/m gzikp ftu fJe n?;k oki ekfJw j'fJnk fi;
T[s/ jo fjzd{, w[;bwkB s/ f;Zy gzikph ~ Gkoh ]o ;h.
fejVk gzfvs fJj i'sF brk ;edk ;h fe w[rbK
fto[ZX J/B/ izr eoB wro'I wjkokik oDihs f;zx d/F
ftu E'V/ ;w/I nzdo jh jowB fgnkok j' ikt/rk.
d{i/ gk;/ Gkos T[Zs/ nzro/} dk oki ekfJw j' u[Zek
;h s/ ;sb[i s'I gko p?m/ nzro/}K ~ F/o/ gzikp dk fBo'b
gzikphnK dk oki F[o{ s'I jh u[ZG fojk ;h s/ F/o/ gzikp dh
fizdrh ftZu jh nzrq/} n;oK B/ gzikp ~ jZVg eoB dhnK
ftT[sK pDkT[DhnK F[o{ eo fdZshnK ;B, fit/I gq'L ;hsk okw
e'jbh ns/ gq'L ;/tk f;zx nkgDh g[;se izr fjzd-gzikp
ftu fbyd/ jB L
@nzrq/iK dhnK nkgDhnK g[;seK s'I gsk bZrdk j?
fe nzro/}K B/ eJh tfoQnK s'I gzikp ~ jok e/ nkgD/ oki
ftu fwbk b?D dk c?;bk ehsk j'fJnk ;h. 1837 Jh;th
ftu id ewKvo-fJB-uhc ;o j?Boh c/B, Ffjikdk
B"fBjkb f;zx dh Fkdh ftu Fkwb j'D bJh nkfJnk ;h,
T[j nkgD/ Bkb eJh gophD c"ih nc;o th fbnkfJnk
;h, fijV/ u[Zg ughs/ bkj"o nzfwqs;o s/ eJh j'o SkT[DhnK
d/ BeF/ fsnko eoe/ nkgD/ Bkb b? rJ/ ;B ns/ fgS'I
fJjBK fog'NK ~ nzro/}h ;oeko B/ nkgDhnK fsnkohnK
dk nkXko pDkfJnk.
@@i{B 1838 Jh;th ftu rtoBo iBob dk fwbNqh
;?eNqh ftbhnw nk;poB bkj"o dopko ftu nkfJnk ns/
eJh fdB mfjfonK. nkgDh vkfJoh ftu T[j fJe EK
fbydk j? - ;k~ ukjhdk j? fe wjkoki/ dh w"s fgS'I, MN
jh fJe tZvk bFeo b? e/, gzikp ~ nkgD/ g/N/ gk
bJhJ/. ;kvh ;oeko ;kjwD/, fi; B/ T{m torhnK
bzwhnK s/ T[ZuhnK eJh fonk;sK j}w eo bJhnK jB,
gzikp torh fBZeh fijh fonk;s eh j;sh oZydh j?.
1840 Jh;th ftu g'bhNheb J/i?IN w?rBkNB B/
ekpb s'I nkgDh s}thi G/ih fe fgF"o dk fJbkek bkj"o
po;h 29 i{B 2013 s/ ftF/Fpo;h 29 i{B 2013 s/ ftF/Fpo;h 29 i{B 2013 s/ ftF/Fpo;h 29 i{B 2013 s/ ftF/Fpo;h 29 i{B 2013 s/ ftF/F
F/o/ gzikp dh Gkos ~ d/DF/o/ gzikp dh Gkos ~ d/DF/o/ gzikp dh Gkos ~ d/DF/o/ gzikp dh Gkos ~ d/DF/o/ gzikp dh Gkos ~ d/D
dh fonk;s s'I tZy eoe/ (Gkt y'j e/) nrkfB;skB Bkb
fwbk d/Dk ukjhdk j?. bkov nkeb?Iv B/ fJ; ~ ;theko
Bk eod/ j'J/ fejk L @;k~ J/vh ekjbh ekjdh gJh j? <
E'V/ jh ;w/I ftu v'rok gkoNh ns/ ;zXktkbhnk-gkoNh
ftueko bVkJh MrfVnK d/ ekoB, gzikp d' fjZf;nK ftu
tzfvnk ikt/rk. T[; t/b/ ;kv/ bJh fgF"o jh BjhI, ;r'I
f;ZX dfonk d/ gko dk ;kok fJbkek, i' fJ; t/b/ bkj"o
;oeko ftu Fkwb j?, ekpb Bkb i'V d/Dk ;"yk j't/rk.
@@bkov n?bepo' B/ 15 nes{po 1842 JhH ftu fJe
ys ftu, fijVk T[; B/ fJzrb?Iv d/ tZv/ ioB?b fvT{e
nk ftfbzrNB ~ fbfynk ;h, fJj g[ZS eoe/ G/ih ;h fe
gzikp fto[ZX w[fjzw feBQK fB:wK s/ s'oh ikt/, w?I fJ; ;pzXh
nkg d/ ftuko ikDB bJh pj[s T[sktbk jK.
fJ;/ fuZmh-gZso d/ ;pzX ftu jh bkov ftfbzrNB
B/ fjzd dh r"ow?IN ~ ;bkj fdZsh ;h ns/ fJ;/ ;bkj dk
f;ZNk ;h fe pzpJh ftu ftF/F fe;w dhnK 60 :k 70
feFshnK fsnko ehshnK rJhnK sK i' b'V g?D s/ MN
gN ;sb[i dfonk T[Zs/ g[b pzBQe/, gzikp ftu c"i dkyb
eo fdZsh ikJ/.##
do n;b F/o/ gzikp Bkb ehs/ fJeokoBkw/
nzro/} ;oeko B/ p/tckJh Bkb s'V e/ T[; ;w/I dh ;tZS
Bhsh ;wM oZyh ;h go F/o/ gzikp dh f}zdrh ftu T[; ~
f;Zy oki dhnK jZdk nzdo g?o gkT[D dh fjzws Bk gJh.
nzs wjkokik oDihs f;zx d/ nekb ubkD/ wro'I wbek
fteN'ohnK d/ ;ko/ S'N/ tZv/ eowukohnK B/ fdB oks f;Zy
oki ~ ysw eoB dhnK ysoBke ;k}Fk ftu jh brk
fdZsk ns/ T[go'es tkfenks dh o"FBh ftu fJj efjDk
G[Zb j't/rk fe F/o/ gzikp d/ wro'I f;ZyK B/ nzrq/}K fto[ZX
bVkJh S/VB dh gfjb ehsh ;h.
1844 ftu bkov jkofvzr (gfjbk) fjzd dk
rtoBo iBob pD e/ nkfJnk ;h sK T[; B/ fdb ftu
gZeh Xkoh j'Jh ;h fe T[j f;ZyK T[Zs/ jZbk p'b/rk. Fkj
w[jzwd B/ J/; xNBk dh rtkjh fdZsh j? L-
N[zv/ bkN B/ u[fenk nkD phVk,
jw f;zx f;T[ ikfJ e/ bV/rk ih.
- ;0 wkB f;zx
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(22)
www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013
xzN/ shB w?I ik bkj"o wkoK,
fJ; pks w?I coe Bk gV/rk ih.
Fkj w[jzwdk crD'I s/oQthI ~,
;kfjp Ffjo bkj"o ftu tV/rk ih.
nZr/ uZb e/ c/o efjzdk j? L
Fkj w[jzwdk r'fonK S/V S/Vh,
w[be gko dk wZfbnk ikD whnK.
tZv/ d[Zy dh rZb fJj j? fe id nzro/}k B/ f;ZyK
Bkb :[ZX 1845 ftu F[o{ ehsk sK Gkos tk;hnK dh r/os
~ e'Jh i'F Bk nkfJnk ;r'I nzro/} d/ ;kEh pD e/ T[jBK
gzikp s/ fiZs eotkJh ns/ f;zxK ~ nzro/} d/ Bkb Bkb
fjzd[;skB dhnK c"iK dk th w[ekpbk eoBk fgnk i' Fkj
w[jzwd dh tko s'I ;k ikfjo j[zdk j?. T[j fbydk j? L
j[ew bkN ehsk bFeo nkgD/ ~,
s[;K bki nzro/} dh oZyDh ih.
f;zxK wko e/ eNe w[ekfJ fdZs/,
fjzd[;skBh s/ g{oph dZyDh ih.
nZr/ ik e/ Fkj w[jzwd c/o fJT[ efjzdk j? L
izr fjzd gzikp dk j'D bZrk,
d'/I gksFkjh c"iK GkohnK B/.
nZi j't/ ;oeko sK w[Zb gkt/,
fijVhnK ykb;/ B/ s/rK wkohnK B/.
Fkj w[jzwd dk nzro/}k d/ gzikp s/ jwb/ ~ fjzd-
gzikp dk izr efjDk wjkokik oDihs f;zx ih dh FkB
~ uwekDk ;h feT[fe FkfJd fJj vo ;h fe ebQ ebs'o
F/o/ gzikp d/ oki ~ fcoe{ fJfsjk;eko f;Zy oki jh B
efjD br g?D. eth Gbh gqeko ikDdk ;h fe F/o/ gzikp
dk oki fBo'b gzikphnK dk oki ;h fi; ftu fJ;bkwh
oki tKr w"bthnK dh EK rqzEhnK d/ cst/ BjhI ;B brkJ/
iKd/ ns/ fi; oki dk gqkJhw wfB;No ceho n}h}-U-
dhB ;h ns/ c"i ftu dhtkB w"jew uzd dhtkB okw
fdnkb dhtkB w'sh okw ns/ fw;o dhtkB uzd i?;/
ioB?b ;B ns/ fi; d/ yikB/ ftu'I wzdoK, w;hsK s/
r[odtkfonK ~ y[Zb/ rZc/ fwbd/ ;B. fi; d/ oki ftu e'Jh
cK;h BjhI ufVQnk, ed/ e'Jh u'oh :koh BjhI j'Jh ns/
nkoEe jkbks n?;/ oj/ fe G[Zy d/ d[Zy s'I e'Jh ;zeN g?dk
BjhI j'fJnk. Fkj w[jzwd sK izr ftu wko/ ikD tkb/
gzikph c"ihnK bJh ehoB/ gKdK fbydk j?.
Fkj w[jzwdk g?Dr/ t?D v{zx/,
id'I j'D gzikpDK ozvhnK Bh.
Xow fBogZysk d/ oki dhnK p[fBnkdK ;G s'I gfjbK
;z;ko ftZu oZyD tkbk r[o{ BkBe dk FoXkb{ f;Zy jh ;h
ns/ fi; dh uVQdh ebk dh n}ws s/ tfvnkJh T[; ;w/
I t/yh rJh id fe T[; gzikp d/ tkbh dh fwqs{ T[s/ oki;h
Mzvk BhtK Bk j'fJnk. nkj ! T[j eokwksh nkgDhnK
eokwksK Bkb jh b? frnk ns/ fi; nzro/} je{ws dh
T[; ;w/I dkb BjhI ;h rbdh T[jdhnK ukbK ;cb j'
rJhnK.
nzs ftZu i' p/fJB;kch wjkokik dbhg f;zx ih Bkb
nzro/} B/ ehsh T[; d/ fpnkB bJh fJe tZyo/ rqzE dh b'V
j?. T[; ~ pugB ftu jh bzvB b? ikDk s/ T[E/ T[j~
pkbh T[wo ftu Jh;kJh pDk b?Dk, T[jdk j'F ;zGkbd/
jh w[V f;zx ;iBk ns/ d/F ~ w[V jkV/ eZYB/ s/ nkyo
ibktsBh ftu jh Go itkBh dh T[wo/ uVQkJh eo ikDk,
b{z ezv/ yV/ eoB tkbhnK dodBke ;kyhnK jB.
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(23)
www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013
r[o{ noiB d/t ih dh ;jkds d/ w[Yb/ ekoDr[o{ noiB d/t ih dh ;jkds d/ w[Yb/ ekoDr[o{ noiB d/t ih dh ;jkds d/ w[Yb/ ekoDr[o{ noiB d/t ih dh ;jkds d/ w[Yb/ ekoDr[o{ noiB d/t ih dh ;jkds d/ w[Yb/ ekoD
@@nkfd ;u[, i[rkfd ;u[, j? Gh ;u[, BkBe j';h
Gh ;u[##, Bkb jh jo ekb ftu wjK g[oF, Xowh,
d:kb{, :'X/, ftdtkB oj/ jB, go T[E/ jh gkgh ;PkoEh,
d[FN th j'J/ jB. sq/sk ftu okw Bkb oktD, dPkgo ftu
feFB Bkb ez;, gqjbkd Bkb joBkeFZg, eb:[r ftu
r[o{ BkBe d/t ih Bkb pkpo, r[o{ r'fpzd f;zx s/ r[o{
s/r pjkdo ih ;w? n'ozri/p. eb:[r ftu gkghnK,
;PkofEnk nfs:kukfonK dh skdks pj[s tX rJh.
FjhdK d/ ;oski, T[Zu e'fN e/ eft, T[Zu e'Nh d/
;zrhseko, fB;gZS ;zgkde, o[jkfBns d/ ;{oi, fiBk 22
;kb ebw ubkJh, d[fBnK ~ wjkB wkor doFe r[o{
rqzE ;kfjp dh ouBk, r[o{nK, GrsK, GNK dh pkDh Bkb
nkgDh 2218 ouBktK, 30 okrK Bkb jo ;wki tk;s/
fdZsk. fBvo s/ fBoG?:sk tkb/ b'j g[o{F, uzr/ x[V
;tko, Bkb jh ;jB Fhbsk dh w{os d/ fe:'I b'r t?oh
j' rJ/, id fe T[BQK jo soK ;wki dh ;/tk ehsh.
ekoD - 1 r[owfs dk tX fojk gquko s/ gqGkt,
;wki dh r[o{ gqfs FoXk s/ ftFtk;, eZNogzEh w'bftnK
s/ pqkjwDk ~ BjhI ;h Gkztdk. whnK who s/ j'o gho th
r[o{ xo d/ w[ohd j' rJ/ ;B. iks-gks, toD nkFqw,
eow eKv, ;rB-ng;rB r[o{ nwodk; ih d/ ;w:
ysw j'D bZr frnk ;h. nepo pkdFkj r[o{ xo dk
w[ohd j' frnk ;h. bkj'o iKd/nK r'fJzd tkb ;kfjp, r[o{
nwo dk; ih d/ doFB tk;s/ nk:k. Grsh s/ GktBk
~ t/y e/ 500 ;'B/ dhnK w'joK r[o{ ih ~ d/D s/ d/fynk
fe T[j rohpK ftu tzv fdfsnK rJhnK jB, nepo
pkdFk j'o th ikdk w[ohd j' frnk s/ eJh fgzv s/ pj[s
;kohnK G/NktK fdfsnk. oki/nK s/ iwhdkoK dh FoXk j'o
tXrJh.
;B 1598 ~ bkj'o ftu id nekb fgnk, r[o{
ih B/ 8 wjhB/ bkj'o oje/ ;wki dh ;/tk, G[fynK bJh
bzro, phwkoK bJh owgskb gkDh d/ tk;s/ y{j sbkp
dk fJzsikw ehsk. bkFk ~ jNtke/ T[BK dk nzfsw ;z;eko
eotk:k.
T[;/ dofwnkB phopb fi; dk n;bh Bkw
wj/Fdk; ;h B/ jo xo s/ fJe o[gfJnk N?e; bk:k ;h,
r[o{ ih B/ nepo ~ efje/ wkc eotk:k. wj/Fdk; (pho-
pb) th d[FwB pDfrnk.
eoweKvh pqkjwD s/ w"bth r[o{ pBe/ d[FwBK ~
eZmk eoB, bzGB br gJ/.
uzd{ Fkj, nepo dk dhtkB, jzekoh Bhu gqtosh
dk ysoh, dh bVeh dk r[o{ ih dPkok foFsk (;rB)
w"VBk L-
bkrhnK uzd{ dh bVeh dk foFsk r[o{ jfor'fpzd
;kjp Bkb gZek eoe/ fdZbh uzd{ ~ dZf;nk s/ jzekoh uzd{
B/ fejk fe s[;h utko/ dh fJN w'oh ~ bk nkJ/i/. id uzd{
B/ ;rB r[o{ noiB d/t ih gk; G/fink s/ f;yK B/ ;koh
rZb r[o{ ih ~ dZ;h, nkgD/ f;yK dh p/Bsh ~ gotkB
eoe/ r[o{ ih B/ ;rB w'V fdsk. uzd{ tZvk d[FwB pD
frnk.
fgoEh uzd, r[o{ ih dk tZvk Gok, r[o{ xo dh
rZdh Bk fwbB ekoD F[o{ s' jh r[o{ noiB d/t ih dk
d[FwB pD frnk ;h. ;[bjh ykB, i/Vk uzd{ dk T[wokt
;h ~ foFsk w'VB ekoD d[FwBh fBGktB dk w'ek fwb
frnk, j[D fgoEh uzd uzd{ s/ ;[bjh ykB ~ fwfbnk.
fgoEh uzd B/ fejk fe w/o/ fgsk B/ w/o/ Bkb nkfB:kJ/ eo
e/, rZdh w/o/ ;G s'I S'N/ Gok ~ d/ fdsh j?. tZvk j'tB
ekoD w/ok jZe pDdk ;h. w/o/ Bkb X'yk j':k j?. fgoEh
uzd th tZvk d[FwB pD frnk.
w/jopkB, i/VQk fe fgoEh uzd dk g[Zso ;h, r[o{
ih fi; ~ pugB s'I jh pj[s fgnko eod/ ;B s/ J/j th
rZdh dh nk; ftu ;h. id'I r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih dk
1595 ftu gqekF j':k s/ fJj th nkgD/ fgsk fgoEh uzd
tKr[ r[o{ ih dk t?oh pD frnk.
fgSb/ r[o{nK dh pkDh ftu r[o{ BkBe ;kfjp ih
dh EK nkgD/ Bkw s'I e[S nkgDh ouBk i'V e/ noE dk
nBoE w/jopkB eo fojk ;h. fJ; ekoB r[o{ noiB
d/t ih B/ r[o[nK dh pkDh, GrsK dh pkDh ~ ;zefbs
eoe/, i?jVh gowkswk Bkb wB[ZyK ~ i'VB s/ ihtB ftu
gqekF fbnktB tkbh j't/, eZmh ehsh, wjkB rqzE d/ o{g
ftu fsnko eoBk nkozG 1601 ftu eoe/, GkJh r[odk;
e'b'I ;zg[oB eoke/ gfjbh f;zspo 1604 ~ dopko ;kfjp
ftu F'fGs ehsk. w/jopkB dh ouBk BjhI bJh.
;B 1601 ftu id'I b'eK ~ gsk bZrk fe fJe
wjkB rqzE dh ouBk r[o{ noiB d/t ih eo oj/ jB s/
eJh ethnK nkgDh ouBk th Fkwb eoBh ukjh. w[jzwd
;kjp dh T[;ss pko/ fbyD ~ i'o gk:k frnk. ghb{,
(pkeh ;ck 24 s/)
- fJzih0 ;toB f;zx, byBT{
gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e
(24)
www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013
SZi{, ekjBk s/ Fkj j[;/B B/ th nkgDh pkDh r[o{ rqzE
;kfjp ftu doi eoktB dh e'fFF ehsh. r[o{ ih B/
T[BK dh ouBktK gVQe/ wBk eo fdsk. ekoD,
eft ghb{ B/ rqj;s dh p[okJh ehsh
eft SZi{ B/ fJ;sqh iks ~ BhtK dZf;nk
ekBjk ih B/ nkg ~ r[o{ ;wkB doFk:k s/
Fkj j[;?B p'bD BjhI, u[g ojDK dZf;nk
J/j uko/ eth th r[o{ xo d/ d[FwB pD rJ/. eJh
d[FwB eZm/ j' e/ pjkBk s/ w"e/ dh sbkF ftu bZr gJ/.
nes{po 1605 ftu nepo pkdFkj dh w's d/
pkd T[;dk p/Nk ijKrho rZdh s/ p?mk. eZNo gzEh
w'bftnK B/ T[; ~ eZNo pDk e/ r[wokj eoBk F[o{ eo
fdZsk. uzd{ Fkj yZsoh, gfjb/ s'I jh nZr pp{bk ;h bVeh
dk foFsk w'VB ekoB.
ijkrho dk g[Zso y[;o', nepo pkdFkj dh w"s
pkd ijKrho ~ rZdh fwbB d/ 6 wjhB/ (ngq?b 1606)
pkd pkrh j' frnk ;h, go nkgD/ fgsk e'b' vo dk
wkfonk fdZbh s'I GZi e/ ekp[b iKfdnk j':K fpnk;k bzr
e/ soB skoB gj[zfunk s/ gsk bZrk fe r[o{ BkBe d/t
ih dh rZdh tkb/, r[o{ noiB d/t ih mjo/ j'J/ B/.
r[o{ ih d/ doFB eoB tk;s/ r[o{ ih e'b y[;o'
gj[zu frnk s/ ;koh rZb dZ;h, pukt tk;s/ nFh; wzrh.
oks o[e e/ nrb/ fdB bkj'o bJh ub fgnk. id
ijKrho ~ r[o{xo d/ d[FwBK fJj rZb dZ;h s/ Bkb efj
fdZsk fe r[o{ noiB d/t ih B/ y[;o' ~ nkg d/ fybk
GVek:k j? Bkb jh wdd fdZsh j?.
ijKrho B/ j[ew nd{bh dk T[Zso b?D tk;s/ r[o{
ih ~ bkj"o ;Zd G/fink. r[o{ ih pkdFkj dk gotkBk gV
e/, nzfsw ;wK ikD e/ nkgD/ 11 ;kb s/ g[Zso jfor'fpzd
ih ~ rZdh d/ e/, s/ pkpk pZ[Yk ih, s/ GkJh r[odk; ih ~
;kok ezw ;"Ig e/, ;zrs ~ Xhoi d/ e/ nkgD/ Bkb gzi f;zx,
iZEk ih, fgokBk ih, G?Dk ih, fpdh uzd ih s/ bzxk ih ~
Bkb b? e/ bkj'o w[ofsik ykB d/ iohJ/ frocsko j' e/
s[o gJ/.
r[o{ noiB d/t ih dh ;jkds HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHr[o{ noiB d/t ih dh ;jkds HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHr[o{ noiB d/t ih dh ;jkds HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHr[o{ noiB d/t ih dh ;jkds HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHr[o{ noiB d/t ih dh ;jkds HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
(pkeh nrb/ nze ftZu)
f;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu f;Zy fJ;sohnK dk :'rdkBf;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu f;Zy fJ;sohnK dk :'rdkBf;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu f;Zy fJ;sohnK dk :'rdkBf;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu f;Zy fJ;sohnK dk :'rdkBf;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu f;Zy fJ;sohnK dk :'rdkB
f;Zy Xow d/ fJfsjk; B{z ikDB tkb/ fJ; sZE s'_
ikD{ jB fe f;Zy fJfsjk; Bk e/tb wodK d/ ekoBkfwnK
Bkb jh F'G fojk j?, ;r'_ f;Zy fJ;sohnK dk th fJ; ftu
nfjw ;EkB j?. f;Zy fJ;sohnK B/ wK,G?D, ;g[Zsoh, Xow
gsBh, dkdh, B{zj, nkr{, nkfd nB/eK o{gK ftu f;Zy Xow
dh T[;koh bJh tvw[Zbk :'rdkB gkfJnk j?. fBo;zd/j,
i/ f;Zy fJfsjk; ftZu'_ fJ;sohnK dh G{fwek B{z eZY fdZsk
ikt/ sK fJ; dk ;o{g jh pdb ikt/rk.f;Zy fJfsjk; «s/
Mksh wkfonK fJj sZE T[ÎGo e/ ;kjwD/ nkT[_dk j? fe fi;
f;Zyh wjZb dh f;oiDk ehsh rJh j?, T[; dh Bh_j oZyD,
T[;koB s/ nzfsw o{g d/D bJh fiZE/ ;qh r[o{ BkBe d/t
ih s'_ ;qh r[o{ r'fpzd f;zx ih se d; r[o{ ;kfjpkB B/
xkbDk xkbh s/ pknd ftu ;w/_ dhnK nB/eK jB/ohnK-
MZyVK s'_ pukT[D bJh f;zxK B/ e[opkBhnK fdZshnK T[ÎE/
f;Zy fJ;sohnK th fgZS/ Bjh_ ojhnK. ¿f;Zyh dk wjkB
r"otwJh fto;k fJ;soh iksh d/ pbhdkB, sg, fsnkr,
o{jkBhns, fgnko, ;/tk, f;woB ns/ gzE dh uVQdh-ebk
bJh ehshnK p/fw;kb ns/ p/nzs e[opkBhnK dh dk;skB
j?.HHH
f;Zy fJfsjk; ;{ophoK
dk fJfsjk; j?. fJ; fJfsjk;
B{z f;oiD ftu T[BQK f;Zy
fJ;sohnK d/ :'rdkB B{z nZy'_
go/ Bjh_ ehsk ik ;edk, fiBQK
B/ fJ; ftbZyD fJfsjk; d/ p{N/
B{z nkgDh wwsk d/ y{B Bkb
f;zi e/ tZvk ehsk ns/ fJ;
fJfsjk; B/ fJe nfij/ doZ]s
dk o{g XkoB ehsk fi; dh
mzYh SK ;w[Zuh fJB;kBhns bJh ;KMh j?.Àn;h_ ftF/ dk
nozG f;Zy fJ;sohnK d[nkok wK d/ o{g ftu fBGkJh
G{fwek s'_ eod/ jK feT[_fe wktK s'_ fpBK fe;/ iht dh j'_d
jh ;zGt Bjh_ j?. ;qh r[o{ BkBe d/t ih B/ fJ;soh d/ wK-
o{g B{z ;kjwD/ oZy e/ jh, wod gqXkB ;wki B{z, fJ;soh
dh wjsZsk s'_ ikD{ eotkT[D bJh Twgl[owkfJnk j?
;' feT[ wzdk nkyhn? fis[ izwfj okikB.;' feT[ wzdk nkyhn? fis[ izwfj okikB.;' feT[ wzdk nkyhn? fis[ izwfj okikB.;' feT[ wzdk nkyhn? fis[ izwfj okikB.;' feT[ wzdk nkyhn? fis[ izwfj okikB.
(gzBk 473)(gzBk 473)(gzBk 473)(gzBk 473)(gzBk 473)
phph ;opihs e"o @ikue#
Combine june 2013 for web
Combine june 2013 for web
Combine june 2013 for web
Combine june 2013 for web
Combine june 2013 for web
Combine june 2013 for web
Combine june 2013 for web
Combine june 2013 for web
Combine june 2013 for web
Combine june 2013 for web
Combine june 2013 for web
Combine june 2013 for web
Combine june 2013 for web
Combine june 2013 for web
Combine june 2013 for web
Combine june 2013 for web
Combine june 2013 for web
Combine june 2013 for web

Mais conteúdo relacionado

Mais procurados

Janjatiya Andolan 25-06-2020.pdf (1).pdf
Janjatiya Andolan 25-06-2020.pdf (1).pdfJanjatiya Andolan 25-06-2020.pdf (1).pdf
Janjatiya Andolan 25-06-2020.pdf (1).pdfArun kumar Rana
 
JSSC CGL Recruitment 2022 for Jharkhand JGGLCCE 956 JSO and Other Posts @jssc...
JSSC CGL Recruitment 2022 for Jharkhand JGGLCCE 956 JSO and Other Posts @jssc...JSSC CGL Recruitment 2022 for Jharkhand JGGLCCE 956 JSO and Other Posts @jssc...
JSSC CGL Recruitment 2022 for Jharkhand JGGLCCE 956 JSO and Other Posts @jssc...RajeshKKumar1
 
Ncz fse engagement_notification_2010-11_hindi
Ncz fse engagement_notification_2010-11_hindiNcz fse engagement_notification_2010-11_hindi
Ncz fse engagement_notification_2010-11_hindiavmahajan1
 
Microsoft word hindi the uttar pradesh prohibition of unlawful conversion o...
Microsoft word   hindi the uttar pradesh prohibition of unlawful conversion o...Microsoft word   hindi the uttar pradesh prohibition of unlawful conversion o...
Microsoft word hindi the uttar pradesh prohibition of unlawful conversion o...ZahidManiyar
 
uksssc notification 2015
uksssc notification 2015uksssc notification 2015
uksssc notification 2015Raja Kashyap
 
SSRP implementation guideline
SSRP implementation guidelineSSRP implementation guideline
SSRP implementation guidelinekusumafoundation
 
ENC Times -August 07,2016
ENC Times -August 07,2016ENC Times -August 07,2016
ENC Times -August 07,2016ENC
 
Ayush rulebook-july-2015
Ayush rulebook-july-2015Ayush rulebook-july-2015
Ayush rulebook-july-2015sumanlata45
 
CTB properties in Chhattisgarh
CTB properties in ChhattisgarhCTB properties in Chhattisgarh
CTB properties in ChhattisgarhAnant Bibhore
 
रोकथाम के उपाय preventive measures
रोकथाम के उपाय preventive measuresरोकथाम के उपाय preventive measures
रोकथाम के उपाय preventive measuresKailash Nagar
 
ENC Times-April 27,2017
ENC Times-April 27,2017ENC Times-April 27,2017
ENC Times-April 27,2017ENC
 
ENC Times January 02,2017
ENC Times January 02,2017ENC Times January 02,2017
ENC Times January 02,2017ENC
 
Kf foundation camp student handbook evs &amp; science v3.1
Kf foundation camp student handbook evs &amp; science v3.1Kf foundation camp student handbook evs &amp; science v3.1
Kf foundation camp student handbook evs &amp; science v3.1kusumafoundation
 
ENC Times-February 15,2017
ENC Times-February 15,2017ENC Times-February 15,2017
ENC Times-February 15,2017ENC
 

Mais procurados (16)

Janjatiya Andolan 25-06-2020.pdf (1).pdf
Janjatiya Andolan 25-06-2020.pdf (1).pdfJanjatiya Andolan 25-06-2020.pdf (1).pdf
Janjatiya Andolan 25-06-2020.pdf (1).pdf
 
JSSC CGL Recruitment 2022 for Jharkhand JGGLCCE 956 JSO and Other Posts @jssc...
JSSC CGL Recruitment 2022 for Jharkhand JGGLCCE 956 JSO and Other Posts @jssc...JSSC CGL Recruitment 2022 for Jharkhand JGGLCCE 956 JSO and Other Posts @jssc...
JSSC CGL Recruitment 2022 for Jharkhand JGGLCCE 956 JSO and Other Posts @jssc...
 
Ncz fse engagement_notification_2010-11_hindi
Ncz fse engagement_notification_2010-11_hindiNcz fse engagement_notification_2010-11_hindi
Ncz fse engagement_notification_2010-11_hindi
 
Microsoft word hindi the uttar pradesh prohibition of unlawful conversion o...
Microsoft word   hindi the uttar pradesh prohibition of unlawful conversion o...Microsoft word   hindi the uttar pradesh prohibition of unlawful conversion o...
Microsoft word hindi the uttar pradesh prohibition of unlawful conversion o...
 
kabir (Pratap Computer's)
kabir (Pratap Computer's)kabir (Pratap Computer's)
kabir (Pratap Computer's)
 
uksssc notification 2015
uksssc notification 2015uksssc notification 2015
uksssc notification 2015
 
SSRP implementation guideline
SSRP implementation guidelineSSRP implementation guideline
SSRP implementation guideline
 
ENC Times -August 07,2016
ENC Times -August 07,2016ENC Times -August 07,2016
ENC Times -August 07,2016
 
Ayush rulebook-july-2015
Ayush rulebook-july-2015Ayush rulebook-july-2015
Ayush rulebook-july-2015
 
CTB properties in Chhattisgarh
CTB properties in ChhattisgarhCTB properties in Chhattisgarh
CTB properties in Chhattisgarh
 
रोकथाम के उपाय preventive measures
रोकथाम के उपाय preventive measuresरोकथाम के उपाय preventive measures
रोकथाम के उपाय preventive measures
 
Decweb
DecwebDecweb
Decweb
 
ENC Times-April 27,2017
ENC Times-April 27,2017ENC Times-April 27,2017
ENC Times-April 27,2017
 
ENC Times January 02,2017
ENC Times January 02,2017ENC Times January 02,2017
ENC Times January 02,2017
 
Kf foundation camp student handbook evs &amp; science v3.1
Kf foundation camp student handbook evs &amp; science v3.1Kf foundation camp student handbook evs &amp; science v3.1
Kf foundation camp student handbook evs &amp; science v3.1
 
ENC Times-February 15,2017
ENC Times-February 15,2017ENC Times-February 15,2017
ENC Times-February 15,2017
 

Combine june 2013 for web

  • 1.
  • 2.
  • 3. gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (1) www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013 gzikph ;[wB ;kb 6;kb 6;kb 6;kb 6;kb 6 nze 2nze 2nze 2nze 2nze 2 i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013 BkBeFkjh i/m$jkV14BkBeFkjh i/m$jkV14BkBeFkjh i/m$jkV14BkBeFkjh i/m$jkV14BkBeFkjh i/m$jkV14 ;zgkde;zgkde;zgkde;zgkde;zgkde ;0 Bfozdo f;zx w'Irk;0 Bfozdo f;zx w'Irk;0 Bfozdo f;zx w'Irk;0 Bfozdo f;zx w'Irk;0 Bfozdo f;zx w'Irk ;j-;zgkde;j-;zgkde;j-;zgkde;j-;zgkde;j-;zgkde ;0 nihs f;zx;0 nihs f;zx;0 nihs f;zx;0 nihs f;zx;0 nihs f;zx ;zgkdeh ;bkjeko;zgkdeh ;bkjeko;zgkdeh ;bkjeko;zgkdeh ;bkjeko;zgkdeh ;bkjeko ;0 fpqfizdo gkb f;zx;0 fpqfizdo gkb f;zx;0 fpqfizdo gkb f;zx;0 fpqfizdo gkb f;zx;0 fpqfizdo gkb f;zx ;0 joGiB f;zx;0 joGiB f;zx;0 joGiB f;zx;0 joGiB f;zx;0 joGiB f;zx r[owfs ;bkjekor[owfs ;bkjekor[owfs ;bkjekor[owfs ;bkjekor[owfs ;bkjeko frnkBh byftzdo f;zxfrnkBh byftzdo f;zxfrnkBh byftzdo f;zxfrnkBh byftzdo f;zxfrnkBh byftzdo f;zx frnkBh irihs f;zx @ikue#frnkBh irihs f;zx @ikue#frnkBh irihs f;zx @ikue#frnkBh irihs f;zx @ikue#frnkBh irihs f;zx @ikue# ;zgkdeh dcso;zgkdeh dcso;zgkdeh dcso;zgkdeh dcso;zgkdeh dcso 215$295 @e# ;[GkF wkor215$295 @e# ;[GkF wkor215$295 @e# ;[GkF wkor215$295 @e# ;[GkF wkor215$295 @e# ;[GkF wkor d[rktK byBT{ - 226004d[rktK byBT{ - 226004d[rktK byBT{ - 226004d[rktK byBT{ - 226004d[rktK byBT{ - 226004 w'0 L 9889065886w'0 L 9889065886w'0 L 9889065886w'0 L 9889065886w'0 L 9889065886 Email:office@punjabisuman.com http://www.punjabisuman.com gzikph wkf;egzikph wkf;egzikph wkf;egzikph wkf;egzikph wkf;e R.N.I. NO. UPPUN/2008/25934 POSTAL REGISTRATION : SSP/LW/NP/353/2012-2014 LoRokf/kdkjh] izdk'kd] eqnzd izohu dsljokuh }kjk vkQlsV bf.M;k] 182@4] yYywey jksM] e'kdxat y[kuÅ ls eqfnzr ,oa 215@295 d] lqHkk"k ekxZ] nqxkok¡] y[kuÅ ls izdkf'kr fd;kA lEiknd % ujsUnz flag eksaxk iatkch lqeu gqthB e/;otkBh fgqzNo, gpfbFo s/gqthB e/;otkBh fgqzNo, gpfbFo s/gqthB e/;otkBh fgqzNo, gpfbFo s/gqthB e/;otkBh fgqzNo, gpfbFo s/gqthB e/;otkBh fgqzNo, gpfbFo s/ ;tstkfXekoh B/ nkc;/N fJzvhnk,;tstkfXekoh B/ nkc;/N fJzvhnk,;tstkfXekoh B/ nkc;/N fJzvhnk,;tstkfXekoh B/ nkc;/N fJzvhnk,;tstkfXekoh B/ nkc;/N fJzvhnk, 182$4, bZb{wb o'v, wFerzi, byBT{182$4, bZb{wb o'v, wFerzi, byBT{182$4, bZb{wb o'v, wFerzi, byBT{182$4, bZb{wb o'v, wFerzi, byBT{182$4, bZb{wb o'v, wFerzi, byBT{ s'I Sgtk e/ dcso gzikph ;[wBs'I Sgtk e/ dcso gzikph ;[wBs'I Sgtk e/ dcso gzikph ;[wBs'I Sgtk e/ dcso gzikph ;[wBs'I Sgtk e/ dcso gzikph ;[wB 215$295 @e# ;[GkF wkor d[rktK215$295 @e# ;[GkF wkor d[rktK215$295 @e# ;[GkF wkor d[rktK215$295 @e# ;[GkF wkor d[rktK215$295 @e# ;[GkF wkor d[rktK byBT{ s'I gqekfFs ehsk.byBT{ s'I gqekfFs ehsk.byBT{ s'I gqekfFs ehsk.byBT{ s'I gqekfFs ehsk.byBT{ s'I gqekfFs ehsk. ;zgkde;zgkde;zgkde;zgkde;zgkde Bfozdo f;zx w'IrkBfozdo f;zx w'IrkBfozdo f;zx w'IrkBfozdo f;zx w'IrkBfozdo f;zx w'Irk b/yeK d/ ftukoK Bkb ;zgkde dkb/yeK d/ ftukoK Bkb ;zgkde dkb/yeK d/ ftukoK Bkb ;zgkde dkb/yeK d/ ftukoK Bkb ;zgkde dkb/yeK d/ ftukoK Bkb ;zgkde dk ;fjws j'Dk }o{oh BjhI j?.;fjws j'Dk }o{oh BjhI j?.;fjws j'Dk }o{oh BjhI j?.;fjws j'Dk }o{oh BjhI j?.;fjws j'Dk }o{oh BjhI j?. gzikph ;[wB sseoksseoksseoksseoksseok ;zgkdeh;zgkdeh;zgkdeh;zgkdeh;zgkdeh 33333 nBw'b ;[wBnBw'b ;[wBnBw'b ;[wBnBw'b ;[wBnBw'b ;[wB 33333 e-mail ;fsr[o{ ~;fsr[o{ ~;fsr[o{ ~;fsr[o{ ~;fsr[o{ ~ 44444 r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/ 44444 ;Zu efjD tkb/ fBzde BjhI jB HHHH;Zu efjD tkb/ fBzde BjhI jB HHHH;Zu efjD tkb/ fBzde BjhI jB HHHH;Zu efjD tkb/ fBzde BjhI jB HHHH;Zu efjD tkb/ fBzde BjhI jB HHHH 55555 gkme fbyd/ jBgkme fbyd/ jBgkme fbyd/ jBgkme fbyd/ jBgkme fbyd/ jB 66666 ypoBkwK ns/ ;orowhnKypoBkwK ns/ ;orowhnKypoBkwK ns/ ;orowhnKypoBkwK ns/ ;orowhnKypoBkwK ns/ ;orowhnK 77777 s? iBws r[owfs pqjw gSkfDTs? iBws r[owfs pqjw gSkfDTs? iBws r[owfs pqjw gSkfDTs? iBws r[owfs pqjw gSkfDTs? iBws r[owfs pqjw gSkfDT 99999 wkBtsk d/ d/td{s - ;qh r[o{ noiB d/t ihwkBtsk d/ d/td{s - ;qh r[o{ noiB d/t ihwkBtsk d/ d/td{s - ;qh r[o{ noiB d/t ihwkBtsk d/ d/td{s - ;qh r[o{ noiB d/t ihwkBtsk d/ d/td{s - ;qh r[o{ noiB d/t ih 1010101010 w[es;o ftZu fco fwbKr/w[es;o ftZu fco fwbKr/w[es;o ftZu fco fwbKr/w[es;o ftZu fco fwbKr/w[es;o ftZu fco fwbKr/ 1111111111 ;[ikB f;zx;[ikB f;zx;[ikB f;zx;[ikB f;zx;[ikB f;zx 1212121212 pkpk ;kfJz;dkBK dk th fgskwk ;hpkpk ;kfJz;dkBK dk th fgskwk ;hpkpk ;kfJz;dkBK dk th fgskwk ;hpkpk ;kfJz;dkBK dk th fgskwk ;hpkpk ;kfJz;dkBK dk th fgskwk ;h 1414141414 r[o{ noiB d/t ih dh T[gwKr[o{ noiB d/t ih dh T[gwKr[o{ noiB d/t ih dh T[gwKr[o{ noiB d/t ih dh T[gwKr[o{ noiB d/t ih dh T[gwK 1717171717 F/o/ gzikp dh Gkos ~ d/DF/o/ gzikp dh Gkos ~ d/DF/o/ gzikp dh Gkos ~ d/DF/o/ gzikp dh Gkos ~ d/DF/o/ gzikp dh Gkos ~ d/D 2121212121 r[o{ noiB d/t ih dh ;jkds d/ w[Yb/ ekoDr[o{ noiB d/t ih dh ;jkds d/ w[Yb/ ekoDr[o{ noiB d/t ih dh ;jkds d/ w[Yb/ ekoDr[o{ noiB d/t ih dh ;jkds d/ w[Yb/ ekoDr[o{ noiB d/t ih dh ;jkds d/ w[Yb/ ekoD 2323232323 f;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu HHHHHHf;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu HHHHHHf;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu HHHHHHf;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu HHHHHHf;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu HHHHHH 2424242424 r[o{ rqzE ;kfjp ftu nkJ/ okrK pko/ ikDekohr[o{ rqzE ;kfjp ftu nkJ/ okrK pko/ ikDekohr[o{ rqzE ;kfjp ftu nkJ/ okrK pko/ ikDekohr[o{ rqzE ;kfjp ftu nkJ/ okrK pko/ ikDekohr[o{ rqzE ;kfjp ftu nkJ/ okrK pko/ ikDekoh 2525252525 r[opkDh ;ze/s e"F - 6r[opkDh ;ze/s e"F - 6r[opkDh ;ze/s e"F - 6r[opkDh ;ze/s e"F - 6r[opkDh ;ze/s e"F - 6 2626262626 f;Zy Xkowe gqFB'sohf;Zy Xkowe gqFB'sohf;Zy Xkowe gqFB'sohf;Zy Xkowe gqFB'sohf;Zy Xkowe gqFB'soh 2727272727 d[ZX d/ dzdk dh ;zGkbd[ZX d/ dzdk dh ;zGkbd[ZX d/ dzdk dh ;zGkbd[ZX d/ dzdk dh ;zGkbd[ZX d/ dzdk dh ;zGkb 2828282828 nkU gzikph f;yhJ/ - 11nkU gzikph f;yhJ/ - 11nkU gzikph f;yhJ/ - 11nkU gzikph f;yhJ/ - 11nkU gzikph f;yhJ/ - 11 2929292929 wK p'bh gzikph d/ ftZ;od/ nZyo-5wK p'bh gzikph d/ ftZ;od/ nZyo-5wK p'bh gzikph d/ ftZ;od/ nZyo-5wK p'bh gzikph d/ ftZ;od/ nZyo-5wK p'bh gzikph d/ ftZ;od/ nZyo-5 3030303030 ;[wB tor gj/bh - 12;[wB tor gj/bh - 12;[wB tor gj/bh - 12;[wB tor gj/bh - 12;[wB tor gj/bh - 12 3131313131 gzikph gV', gzikph fby', gzikph p'b'gzikph gV', gzikph fby', gzikph p'b'gzikph gV', gzikph fby', gzikph p'b'gzikph gV', gzikph fby', gzikph p'b'gzikph gV', gzikph fby', gzikph p'b' gfsqek 15 sohe se B fwbD s/ c'B okjh nkgDk ;jh vkegfsqek 15 sohe se B fwbD s/ c'B okjh nkgDk ;jh vkegfsqek 15 sohe se B fwbD s/ c'B okjh nkgDk ;jh vkegfsqek 15 sohe se B fwbD s/ c'B okjh nkgDk ;jh vkegfsqek 15 sohe se B fwbD s/ c'B okjh nkgDk ;jh vke gsk fgB e'v ;w/s gfsqek dcso fty/ c'B L 09889065886 s/gsk fgB e'v ;w/s gfsqek dcso fty/ c'B L 09889065886 s/gsk fgB e'v ;w/s gfsqek dcso fty/ c'B L 09889065886 s/gsk fgB e'v ;w/s gfsqek dcso fty/ c'B L 09889065886 s/gsk fgB e'v ;w/s gfsqek dcso fty/ c'B L 09889065886 s/ ;{fus eo' skeh ;jh gs/ s/ gfsqek d'pkok G/ih ik ;e/, ns/;{fus eo' skeh ;jh gs/ s/ gfsqek d'pkok G/ih ik ;e/, ns/;{fus eo' skeh ;jh gs/ s/ gfsqek d'pkok G/ih ik ;e/, ns/;{fus eo' skeh ;jh gs/ s/ gfsqek d'pkok G/ih ik ;e/, ns/;{fus eo' skeh ;jh gs/ s/ gfsqek d'pkok G/ih ik ;e/, ns/ gsk u/e ehsk ik ;e/. ;0 nihs f;zx r[0 nkbwpkr c'B Lgsk u/e ehsk ik ;e/. ;0 nihs f;zx r[0 nkbwpkr c'B Lgsk u/e ehsk ik ;e/. ;0 nihs f;zx r[0 nkbwpkr c'B Lgsk u/e ehsk ik ;e/. ;0 nihs f;zx r[0 nkbwpkr c'B Lgsk u/e ehsk ik ;e/. ;0 nihs f;zx r[0 nkbwpkr c'B L 9651592214, frnkBh joftzdo f;zx, j?v rqzEh r[0 ;do c'B9651592214, frnkBh joftzdo f;zx, j?v rqzEh r[0 ;do c'B9651592214, frnkBh joftzdo f;zx, j?v rqzEh r[0 ;do c'B9651592214, frnkBh joftzdo f;zx, j?v rqzEh r[0 ;do c'B9651592214, frnkBh joftzdo f;zx, j?v rqzEh r[0 ;do c'B 9984734498 ~ th fFekfJs ehsh ik ;edh j?.9984734498 ~ th fFekfJs ehsh ik ;edh j?.9984734498 ~ th fFekfJs ehsh ik ;edh j?.9984734498 ~ th fFekfJs ehsh ik ;edh j?.9984734498 ~ th fFekfJs ehsh ik ;edh j?.
  • 4. gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (2) www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013 BkBeFkjh ;zws - 544BkBeFkjh ;zws - 544BkBeFkjh ;zws - 544BkBeFkjh ;zws - 544BkBeFkjh ;zws - 544 pkoj wkjk wKMpkoj wkjk wKMpkoj wkjk wKMpkoj wkjk wKMpkoj wkjk wKM nk;kV[ sgzdk fs;[ br? jfo Bkj[ B fizBk gkf;. irihtB g[oy[ fsnkfr e? wkD; ;zdh nk;. d[:? GkfJ ftr[uhn? rfb gJh;[ iw eh ck;. i/jk phi? ;' b[D? wE? i' fbfynk;[. o?fD ftjkDh gS[skDh T[fm ubh rJh fBok;. fiB e" ;kX{ G/Nhn? ;' dorj j'fJ ybk;[. efo feogk gqG nkgDh s/o/ do;B j'fJ fgnk;. gqG s[X[ fpB[ d{ik e' Bjh BkBe eh nodkf;. nk;kV[ ;[jzdk fs;[ br? fi;[ wfB jfo uoD fBtk;.5. Gkt L-Gkt L-Gkt L-Gkt L-Gkt L- fijVk wB[Zy gowkswk dh :kd G[bk e/, gowkswk dk nk;ok ft;ko e/ b'eK d/ nk;o/ Gkbdk fcodk j?, T[j ;koh T[wo ][nko j[zdk ofjzdk j?. T[; dhnK d[Bhnk tkbhnK nk;K Gh f;o/ BjhI uVQdhnK. fi; d/ fjod/ ftu ;dk gowkswk dh :kd fNeh ofjzdh j? T[; dh ;koh f}zdrh ;[jktDh phsdh j?. r[og[opr[og[opr[og[opr[og[opr[og[op r[orZdh ;qh r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih 11 i{B Fjhdh fdt; ;qh r[o{ noiB d/t ih 12 i{B fJfsjk;e fdjkV/fJfsjk;e fdjkV/fJfsjk;e fdjkV/fJfsjk;e fdjkV/fJfsjk;e fdjkV/ ;qh nekb sys ;kfjp «s/ jwbk (1984) 4 i{B iBw Grs epho ih 23 i{B i'V w/bk r[od[nkok ;qh ohmk ;kfjp (T[Îsokyzv) 23 i{B Fjhdh pkpk pzdk f;zx ih pjkdo 25 i{B po;h wjkokik oDihs f;zx ih 29 i{B
  • 5. gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (3) www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013 Bfozdo f;zx w'IrkBfozdo f;zx w'IrkBfozdo f;zx w'IrkBfozdo f;zx w'IrkBfozdo f;zx w'Irk @@np s'I Fow nksh j? fJ; tsB e' tsB efjs/ j[J/##@@np s'I Fow nksh j? fJ; tsB e' tsB efjs/ j[J/##@@np s'I Fow nksh j? fJ; tsB e' tsB efjs/ j[J/##@@np s'I Fow nksh j? fJ; tsB e' tsB efjs/ j[J/##@@np s'I Fow nksh j? fJ; tsB e' tsB efjs/ j[J/## @@;ko/ ijK ;/ nZSk fjzd';sK jwkok, jw p[bpb/ j? fJ;eh :j r[b;sK jwkok## rhs dk pkBh FkfJo fJepkb th FkfJd fJj fbyD ~ wip{o j'fJnk fe @@w[ds/ r[iohI j?a :jK ozi'rw ;fjs/ j{J/ np s'I Fow nksh j?, fJ; tsB e' tsB efjs/ j{J/.## d/F d/ ;zftXkB fBowksk vk0 Ghw okT[ nzp/veo d/; d/ jkewK s'I fwbh wk:{;h ekoD fJj efjD ~ wip{o j'J/ fe w?I n?It/ jh ;zftXkB ~ fsnko eoB bJh fJsBh fwjBs ehsh j? nZi ;kvQk g{oh d/F dh iBsk dk eh jkb j?, eh n;h Go;Nkuko pko/ T[jh ;'u oyD bJh wip{o BjhI jK. ;kv/Q tv/fonK dh nkikdh bJh e[opkBh eh ftnoE BjhI brdh. ;0 e[bsko f;zx (Fjhd/ nkiw Grs f;zx d/ Goksk) i' nkgD/ ihtB ekb ftu ;kvQ/ gqtko Bkb foFs/dkoh ekoD byBT{ nkT[D s/ io{o doFB d/Id/ ;B ne;o fJjh d[joKd/ ;B eh ;[szsqsk ;zrqkw ftu w/o/ tho ns/ gqtko dh e[opkBh fJjBK B/sktK bJh ndoF BjhI j?, e/tb i/pK GoBK jh fJjBK bJh wkfJB/ oydk j?. T[jBK B/ nkgD/ d{;o/ Goksk ;0 ofizdo f;zx d/ p'bK dk th fieo ehsk eh ni/jk brdk j? fe nzro/ik B/ id'I Gkos dh je{ws fJjBK d/ ;g[od ehsh ;h T[jBK Bkb fJe ;zXh th ehsh j'J/rh fe s[;hI nfij/ ezw eoBK fe b'e ;kvQh skohc eoB fe nzro/i uzr/ ;B. FkfJd w"i{dk jkew T[; ;wM's/ ~ uzrh soK fBGk oj/ jB. ;0 e[bsko f;zx B/ th nkgDh fizdrh d/ eJh ;kb nkikdh dh bVkJh bJh i/b ftu r[iko/ ;B. nk}kdh dh iZd' fijd bJh ;[szsqsk ;zrqkwhnK B/ fJe ;[cBK t/fynk ;h fe nkikdh wro' d/F dh rohp e[ubh iBsk y[Fjkb j't/rh, e'Jh nwho rohp dk ftseok BjhI oj/rk ;ko/ nkikdh wkBDr/. foFts y'oh, pdubBh p/fJB;kch s/ b[Nwko BjhI j'J/rh. go nkikdh ftsefonk ns/ rohph s'I s/ BjhI fwbh go b[Nwko, foFtsy'oh, pdubBh, p/fJB;kch, GkJh Gshiktkd ~ io{o nkikdh fwb rJh. jo gk;/ ftGuko, b[Nwko d/ doFB j' oj/ jB. ;ZiD e[wko, NkJhNbo i?;/ nko'gh, ;z;d dk wkB tXKd/ jB dzrk ghVZs fJB;kc s'I w[Beo jD. p/fJB;kch dh fJzfsnkj d/yD ~ fwbdh j?. ;VeK s/ N/qBK ftu pbkseko fJj ;G eh j?. ;z;d ftXkB ;Gk ftu oki/, ebwkvhn?, u'Nkb/, :d[o{fgJ/ i?;/ nko'gh F'Gk tXKd/ jB. pz;b dk skik wkwbk ;kwB/ j?. nkyo d/F ~ eh j' frnk j?, Go;Nkuko ok;Nqh ufoZso pD frnk j?. fJe tkoh ;qh okir'gkb nukohnk nkikd Gkos d/ gfjb/ ;kpek rtoBo iBob B/ fejk ;h fe Gkostk;h nk}kdh ~ d[X d/D tkbh rK ;wMd/ ;B. go id'I d{X u'D bJh jE ftu pkbNh b? e/ T[; d/ e'b gj{zu/ T[j ;kBQ fBefbnk . nZi w'i{dk ;Zsk s/ T[; ;kBQ B/ epik eo fbnk j? ns/ ;z;d GtB ftu tfVQnk ikgdk j?. ;z;d ftu p?md/ ;Zsk d/ gqshe fuBQ d/ F/ok ~ nkdwy'o pBkT[D bJh nkwkdk ikgd/ jB. nBw'b ;[wBnBw'b ;[wBnBw'b ;[wBnBw'b ;[wBnBw'b ;[wB 1- wo e/ fe;/ ~ w[esh BjhI fwb ;edh, ;dhth w[esh dk nfXekoh T[j j? i' ihT[Idk w[es j' ikt/. 2- fi; ~ oZp oZy/ T[; ~ e'Jh wko BjhI ;edk ns/ fi; ~ oZp wko/ T[; ~ e'Jh puk BjhI ;edk. 3- i' fe;/ dh t;s{ u[ok e/ T[bNk T[; T[s/ d'F bkt/ T[j ikBh ikB gqG{ dh ;}k s'I BjhI pu ;edk. 4- u'oh T[jh eodk j? fi; dk wB v'b ikfJ, e/tb d"bswzd j"Bk jh wB d/ fsnkr dh fBFkBh BjhI. 5- sB dh G[Zy sk gk nzB yk e/ fwN iKdh j? go wB dh G[Zy nzB d/ nzpko br ikB s/ th BjhI fwNdh. 6- ;qhoe gkg s'I puBk sK nk;kB j? go tkue gkg ns/ wkB;e gkg s'I puBk pj[s emB j?. 7- fe;/ Gb/ g[oF Bkb GbK eoBk sK pVk ;"yk j?, go p[o/ Bkb th GfbnkJh eoBh pj[s n"yh j?. 8- fe;/ d/ d[y eb/F dh ;ko T[jh wB[Zy ikD ;edk j? fi; B/ ed/ nkg d[y iK eb/F G'frnk j't/. frnkBh T{Xw f;zx ih
  • 6. gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (4) www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123 1234567890123456789012345678901212345678901234567890123 gow ;fseko :'r pkpk ih, csfj gqtkB eoBh ih nkg ih tb'I nozG/ fBowb gzE ns/ ni d/ jkbks t/y e/, pj[s ;kohnK rZbK nkg ih Bkb ;KMhnk eoD dk ih eod/. j[D fgSb/ fdBK dh jh rb b? bt'I. ftnkj ;kdhnK d/ pV/ o[M/t/I ;h. pkpk ih pV/ jbe/ u Bk b?Dk fJj nkg ih d/ ftnkj tor/ BjhI j[zd/. g{oh FkB T[ F'es ns/ g{oB ikj' ibkb Bkb j[zd/ jB. fJe rb sK j?. nkg ih d/ f;Zy T[N jo rb ftu nkg ih dh b?Id/ jB. T[N Gkt/I o;wh j't/ fit/I fwbBh ;w/I nodk; sk j[zdh j? go f;o YZeD dh y/ub BjhI ehsh iKdh feT[fe w;K w;K sK egV/ ;/N j'fJ j[zd/ jB. Fokp ns/ nZX Bzr/ egfVnK pko/ eh f}eo eoBk. fJj sK nkw rb j? ftob/ jh j[zd/ jB, fiBK s/ nkg ih dh feogk j't/, fijV/ ;kdrh ftu th T[; gq'rokw dk fjZ;k pD/ jz[d/ jB. pkpk ih nkg ih tes e[Vh tkb/ pV/ fgnko Bkb goFkdk SeKd/ ;h. edh nZi eb dh poks ftu Fkwb j'e/ t/y'I ykDk ykD dh sK b'V jh BjhI wfj;{; j[zdh. feIT[ fe ;Nkb jh fJsB/ br/ j[zd/ jB fe ;kfonk dk e/tb ;tkd th bJhJ/ sK g/N Go iKdk j?. pkpk ih, wi/ dh rb g{o/ ekoi dk Bkw nBzd ekoi ns/ g[o/ ekoi ftu ;G s'I xN ;wK nBzd ekoi ~ fdsk iKdk j?. T[; ftu th ;koh fpokdoh ikD dh b'V wfj;{; BjhI eodh ns/ fes/ fes/ FfjoK ftu r[od[nkok gqpzXek tb'I ;ysh eoe/ 12 ti/ s'I gfjbk j' iKd/ jB fi; fgZS/ fJj ;'u T[eK jh BjhI fe bktK fi; okr ftu T[ukohnK rJhnK jB T[; ~ rkT[D dk ftXkB 12 ti/ s'I gfjbK dk j? pj[s/ sK fJ; eoe/ fe y[Fh dk ;wK 12 ti/ s'I gfjbk ns/ rwh 12 ti/ s'I. pkg{ ih nkg ih dh pyfFFk dk e'Jh i'V BjhI d[BhnK ftu 100 s'I tX ftnkj ohshnk ftu'I e/tb f;Zy dh M'bh ftu nBzd dh dks j'Jh j? go f;yK B/ bktK b?e/ ns/ ;?eV' bktK Attend eoe/ th nkg ih dhnK uko bktK tb r'o BjhI ehsk fi; okjh 4Step okjh gowkswk ~ fwbD dk sohek ns/ T[jh sohek J/e i's d/fJ w{osh j'D dk ;pe f;ykfJnk fe fet/I Xow ftu gqt/F ehsk j[D eh eh eo/Irk fco feIt/I jT[w/I wo/rh p?okr T[sgzB j'fJrk T ;ji fwb/rk. i'Vh jo Step dh Fosk ~ wZEk N/e e/ wBD dk tuB dk tkfJdk eodh j? go nZi eb fpbe[b T[bN j' fojk j? ;zwsh o{g ftu rtkj pD/ fo;s/dko Bk bktK wDd/ B/ ns/ Bk jh i'Vh ~ ;[DB d/Id/ B/. jikoK o{g? Y'b s/ Bufdnk b[NkT[D tkb/ r[od[nko/ rzqEh ehosBhJ/ Bkb 100 o[g/ fgS/ bVd/ t/y/ ik ;ed/ jB. i/ ihtB d/ wkjst g{oB fjZ;/ ftu gqt/F ;w/I r[o{ pkps ekoi th o;wh s'o s/ j'Dr/ s/ nkg ih dh feogk d/ gkso fet/ pDBr/. pkg{ ih nkg ih feogk eo' sk e[M ;[Xko j't/. G[bK bJh fywk. nkg ih dk pqfizdo gkb f;zx @feow# e-mail ;fsr[o{ ~;fsr[o{ ~;fsr[o{ ~;fsr[o{ ~;fsr[o{ ~ r[o{ BkBe ih dk F/] pqjw Bkb ftuko-tNKdokr[o{ BkBe ih dk F/] pqjw Bkb ftuko-tNKdokr[o{ BkBe ih dk F/] pqjw Bkb ftuko-tNKdokr[o{ BkBe ih dk F/] pqjw Bkb ftuko-tNKdokr[o{ BkBe ih dk F/] pqjw Bkb ftuko-tNKdok GuruNanakConverseswithSheikhBraham F/] pqjw ih B/ nkfynk LF/] pqjw ih B/ nkfynk LF/] pqjw ih B/ nkfynk LF/] pqjw ih B/ nkfynk LF/] pqjw ih B/ nkfynk L ne? s/ b'V[ w[edwh, ne? s nbj[ b'V[,ne? s/ b'V[ w[edwh, ne? s nbj[ b'V[,ne? s/ b'V[ w[edwh, ne? s nbj[ b'V[,ne? s/ b'V[ w[edwh, ne? s nbj[ b'V[,ne? s/ b'V[ w[edwh, ne? s nbj[ b'V[, d[fj p/Vh Bk bs Xo[, ws[ tzRj[ tyo[ p'fVd[fj p/Vh Bk bs Xo[, ws[ tzRj[ tyo[ p'fVd[fj p/Vh Bk bs Xo[, ws[ tzRj[ tyo[ p'fVd[fj p/Vh Bk bs Xo[, ws[ tzRj[ tyo[ p'fVd[fj p/Vh Bk bs Xo[, ws[ tzRj[ tyo[ p'fV SheikhBrahamsaid: EitherseekworldlyprosperityorseekGod. Donotputyourfeetonbothboats. lestyoushouldloseallyourmerchandise. r[o{ ih B/ df;nk Lr[o{ ih B/ df;nk Lr[o{ ih B/ df;nk Lr[o{ ih B/ df;nk Lr[o{ ih B/ df;nk L d[jh p/Vh bs Xo[, d[jh tyo[ ukfV,d[jh p/Vh bs Xo[, d[jh tyo[ ukfV,d[jh p/Vh bs Xo[, d[jh tyo[ ukfV,d[jh p/Vh bs Xo[, d[jh tyo[ ukfV,d[jh p/Vh bs Xo[, d[jh tyo[ ukfV, e'Jh p/Vh v[p;h, e'Jh bzx/ gkfo.e'Jh p/Vh v[p;h, e'Jh bzx/ gkfo.e'Jh p/Vh v[p;h, e'Jh bzx/ gkfo.e'Jh p/Vh v[p;h, e'Jh bzx/ gkfo.e'Jh p/Vh v[p;h, e'Jh bzx/ gkfo. Bk gkDh Bk p/VhnK, Bk v[p/ Bk ikfJBk gkDh Bk p/VhnK, Bk v[p/ Bk ikfJBk gkDh Bk p/VhnK, Bk v[p/ Bk ikfJBk gkDh Bk p/VhnK, Bk v[p/ Bk ikfJBk gkDh Bk p/VhnK, Bk v[p/ Bk ikfJ BkBe tyo[ ;u[ XB[, ;fji/ ofjnk ;wkfJ,BkBe tyo[ ;u[ XB[, ;fji/ ofjnk ;wkfJ,BkBe tyo[ ;u[ XB[, ;fji/ ofjnk ;wkfJ,BkBe tyo[ ;u[ XB[, ;fji/ ofjnk ;wkfJ,BkBe tyo[ ;u[ XB[, ;fji/ ofjnk ;wkfJ, iBw;kyh, g[oksB 48iBw;kyh, g[oksB 48iBw;kyh, g[oksB 48iBw;kyh, g[oksB 48iBw;kyh, g[oksB 48 GuruNanakreplied: Putyourfeetonbothboats. andloadyourmerchandiseinbothofthem. Onemaysink,theothermaycrossover. Whenamanamasses thewealthandmerchandiseofTruth, andabidesnaturallyinGod, Thereisneitherseaorboat, norsinkingoranysufferingaccruingtoHim. Janamsakhi,Puratan,48 F/] ih B/ fco nkfynk LF/] ih B/ fco nkfynk LF/] ih B/ fco nkfynk LF/] ih B/ fco nkfynk LF/] ih B/ fco nkfynk L ohdk u{V/bh f;T[ ofsnk, d[BhnK e{Vk G/sohdk u{V/bh f;T[ ofsnk, d[BhnK e{Vk G/sohdk u{V/bh f;T[ ofsnk, d[BhnK e{Vk G/sohdk u{V/bh f;T[ ofsnk, d[BhnK e{Vk G/sohdk u{V/bh f;T[ ofsnk, d[BhnK e{Vk G/s j/ BkBe ! nZyh d/yfdnK, T[ifV j't/ y/sj/ BkBe ! nZyh d/yfdnK, T[ifV j't/ y/sj/ BkBe ! nZyh d/yfdnK, T[ifV j't/ y/sj/ BkBe ! nZyh d/yfdnK, T[ifV j't/ y/sj/ BkBe ! nZyh d/yfdnK, T[ifV j't/ y/s TheSheikhthensaid: Theworldbecomesaplaceofmystery becauseofourattachmentwiththatdreadful witch(i.e.maya) Ihaveseenwithmyowneyes,ONanak, thefieldoflifebeingruined. r[od/t B/ owkfJnk Lr[od/t B/ owkfJnk Lr[od/t B/ owkfJnk Lr[od/t B/ owkfJnk Lr[od/t B/ owkfJnk L ohdk X[oj[ X[oj[ j'Idk nkfJnk,ohdk X[oj[ X[oj[ j'Idk nkfJnk,ohdk X[oj[ X[oj[ j'Idk nkfJnk,ohdk X[oj[ X[oj[ j'Idk nkfJnk,ohdk X[oj[ X[oj[ j'Idk nkfJnk, u[V/bh f;T[ j/s[,u[V/bh f;T[ j/s[,u[V/bh f;T[ j/s[,u[V/bh f;T[ j/s[,u[V/bh f;T[ j/s[, BkBe y/s[ B/ T[iV?, i/ okyk j'fJ ;[u/s,BkBe y/s[ B/ T[iV?, i/ okyk j'fJ ;[u/s,BkBe y/s[ B/ T[iV?, i/ okyk j'fJ ;[u/s,BkBe y/s[ B/ T[iV?, i/ okyk j'fJ ;[u/s,BkBe y/s[ B/ T[iV?, i/ okyk j'fJ ;[u/s, iBw;kyh, g[oksB 49iBw;kyh, g[oksB 49iBw;kyh, g[oksB 49iBw;kyh, g[oksB 49iBw;kyh, g[oksB 49 r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/ w/ok e-mail gsk L- briji.kiram@gmail.com
  • 7. gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (5) www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013 Guru Nanak replied: The dreadful witch (i.e. maya), O Farid, has been fascinating men since the beginning of creation. But if the watchman remained wide-awake, the field would remain safe from her encroachment. F/] ih B/ j'o g[fSnk LF/] ih B/ j'o g[fSnk LF/] ih B/ j'o g[fSnk LF/] ih B/ j'o g[fSnk LF/] ih B/ j'o g[fSnk L fJe ;kfjp[ s/ d[fJ jZdhI,fJe ;kfjp[ s/ d[fJ jZdhI,fJe ;kfjp[ s/ d[fJ jZdhI,fJe ;kfjp[ s/ d[fJ jZdhI,fJe ;kfjp[ s/ d[fJ jZdhI, fejVk ;/th, fejVk oZdhI <fejVk ;/th, fejVk oZdhI <fejVk ;/th, fejVk oZdhI <fejVk ;/th, fejVk oZdhI <fejVk ;/th, fejVk oZdhI < TheLordisbutOne. Buttherearetwoways (i.e.IslamandHinduism) leadingtoHim. Whichofthesetwoistobeaccepted, andwhichrejected? r[od/t B/ ;wMkfJnk Lr[od/t B/ ;wMkfJnk Lr[od/t B/ ;wMkfJnk Lr[od/t B/ ;wMkfJnk Lr[od/t B/ ;wMkfJnk L fjZe' ;kfjp[, fjZek jfd,fjZe' ;kfjp[, fjZek jfd,fjZe' ;kfjp[, fjZek jfd,fjZe' ;kfjp[, fjZek jfd,fjZe' ;kfjp[, fjZek jfd, fjZe' ;/ft, s/ d{ik ofd,fjZe' ;/ft, s/ d{ik ofd,fjZe' ;/ft, s/ d{ik ofd,fjZe' ;/ft, s/ d{ik ofd,fjZe' ;/ft, s/ d{ik ofd, iBw;kyh, g[oksB, 62-63iBw;kyh, g[oksB, 62-63iBw;kyh, g[oksB, 62-63iBw;kyh, g[oksB, 62-63iBw;kyh, g[oksB, 62-63 The Guru told : There is only One God and hence there can be only one way. Accept only that way and reject all others. Janamsakhi, Puratan, 62-63 ;Zu efjD tkb/ fBzde BjhI jB;Zu efjD tkb/ fBzde BjhI jB;Zu efjD tkb/ fBzde BjhI jB;Zu efjD tkb/ fBzde BjhI jB;Zu efjD tkb/ fBzde BjhI jB fBzde sK M{m p'bD tkb/ jBfBzde sK M{m p'bD tkb/ jBfBzde sK M{m p'bD tkb/ jBfBzde sK M{m p'bD tkb/ jBfBzde sK M{m p'bD tkb/ jB nZi eJh f;Zy nfij/ th jB i' ekbhnK eos{sK pko/ uzrh soQK ikDd/ j'J/ th ;Zu p'bD s'I vod/ jB. ;kv/Q fdwkr ftZu sK fJj jh j[zdk j? fe ;[ywBh ;kfjp nzdo sK @@r[o{ ;zs## dh fBzfdnk eoB tkb/ pko/ p[ok fbfynk frnk j? Bk fe ;Zu p'bD tkb/ bJh. fe;/ gkyzvh iK G/yh dhnK ekbhnK eos{sK ~ ;zrs ;kjwD/ fbnkT[D ~ fBzfdnk BjhI pbfe ;Zu p'bD dh }[onZs fejk ik ;edk j?. (fit/I r[o{ BkBe ;kfjp ih wzdoK ns/ w;fidK nzdo ike/ th(fit/I r[o{ BkBe ;kfjp ih wzdoK ns/ w;fidK nzdo ike/ th(fit/I r[o{ BkBe ;kfjp ih wzdoK ns/ w;fidK nzdo ike/ th(fit/I r[o{ BkBe ;kfjp ih wzdoK ns/ w;fidK nzdo ike/ th(fit/I r[o{ BkBe ;kfjp ih wzdoK ns/ w;fidK nzdo ike/ th ;Zu p'bd/ oj/). nZi f;Zy e"w d/ nzdo nB/eK ;[ywBh;Zu p'bd/ oj/). nZi f;Zy e"w d/ nzdo nB/eK ;[ywBh;Zu p'bd/ oj/). nZi f;Zy e"w d/ nzdo nB/eK ;[ywBh;Zu p'bd/ oj/). nZi f;Zy e"w d/ nzdo nB/eK ;[ywBh;Zu p'bd/ oj/). nZi f;Zy e"w d/ nzdo nB/eK ;[ywBh ;[;kfJNhnK jB, go nk;k dh tko ftZu r[o{ ;kfjp B/ eow eKvK;[;kfJNhnK jB, go nk;k dh tko ftZu r[o{ ;kfjp B/ eow eKvK;[;kfJNhnK jB, go nk;k dh tko ftZu r[o{ ;kfjp B/ eow eKvK;[;kfJNhnK jB, go nk;k dh tko ftZu r[o{ ;kfjp B/ eow eKvK;[;kfJNhnK jB, go nk;k dh tko ftZu r[o{ ;kfjp B/ eow eKvK dh ybVh T[X/Vh j'Jh j? dk noE ;wMk e/ ftnkfynk d/ Bkbdh ybVh T[X/Vh j'Jh j? dk noE ;wMk e/ ftnkfynk d/ Bkbdh ybVh T[X/Vh j'Jh j? dk noE ;wMk e/ ftnkfynk d/ Bkbdh ybVh T[X/Vh j'Jh j? dk noE ;wMk e/ ftnkfynk d/ Bkbdh ybVh T[X/Vh j'Jh j? dk noE ;wMk e/ ftnkfynk d/ Bkb rkfJB eoD tkbh e'Jh ;[;kfJNh BjhI j?.rkfJB eoD tkbh e'Jh ;[;kfJNh BjhI j?.rkfJB eoD tkbh e'Jh ;[;kfJNh BjhI j?.rkfJB eoD tkbh e'Jh ;[;kfJNh BjhI j?.rkfJB eoD tkbh e'Jh ;[;kfJNh BjhI j?. (;op gZyh ;/X bJh io{oh j? fe pkDh ftF/F d/ BK tkbhnK ;[;kfJNhnK nkgDk BK ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ;/tk ;[;kfJNh oy e/ ;kohnK pkDhnK dh ;/X dk ;op gZyh gquko eoD ns/ ;zrsk d/ G[ow Gb/y/ d{o j'e/ v/o/tkd ns/ pkpk tkd ~ mZb br ;e/.) nZi nkw s"o s/ n;hI r[o{ rqzE ;kfjp ih dh j}{oh ftu th fJBQK gkyzvhnK d/ g?oK ftu bzw/ g? e/ BZe orVh ik oj/ jK. fJjBK ~ r[o{ ;kfjp dh j}{oh ftu th nkgD/ nkg ~ wZEk fNekT[IfdnK ~ Fow wfj;{; BjhI jz[dh. fJZe ;wkrw ftu phphnK B/ th pkpk ih d/ uoBk ftu fvZr fvZr e/ nodk;K ehshnK. fJjBK G/yhnK fiZE/ th edw oZfynk, T[; e;p/ iK fgzv d/ Bkw Bkb ;kfjp Fpd bkT[Dk F[o{ eo fdZsk j? id'I fe r[o{ ;kfjp tb'I t;kJ/ Ffjo, e;p/ d/ BK Bkb jh @;kfjp# Fpd bkfJnk iKdk j?. fJjBK B/ nkgD/ BktK d/ fgZS/ wjkoki p[btkT[Dk s/ fJ;fsjkoK ftZu SkgDk F[o{ eo fdZsk j? id'I fe wjkoki e/tb fJZe gqwkswk j?. pkDh w[skpe n;hI gVQd/ nkJ/ jK fe ;zs, pqjwfrnkBh nkfd Fpd r[o{ ;kfjpK B/ pkDh nzdo gqwkswk iK r[o{ bJh tos/ jB, gozs{ fJjBK ni'e/ gkyzvhnK B/ nkgD/ BktK Bkb e/tb fJZe Bkw ;zs iK pqjwfrnkBh jh BjhI (gqwkswk dh pokposk eoB bJh) pbfe 10- 10 j'o fvrohnK bkT[DhnK F[o{ eo fdshnK jB. id'I fe r[opkDh w[skpe i' wB[Zy gqwkswk d/ B/V/ j' iKd/ jB T[j fJBQK G/yhnK tKr gqG{ B/V/ j'D dh d[jkJh BjhI fdzd/. c[owkB j? L j'fB Bihfe y[dkfJ d? G/s[ B fe;? d/fB..j'fB Bihfe y[dkfJ d? G/s[ B fe;? d/fB..j'fB Bihfe y[dkfJ d? G/s[ B fe;? d/fB..j'fB Bihfe y[dkfJ d? G/s[ B fe;? d/fB..j'fB Bihfe y[dkfJ d? G/s[ B fe;? d/fB.. (gz0 1384) nZi sK fJj nkgD/ nkg ~ pqjwukoh th nkyD bZr gJ/ jB. gozs{ r[o{ d/ j[ewK ~ G[Zb rJ/ jB. r[opkDh nfij/ wB[Zy ~ y[;o/ dh pokposk fdzdh j? L fpzd{ okfy i" sohn? GkJh..fpzd{ okfy i" sohn? GkJh..fpzd{ okfy i" sohn? GkJh..fpzd{ okfy i" sohn? GkJh..fpzd{ okfy i" sohn? GkJh.. y[;o/ feT[ B gow rfs gkJh..y[;o/ feT[ B gow rfs gkJh..y[;o/ feT[ B gow rfs gkJh..y[;o/ feT[ B gow rfs gkJh..y[;o/ feT[ B gow rfs gkJh.. (gzBk 324) nZi v/o/dko, ;zs, r[od[nkfonK s/ ekpi gzEe ofjs wfonkdk ~ BjhI wzBd/ s/ fJ;dk ekoB dZ;d/ jB fe fJj n?;H ihHghH;hH B/ pDkJh j? iK e[M fe;/ fJe iZE/ dko dh pDkJh dZ;h iKd/ jB. id'I fe gzEe ofjs wfo:kdk g{o/ gzE B/ ob e/ 13 ;kb dh xkbDk Bkb pDkJh ;h. fijVk f;Zy r[o{ rqzE ;kfjp ~ b'e ftykt/ bJh r[o{ wzBd/ j'J/ gzEe ofjs wfo:kdk ns/ gzEe c?;b/ ~ BjhI wzBdk T[; ~ f;Zy ejkT[D dk jZe BjhI, ;zs sK pj[s d{o dh rZb j?. - frnkBh ;[yftzdo f;zx ;Gok (gqpzXek nZr/ p/Bsh j? gqtkBs ofjs wo:kdk dh irQk nkgDh wo:kdk nB[;ko nfwqs ;zuko eokT[D tkb/ ;zsk pkfpnK s'I nfwqs ;zuko r[od[nkfonK ftu B eokT[D. ;qh nekb s]s ;kfjp s'I gq'rokw f;Zy e/ gzi fgnko/ p[bkJ/ ik ;ed/ jB. - gzgkde)
  • 8. gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (6) www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013 gkme fbyd/ jB HHHHHHHHHgkme fbyd/ jB HHHHHHHHHgkme fbyd/ jB HHHHHHHHHgkme fbyd/ jB HHHHHHHHHgkme fbyd/ jB HHHHHHHHH r[ow{os r[oFpd j?r[ow{os r[oFpd j?r[ow{os r[oFpd j?r[ow{os r[oFpd j?r[ow{os r[oFpd j? d/ wjKtke nB{;ko, ns/ uzr/ gqukoek d/ gquko ;dek, r[od[nkfonK s'I r[o{ wjkoki dhnK c'N{nK jNk fdshnk rJhnK feT[ fe fJj wB'ebgs ;B. go ni/ th eb?IvoK dh xkN BjhI j?, Bt/I ;kb s/ e'Jh r[ow[y FoXktkB S'N/ S'N/ gke/N eb?Ivo (fiBK d/ d{i/ gk;/ r[o{ ;kfjp dh c'N' j[zdh j?) tzvd/ B/. fiBK dk T[g:'r sK xN go fBokdoh finkdk j[zdh j?. ;[Mkt j? fe tZv/ iK S'N/ eb?IvoK ftu f;y :'fXnk dh c'N' (;zS/g xNBk ;fjs) Skg/ ikD sK fe jo f;y nkgD/ nkgD/ pfunK ~ f;Zy fto;/ Bkb i'V ;e/. f;Zy :'fXnk Bkb fJfsjk; Gfonk fgnk j?. ;kvh nodk; jh (gzi fgnko/, uko ;kfjpikd/, GkJh sko{ f;zx uoyVhnK d/ Fjhd, ;kek BBekDk, ;kek gzik ;kfjp) ;[ophoK, FjhdK dk fJfsjk; j?. - e[btzs e"o (powk tkb/) nkbwpkr, byBT{ e/tb fJZe ;tkb <e/tb fJZe ;tkb <e/tb fJZe ;tkb <e/tb fJZe ;tkb <e/tb fJZe ;tkb < Only One question ? fi; ~ jbtkJh dk g[Zso j'D dk dkntk j't/ ns/ wfmnkJh d/ ;tkd s'I Bktkfec j't/ T[; ;zzpzXh nkg dk eh fynkb j't/rk < fJ;/I soQK i' wB[Zy nkgD/ nkg ~ r[o{ BkBe d/t dk g[Zso nytkT[Idk j? i/eo T[; ~ Bkw f;woB dk gsk BjhI :k f;woB edh ehsk BjhI sK T[; wB[Zy ~ eh ;wMDk ukjhdk j? < r[o{ BkBe d/ xo ftu ;G dksK s' tZvh dks ;G poesk s'I tvh poes Bkw f;woB j? - BkBe d/ xfo e/tb Bkw[. Bkw s/ fpBk BkBe d/ xo ftu j'o e[S BjhI. nro j'o e'Jh dks j? sK T[j ;p Bkw dh dks s'I y[d py[d g?dk j' iKdh j?. fi; soj ;{oi dh rowh Bkb ihtB, nBki cb c{b g?dk j'd/ jB fJ;h soj Bkw f;woB nfGnk; bkb ;G cb y[;hnK fwbdh j?. d[y th ;[y Bio nKdk j?. s/ok GkDk whmk bkr/. Bkw gdkoE BkBe wKr/.. (fJj gkmeK d/ nkgD/ ftuko jB, ;zgkde dk ;jwfs j'Dk io{oh BjhI)(fJj gkmeK d/ nkgD/ ftuko jB, ;zgkde dk ;jwfs j'Dk io{oh BjhI)(fJj gkmeK d/ nkgD/ ftuko jB, ;zgkde dk ;jwfs j'Dk io{oh BjhI)(fJj gkmeK d/ nkgD/ ftuko jB, ;zgkde dk ;jwfs j'Dk io{oh BjhI)(fJj gkmeK d/ nkgD/ ftuko jB, ;zgkde dk ;jwfs j'Dk io{oh BjhI) fJ;/ bJh r[o{ BkBe ;Zu/ fgsk s'I o'i f;Zy nodk; ftu f;ZyK ~ f;yhdkB, Go';k dkB, ofjs dkB, pp/e dkB, dkBk f;o dkB Bkw j't? T[E/ f;Zyh f;de Go';k e[opkBh, fBoG?sk, y[Fh sB s/ wB dh no'rsk, y[;jkbh ;G feS nk iKdk j?. Bkw d/ wro joh y[d fBtk; eoB br iKdk j? @@mkeo iK f;wok s{ skjh## fiE/ joh y[d fBtk; eo/ T[E/ ;G ;[y ;s/ f;X nk ikd/ jB. joh ~ p[bkD dk f;Zy Xow ftu fJe jh sohek j? Bkw f;woB. toswkB ;w/I f;Zy ihtB s/ fBrkj wkoh ikt/ sK Bshik fBebdk j/ r[o{ rqzE ;kfjp d/ ;G s{ T[sw Tgd/; ~ f;Zy e"w B/ uzrh soQk G[bkfJnk j? sK Bkw f;woB dh ewkJh. Bkw f;woB dh n;bh ekY Xow rqzEk s{ eYh ;h f;wos p/d g[okB g[ekoB g'Ehnk. Bkw fpBk ;G e{V rkbh j'Shnk. Bkw f;woB dh ewkJh ~ r[o{ BkBe ;kfjp B/ ;[oihs ehsk ns/ n;kB pDk fdsk. ni ;G s{z io{oh f;fy:k Bkw ewkJh dk nb'g j'Dk f;yK dhnK ;G fdeZsk ns/ w[;febK dh p[fBnkd j?. r[o{ BkBe ;kfjp ~ f;ZyK dh frBsh, skes, d'bs s/ wkB BjhI j' ;edk fisBk T[Bk d/ ihtB s/ nksfwe gfjb{ T[s/. r[o{ BkBe dh fJ; rb ftu fJsBh fdbu;gh BjhI j' ;edh T[; d/ gqek; T[s;t, Bro ehosB, nyzv gkm dh bVh:K frDsh eo e/ gkm, soj soj d/ bzro, s/ fesBh ;zrs fJeZmh j'Jh s/ w/b/ bZr/. nkgD/ nkg ~ r[o{ BkBe ;kfjp dk f;Zy nytkT[Dk ns/ Bkw f;woB s'I tkfec se Bk j'Dk - s[;h eh ;wM'r/ < fsB ;cb iBw fiB Bkw[ nXko[.. fXqr fXqr frqj[ e[Nzp[ fis[ jfo gqhs B j'Jh.. ;'Jh jzwkok whs[ i' jfo r[D rkt? ;'fJ.. jfo Bkw fpBk w? nto B e'fJ.. (rT[Vh wjbk 3) - s/ ;kes u'o fiBk Bkw ft;kfonk wB fsB e/ fBeN B fGNhn?. - jfo e/ Bkw fpBk ;[zdo j? BeNh. - jfo e/ Bkw fpB M{m/ ;rb g;ko/.. - jfo fp;os ;' w{nk.. - fpB Bkt? fenk ihtBk fcN[ fXqr[ us[okJh.. fiBh n?;k jfo Bkw B/ u/fsU ;/ ekj/ ifr nkJ/.. fJj wkB; iBw[ d[bzG[ j? Bkw fpBk fpoEk ;G ikfJ.. - jfo ek Bkw ;'Jh iB b/fJ.. efo feogk BkBe fi; d/fJ.. ;opihs f;zx, bkigs Bro, byBT{
  • 9. gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (7) www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013 @@gzikph ;[wB## d/ ;zgkde ~@@gzikph ;[wB## d/ ;zgkde ~@@gzikph ;[wB## d/ ;zgkde ~@@gzikph ;[wB## d/ ;zgkde ~@@gzikph ;[wB## d/ ;zgkde ~ GkJh r[odk; ih ntkovGkJh r[odk; ih ntkovGkJh r[odk; ih ntkovGkJh r[odk; ih ntkovGkJh r[odk; ih ntkov byBT{ 5 wJh 2013, r[od[nkok r[o{ BkBe ;fs;zr ;Gk ;do tZb'I fwsh 27, 28 ngq?b ~ wBkJ/ rJ/ ykb;k ;kiBk fdt; ~ ;wogs ;wkrw dh nG{sg{ot ;cbsk ftu ;fj:'r d/D tkb/ e'w d/ ;/tkdkoK ~ F[eokBk ;wkrw eoe/ ;BwkBs ehsk frnk. fJ; s'I nbktk byBT{ Ffjo ftu nbr nbr y/soK ftu gzE dh ;/tk eo oj/ ;0 noftzdo f;zx e'jbh, ;0 wBihs f;zx sbtkV, ;0 uoBihs f;zx ;kjBh, ;0 e/0n?;0 ;oBk ns/ ;0 i/0n?;0 bkbh (gqXkB f;Zy n?i{e/FB n?Iv t/bc/no ckT{Iv/FB) ~ gzi fgnkfonK d/ BK s/ gzi ntkov d/ e/ ;BwkBs ehsk frnk. ;kfjZse ;/tk bJh @@gzikph ;[wB## d/ ;zgkde ;0 Bfozdo f;zx w'Irk ~ th @@GkJh r[odk; ntkov## Bkb fBtkfink frnk. j'I;bk ncikJh bJh r[o{ xo dh ehsh ;/tk ~ ;BwkBs ehsk ikDk Fbkxki'r j? fi; bJh gqpzXe ;0 ntsko f;zx, ;0 jogkb f;zx iZrh, ;0 joihs f;zx ns/ g{oh Nhw tXkJh d/ gkso jB. wjkB ioB?b ;odko iZ;k f;zx okwrVQhnkwjkB ioB?b ;odko iZ;k f;zx okwrVQhnkwjkB ioB?b ;odko iZ;k f;zx okwrVQhnkwjkB ioB?b ;odko iZ;k f;zx okwrVQhnkwjkB ioB?b ;odko iZ;k f;zx okwrVQhnk d/ iBw fdjkV/ ~ ;wogs ;wkrwd/ iBw fdjkV/ ~ ;wogs ;wkrwd/ iBw fdjkV/ ~ ;wogs ;wkrwd/ iBw fdjkV/ ~ ;wogs ;wkrwd/ iBw fdjkV/ ~ ;wogs ;wkrw byBT{ 19 wJh 2013 ~ :{0gh0 okwrVQhnk t/bc/ no n";';hJ/FB tZb'I f;Zy gzE d/ wjkB ioB?b iE/dko ;odko iZ;k f;zx okwrVhnK ih dk iBw fdjkVk r[od[nkok uzdo Bro fty/ wBkfJnk frnk fi; ftu wjkB r[owfs ftukoe frnkBh joftzdo f;zx, nbto tkb/ ns/ GkJh pbgqhs f;zx b[fXnkB/ tkfbnK d/ ehosBh iZE/ B/ fjZ;k fbnk. Gkoh frBsh ftu f;Zy ;zrsk B/ Fkwb j' e/ ehosB eZEk dk o; wkfBnk ns/ f;Zy fJfsjk; d/ ;[Bjo/ tofenK s'I ikD{ j'J/.r[o{ ek bzro ns[ZN toskfJnk frnk. r[o{ nwodk; ih dk gqekF T[s;tr[o{ nwodk; ih dk gqekF T[s;tr[o{ nwodk; ih dk gqekF T[s;tr[o{ nwodk; ih dk gqekF T[s;tr[o{ nwodk; ih dk gqekF T[s;t fwsh 23 wJh 2012 ~ fJfsjk;e r[od[nkok njhnkrzi byBT{ fty/ pVh FoXk ns/ T[s;kj Bkb wBkfJnk frnk fi; ftu GkJh G[fgzdo f;zx r[odk;g[oh, GkJh e[bdhg f;zx okik, GkJh ;[fozdo f;zx ykb;k ns/ GkJh tho f;zx ih d/ okrh iZE/ B/ nkgD/ wB'jo ehosB Bkb fBjkb ehsk. frnkBh irihs f;zx ikue ih B/ r[owfs ftukoK okjh ;zrsK ~ r[o{ wjkoki dh ;/X s'I ikD{ eokfJnk. fwsh 26 wJh 2013 fdB n?stko ~ r[od[nkok ;qh dFw/F ;fs;zr ;Gk okikih g[ow byBT{ fty/ th r[o{ nwodk; ih dk gqekF T[s;t pVh FoXk ns/ T[s;kj Bkb wbkfJnk frnk ns/ r[o{ ek bzro ns[ZN toZfsnk. ;zs'y f;zx S'eo dZyDh pfezx;FkfJo;zs'y f;zx S'eo dZyDh pfezx;FkfJo;zs'y f;zx S'eo dZyDh pfezx;FkfJo;zs'y f;zx S'eo dZyDh pfezx;FkfJo;zs'y f;zx S'eo dZyDh pfezx;FkfJo d/ gfjb/ d;skoXkoh w/no pD/d/ gfjb/ d;skoXkoh w/no pD/d/ gfjb/ d;skoXkoh w/no pD/d/ gfjb/ d;skoXkoh w/no pD/d/ gfjb/ d;skoXkoh w/no pD/ bzvB, 13 wJh 2013 ~ bzvB d/ gqf;ZX tehb ns/ e"I;bo ;0 ;zs'y f;zx S'eo dZyDh pfezxwFkfJo d/ gfjb/ d;skoXkoh f;Zy w/no u[D/ rJ/ jB. 2011 s'I p"so fvgNh w/no d/ nj[d/ #s/ ;/tktK d/D tkb/ ;0 S'eo 2007 ftu f}bQK e";bo pD/ ;B. fB:[esh s'I pknd whvhnk Bkb rZb eofdnK w/no ;zs'y f;zx S'eo B/ fejk w?~ y[Fh j? fe fJ; nj[d/ @s/ ;/tktK d/D dk w"ek fwfbnk j?, w?I pfezxwFkfJo d/ ftek; ns/ y[Fjkbh bJh g{oh e'fFF eoKrk. ;0 ;zs'y f;zx S'eo fwvb;?e; bkn ;[;kfJNh, B?FBb :{BhnB nkc J/FhnB ;N{v?IN;, u/ now?B nkc f;Zy fwFBoh ;[;kfJNh nkfd d/ nj[fdnK #s/ ofj e/ nfjw G[fwektK fBGkn u[Ze/ jB. fBT{}hb?Iv d/ nikfJp xo #s'I fwbhfBT{}hb?Iv d/ nikfJp xo #s'I fwbhfBT{}hb?Iv d/ nikfJp xo #s'I fwbhfBT{}hb?Iv d/ nikfJp xo #s'I fwbhfBT{}hb?Iv d/ nikfJp xo #s'I fwbh d;w fgsk dh gftZso feogkBd;w fgsk dh gftZso feogkBd;w fgsk dh gftZso feogkBd;w fgsk dh gftZso feogkBd;w fgsk dh gftZso feogkB brGr ;kY/ fsZB c[ZNh feogkB #u/ iVhnK B/brGr ;kY/ fsZB c[ZNh feogkB #u/ iVhnK B/brGr ;kY/ fsZB c[ZNh feogkB #u/ iVhnK B/brGr ;kY/ fsZB c[ZNh feogkB #u/ iVhnK B/brGr ;kY/ fsZB c[ZNh feogkB #u/ iVhnK B/ ehwsh s/ d[obZG XksKehwsh s/ d[obZG XksKehwsh s/ d[obZG XksKehwsh s/ d[obZG XksKehwsh s/ d[obZG XksK nkeb?Iv, 11 wJh 2013 ~ fBT{}hb?Iv d/ UNkr' nikfJp xo #u'I d;w gksFkj ;qh r[o{ r'fpzd f;zx ih Bkb ;pzXs fJe g[oksB s/ d[obZG feogkB fwbh j?. gsk bZrk j? fe brGr ;kY/ fszB [ZN bzph tZy-tZy ehwsh XksK dh pDh feogkB
  • 10. gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (8) www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013 wjkokik oDihs f;zx d/ s'F/ykB/ #u ;[F'fGs j[zdh ;h. d;w gksFkj dh gftZso feogkB bZGD s'I pnd fBT{}hb?Iv d/ fwT{}hnw #u/ f;Zy fJfsjk; Bkb ;pzXs j'o th F;so s/ t;sK fwbD dh ;zGktBk j?. e[M ;wK gfjbK fBT{}hb?Iv d/ f;Zy nkr{nK ~ UNkr' nikfJp xo #u f;Zy r[o{ ;kfjpkB Bkb ;pzXs F;soK d/ j'D ;pzXh ikDekoh fwbh ;h. nkeb?Iv s'I 1400 feb'whNo d{o fBT{}hb?Iv d/ d{i/ ;G s'I tZv/ Ffjo eqkJh;Nuou bkr/ g?Id/ g[oksB UNkr' fwT{Iihnw #u ;[gohw f;Zy ;[;kfJNh d/ nkr{ fJBQK F;soK dk gsk bkT[D bJh g[Zi/ ;B. ;qh r[o{ r'fpzd f;zx ih Bkb ;pzXs feogkB d/ Bkb e[M g[oksB d;skt/} th BZEh jB, fiBQK s'I T[; dh gqwkfDesk dk gsk brdk j?. gftZso F;so d/ doFB eoe/ nkJ/ ;[gohw f;Zy ;[;kfJNh d/ nkr{ dbihs f;zx, shoE f;zx nNtkb, jofizdo f;zx s' ;'~ fdnkbg[oh B/ dZf;nk fe fJ; feogkB ~ Gkos s'I nzro/ } 1911 #u fJzrb?Iv d/ fteN'ohnK n?bpN nikfJp xo #u b? e/ rJ/ ;B, fiE'I 1920 #u feogkB fBT{}hb?Iv d/ UNkr' nikfJp xo #u G/i fdZsh rJh, feT[Ife T[; t/ b/ fBT{}hb?Iv th f;ZX/ s"o #s/ poskBhnk ;kwoki d/ nXhB ;h. ;wfMnk iKdk j? fe d;w gksFkj Bkb ;pzXs feogkB wjkokik oDihs f;zx d/ s'F/ykB/ #u ;[F'fGs ;h, fi; ~ ]kb;k oki d/ gsB s'I pknd nzro/}K B/ nkgD/ ep}/ #u b? fbnk ;h. feogkB d/ Bkb @B?FBb fJz;NhfuT{N nk f;Zy ;NZvh} fdZbh* d/ w[yh vk0 wfjzdo f;zx dh T[; t/b/ dh fuZmh BZEh j?, fi; ftu T[BQK B/ gqwkfDs ehsk j? fe fJj gftZso F;so ;qh r[o{ r'fpzd f;xz ih dk j?. fJ; gftZso feogkB ftu b'jk, fgZsb, pok;, ro/v p?bN s/ j'o eJh d[obZG XksK Bkb whBkekoh ehsh j'Jh j?. ow/F f;zx no'Vk bfjzd/ gzikp dhow/F f;zx no'Vk bfjzd/ gzikp dhow/F f;zx no'Vk bfjzd/ gzikp dhow/F f;zx no'Vk bfjzd/ gzikp dhow/F f;zx no'Vk bfjzd/ gzikp dh n;?Ipbh #u/ gfjbk f;Zy w?Ipon;?Ipbh #u/ gfjbk f;Zy w?Ipon;?Ipbh #u/ gfjbk f;Zy w?Ipon;?Ipbh #u/ gfjbk f;Zy w?Ipon;?Ipbh #u/ gfjbk f;Zy w?Ipo nzfwqs;o, 13 wJh 2013 ~ ;0 ow/F f;zx no'Vk ~ gkfe;skBh gzikp dh n;?Ipbh #u gfjb/ f;Zy w?Ipo ti'I Bkw}d j'D dk wkD jk;b j'fJnk j?. ;0 no'Vk ~ gkfe;skB ftu j'JhnK u'DK d"okB i/s{ ojh gfe;skB w[;fbw bhr (Btk}) tZb'I Bkw}d ehsk ik fojk j?. bkj"o s'I ;0 ow/F f;zx no'Vk B/ dZf;nk fe w[;fbw bhr tZb'I gkfe;skB d/ ;{pk gzikp s'I T[BQK ~ nZi jh gq'ftzFBb n;?Ipbh dk w?Ipo Bkw}d eofdnK 21 fdBK #u nkgDk nj[dk ;zGkbD bJh g/FeF ehsh rJh j?, fi; ~ T[BQK gqtkB eo fbnk j? ns/ T[j fJj wkD gqkgs eoB tkb/ gfjb/ f;Zy jB. ;0 jw/F f;zx no'Vk gkfe;skB r[od[nkok gqpzXe ew/Nh d/ iBob ;eZso j'D d/ Bkb-Bkb gkfe;skB #u xZN frDshnK d/ e"wh efwFB d/ ;orow w?Ipo th jB ns/ fgSb/ eJh ;kbK s'I w"}ki ckT{Iv/FB BKn dh ;wki ;/th ;z;Ek d/ ;hHJhHUH ub/ nk oj/ jB. Btk} Fohc d/ iÎdh fgzv ikshBtk} Fohc d/ iÎdh fgzv ikshBtk} Fohc d/ iÎdh fgzv ikshBtk} Fohc d/ iÎdh fgzv ikshBtk} Fohc d/ iÎdh fgzv iksh T[wok ªu iFB dk wkj"bT[wok ªu iFB dk wkj"bT[wok ªu iFB dk wkj"bT[wok ªu iFB dk wkj"bT[wok ªu iFB dk wkj"b yv{o ;kfjp, 12 wJh- gkfe;skB ftu j'Jhnk_ u'Dk_ ftu ghHn?wHn?bH (n?B) gkoNh dh j'Jh fJfsjk;e fiÎs ªs/ gkoNh d/ w[yh Btk} Fohc d/ iÎdh fgzv iksh T[wok fty/ b'ek_ tZb'_ bZv{ tzv/ rJ/ ns/ Y'b d/ vÎr/ ªs/ GzrV/ gkJ/ rJ/ fJ; w"e/ Btk} Fohc d/ g[oksB xo fiE/ r[od[nkok ;kfjp pfDnk j'fJnk j?, ftu w[Îy rqzEh fJzdoihs f;zx tZb'_ Btk} dh uVQdh ebk bJh nodk; ehsh rJh Btk} Fohc dh gkoNh dh fiZs dhnk_ ypok_ s'_ pknd nZi iksh T[wok fty/ xo- xo ftu y[Fh dk wkj"b d/fynk frnk Btk} Fohc d/ fgsk whnk_ w[jzwd Fohc yv{o ;kfjp s'_ 7 feb'whNo d{oh ªs/ ;fEs fgzv iksh T[wok d/ t;Bhe jB d/F dh tzv s'_ pknd fJ; gfotko d/ gkfe;skB ikD d/ pkti{d T[; dk fgzv Bkb w'j pfDnk fojk ns/ fJj gfotko fJ; fgzv ftu nkT[_dk ik_dk fojk j? whnk_ w[jzwd Fohc d/ pugB d/ d';s wZ;k f;zx B/ ªnihsª Bkb rZbpks eofdnk_ dZf;nk fe nZi T[; d/ :ko d/ bVe/ tZb'_ gkfe;skBh u'Dk_ ftu fiZs gqkgs eoe/ shih tko gqXkB wzsoh pDB dh fsnkoh dh rZb ;[De/ T[; B{z nkgDh :koh d/ g[okD/ fdB u/s/ nk rJ/ jB T[; B/ fejk fe id T[; d/ :ko dk bVek Btk} Fohc gqXkB wzsoh dh e[o;h ªs/ p?m/rk sk_ T[j fgzv ftu ftnkj torh y[Fh wBkT[Dr/ fJ; w"e/ fgzv d/ ofjD tkb/ pbftzdo f;zx ;zX{, :{E nkr{ fdbpkr f;zx, vkH fdbpkr f;zx, joihs f;zx ;ogzu, nkfd jk}o ;B.
  • 11. gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (9) www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013 s? iBws r[owfs pqjw[ gSkfDTs? iBws r[owfs pqjw[ gSkfDTs? iBws r[owfs pqjw[ gSkfDTs? iBws r[owfs pqjw[ gSkfDTs? iBws r[owfs pqjw[ gSkfDT r[o{ ;kfjpkBK B/ nkgDh T[;ss ftZu nkgD/ w[y'I e'Jh th puB TukoB eoe/ pkDh ftZu doi BjhI ehsk, ;fsr[oK B/ sK nkgD/ nkg ~ pkDh ftZu Bhu, w{oy, ngokXh r[D jhB r[Bjrko nkfd fbfynk j?, fco th ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ftZu 2 pkDhnK n?;hnK jB i' r[o{ ;kfjp dh T[;ss ftZu jB. okwebh okr ftZu gftZso nze 966 s'I 968 sZe GkJh pbtzv s/ ;Zsk ih dh tko fi; dhnK 8 gkT[VhnK jB, d{ih pkDh gftso nze 1389 s'I 1409 sZe GZNk d/ ;ZtJhJ/, fJjBK d't/I pkDhnK ftZu r[o{ ;kfjpK dh T[;ss j?. r[o{ noi[B d/t ih dh T[;ss ftZu GZN eb;jko ih nkgD/ gfjb/ ;ZtJhJ/ ftZu fbyd/ jB- r[o okwdk; xfo, ehnT[ gqrk;k.. ;rb wB'oE g{oh nk;k.. s?, iBws r[owfs pqjw[ g[SkfDT[.. ebQ i'fV eo, ;[i; tykfDU.. fJj fBok T[gwk tke jh Bjh, fJfsjk;e ;ukJh j?, (r[o{) noiB d/t ih gfjb/ r[o{ ;B i' r[o{ ;tko/ tksktoB ftu gb oj/ ;B, fiBQK ~ izwfdnK jh r[owfs dh r[Vsh fwbh ;h. (r[o{) noiB d/t ih s'I gfjbK fe;/ th r[o{ ;kfjp ih dk iBw n?;/ gfotko ftZu, n?;/ tksktoB ftZu BjhI j'fJnk fiZE/ r[owfs dh rZb j[zdh j't/. r[o{ BkBe d/t ih dk iBw pkpk wfjsk ekb{ ih d/ xo j'fJnk, i' fjzd{ yZsoh ;B, r[o{ BkBe d/t ih d/ iBw t/b/ T[j ;kohnK o;wK j'JhnK i' fjzd{nK d/ xo j[zdhnK jB, feT[fe T[; t/b/ f;Zyh dk gquko BjhI ;h, r[o{ BkBe d/t ih B/ f;Zyh dh BhIj oye/ f;Zyh ~ gqukfonk. d{i/ gksFkj r[o{ nzrd d/t ih dk iBw pkpk c/o{ wb ih d/ xo j'fJnk, i' d/th g{ie ;B, fgsk dh soQK GKJh bfjDk ih th d/th d/ g{ikoh pD/, go id GkJh i'X ih e'b' pkDh ;[Dh sK 17 ;kb dh T[wo ftZu r[o{ BkBe d/t ih dh FoB eosko g[o nkJ/ sK r[owfs d/ XkoDh pD/. shi/ r[od/t r[o{ nwodk; ih B/ 62 ;kb dh T[wo sZe shoEk s/ fJFBkB ns/ eoweKv ehs/, go id'I phph nwo' ih s'I r[opkDh ;[Bh sK r[o{ nzrd d/t ih dh FoB yv{o ;kfjp nkJ/ sK r[owfs XkoB ehsh yv{o ;kfjp 11 ;kb n?;h xkb xkbh fe 74 ;kb dh T[wo ftZu r[orZdh dh fizw/tkoh T[jBK ~ gqkgs j'Jh. fJ;/ soQK r[o{ okwdk; ih 11 ;kb dh T[wo ftu r[o{ nwodk; ih dh FoD nkJ/ ns/ Bdo eow pkd ftZu ik e/ j'Jh ;h. fBo'b (r[o{) noi[B d/t ih jh ;B fizBK ~ iBw s'I jh r[owfs dh r[Vsh gqkgs j'Jh, feT[Ife T[; ;w/I T[BQK d/ BkBk Fqh r[o{ nwodk; ih r[orZdh s/ ;[F'fGs ;B. r[o{ noi[B d/t ih T[BQK dh r'd ftu jh gb/. fgsk (r[o{) okwdk; ih r[o{ xo ftZu nEkj ;/tk f;woB eod/ ;B. wksk GkBh ih (r[o{) noi[B d/t ih ~ f;Zyh fdqV eokT[d/ ofjzd/ ;B ns/ jw/Fk jh nkFhF d/zd/ ;B, i' r[o{ noi[B d/t ih B/ pkd ftu' r{ioh okr ftZu Fpd doi ehsk - fi;[ f;wos ;fG febfty Bk;fj, fgsoh j'fJ T[Xko'.. ;' jfo jfo s[w ;d jh ikgj[, ik ek nzs[ B gko'.. 1.. g[sk wksk eh nk;h;.. fBwy B fp;oT s[w eT jfo jfo, ;dk Gij[ irdh; ..1.. ojkT[.. (gftsZo nze 496) n?;k tksktoD BkBk ;qh r[o{ nwodk; ih r[o{ ;B, fgsk (r[o{) okwdk; ih f;Zyh dh ewkJh eo oj/ ;B ns/ wksk GkBh ih f;Zyh ftZu gogZe ;B, fJjh ekoD ;h fe (r[o{) noiB d/t ih ~ iBw s'I jh r[owfs dh y[oke fwbh, fi; eoe/ (r[o{) noiB d/t ih B/ iBw s'I jh pqjw ~ gSkfBnK, r[owfs dh y[oke okjh nkg ih B/ Grsh d/ i'r ~ fuZs fbnk, fJ; ][oke okjhI gowkswk ~ o;Bk s/ t;kfJnk ns/ Fpd r[o{ ~ gqrN ehsk GZN ebQ;jko ih fbyd/ jB - Grfs i'r e' i?stko[ jfo iBe[ T[gk:T[.. ;pd[ r[o{ goekf;U, jfo o;B p;k:T[.. fr0 joftzdo f;zx r[0 ;do, byBT{
  • 12. gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (10) www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013 wkBtsk d/ d/td{s - ;qh r[o{ nioB d/t ihwkBtsk d/ d/td{s - ;qh r[o{ nioB d/t ihwkBtsk d/ d/td{s - ;qh r[o{ nioB d/t ihwkBtsk d/ d/td{s - ;qh r[o{ nioB d/t ihwkBtsk d/ d/td{s - ;qh r[o{ nioB d/t ih nihs f;zx, byBT{ r[o{ noiB d/t ih, ;'Yh gksFkj ;qh r[o{ okwdk; ih d/ ;p s'I S'N/ ;g[sq ;B, nkg dk nkrwB wksk GkBh ih dh e[y'I ;B 1563 ~ r'fJzdtkb fibk soB skoB fty/ j'fJnk. nkg ih d/ d' tv/ Goksk, gqEh uzd ns/ wjkd/t ih ;B. pugB ftu nkg ~ BkBk r[o{ nwo dk; ih dh r'd ftu y/vB dk ;[Gkr gqkgs j'fJnk ns/ r[o{ nwodk; ih s'I to fwfbnk ;h d'fjsk pkDh dk p'fjEk - fi; s'I ;ze/s fwbdk j? fe nkg ih dk o[MkB pkDh tb pj[s nbg nt;Ek s'I ;h. fJ; dh gq'Vsk GN nkgDh pkDh ftu eod/ jB L @@s? iBwfs r[owfs pqjw gSkfBT## nkg ih dk ftnkj fgzv wT{ (fcb'o) GkJh ;zrs okfJ dh ;g[sqh wksk rzrk ih Bkb j'fJnk, ;B 1581 ftu fgsk r[o{ okwdk; ih B/ nkg ih ~ r[orZdh ;'gh. gzuw r[od/t B/ ;zs'y;o ns/ okw;o d/ nX{o/ ezwK ~ ;zg{oB eokfJnk ns/ @@ue okw dk;## dk BK @@nfwqs;o## ofynk Bkb jh nzfwqs;o ;o'to d/ ftueko ;qh jowzfdo ;kfjp dh T[;koh eotkJh ns/ gzE ~ fJe e/Idoh ;EkB nofgs ehsk. nkg ih B/ 30 okrK ftu 2218 Fpd T[ukoB ehs/, nkg ih dhnK w[y pkDhnK ;[ywBh ;kfjp - rT[Vh okr nze 262-292 pkoj wkjk - wKM okr nze 133 s'I 136 pktB nyoh r[Dtzsh - ;{jh okr nze 763 nzi[bhnK - wko{ okr nze 1019-20 fpojV/ - nk;k okr nze 431-32 ns/ 6 tkoK jB. nkgD/ r[o{ ekb ftu nkg B/ soB skoB, eoskog[o, S/ojNk s/ jor'fpzd g[o Bro t;kJ/ ns/ soB skoB fty/ fgjbk e'jVh nkFow ;Ekfgs ehsk. ;p s' w[y ns/ nd[sh d/B (fgU[ dkd/ dk yikBk) ;ko/ r[o{ ;kfjpK dh pkDh d/ Bkb jh r[o{ ;kfjpK d[tkok fJefsqs Grsk dh pkDh ~ pV/ ;'jD/ Yzr Bkb, okrK d/ nB[;ko, Szd ekft nB{;ko ns/ ftnkeoD nB{;ko ;'X e/ fJe tv neko d/ rqzE o{g ftu ;zgkfds ehsk fi; ~ g'Eh ;kfjp efj e/ ;fsekfonk frnk. fJj fJe nkb'fee ns/ p/fw;kb rqzE j? fi; ftu fSnK r[o{ ;kfjpkB dh pkDh d/ Bkb jh w[;fbw gho, F/y ohd ih, Grs GhyB ih d/ Bkb oftdk; ih (uwko), ;?B ih (BkJh), epho ih (i[bkjk) ns/ Bkwd/t ih (ShpK$egV/ orzD ns/ X'D tkbk) BhthnK iKsk d/ Bkb jh T[u e'fN d/ pqkjwDk i? d/t ih, okwk Bzd ns/ ftdtkB GNPK dh ouBktK ~ T[fus EK d/ e/ T[BK ;p ouBktK ~ r[opkDh j'D dk wkD pyfFnk. ysoh pkjwD F{d t?;ysoh pkjwD F{d t?;ysoh pkjwD F{d t?;ysoh pkjwD F{d t?;ysoh pkjwD F{d t?; T[gd/F uzj[ toBk e' ;KMk.T[gd/F uzj[ toBk e' ;KMk.T[gd/F uzj[ toBk e' ;KMk.T[gd/F uzj[ toBk e' ;KMk.T[gd/F uzj[ toBk e' ;KMk. ;qh r[o{ rqzE d/ T[gd/F fiE/ uzj[ toBk b/Jh jB T[E/ rqzE d/ ouBkeko T[gd/Fe (Grs iB) th uzj[ toBk s'I jh jB. fJ; rqzE dh j'o yk; ftF/Fsk fJj j? fe j'oBK Xkofwe rqzEk dh soK r[o{ rqzE ftu fe;/ r[o{, wjkg[oy ik ntsko pko/ e[M BjhI fbfynk fJ; ftu fJefsqs ;koh pkDh T[; eosk g[oy, gowfgsk, nekb g[oy i' ;opfBtk;h j? ns/ ntBkFh j?, T[;d/ r[Dk dh, T[; dh Fesh dh T[gwk gqFz;k d/ Bkb jh uzr/ ;wki dh T[;koh b/Jh, uzr/ wB[y dh f;oiD b/Jh, uzr/ nkuoD dk XkoDh fet/ pfDnk ik ;edk j? ns/ T[; gotdrko dh y[Fh dk gkso fet/ pfDnk ik ;edk j? df;nk frnk j? - fJ;d/ Bkb jh ;wki ftu ftnkgs e[ohshnK, p[fonkJhnK pko/ ;'Mh ns/ T[BK s'I fet/I fBtosh fwb ;edh j?, fJ; pko/ ;/XK fdshnK rJhnK jB. ;qh r[o{ noiB ;kfjp dk ;zrsk d/ Bkb-Bkb nkw b'ekJh Bkb, fwbtosB gq/w ns/ pkDh d/ gquko g;ko d/ ekoD nkw b'eK ftu pj[s ikrfosh nkJh, cb;o{g b'eK ftu fiE/ iksK d/ ftseo/ xN j'J, T[E/
  • 13. gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (11) www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013 nkw b'eh, Fk;e tor d/ nfsnkukoK, d/ fto'X ftu fJeZm/ j'D br/, T[BK ftu ;KM g?D br gJh. T[sfbnK ;kohnk uzrhnK rZbK Fk;eK, j[ewokBk ns/ ny'sh Xow d/ nkr{nK, gzfvsK, w'bthnK, pqkjwDk ~ fet/ ok; nk ;edhnk fJj ;ko/ r[o[ xo d/ fto'Xh j' rJ/ ns/ fBs BthnK ukbK okjh ;oeko/ dopko/ u[rbhnK eo-eo e/ ftT[IsK xVd/ fe fetI/ r[o{nK d/ fJ; T[;ko{ T[gokb/ ftu o'V/ nNek e/ fJ; gquko ~ mbQ gkJhJ/. fJBK fJoFkb{ fto'XhnK d/ nkr{ ;B, phopb, uzd{, F/y n?jwd ;ojdh ns/ F/y p[ykoh. d{i/ gk;/ T[j njzekoh eth (Si{, ghb{, ekjBK ns/ Fkj j[;?B) ;B fiBk dhnk ouBktK ~ ;kfjpK B/ gqtkB BjhI ;h ehsk ns/ ;ps'I Bidheh ns/ xo dk jh fto'Xh tZvk Gok fgqEh uzd fijVk r[o{ ;kfjp dh w[ykbcs ftu j[ewokBK dk V'bhu[e pD frnk ;h. nkfyo fto'Xh nkgDhnK ukbK ftu, nkgD/ wB;{p/ nB{;ko ;cb j' rJ/ ns/ je{ws B/ r[od/t ;qh r[o{ noiB d/t ih ~ e/JhI M{m/ fJbikw brk e/ ns/ pkrh eoko d/ e/ frocsko eo fbnk ns/ :k;k ekB{B nB{;ko nwkBthn s;hj/ d/ e/ r[o{ ;kfjp ~ ;B 1606 ftu bkj'o fty/ Fjhd eo fdsk frnk. fiE/ j[D r[od[nkok v/nok ;kfjp ;[F'fGs j?. don;b gzuw gksFkj d/ ;zw/I se f;Zyh dh bfjo dk gq;ko ns/ gquko fJ; jd se tX u[ek ;h fe ;zw/I d/ jkew ns/ ;wekbh Xow, f;Zyh ~ b'e bfjo ti'I t/yD br/ ;B ns/ b'e bfjo th nfijh i' fe F'f;s ns/ ;[szosk dk gq;zr f;oi ojh j't/, Bshi/ r[od/t ~ e[opkBh d/Dh gJh, go T[BK dh Fjkds B/ fJzBebkp fbnk fdsk Grsh dh fJ; bfjo ftu fJe BtK w'V fbnk fdsk fijVk ;zs f;gkjh ns/ whoh-ghoh d/ o{g ftu T[; fJbkjh g?rkw ~ T[; @;dk ;u Bkw# ~ j'o i'F Bkb gquko e/ b'ekJh ~ gqwkswk Bkb i'VB brk. gzi fgnkb/ gzi gho Smw gho p?mk r[o Gkoh noiB ekfJnk gbN e/ w{os jfo r'fpzd ;tkoh.. db GziB r[o ;{owk tv i'Xk pj[ goT[gekoh. u[ok;h dh :kd ~ ;wogsu[ok;h dh :kd ~ ;wogsu[ok;h dh :kd ~ ;wogsu[ok;h dh :kd ~ ;wogsu[ok;h dh :kd ~ ;wogs w[es;o ftZu fco fwbKr/w[es;o ftZu fco fwbKr/w[es;o ftZu fco fwbKr/w[es;o ftZu fco fwbKr/w[es;o ftZu fco fwbKr/ fszB ;" ;kb d/ brGr, nZi phs u[Ze/ B/ ;kb, w/oh e"w s/ Xow w/o/ dk, w[V T[j j'fJnk jkb. ukbQh f;Zy i' nzB gkDh dh, s'N BjhI ;h ;fjzd/, s{z BjhI r[o{ n;hI BjhI u/b/, d;w fgsk ~ efjzd/. Sfvnk T[d'I nBzd g[oh ~, r[oK ;h n"y/ j' e/, ;o;k ftZu ;G o[VQ rJ/ ;B, ;kfjs d/ ;XoK j"e/. uwe"o s/ ;ojzd #u T[jBK, u"-w[yhJ/ ;h pkb/, wksk r[ioh s/b j? gkT[Idh, Go Go gbhnK jkb/. wkShtkV/ d/ ftZu ;[Zsk, dhB d[Bh dk tkbh, ;G e[M tko fdZsk j? Gkt/I, M'bh Goh j? jkbh. pkJhXko d/ oki/ nZi, jofwzdo s/ XkJ/. nBzdg[oh d/ ;Z[s/ gops, T[jBK nkD irkJ/. nZi gkDh dh G[Zy d/ wko/, eJh s[o rJ/ jZE T[mk e/, jofwzdo, nekb s]s ~, s[o rJ/ fgZm fdyk e/. ;kfjs y}kBk, s'FkykBk, fJjBK nZr dh G/Nk ehs/, Fkjh s'gK nekb s]s nZi, ehsk chs/ chs/. wkJh Gkr' fcNekoK gkT{.. sK fco ukbD j'J/, w[es;o ftZu fco fwbKr/, iK ihd/I iK w'J/. nihs f;zx okjh
  • 14. gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (12) www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013 f;Zy Xow s/ f;Zyh ihtB dk gq/oe s/ gqukoe fJe rohp feosh f;Zy (;Zuh eEk)f;Zy Xow s/ f;Zyh ihtB dk gq/oe s/ gqukoe fJe rohp feosh f;Zy (;Zuh eEk)f;Zy Xow s/ f;Zyh ihtB dk gq/oe s/ gqukoe fJe rohp feosh f;Zy (;Zuh eEk)f;Zy Xow s/ f;Zyh ihtB dk gq/oe s/ gqukoe fJe rohp feosh f;Zy (;Zuh eEk)f;Zy Xow s/ f;Zyh ihtB dk gq/oe s/ gqukoe fJe rohp feosh f;Zy (;Zuh eEk) ;[ikB f;zx;[ikB f;zx;[ikB f;zx;[ikB f;zx;[ikB f;zx GkJh s/ik f;zx fdZbh izeFB T[Zs/ fNeNK fwbD tkbh pkoh nZr/ d{o sZe fNeNK b?D tkfbnK dh bkJhB bZrh j'Jh ;h. pkoh y[ZbQh T[jd/ pkjo yb"sk fJe fjzd{ tho, id'I fNeN b?D bZrk, T[jd/ e'b fszB o[gJ/ xZN ;B, feT[Ife fdB/ T[j yohddk youdk s/ yKdk-ghIdk ofjD eoe/ feokJ/ bJh o[gJ/ tZyo/ oZyD/ G[Zb frnk ;h. go fNeN d/D tkb/ pkp{ B/ T[j~ fejk i/ g?;/ g{o/ BjhI sK pkoh nZr' jZN ikJ/ d{i/ w[;koK ~ fNeN b?D dJ/. go T[jB/ gq/FkB fijk j' e/ nkgD/ fgZS/ yb"s/ fJe ;kd/ s/ ;kXkoB fij/ f;Zy tZb t/fynk. T[j f;Zy T[jdh T[dk;hB sZeDh ~ t/y e/ dodtzd fijk j' frnk s/ jZE ftu cfVnk d; o[gJ/ dk B'N T[j~ d/ e/ efjD bZrk, @@s[;hI fNeN b? bU.## T[j fjzd{ tho fNeN b? e/ s/ ;Zs o[gJ/ jZE ftu cV e/ bkJhB s'I pkjo yV' frnk s/ id'I T[j f;Zy fNeN b? e/ nkfJnk sK fjzd{ tho B/ T[jdk XzBtkd eoe/ ;Zs o[gJ/ T[j~ w'VB/ ukj/ go f;Zy B/ fejk, @Gok ih s[jkv/ e'b g?;/ i' BjhI fNeN s[;K ekjBg[o dh bJh j?. bzw/ o;s/ d/ you bJh b'V g?Dr/, fJj o[gJ/ s[;hI Bkb b? ikU.## f;Zy dh T[dkosk s/ jwdodh nZr/ T[j fjzd{ tho okfizdo e[wko B/ jZE i'V/ s/ ;h; fBtkfJnk s/ ;Zs o[gJ/ nkgDh i/p ftu gk e/ g[ZfSnk, @@nkg dk BK eh j? s/ xo feZE/ j? <## @@w/ok xo s/ BK g[ZSD dh nkg ~ fJ; t/b/ eh b'V g? rJh j? <## @@ih w?I fJj o[gJ/ wBhnkovo eoKrk s[jk~.## @@BjhI, BjhI, fJj ;G o[gJ/ dksko tkfjr[o{ d/ fdZs/ nkg d/ s/ w/o/ ;KM/ jh jB.## @@;odko ih ! e[ZM th j? w?~ nkgDk BK s/ gsk }o{o dZ;'.## @@w/ok BK ;[ikB f;zx j?. wzvh vZptkbh ftu ofjzdk jK.## @@nkg eh ezw eod/ j' <## @@S'b/ e[bfunK dh SkpVh bkT[Idk jK.## okfizdo B/ ;[ikB f;zx ~ ebkt/ ftu x[ZN fbnk s/ fejk, @UfJ nwho fdb d/ wkbe, w/o/ rohp tho @ w?I e[opkB s/oh T[dkosk s'I, Foks s'I s/ jwdodh s'I. okfizdo nK;{nK dhnK GohnK nZyK Bkb nkgDh rZvh #s/ uVQ frnk. wjhBk d' wjhB/ bzx rJ/. okfizdo B/ wBhnkovo Bk ehsk, T[jdk fdb ;[ikB f;zx ~, fJe t/oK fco fwbD ~ eodk ;h. T[j eko'pkoh nkdwh ;h, T[j~ g?;/ dh e'Jh xkN BjhI ;h s/ fJe fdB T[j ;[ikB f;zx ~ fwbD wzvh vZptkbh bJh uZb fgnk. T[j o/bt/ ;N/FB s'I Ffjo ~ ik fojk ;h fe ;Ve ezY/ S'b/ e[bu/ dh SkpVh bkJh p?mk ;[ikB f;zx T[j~ fdZf;nk. ;[ikB f;zx e'b th o/bt/ dhnK fNeNK t/uD tkbh pkoh nZr/ yb's/ pzfdnK fizBh GhV yb'sh ;h. id'I S'b/ e[bu/ ykD tkfbnK dh GhV e[ZM xNh, okfizdo B/ nZr/ j' e/ ;[ikB f;zx nZr/ jZE i'V/. nZr'I ;[ikB f;zx B/ th pV/ nkdo Bkb jZE i'V/ go fejk ;[fDnK e[S BjhI. MZN e[ fgS'I okfizdo B/ fejk, @@tho ih ! w?~ gSksk i/ fe BjhI <# @@BjhI ih ! w?I BjhI gSkD ;fenk, s[;hI nkg jh dZ; fdU## ;[ikB f;zx B/ okfizdo tZb rj[ Bkb sZe e/ nkfynk. fJj ;[D e/ okfizdo dk fjodk fyVQ frnk, ;'uD bZrk fJj fBFekwsk, fJj dodtzdh s/ Gbk eoe/ G[bk d/Dk, fej' fijh d/tsk F];hns Bkb w/ok tkj g? fojk j?. i' e[M fJjd/ nzdo j? T[j jh pkjo dk toskok j?. okfizdo, ;[ikB f;zx d/ e'b jh p?mk T[jdh jo fJe joes, jo fJe ndk s/ jo fJe p'b ~ ;[Ddk, ikudk s/ goydk fojk. ;[ikB f;zx g{o/ ;[Zuw, ;ziw, ;ze'u s/ ;G: FpdK Bkb nkgD/ rkjeK Bkb toskU eo fojk ;h. T[jdk ihtB okfizdo ~ ;Zuh w[Zuh @r[D uzfrnkJhnK ss[# dh @fwms[ BhthI# dk Bw{Bk ikgD bZrk. J/B/ ~ gVQ/-fby/, ;{fNv p{fNv f;Zy B"itkB ;[ikB f;zx gk;'I S'b/ e[bu/ b? e/ ykD bZr gJ/. o/b s'I T[Zsoh fJe phph, fi; d/ fJe pkb e[ZSV ;h s/ fJe T[Irbh bkfJnk j'fJnk ;h, nkJh s/ T[; B/
  • 15. gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (13) www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013 d; g?;/ ;[ikB f;zx ~ d/ e/ fejk L @@thok fJe e[buk s/ S'b/ w?~ th d/j.## @@G?DK gzi g?;/ j'o d/j.## @@thok, w/o/ e'b sK j'o g?;/ j? BjhI. fpBK j'o gzi g?;/ bJ/ ;[ikB f;zx B/ e[buk s/ S'b/ T[j~ d/ fdZs/. e[buk b? e/ phph nkgD/ e[ZSV u[Ze/ w[zv/ ~ ytkT[D bZr gJh go T[Irbh bZrk w[Zvk, gfjbK o'D bZr fgnk s/ fco }whB T[Zs/ b/ND bZr fgnk. ;[ikB f;zx B/ fJe e[buk s/ S'b/ d{i/ w[zv/ bJh th phph ~ d/ fdZs/. phph B/ fejk, @@thok, w?I gfjb'I th dZf;nk j? w/o/ e'b j'o g?;/ j? BjhI.## @@e'Jh BjhI G?Dk, pZuk i' j'fJnk, pZu/ ;kfonK d/ ;KM/ j[zd/ jB## ;[ikB f;zx B/ nkfynk. e[bu/ yKd/ d't/I f;Zy nkg' ftu nzr/q}h ftu rZbhI bZr gJ/. fJe B/ fejk, @@GJh SkpVh tkbk sK pVk uzrk nkdwh j?.## fJj ;[ikB f;zx B/ ;[D fbnk s/ nzrq/}h ftu jh T[jBK f;Zy B"i[nkBk ~ nkfynk, @@;odko ih, uzfrnk ~ ;G uzr/ jh fd;d/ j[zd/ jB.## d{i/ f;Zy B/ fejk, @@tkjHHHH pVk jh w[Bkf;p s/ ;G: itkp j? s/ fco j?okBh fJj fe fJsBh uzrh soQK nzr/q}h ikDB tkbk, fJj ;odko, SkpVh t/udk j?.## ;[ikB f;zx fco p'b T[Zfmnk, @@;odko ih, ;kv/ f;ZyK d/ ftXkB ftu fJj w[Bkf;p s/ ;G: itkp fJ;/ soQK fbfynk j'fJnk j?## fit/I nkg Gbk ;G ir Gbk, Gbk ;G e' nto/y/. nkg p[ok ;G ir p[ok, ;G e' p[ok p[o/ d/ b/y/.. (GkJh r[odk; ih) @@tkj tkj, ;odko ih ! ewkb eo fdZsh i/, @@fJj nkyd/ j'J/ d't/I f;Zy ub/ rJ/.## phph th s[o rJh. okfizdo B/ fco ;[ikB f;zx ~ w[]kfsp eoe/ fejk L @@;[ikB f;zx ih, e[M fdB j'J/ s[;hI fdZbh izeFB s/ fe;/ w[;kfco ~ d; o[gJ/ fNeN yohdD bJh fdZs/ ;B <## ;[ikB f;zx fJj ;[De/, S/sh Bkb efjD bZrkL @@s[;hI w/o/ T[j tho j', wk eoBk gfjbK w?I nkg ~ gSkD BjhI ;K ;fenk.## okfizdo B/ d; dk B'N ;[ikB tZb tXkfJnk go ;[ikB f;zx B/ fejk L @@BKj ih ! s[;hI w/oh fJj y[Fh pDh ofjD fdU, fJj o[gJ/ s[jkv/, w/o/ s/ j'o b'VtzdK d/ ;KM/ jB.## okfizdo fco GohnK nZyK Bkb, ;[ikB f;zx ~ fBokF Bk eoB dh ]kso nkyD bZrk L @@w?~ fco e'Jh j'o ;/tk dZ;' <### @;/tk# tho ih ! ;/tk fJj' jh j? i' s[;hI w/oh rZb wzB bJh j? s/ w?I fpB? eoK fe fJe wjkB nkswk nkgD/ wjkB ekft @okDk ;{os f;zx# BK dh g[;se ftu fJ; soQK nzfes eo rJh j? fit/I ;/tk ikDj[ nkfd f;yh ihD dk. ;/tk ikDj[ wZX f;yh Xow dk. ;/tk ikDj[ nzs f;yh eow dk. ;[ikB f;zx s'I T[gobhnK, GkJh ;kfjp vkeNo tho f;zx ih fbys, ;/tk pko/ fJj gzeshnK ;[De/ ;fjiXkoh okfizdo e[wko efjD bZrk, @@tkj tkj w/o/ fgnko/ tho ;[ikB f;zx ih, s[;hI s/ w?I d't/I fJe sho d/ ftzB/Q j'J/ jK## T[jdk e'wb fjodk fco fc; fgnk s/ B/so ;/ib j' rJ/. ;[ikB f;zx B/ pVh T[sktb Bkb g[ZfSnk L @@feT[I tho ih, eh rZb j? <## okfizdo B/ fejk L T[;hI wjkB nkswk d/ eEB nB[;ko, ;hB/ fyZu fiBQK B/ ykXh Uj eo nkokw BjhI pfjzd/. B/j[z tkb/ B?DK dh BhIdo T[j fdB/ oks gJ/ tfjzd/. go w?~ fJe rZb dZ;' fe s[;hI J/B/ gVQ/ fby/ j' e/ SkpVh feT[I t/u' < s[jkvh skbhw fesBh j?. @@ih w?I phHJ/H jK, fpibh d/ dso ftu eboe bZrk ;K go UE/ fcN Bk nk ;fenk.## @@feT[I fe; rZb'I <## okfizdo B/ g[ZfSnk L @@b'eK ~ e[B?eFB s/ wfjew/ tb'I fdZshnK j'o fon?sK ;j{bsK d/D bJh nkgD/ tor/ jh rohpK dh @uwVh T[X/VBh# g?Idh ;h, fJ; eoe/ w?I fJ; eboeh ~ wZEk N/e nkfJnk jK## ;[ikB f;zx B/ fejk. fJj ;[De/ okfizdo p'b Bk ;fenk. pj[sk dqt frnk. ;[ikB f;zx Bkb jZE fwbkfJnk s/ o/bt/ ;N/FB ~ s[o fgnk.
  • 16. gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (14) www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013 pkpk ;kfJz;dkBK dk th fgskwk ;hpkpk ;kfJz;dkBK dk th fgskwk ;hpkpk ;kfJz;dkBK dk th fgskwk ;hpkpk ;kfJz;dkBK dk th fgskwk ;hpkpk ;kfJz;dkBK dk th fgskwk ;h id'I w?I r[o{ BkBe ih j'oK dk ebkw, @@nopd Bopd X[zX{ekok.. XofD B rrBk j[ew ngkok..** gfVQnk sK Xz[d{ekok (CloudofHotGases) #s/ fdwk| dh ;{Jh nV rJh. r[o{ ih j'ok dk fJj ebkw ihtB T[sgsh (f}zdrh d/ ti{d #u nkT[D s'I gfjbK dh wz}o eFh eodk j?) j?. id'I e?I bc} @X[zd{ekok# #s/ |"o ehsk sK pjs[ ;ko/ ;hB B}oK ;kjwD/ nk rJ/. w?I t/fynk fe :{og d/ tZv/-tZv/ ;kfJz;dkB r[o{ ih j'oK ;kjwD/ pu{zrV/ B}o nk oj/ ;B. ftek; d/ f;XKs (EvolutionTheory) g/F eoB tkb/ i/ fmrD/ fd;d/ ;B sK B}ohnkJ/ n}ks (TheoryofRelativity) dk f;jok pzBQD tkbk p"Dk B}o nk fojk ;h. X[zd{ekok (TheoryofCloudofHotGases) dk B}ohnK g/F eoB tkb/ Xosh #u fBxo/ B}o nk oj/ ;B. d{i/ gk;/ :{BkB d/ Bkwh-rokwh fbk;o w{zj S[gkT[Id/ B}o nkJ/. fJ; bJh b/ye B/ r[o{ ih j'oK d/ ebkw ~ ;dk ns/ ;"y/ nZyoK #u t[bhfenk j? sKfe gkme gVQ e/ ?;bk eo ;eD fe @@TheoryoftheCloudofHot Gases## X[zd{ekok dk B}ohnK fejVh j;sh B/ gfjbK g/F ehsk j?. ;kfJz; efjDh j? fe }whB (Xosh) ~ ti{d #u nkfJnk brgr 4 nop 60 eo'V ;kb j' u[Ze/ jB. fJBQK 4 nop 60 eo'V tfoQnK ~ ;kfJz; d' fjZf;nK #u tzvdh j?. gfjb/ fjZ;/ ~ fpBK f}drh dk }kjo j'Dk (BeforeAppearanceofLife) efjzdh j?. ;kfJz; fJ; iht T[sgsh s'I gfjbK d/ ;w/I (Period withoutlife) dh w[Zds fszB nop ;kb fpnkB eodh j?. fJ; fj;kp Bkb ihtK dh j'Id (Period of life) fJe nop 60 eo'V toQ/ pDdh j?, go r[o{ BkBe ih j'oK B/ nkgD/ ebkw ftu fi; d"o dk BeFk fyZfunk j?, fJj yopK ;kb gfjbK dk j?. r[o{ ih j'oK B/ fi; ;w/I fJj B}ohnk g/F ehsk ;h, T[d'I @ebkT{v nk jkN r?f;}# tkfbnK dk Bkw'-fBFkB sZe BjhI ;h. gzikp dh Xosh #s/ e'Jh nfijk ;ou ;?INo j'Dk ukjhdk j? fiZE/ r[o{nK-tbhnK d/ ebkw ~ Bt/I ;kfJz;h sohe/ Bkb gofynk ikt/ ns/ fco d[BhnK Go ~ T[; oh;ou s'I tke eokfJnk ikt/. w?I ;{h ebkw ftu'I eJh bsh-fJFko/ gVQ e/ b'eK ~ ;wMkJ/ jB. J/dK w[jzwd }eohnk nkskpw[jzwd }eohnk nkskpw[jzwd }eohnk nkskpw[jzwd }eohnk nkskpw[jzwd }eohnk nkskp jh r[o{ BkBe ih j'oK dk ebkw gVQ e/ fJj b/y fbyDk }o{oh ;wfMnk. r[o{ ih j'oK pko/ fjzd{nK, f;ZyK, w[;bwkBK ik Jh;kJhnK dh okJ/ pko/ sK w?I BjhI ikDdk, go ;{M-p{M nB[;ko T[BQK dk w[ekw, w}[p d/ ;ko/ pkBhnK s'I pj[s T[Zuk j? ns/ T[BQK #s/ tkfjr[o{ dh pVh fwjo ;h. T[j fJbw' nkrkjh d/ ;w[zdo jB L (wko{ wjbk 1, 1034-36) nopd Bopd X[zX{ekok .nopd Bopd X[zX{ekok .nopd Bopd X[zX{ekok .nopd Bopd X[zX{ekok .nopd Bopd X[zX{ekok . XofD B rrBk j[ew[ ngkok .XofD B rrBk j[ew[ ngkok .XofD B rrBk j[ew[ ngkok .XofD B rrBk j[ew[ ngkok .XofD B rrBk j[ew[ ngkok . Bk fdB[ o?fB B uzd[ B ;{oi[,Bk fdB[ o?fB B uzd[ B ;{oi[,Bk fdB[ o?fB B uzd[ B ;{oi[,Bk fdB[ o?fB B uzd[ B ;{oi[,Bk fdB[ o?fB B uzd[ B ;{oi[, ;z[B ;wkfX brkfJdk .1.;z[B ;wkfX brkfJdk .1.;z[B ;wkfX brkfJdk .1.;z[B ;wkfX brkfJdk .1.;z[B ;wkfX brkfJdk .1. ykDh B pkDh gT[D B gkDh .ykDh B pkDh gT[D B gkDh .ykDh B pkDh gT[D B gkDh .ykDh B pkDh gT[D B gkDh .ykDh B pkDh gT[D B gkDh . Ugfs ygfs B nktD ikDh .Ugfs ygfs B nktD ikDh .Ugfs ygfs B nktD ikDh .Ugfs ygfs B nktD ikDh .Ugfs ygfs B nktD ikDh . yzv gskb ;gs Bjh ;kro,yzv gskb ;gs Bjh ;kro,yzv gskb ;gs Bjh ;kro,yzv gskb ;gs Bjh ;kro,yzv gskb ;gs Bjh ;kro, Bdh B Bho[ tjkfJdk .2.Bdh B Bho[ tjkfJdk .2.Bdh B Bho[ tjkfJdk .2.Bdh B Bho[ tjkfJdk .2.Bdh B Bho[ tjkfJdk .2. Bk sfd ;[or[ wS[ gfJnkbk .Bk sfd ;[or[ wS[ gfJnkbk .Bk sfd ;[or[ wS[ gfJnkbk .Bk sfd ;[or[ wS[ gfJnkbk .Bk sfd ;[or[ wS[ gfJnkbk . d'ie[ fG;s[ Bjh y? ekbk .d'ie[ fG;s[ Bjh y? ekbk .d'ie[ fG;s[ Bjh y? ekbk .d'ie[ fG;s[ Bjh y? ekbk .d'ie[ fG;s[ Bjh y? ekbk . Boe[ ;[or[ Bjh izwD[ woDk,Boe[ ;[or[ Bjh izwD[ woDk,Boe[ ;[or[ Bjh izwD[ woDk,Boe[ ;[or[ Bjh izwD[ woDk,Boe[ ;[or[ Bjh izwD[ woDk, Bk e' nkfJ B ikfJdk .3.Bk e' nkfJ B ikfJdk .3.Bk e' nkfJ B ikfJdk .3.Bk e' nkfJ B ikfJdk .3.Bk e' nkfJ B ikfJdk .3. pqjwk fp;B[ wj/;[ B e'Jh .pqjwk fp;B[ wj/;[ B e'Jh .pqjwk fp;B[ wj/;[ B e'Jh .pqjwk fp;B[ wj/;[ B e'Jh .pqjwk fp;B[ wj/;[ B e'Jh . nto[ B dh;? J/e' ;'Jh .nto[ B dh;? J/e' ;'Jh .nto[ B dh;? J/e' ;'Jh .nto[ B dh;? J/e' ;'Jh .nto[ B dh;? J/e' ;'Jh . Bkfo g[oy[ Bjh ikfs B iBwk,Bkfo g[oy[ Bjh ikfs B iBwk,Bkfo g[oy[ Bjh ikfs B iBwk,Bkfo g[oy[ Bjh ikfs B iBwk,Bkfo g[oy[ Bjh ikfs B iBwk, Bk e' d[y[ ;[y[ gkfJdk .4.Bk e' d[y[ ;[y[ gkfJdk .4.Bk e' d[y[ ;[y[ gkfJdk .4.Bk e' d[y[ ;[y[ gkfJdk .4.Bk e' d[y[ ;[y[ gkfJdk .4. Bk sfd ish ;sh pBtk;h .Bk sfd ish ;sh pBtk;h .Bk sfd ish ;sh pBtk;h .Bk sfd ish ;sh pBtk;h .Bk sfd ish ;sh pBtk;h . Bk sfd f;X ;kfXe ;[ytk;h .Bk sfd f;X ;kfXe ;[ytk;h .Bk sfd f;X ;kfXe ;[ytk;h .Bk sfd f;X ;kfXe ;[ytk;h .Bk sfd f;X ;kfXe ;[ytk;h . i'rh izrw G/y[ B e'Jh,i'rh izrw G/y[ B e'Jh,i'rh izrw G/y[ B e'Jh,i'rh izrw G/y[ B e'Jh,i'rh izrw G/y[ B e'Jh, Bk e' BkE[ ejkfJdk .5.Bk e' BkE[ ejkfJdk .5.Bk e' BkE[ ejkfJdk .5.Bk e' BkE[ ejkfJdk .5.Bk e' BkE[ ejkfJdk .5. ig sg ;ziw Bk pqs g{ik .ig sg ;ziw Bk pqs g{ik .ig sg ;ziw Bk pqs g{ik .ig sg ;ziw Bk pqs g{ik .ig sg ;ziw Bk pqs g{ik . Bk e' nkfy tykD? d{ik .Bk e' nkfy tykD? d{ik .Bk e' nkfy tykD? d{ik .Bk e' nkfy tykD? d{ik .Bk e' nkfy tykD? d{ik . nkg/ nkfg T[gkfJ ftr;?,nkg/ nkfg T[gkfJ ftr;?,nkg/ nkfg T[gkfJ ftr;?,nkg/ nkfg T[gkfJ ftr;?,nkg/ nkfg T[gkfJ ftr;?, nkg/ ehwfs gkfJdk .6.nkg/ ehwfs gkfJdk .6.nkg/ ehwfs gkfJdk .6.nkg/ ehwfs gkfJdk .6.nkg/ ehwfs gkfJdk .6. Bk ;[fu ;ziw[ s[b;h wkbk .Bk ;[fu ;ziw[ s[b;h wkbk .Bk ;[fu ;ziw[ s[b;h wkbk .Bk ;[fu ;ziw[ s[b;h wkbk .Bk ;[fu ;ziw[ s[b;h wkbk . r'gh ekB[ B rT{ r[nkbk .r'gh ekB[ B rT{ r[nkbk .r'gh ekB[ B rT{ r[nkbk .r'gh ekB[ B rT{ r[nkbk .r'gh ekB[ B rT{ r[nkbk . szs[ wzs[ gkyzv[ B e'Jh,szs[ wzs[ gkyzv[ B e'Jh,szs[ wzs[ gkyzv[ B e'Jh,szs[ wzs[ gkyzv[ B e'Jh,szs[ wzs[ gkyzv[ B e'Jh, Bk e' tz;[ tikfJdk .7.Bk e' tz;[ tikfJdk .7.Bk e' tz;[ tikfJdk .7.Bk e' tz;[ tikfJdk .7.Bk e' tz;[ tikfJdk .7. eow Xow Bjh wkfJnk wkyh .eow Xow Bjh wkfJnk wkyh .eow Xow Bjh wkfJnk wkyh .eow Xow Bjh wkfJnk wkyh .eow Xow Bjh wkfJnk wkyh . ikfs iBw[ Bjh dh;? nkyh .ikfs iBw[ Bjh dh;? nkyh .ikfs iBw[ Bjh dh;? nkyh .ikfs iBw[ Bjh dh;? nkyh .ikfs iBw[ Bjh dh;? nkyh .
  • 17. gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (15) www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013 wwsk ikb[ ekb[ Bjh wkE?,wwsk ikb[ ekb[ Bjh wkE?,wwsk ikb[ ekb[ Bjh wkE?,wwsk ikb[ ekb[ Bjh wkE?,wwsk ikb[ ekb[ Bjh wkE?, Bk e' fe;? fXnkfJdk .8.Bk e' fe;? fXnkfJdk .8.Bk e' fe;? fXnkfJdk .8.Bk e' fe;? fXnkfJdk .8.Bk e' fe;? fXnkfJdk .8. fBzd[ fpzd[ Bjh ihT[ B fizd' .fBzd[ fpzd[ Bjh ihT[ B fizd' .fBzd[ fpzd[ Bjh ihT[ B fizd' .fBzd[ fpzd[ Bjh ihT[ B fizd' .fBzd[ fpzd[ Bjh ihT[ B fizd' . Bk sfd r'oy[ Bk wkfSzd' .Bk sfd r'oy[ Bk wkfSzd' .Bk sfd r'oy[ Bk wkfSzd' .Bk sfd r'oy[ Bk wkfSzd' .Bk sfd r'oy[ Bk wkfSzd' . Bk sfd frnkB[ fXnkB[ e[b Ugfs,Bk sfd frnkB[ fXnkB[ e[b Ugfs,Bk sfd frnkB[ fXnkB[ e[b Ugfs,Bk sfd frnkB[ fXnkB[ e[b Ugfs,Bk sfd frnkB[ fXnkB[ e[b Ugfs, Bk e' rDs rDkfJdk .9.Bk e' rDs rDkfJdk .9.Bk e' rDs rDkfJdk .9.Bk e' rDs rDkfJdk .9.Bk e' rDs rDkfJdk .9. toB G/y Bjh pqjwD ysqh .toB G/y Bjh pqjwD ysqh .toB G/y Bjh pqjwD ysqh .toB G/y Bjh pqjwD ysqh .toB G/y Bjh pqjwD ysqh . d/T[ B d/j[ok rT{ rkfJsqh .d/T[ B d/j[ok rT{ rkfJsqh .d/T[ B d/j[ok rT{ rkfJsqh .d/T[ B d/j[ok rT{ rkfJsqh .d/T[ B d/j[ok rT{ rkfJsqh . j'w ir Bjh shofE BktD[,j'w ir Bjh shofE BktD[,j'w ir Bjh shofE BktD[,j'w ir Bjh shofE BktD[,j'w ir Bjh shofE BktD[, Bk e' g{ik bkfJdk .10.Bk e' g{ik bkfJdk .10.Bk e' g{ik bkfJdk .10.Bk e' g{ik bkfJdk .10.Bk e' g{ik bkfJdk .10. Bk e' w[bk Bk e' ekih .Bk e' w[bk Bk e' ekih .Bk e' w[bk Bk e' ekih .Bk e' w[bk Bk e' ekih .Bk e' w[bk Bk e' ekih . Bk e' ;/y[ w;kfJe[ jkih .Bk e' ;/y[ w;kfJe[ jkih .Bk e' ;/y[ w;kfJe[ jkih .Bk e' ;/y[ w;kfJe[ jkih .Bk e' ;/y[ w;kfJe[ jkih . oJhnfs okT[ B jT[w? d[Bhnk,oJhnfs okT[ B jT[w? d[Bhnk,oJhnfs okT[ B jT[w? d[Bhnk,oJhnfs okT[ B jT[w? d[Bhnk,oJhnfs okT[ B jT[w? d[Bhnk, Bk e' ejD[ ejkfJdk .11.Bk e' ejD[ ejkfJdk .11.Bk e' ejD[ ejkfJdk .11.Bk e' ejD[ ejkfJdk .11.Bk e' ejD[ ejkfJdk .11. GkT[ B Grsh Bk f;t ;esh .GkT[ B Grsh Bk f;t ;esh .GkT[ B Grsh Bk f;t ;esh .GkT[ B Grsh Bk f;t ;esh .GkT[ B Grsh Bk f;t ;esh . ;kiB[ whs[ fpzd[ Bjh oesh .;kiB[ whs[ fpzd[ Bjh oesh .;kiB[ whs[ fpzd[ Bjh oesh .;kiB[ whs[ fpzd[ Bjh oesh .;kiB[ whs[ fpzd[ Bjh oesh . nkg/ ;kj[ nkg/ tDikok,nkg/ ;kj[ nkg/ tDikok,nkg/ ;kj[ nkg/ tDikok,nkg/ ;kj[ nkg/ tDikok,nkg/ ;kj[ nkg/ tDikok, ;ku/ J/j' GkfJdk .12.;ku/ J/j' GkfJdk .12.;ku/ J/j' GkfJdk .12.;ku/ J/j' GkfJdk .12.;ku/ J/j' GkfJdk .12. p/d es/p B f;zfwqfs ;k;s .p/d es/p B f;zfwqfs ;k;s .p/d es/p B f;zfwqfs ;k;s .p/d es/p B f;zfwqfs ;k;s .p/d es/p B f;zfwqfs ;k;s . gkm g[okD T[d? Bjh nk;s .gkm g[okD T[d? Bjh nk;s .gkm g[okD T[d? Bjh nk;s .gkm g[okD T[d? Bjh nk;s .gkm g[okD T[d? Bjh nk;s . ejsk pesk nkfg nr'uo[,ejsk pesk nkfg nr'uo[,ejsk pesk nkfg nr'uo[,ejsk pesk nkfg nr'uo[,ejsk pesk nkfg nr'uo[, nkg/ nby[ bykfJdk .13.nkg/ nby[ bykfJdk .13.nkg/ nby[ bykfJdk .13.nkg/ nby[ bykfJdk .13.nkg/ nby[ bykfJdk .13. ik fs;[ GkDk sk irs[ T[gkfJnk .ik fs;[ GkDk sk irs[ T[gkfJnk .ik fs;[ GkDk sk irs[ T[gkfJnk .ik fs;[ GkDk sk irs[ T[gkfJnk .ik fs;[ GkDk sk irs[ T[gkfJnk . pkM[ ebk nkvkD[ ojkfJnk .pkM[ ebk nkvkD[ ojkfJnk .pkM[ ebk nkvkD[ ojkfJnk .pkM[ ebk nkvkD[ ojkfJnk .pkM[ ebk nkvkD[ ojkfJnk . pqjwk fp;B[ wj/;[ T[gkJ/,pqjwk fp;B[ wj/;[ T[gkJ/,pqjwk fp;B[ wj/;[ T[gkJ/,pqjwk fp;B[ wj/;[ T[gkJ/,pqjwk fp;B[ wj/;[ T[gkJ/, wkfJnk w'j[ tXkfJdk .14.wkfJnk w'j[ tXkfJdk .14.wkfJnk w'j[ tXkfJdk .14.wkfJnk w'j[ tXkfJdk .14.wkfJnk w'j[ tXkfJdk .14. ftob/ eT[ r[fo ;pd[ ;[DkfJnk .ftob/ eT[ r[fo ;pd[ ;[DkfJnk .ftob/ eT[ r[fo ;pd[ ;[DkfJnk .ftob/ eT[ r[fo ;pd[ ;[DkfJnk .ftob/ eT[ r[fo ;pd[ ;[DkfJnk . efo efo d/y? j[ew[ ;pkfJnk .efo efo d/y? j[ew[ ;pkfJnk .efo efo d/y? j[ew[ ;pkfJnk .efo efo d/y? j[ew[ ;pkfJnk .efo efo d/y? j[ew[ ;pkfJnk . yzv pqjwzv gkskb nozG/,yzv pqjwzv gkskb nozG/,yzv pqjwzv gkskb nozG/,yzv pqjwzv gkskb nozG/,yzv pqjwzv gkskb nozG/, r[gsj[ gorNh nkfJdk .15.r[gsj[ gorNh nkfJdk .15.r[gsj[ gorNh nkfJdk .15.r[gsj[ gorNh nkfJdk .15.r[gsj[ gorNh nkfJdk .15. sk ek nzs[ B ikD? e'Jh .sk ek nzs[ B ikD? e'Jh .sk ek nzs[ B ikD? e'Jh .sk ek nzs[ B ikD? e'Jh .sk ek nzs[ B ikD? e'Jh . g{o/ r[o s/ ;'Mh j'Jh .g{o/ r[o s/ ;'Mh j'Jh .g{o/ r[o s/ ;'Mh j'Jh .g{o/ r[o s/ ;'Mh j'Jh .g{o/ r[o s/ ;'Mh j'Jh . BkBe ;kfu os/ fp;wkdh,BkBe ;kfu os/ fp;wkdh,BkBe ;kfu os/ fp;wkdh,BkBe ;kfu os/ fp;wkdh,BkBe ;kfu os/ fp;wkdh, fp;w GJ/ r[D rkfJdk .16..fp;w GJ/ r[D rkfJdk .16..fp;w GJ/ r[D rkfJdk .16..fp;w GJ/ r[D rkfJdk .16..fp;w GJ/ r[D rkfJdk .16.. r[o{ ih j'oh c[owkT[Id/ jB fe nDfrDs }wkfBnK sZe jB/ok c?fbnk fojk. T[; ;w/I Bk }whB ;h Bk n;wkB. f;o T[; ;Zu/ gksFkj dh iks ;h. Bk uzB- f;sko/ ;h, Bk ;{oi dh b'n, Bk jh oksK dh f;nkjh ;h. pZ; ed/ Bk NZ[ND tkbh ;wkXh ;h. Bk ihtB dhnK pjkoK ;B, Bk fes/ e'Jh nktk} r{zidh ;h, Bk jtk nmy/bhnK eodh ;h, Bk gkDh dhnK bfjoK w;shnK eodhnK ;B, Bk e'Jh iBw Bk Bkj, Bk nktk-rtD dk b;k, Bk e'Jh d/F, Bk e'Jh nkskb gkskb ;h. ;ZsK ;wz[doK dk BKw'-fBFkB th BjhI ;h, Bk e'Jh dfonk F{edk ;h. ;[or, fwos{ b'e, gkskb fJBQK fszBK #u'I fJe th BjhI ;h. Bk iZBs dhnK ][F]pohnK ;B ns/ Bk Boe d/ vokt/ ;B. Bk ]sw eo d/D tkbh w"s ;h, Bk Boe ;[or dk o"bk ;h, Bk f}zdrh ;h Bk w"s, Bk e'Jh fe;/ dk nkDk ikDk ;h. pqjwk, ftF~ ns/ fFt fJBQK fszBK dk th e'Jh BK iK EK BjhI ;h. fJe fBozeko s'I fpBK j'o e[M w"i{d BjhI ;h. Bk e'Jh Bkoh ;h ns/ Bk jh fe;/ g[oy dk nsk gsk ;h. Bk e'Jh iks ;h, Bk fes/ j:ks gkJh iKdh ;h, Bk jh e'Jh d[Zy, ;[y pko/ ikDdk ;h. Bk e'Jh izrb ;B ns/ Bk jh T[BQK #u v/o/ iwk e/ ish ;sh dk Y"Ir oukT[D tkb/ gyzvh ;B. Bk e'Jh g{ik ;h, Bk e'Jh g{ik gkm eoB tkbk ;h. Bk i'rh izrw dk G/d GkT[ ;h ns/ Bk e'Jh nkgD/ nkg ~ pkbe BkE nytkT[D tkbk ;h. Bk ig- sg ;ziw, Bk g{ik-gkm, fe;/ d{i/ dk BK g{iD tkbk th e'Jh BjIh ;h. nkgD/ nkg ~ ti{d #u fbnkT[D tkb/ s'I fJbktk j'o e'Jh BjhI ;h ns/ T[j nkgDh edo'-ehws nkg jh ikDdk ;h. Bk e'Jh gftZsorh ;h, Bk gftZsog[D/ dk n;{b ;B, Bk fes/ s[b;h dh wkbk ;h, Bk feqFB Bk rT{nK ;B. Bk r[nkb/, Bk e'Jh pz;oh tikT[D tkbk ;h, Bk e'Jh izso-wzso dhnK y/vK oukT[D tkbk ;h. Bk e'Jh eow ;h, Bk fes/ e'Jh Xow ;h ns/ Bk jh iks #s/ |o{o eoB tkbk ;h. Bk w/oh-w/oh dhnK szdk dk ikb ;h, Bk wZE/ #s/ fbyh w"s dk fe;/ ~ f]nkb ;h. Bk fe;/ ~ fe;/ dk frnkB ;h, Bk fe;/ ~ fe;/ dk fXnkB ;h. Bk e'Jh st/ (j[ewBkw/) d/D tkbk w[Zbk ;h, Bk e'Jh tZYhy'o ek}h ;h. Bk e'Jh nkgD/ nkg ~ F/y ;dtkT[D tkbk ;h, Bk e'Jh ]kBk eknpk ;h ns/ Bk e'Jh jkih ;h. Bk goik dk MziN ;h ns/ Bk fe;/ oki/ ~ nkgDhnK jZdK dh oytkbh dh feo ;h. Bk M{mh nkB dk y/b ;h, Bk fes/ jzrkfwnk dk wkj"b ;h. Bk fes/ e'Jh e"b eoko ;B, Bk e'Jh fpnkB eoB tkb/ ebweko ;B. Bk fjzd{nK d/ t/d ;B, Bk f;fwqshnK Fk;so d/ G/d ;B ns/ Bk g[okD ;B, Bk jh w[;bwkBK dhnK feskpK d/ Y/o ;B. Bk ;{oi d/ uVQB v[ZpD d/ c/o ;B. B}o Bk nkT[D tkbh fJe' j;sh ;h. T[j nkg jh ebkw eodk ;h ns/ T[; ekbw #s/ sp;ok (ftnkfynk) eodk ;h. T[j nkeko-ofjs, p/ozr jo gk;/
  • 18. gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (16) www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013 }kjo ;h. id'I T[jB/ ukfjnk, d[BhnK dh wfjb ;ik bJh pr?o EzwQK s'I nzpo ybQko fbnk, pr?o N/e s'I Xosh fNek bJh, wkfJnk dh w'j dk ikb fybko fdZsk. fe;/ ftob/ ~ r[o{ (gowkswk) dk fJj ;pe (gkm) ;[DkfJnk T[;/ dk j[ew d[BhnK ~ ;zGkbdk fojk j?. j[ew (e[ZB ckfJnk e[B) nB[;ko id'I tkfjr[o{ fe;/ F?n ~ nozGD dk fJokdk owkT[Idk j? ns/ T[j @e[ZB# cowkT[Idk j?. @kfJnk e[B# pZ; T[jh j' iKdh j?. ;koh d[BhnK ekfJBks, gkskb pD/ jB. T[; B}o Bk nkT[D tkbh j;sh d/ j[ew Bkb jh jo uh} ti{d ftu nkJh j?. T[; d/ nzs s'I e'Jh tke BjhI, Fpd r[o{ (gowkswk d/ j[ew) d/ }ohJ/ jh ;ukJh dk gsk ubdk j?. BkBe fijV/ ;Zu Bkb fgnko eod/ jB T[j iB{B (w;sh) ns/ FT{o dh jkbs ftu f;oc T[;/ d/ jh rhs rkT[Id/ jB. r[o{ BkBe ih j'oK dk fJj ebkw, fJj gftZso FpdK dk ;[w/b s[;hI fe;/ Bk fe;/ ozr ftu t/fynk j'D?. fe;/ Bk fe;/ B}ohJ/ sfjs gfVQnk j'D?. fe;/ B/ nkgDh ;{M-p{M nB[;ko fe; soQK ;wfMnk j'D? ns/ fe;/ B/ fe; soQK ;wfMnk j'D?. fe;/ B/ nZyoK dh }kfjoh ;{os ~ t/fynk j't/rk ns/ e'Jh b}K dh v{zxkJh #u T[sfonk j't/ rk go fco G[Zb-G[bZJhnK #u rtku frnk j't/rk. r[o{ ih j'oK d/ fJ; ebkw d/ gfjb/ F/no #u T[BQK B/ iht T[sgsh ns/ f;qFNh dh T[sgsh s'I gfjbK @ph'o eohJ/ FB nkc dk f}heb tobv# dk BeFk fyZfunk j?. wkvoB ;kfJz; eJh ;" ;kb pknd fJ; #s/ g[Zih j? r[o{ ih owkT[Id/ jB, @nopd Bopd X[zX{ekok#. Fpd @X[zd{ekoK# gzikph }pkB dk nZyo j? fi; dk noE j? nfijk jB/ok ihjdk ekoB X{znK j't/. ;dhnK dh oh;ou s'I pknd ;KfJ; fJ; Bshi/ #s/ g[Zih j? fe fJj ijkB ozr' p{ s'I gfjbK X{znK jh X{znK (ebkT{v nk jkN r?f;}) ;h. X{zJ/I iK ebkT{v nk jkN r?f;} ~ noph GkFk ftu d[]kB fejk iKdk j?. fJj X{zJ/I dh fc}k yopK ;kb ekfJw ojh. wkvoB ;kfJz; B/ j[D nk e/ fJ; uh} ~ wzfBnk j? fe d[BhnK d/ ti{d s'I gfjbK fJZE/ r?f;} ;N/N ;h. ;kfJz; efjzdh j?, @@dk ?B F/gv UohnB BhphT{bk ftd rb'}fJB UohnB} ;"ov (fJB;?eN) f;e;NhB jzvov bkJhN Jhno} ns/ o"w dh noE e;f;;N; nk ebkT[v nkc jkN r?f;} ns/ v;N ;gq/v nkT[N T[to n?vbh;N XoNh bkJhN Jhno} nkc ;g?;.## (nkor/ BkJh}o nk dh :{Bhto; ohvo} vkJhi?;N :{0 n?;0 J/0 1987, p[Ze nk c?eN}, g/} 382) r[o{ ih j'oK dh ;ZukJh dk fJ; s'I tZvk ;p{s j'o eh j' ;edk j? fe Xosh dh p[bzdh T[Zgo ;"bK ;" B{oh tfoQnK dh d{oh s/ X{zJ/I dh jkbs (ebkT{v nkc jkN r?f;}) dk gkfJnk ikDk nZi ;kps j' u[Zek j? fi; pko/ r[o{ ih j'oK B/ gzi ;" ;kb gfjbK nkgD/ ebkw #u fJe bsh fJFkok fdZsk j?. nZi g{oh d[BhnK #u e'goBhe;, rb/bhT[, BhT{NB, nkJhB;NkJhB, nkoB' ghB}hnk}, okpoN ftb;B dh pVh uouk j?. p[eoks, ;[eoks, nbks{B, dhnK b'e skohcK eod/ BjhI Eed/. @@b?Iv wkoe wkotb}# vkoftB, T[pokJhB, ftb;B dh ;'uDh d/ jkwhnK B/ T[BQK dh ;'Gk #u tZvhnK- tZvhnK feskpK fby e/ pVk BK ewkfJnk j?. gZSw ftu e'Jh dhtkBk th pVQe wkod? sK T[E'I d/ fbykoh T[; ~ T[Zu/ doi/ dk frnkBh s/ ;kfJz;dkB ;kps eoB dk g{ok-g{ok :sB eod/ jB ns/ T[BQK dh Beb #u ;kv/ g{oph b'e Xosh nzpo d/ ebkt/ fwbk fdzd/ jB go pkp/ BkBe tor/ ;kvQ/ fijV/ nkbwK B/ s/ fiBQK ;ZuhnK j;shnK B/ ;kfJz; d/ w[Yb/ n;{b fpnkB ehs/ jB, fiBQK B/ e[dos dh pDkJh j'Jh fJe-fJe F?n ~ T[; dh n;b jkbs ftu t/fynk ns/ ftykfJnk j?, fiBQK d/ g?oK j/m Xosh ;[zrV iKdh ;h ns/ wekBh bk- wekBh d/ k;b/ f;wN iKd/ jB, fiBQK d/ f;o #s/ f;yo d[gfjoK ~ pZdb SK eodk ;h, fiBQK dk fJe g?o Xosh #s/ ns/ d{ik nzpo #s/ j[zdk ;h, fijV/ gkskb dh jehes ~ th ikDd/ ;B ns/ nekF T[Zs/ s[od/ fcod/ foFfsnK ~ th t/yd/ ;B, T[BQK ;ZuhnK j;shnK ~ n;hI e/tb Xkowe g/FtktK d/ BK s'I ikDd/ jK, i' ;kvh BthI ;kfJz; d/ w[Yb/ n;{b nkgD/ bsh fJFkfonK #u fpnkB Bk eod/ sK :{og d/ ftfrnkBh wZyhnK jh wkod/ j[zd/. d[BhnK d/ ti{d ftu nkT[D s'I gfjbK dh f}k ~ @ebkT{v nk jkN r?f;}# X[zd{ekok dk BK d/D dk f;jok :{og d/ f;o feT[I < fJ; dfonks (oh;ou) dk e?qfvN sK r[o{ BkBe ;kfjp ih j'oK ~ d/Dk ukjhdk j?. go fJj T[d'I jh w[weB j' ;edk j? id'I n;hI T[BQK d/ ebkw dk noE ;wMKr/. fJj sK f;o T[BQK d/ fJe F/no dh sFohj j?, pkeh d/ ebkw ~ y'bQD bZrhJ/ sK pVk ;wK ukjhdk j?. tkfjr[o{, y[dk ;k~ T[BQK d/ ebkw ~ ;wMD dh s"he d/t/. nkwhB. (;g'e;w?B ftu'I XzBtkd ;fjs)
  • 19. gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (17) www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013 r[o{ noiB d/t ih dh T[gwKr[o{ noiB d/t ih dh T[gwKr[o{ noiB d/t ih dh T[gwKr[o{ noiB d/t ih dh T[gwKr[o{ noiB d/t ih dh T[gwK @@r[opkDh Gzvko[ Gfo, ehosB[ eEk oj? ozr osk .## (GkJh r[odk; ih) fJ; ftu g[ZfSnk frnk j? fe @@r[opkDh dk Gzvkok e"D j? <## sK j}{oh B/ dZf;nk j? fe r[opkDh dk Gzvko @@;qh r[o{ rqzE ;kfjp## j?. nzfwqs pkDh dk Gog{o y}kBk j? ;qh r[o{ rqzE ;kfjp. @@r[opkDh Gzvko[ Gfo, ehosB[ eEk oj? ozr osk .## n"o @r[o{ noiB d/t# ;Zuk gksFkj fJ; pkDh d/ ehosB ftu, fJ; pkDh dh eEk ftu, gq/w ftu oZsk wZsk ofjzdk ;h. u"thI xzN/ w;s dhtkBk ofjzdk ;h. r[opkDh dh nBjd X[B, r[opkDh dh nb"fee X[B, r[opkDh dhnK nb"fee ;ZdK, s/ fJ; nzfwqs ~ ghIdk j? r[o{ noiB d/t ;Zuk gksFkj s]s T[s/ p?m e/. n"o s]s T[j j?, fijVk pkp/ BkBe B/ pDkfJnk j?. @@r[opkDh Gzvko[ Gfo, ehosB[ eEk oj? ozr osk .## r[o{ noiB ;kfjp ~ fpnkB eo oj/ B/ @@GkJh r[odk;# ih L @@;kX;zrfs j? r[o[ ;Gk osB gdkoE tDi ;jsk.## fJ; gzesh s'I Gkt j? fe fijVh ;kX;zrfs j? T[j r[o{ eh ;Gk j?, r[o{ ek dopko j?, fJj r[o{ ek ftFkb dhtkB j?. @@;kX;zrfs j? r[o[ ;Gk osB gdkoE tDi ;jsk.## osB s'I Gkt j? @frnkB#. noEks fijVk frnkB dk gdkoE j? Bk, nw'be tkfjr[o{ dk frnkB. T[; frnkB dk fJ; pkp/ noiB ;kfjp d/ dopko ftu tgko j[zdk j?. @@jfo e/ Bkw e/ tkgkoh.. jfo e/ Bkw e/ tkgkoh..## GkJh ;kfjp GkJh r[odk; ih efjzd/ B/ fe r[o{ noiB d/t dk oki fJ}s tkbk oki, ;fseko tkbk oki j?. j}{o efjzd/ B/ ed/ r[o{ rqzE ;kfjp d/ nzfwqs puBK ~ fbfynk eo'. ;kfjp ;Zuk gksFkj efjzd/ B/ L @@j[fD j[ew[ j'nk fwjotkB dk..## Gkt fe j[D fBozeko dh nkfrnk j' rJh j?. j[D e'Jh th fe;/ ~ g?oK j/m BjhI wb ;e/rk. @@;G ;[ykbh t[mhnk fJj[ j'nk jb/wh oki[ ihT[..## frnkBh wkB f;zx M'o (gzBk 74) fJ; s'I Gkt j? fe ;ko/ ;[Zy Bkb tZ;d/ jB. fJ; bJh fJj jbhwh dk, fJj fBwosk dk oki j?. fe;/ B/ g[fSnk fe wjkoki s[jkv/ oki ftu, jbhwh d/ oki ftu, j[zdk eh j? < @@j[fD j[ew[ j'nk fwjotkB dk. g? e'fJ B fe;? oRkDdk.. ;G ;[ykbh t[mhnk fJj[ j'nk jb/wh oki[ ihT[..## fJj j? jbhwh dk oki, fJj j? fgnko dk oki, fJj j? w[jZps dk oki. fJ; ftu ;ko/ ;[Zyh n"o ;[ykb/ tZ;d/ B/. go fJj oki pDkfJnk fe; B/ j? < GkJh ih efjzd/ B/ L @@f;oiDjkok-r[o{ noiB[ ;u[ f;oiDjkok HHHHHHHH r[o{ noiB[ ;u[..## fJj T[; t/b/ dk GkJh r[odk; nkgD/ nZyh t/y/I jkbks fby fojk j?. uko/ uZe r[o{ noiB ;kfjp B/ fBtk bJ/. n"o ;zrsK th nDfrDs nkt[D bZr gJhnK s/ d' bzro ub oj/ B/. fJe o{jkBh bzro, fi; ftu @;qh nk;K dh tko# dk ehosB j?. n"o fJe fi;wkBh bzro j? r[o{ rqzE ;kfjp dk, fiE/ tzB-;[tzB/ ykD/ gZed/ B/, ;'jD/-;'jD/ gdkoE pDd/ B/ s/ nkJhnK ;zrsK fsqgs j' e/ iKdhnK B/. fijVk g{oB pqjw j?, s/ T[; g[oB pqjw dh ;or[Dh w{os noiB ;kfjp j? s/ gow gdth ftu fpoki oj/ jB. n"o gow gdth gk e/ T[jBK ~ e'Jh jzeko BjhI, pbfe tkfjr[o{ dh pkDh ftu T[j w;s B/. tkfjr[o{ d/ Bkw ftu T[j y/v oj/ B/, tkfjr[o{ d/ ;o'to ftu T[j skohnK bkT[Id/ jB. r[o{ ek Fpd, r[o{ eh pkDh p/d-es/p s'I T[uh j?. T[; pkDh dk nzfwqs Fpd r[o{ eh ;zrs ftu rkfJB ehsk iKdk j?. r[o{ eh ;zrs ftu T[; dk ehosB ehsk iKdk j? s/ r[o{ noiB d/t ;Zu/ gksFkj B/ iBe tor/ n;zy Grs pDk fdZs/. iBe sK fJeZbk jh ;h ftukok, go r[o{ noiB d/t ;kfjp B/ n;zyK Grs pDk fdZs/. fijV/ wkfJnk d/ ftu ofjzd/ B/ n"o wkfJnk d/
  • 20. gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (18) www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013 ftu ofj e/ fijV/ T[dk; B/, fBob/g B/. wkfJnk T[jBK ~ ftnkgdh BjhI. GkJh @fpXh uzd# wkfJnk ftu ofj e/ fBob/g j?. GkJh i/mk th wkfJnk ftu ofj e/ fBob/g j?. fJe gzfvs nkfJnk eKFhU ;qh jfor'fpzd g[o/. n?o nk e/ jfor'fpzd ;kfjp ;Zu/ gksFkj ~ efjD bZrk, wjkoki ! w?I eEk tkue jK. pVh uzrh eEk eodk jK. ;kfjpK B/ ;[Dh s/ ;zrsK ~ g;zd nk rJh s/ gzfvs nkgD/ nkg ~ nfBzB Grs efjzdk ;h. T[; B/ id'I t/fynk fe j[D w/ok ;zrs s/ gqGkt g? frnk j? sK T[; B/ Goh ;zrs ftu fJj rZb ejh fe w/o/ e'b fJe g'Eh j? s/ fJ; dh eEk T[; eEk Bkb'I th T[Zsw j?. sK ;Zu/ gksFkj efjD bZr/, nfBzB Grs ih, T[; dh th eEk ;[DkT[, sK gzfvs efjD bZrk, ih T[j g'Eh w/oh pBko; j?. fco wjkoki efjzd/, fJj bVek s[jkv/ Bkb j?, fJ; ~ G/i fdT[ s/ 500 o[gJ/ @jfor'fpzd ;kfjp# B/ T[; ~ fdZs/ okj d/ you bJh. @@sB[ wB[ ;hsb[ j'fJnk o;Bk jfo ;kd nkfJnk.. ;pd/ jh BkT[ T[gi/ ;pd/ wzfB fwbkfJnk..HHHHHH nzfwqs J/e' ;pd[ j? BkBe r[ow[fy gkfJnk.. (gzBk 644) fi; fe;/ B/ th nro Fpd fe;/ ~ ;wMkT[Dk j? sK nkfyo b? e/ r[o{ rzqE ;kfjp ftu'I jh ;wMkT[Dk j? s/ fijVk nkdwh gZfsnK ~ gkDh gkT[D bZr gt/ s/ iVQK ~ Bk gkt/ s/ T[; dk doZys jok BjhI ofjzdk. fJ; bJh fizB/ th f;Zy j' s[;hI Fpd Bkb i[V'. nB/e r[DK d/ Gzvko/ ;fsr[o ;kfjp ;Zu/ gksFkj d/ ;zpzX ftu ;kfjp ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ih efjzd/ B/ fe ;z;ko ftu fJ; s'I tZvk j'o wjksw e'Jh BjhI fe XzB r[o{ noiB d/t ;Zu/ gksFkj B/ nkgDk ntsko eb:[r ftu T[ikro ehsk b'eK d/ Gb/ bJh. n"o Bkw dh dks th tzvh. BkBe fBozekoh s'I b? e/ B"tK gksFkjhnK sZe e'Jh sbtko j? BjhI ;h. nro sbtko j? th ;h sK e/tb Bkw dh. ;kfjp BkBe-fBozekoh gksFkj B/ Bkw d/ ;dek pVk ;co ehsk, fpyV/ s'I fpyVk ;co ehsk. g?db ;co ehsk j?. ;G ;[Zy-d[Zy io/ B/. god/FK ftu rJ/ B/ s/ fiE/ Ugoh }pkB p'bh iKdh j?, T[E/ eJh-eJh wjhB/ nkg B/ r[}ko/ B/. nkw b'eK dk fynkb j? fe e"wK sbtkoK ftu'I izwdhnK B/ s/ id'I opkp T[s/, ;kozrh T[s/ ubhnK ikD sK T[d'I wo iKdhnK B/. b/feB ;kfjp fBozekoh B/ e"w ~ iBw fdZsk j? opkp dh sko ftu'I. s/ fJ; dk nzs ehsk j? sbtko dh Xko T[s/. ;zs th fJ; ~ pDk fdZsk s/ f;gkjh th fJ; ~ pDk fdZsk. fJ;/ soQK nkgDh gozgok ~ b? e/, nkgDh rZdh dh wo:kdk ~ b? e/ ;kfjp ;qh r[o{ noiB d/t ih B/ th @Bkw# tzfvnk. Bkw d/ ;pzX ftu ;kfjp ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ih i' j'ek fdzd/ B/, fe fiBQK B/ ;qh r[o{ noiB ;kfjp ;Zu/ gksFkj d/ dZ;/ j'J/ Bkw dk nzfwqs ghsk, T[jBK d/ eo'Vk eFN, eo'VK d[Zy, eo'Vk phwkohnK d{o j' rJhnK. fijVh r[o{ xo dh gdth j?, fijVh r[o{ xo dh wkB wfo:kdk j? s/ fijVk r[o{ xo dk n;{b BkBe-fBozekoh s'I ufbnk nk fojk j?, T[; n;{b d/ T[bN Bk ik, pbfe T[; d/ nB[;ko nkgDk ihtB fpskn. f;Zy', tkfjr[o{ d/ ftu s/ r[o{ noiB ;kfjp d/ ftu e'Jh G/d-Gkt Bk ;wM'. e'Jh nzso, e'Jh coe Bk ;wM'. r[o{ rzqE ;kfjp ih B/ pV/ r}p dk fJFkok ehsk j? fe j/ r[o{ noiB ;kfjp ;Zu/ gksFkj, s{z iBw s'I jh r[o{ dh wZs nB[;ko pqjw ~ gSkD fbnk j?. go n;hI d[Zyh T[d'I j[zd/ jK id'I ;kv/ ftu nkgDh wZs tosD dk i'F pVk gqpb j' iKdk j?. go r[o{ dk j[ew ;h fe L r[o{ eh wfs s{z b/fj fJnkB/.. (;[ywBh ;kfjp) r[o{ ek j[ew fJj ;h fe fijVh ;Zuh-;Z[uh wZs j?, X'sh j'Jh wZs j?, T[; d/ nB[;ko uZb e/ nkgDh ihtB :ksok g{oh eo. fJe j'o puB gfVQU r[o{ rqzE ;kfjp ih dk fe L @@r[o{ noiB[ xfo r[o[ okwdk; Grs T[so nk:T[.. (gzBk 1407) fJ; ftu fp;okw j? @@r[o{ noiB##. ;kfjp ;qh r[o{ noiB ;kfjp dh r[o{ rqzE ;kfjp ftu nBzs wfjwk j?. fiBQK d/ fjod/ ftu ;dk nkg i's tZ;dh j?.
  • 21. gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (19) www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013 BkBe-fBozekoh ;kfjp ;Zuk gksFkj irsg[oh rJ/. gKfvnK nkosh T[skoh, go j}{o nkosh ftu yb's/ BjhI. fi; soqK fe Btkp d/ Bkb Bwk} ftu BjhI ;B yb's/. gKfvnK B/ pVk fJsok} ehsk fe j'ek gq/w dk fdzd/ B/, go mke[oK dh nkosh ftu yb's/ jh BjhI. fbjk}k tZv/ g[ikoh B/ g[ZfSnk fe wjkoki mke[o ih dh nkosh j'Jh j?, s[;hI yb's/ jh BjhI, p?m/ jh oj/ j' s/ ;kfjpK B/ itkp fdZsk gKfvnK ~ fe tZv/ mke[o dh n;hI nkosh eod/ gJ/ ;K s/ ftjb jh BjhI fwfbnk fe S'N/ mke[o dh nkosh ftu yb' ikJhJ/ . gKfvnK dk wZEk mDfenk fe tZvk mke[o fejVk j? < j}{o d/ puBK ~ efj BjhI ikDk, pbfe T[jd/ nzdo tVBk j? fe efjzd/ eh B/ < gKfvnK B/ fejk fe s/o/ sK tZv/ mke[o dk e'Jh ;wkB BjhI bZGdk. ;kv/ mke[o d/ tZb t/y, nkj fJ; dk Ekb, nkj fJ; dhnK i'sK, nkj fJ; dk fxT[ n"o Bk jh ;k~ s/ok tZvk mke[o bZGdk j? s/ Bk jh T[; dh nkosh dk ;wkB. T[; t/b/ w/o/ ;kfjp B/ fJj rZb ejh ;h L @@rrB w?I Ekb[## Gkt w/o/ tZv/ mke[o dk Ekb j? rrB o{g. gsk BjhI fJj fezB/ yopK whb j?. s/ @@oft uzd[ dhge pB/## T[; tZv/ ;ko/ Ekb ftu w/o/ tZv/ tkfjr[o{ dhnK i'sK irdhnK B/. uzdowK s/ ;{oi fJj i'sk B/. @@skfoek wzvb iBe w'sh.## n?o fJj fijVk skfonK dk wzvb j?, fJj n;wkB d/ Ekb ftu w'sh ifVnk j'fJnk d/ pokpo j?. skfoek wzvb iBe w'sh.. X{g[ wbnkB b' gtD[. Gkt fizBk uzdo j?, fizBk ;zdb dk pkr, fizBk g[Fp{dko doZysK dk pyhnk j?, fJj ;kok w/o/ tZv/ mke[o tk;s/ c[Zb-gZso j?. @@uto' ;rb pBokfJ c{bzs i'sh..1.. s/ ;kfjp w;sh ftu nk rJ/, ozr ftu ozr/ rJ/ s/ wkfbe Bkb fJe-fwZe j' e/ efjD bZr/ L @@e?;h nkosh j'fJ Gt yzvBk s/oh nkosh.. nBjsk ;pd tkizs G/oh..## s/ T[; fBozeko ~ ;kjwD/ oZy e/ fJj rZb ejh ;h L @@;G wfj i'fs i'fs j? ;'fJ .. nD{ ftu, gqwkD{ ftu, gfozd/ ftu, gZEo ftu, gjkV ftu, w/o/ T[; wkfbe dh i's j?. i's fpBK ihtB ofj jh BjhI ;edk s/ nk frnk pkpk w;sh ftu L @@;G wfj ukBD[ j'fJ..HHHHHHHHH fs;e? ukBfD ;G wfj ukBD[ j'fJ HHHHH..## @@xfN xfN i's s[wkoh## d;tK ikwk id'I nyfsnko ehsk ;kfjp nkbw B/ T[d'I s/ s;tho Bzrh eoe/ ;kv/ ;kjwD/ oZy fdZsh fe L @@ikrs i'fs igfj fB;pk;[o## Gkt T[; i's dk g[ikoh Bk pD fi; ~ xzN/ pknd fxT[ gkT[Dk gt/, fi; ~ xzN/ pknd s/b gkT[Dk gt/. pbfe T[; i's dk g[ikoh pD, fi; ~ G{ukb Bk p[Mkn ;eD, jB/ohnK Bk p[Mkn ;eD. T[; i's Bkb ykb;/ ~ i'VB tkbk gzitK pkg{, fiBQK dk pugB nkgD/ BkB/ e'b r[}fonk s/ Bkb/ Bkb nkg B/ eJh t/oK B/soK Bkb rZbK ehshnK B/. id'I fBZe/ fij/ wzih dh pkjh cV e/ yb' rJ/ B/ i'o bkT[D bJh sK }whB s/ nZvhnK wkoB s/ nwod/t B/ t/fynk d'jso/ tb, B/soK #u B/so gkJ/. BkB/ d'jso/ d/ B/so uko j'J/ s/ r[o{ nwod/t dk f;o M[e frnk, Gkt nwod/t pkg{ B/ BwFeko ehsk. go feT[I ehsk < feT[Ife fJ; eke/ d/ B/soK ftu ;qh pkp/ fBozekoh dh i's d/ uweko/ g? oj/ ;B. s/ w?I T[; i's ~ wZEk N/fenk j?, T[; i's ~ w?I gqDkw ehsk j? s/ B/soK Bkb jh rZb eoe/ efjD bZr/, @@ekek ! yb' ik. rZb s/oh ;wM bJh j?, gsk bZr frnk fe s{z feT[I wzih dh pkjh cVh j'Jh j?, s{z feT[I }whB T[s/ nZvhnK wko fojk j?I, fJ; dk gsk bZr frnk j?. go yb' s/ iK. s/ noiB d/t ih j'o fyVfyVkJ/ s/ nwod/t efjD bZr/, fJe t/ok u'I s[jk~ nkfynk fe gsk bZr frnk j? fe fJj wzih s[jkvh j?, fJjd/ T[s/ s[;hI jh p?mDk j?, fJjd/ wkfbe s[;hI jh pDBk j?. go ni/ t/bk BjhI nkfJnk, fJ; bJh s{z yb' ik s/ noiB d/t ih j'o jZ;/ s/ fijVk tes tk;s/ skohyK gkT[Idk
  • 22. gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (20) www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013 ;h Bk, T[; d/ gq/w nZr/ B/w N[ZN rJ/. shih t/oK d'js/ ~ u[Ze fbnk, r'd ftu b? fbnk, fgnko ehsk, }pkB/ -gke th joes ftu nk rJh. r[opkDh d/ ijk} r[o{ noiB d/t ;Zu/ gksFkj B/. j}{oh c[owkT[Id/ jB fe Fjkds d/D tkb/, nrtkJh GoB tkb/ Fjhd ~ uko rZbk dh pVh b'V j?. GkJh ;kfjp GkJh r[odk; B/ nkgDhnK tkoK ftu T[; dk f}eo ehsk j? L @@;kpo[ f;dfe ;jhd[ Gow GT[ y'tDk..## (GkJh r[odk;) Gkt Fjhd ftu s/ d' rZbK j'DhnK jh BjhI ukjhdhnK. fJe s/ Gow G[b/yk BjhI j'Dk ukjhdk s/ fe;/ dk vo BjhI j'Dk ukjhdk. fJj d' rZbK Fjhd ftu j'DhnK jh BjhI ukjhdhnK s/ d' rZbK Fjhd ftu e[ZN-e[ZN e/ GohnK j'DhnK ukjhdhnK B/. fJe s/ ;po s/ fJe f;de. d[Zy-;[Zy ioB tk;s/ ;po j'Dk ukjhdk j? s/ nkgD/ fJFe T[s/ gqsZy f;de, gqsZy Go';k j'Dk ukjhdk j?. ;kfjp ih r[o{ noiB d/t wjkoki dk nkgD/ fJFe T[s/ pVk Go';k ;h. pVh fdqVQsk tkbh fposh ;h nkg dh. ;kfjp ;qh r[o{ noiB d/t ih d/ ihtB ~ jo gfjb{ s'I ftukoBk ukjhdk j?. nkg d/ ihtB ftu e'Jh n?;k ;wK nkfJnk jh BjhI fe nkg ~ d' xVhnK th nkokw Bkb pshs eoB bJh fwbhnK j'D. ;Zek Gok t?oh, T[; t/b/ dk w"bth, ek}h t?oh, T[; t/b/ dk gzfvs t?oh. n"o fijV/ T[; t/b/ d/ v/o/dko wjzs ;B, T[j th T[; t/b/ t?oh ;B. ;Ze/ Gok B/ frnkoK w[eZdw/ r[o{ noiB d/t d/ fybkc ftu g/F ehs/. n"o ijKrho dh iBw gZsoh u'oh j' rJh s/ fgqEth uzd B/ fFekfJs ehsk ;h fe r[o{ noiB d/t B/ ijKrho dh iBw gZsoh u[okJh j?. n"o fijVh ofjr'fpzd ;kfjp ~ wkoB nkJh ;h Bk, nkgD/ d[ZX tkb/ nzrK s/ }fjo bk e/ s/ T[;/ }fjo d/ neVkb Bkb jh T[j wo rJh ;h. b/feB fgqEth uzd B/ dkntk ehsk ;h nkgD/ ;e/ Gok noiB ;kfjp d/ fybkc fe T[; dkJh ~ ;qh r[o{ noiB d/t B/ wotkfJnk j?. fijVk pqkjwD r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ;Zu/ gksFkj ~ djhI ftu }fjo fwbk e/ ytkT[D bJh nkfJnk ;h, T[jd/ tk;s/ th fgqEth uzd B/ dkntk ehsk ;h, T[jd/ tk;s/ th fgqEth uzd B/ e/; ehsk ;h fe ;G e[M r[o{ noiB ;kfjp B/ nkg eotkfJnk j?. frnkoK e/; r[o{ noiB ;kfjp d/ fybkc pDkJ/. fJe e/; fJj th pDkfJnk ;h fe r[o{ noiB ;kfjp B/ fJe feskp fbyh j? s/ T[jd/ ftu g?rzpoK dh pVh fBzdk j?, ghoK-cehoK dh pVh fBzdk j?, s/ fejk T[; feskp ~ }ps eoBk ukjhdk j? s/ fi; B/ fbyh j? T[; ~ e?d eoBk ukjhdk j?. fJj e/; th fgqEth uzd B/ g/F ehsk. go nepo B/ fszB t/oK r[o{ rqzE ;kfjp, fszBK EktK s'I ;[D/ s/ Fpd T[; ftu'I pV/ T[Zsw fBeb/ s/ fgqEth uzd dk e/; c/bQ j' frnk ;h. frnkoK e/; yV/ ehs/ fgqEth uzd B/ s/ frnkoK d/ frnkoK Gkt/I c/bQ j' rJ/, go fgqEth uzd t?oh s/ pVk gZek ;h Bk, s[;hI bZG' e'Jh u?B dk ihtB j/ r[o{ noiB ;kfjp ftu < e'Jh nkokw dh xVh j? r[o{ noiB ;kfjp d/ ihtB ftu < fJzB/ t?oh j'D d/ ekoB th ;kfjp B/ ;qh ;[ywBh ;kfjp TukoD ehsk j? s/ fiT[I-fiT[I s[;hI pkDh gVQ'r/ s/ s[jkv/ wB ~ mzY gj[zu/rh. n?;h nt;Ek dh pkDh j? T[j fe id'I fe;/ ~ th e'Jh w[;hpsK G[Zb ikDrhnK. pbfe T[; pkDh d/ oZ; ftu T[j M{w T[m/rk. n?;h skes j? r[o{ noiB ;kfjp dh. ;qh ;[ywBh ;kfjp ftu fJzBh skes j? fe ;Vd/ pbfdnK ~ th mzY gk fdzdh j?. T[jBK dh f}zdrh dk nro d{ik gfjb{ t/yhJ/ sK T[jBK B/ b'eK dh GbkJh bJh fezB/ ezw ehs/ B/. nkg B/ b'e GbkJh tk;s/ ;qh r[o{ rzqE ;kfjp ih th ;zefbs ehsk, fi; d/ ftu w[;bwkBK ~ EK fdZsk, pqkjwDK ~ EK fdZsk, i[bkfjnK ~ EK fdZsk, e;kJhnK ~ EK fdZsk. feT[Ife fJj oZp dh pkDh j?, fJ; ftu e'Jh ftseok BjhI. i/ r[o{ ;kv/ ftu ftseok BjhI eod/ sK n;hI feT{I fJB;kBK ftu coe ;wMd/ jK < ;k~ ;kfonK ~ ;G fJB;kBK ~ fJe' fijk ;wMDk ukjhdk j?. ;' r[of;y' ! i/ fJzBK }[bw j'D d/ th pkti{d, fJzB/ t?oh j'D d/ th pkti{d, fJE'I sZe fe ;e/ Gok d/ t?oh j'D d/ th ekoB r[o{ noiB d/t ih B/ @;qh ;[ywBh ;kfjp# T[ukoD ehsk j?, sK n;hI feT[I BjhI r[o{ tor/ pD ;ed/ < fJj' sK coe j? ;kv/ ftu s/ r[o{ ftu. T[jBK fJzBhnK sebhcK d/ pkti{d th pkDh T[ukoB ehsh s/ n;hI nkw ihtB ftu pkDh feT[I Bjh TukoB eo ;ed/ < fJj' sK yk;hns j? ;kv/ r[o{nK ftu, fijV/ fJzBhnK sebhcK j'D d/ th pkti{d pkDh T[ukoD eod/ jB.
  • 23. gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (21) www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013 r[o{ BkBe ;kfjp dh fJBebkph s/ nDyhbh ;fgoN nkgDhnK B" i'sK ftu'I gqekF wkB j[zdh j'Jh ykb;/ ftu gqt/F eo rJh ns/ T[;/ gftZso ;fgoN d/ nXhB jh r[o{ BkBe d/ j/m gzikp ftu fJe n?;k oki ekfJw j'fJnk fi; T[s/ jo fjzd{, w[;bwkB s/ f;Zy gzikph ~ Gkoh ]o ;h. fejVk gzfvs fJj i'sF brk ;edk ;h fe w[rbK fto[ZX J/B/ izr eoB wro'I wjkokik oDihs f;zx d/F ftu E'V/ ;w/I nzdo jh jowB fgnkok j' ikt/rk. d{i/ gk;/ Gkos T[Zs/ nzro/} dk oki ekfJw j' u[Zek ;h s/ ;sb[i s'I gko p?m/ nzro/}K ~ F/o/ gzikp dk fBo'b gzikphnK dk oki F[o{ s'I jh u[ZG fojk ;h s/ F/o/ gzikp dh fizdrh ftZu jh nzrq/} n;oK B/ gzikp ~ jZVg eoB dhnK ftT[sK pDkT[DhnK F[o{ eo fdZshnK ;B, fit/I gq'L ;hsk okw e'jbh ns/ gq'L ;/tk f;zx nkgDh g[;se izr fjzd-gzikp ftu fbyd/ jB L @nzrq/iK dhnK nkgDhnK g[;seK s'I gsk bZrdk j? fe nzro/}K B/ eJh tfoQnK s'I gzikp ~ jok e/ nkgD/ oki ftu fwbk b?D dk c?;bk ehsk j'fJnk ;h. 1837 Jh;th ftu id ewKvo-fJB-uhc ;o j?Boh c/B, Ffjikdk B"fBjkb f;zx dh Fkdh ftu Fkwb j'D bJh nkfJnk ;h, T[j nkgD/ Bkb eJh gophD c"ih nc;o th fbnkfJnk ;h, fijV/ u[Zg ughs/ bkj"o nzfwqs;o s/ eJh j'o SkT[DhnK d/ BeF/ fsnko eoe/ nkgD/ Bkb b? rJ/ ;B ns/ fgS'I fJjBK fog'NK ~ nzro/}h ;oeko B/ nkgDhnK fsnkohnK dk nkXko pDkfJnk. @@i{B 1838 Jh;th ftu rtoBo iBob dk fwbNqh ;?eNqh ftbhnw nk;poB bkj"o dopko ftu nkfJnk ns/ eJh fdB mfjfonK. nkgDh vkfJoh ftu T[j fJe EK fbydk j? - ;k~ ukjhdk j? fe wjkoki/ dh w"s fgS'I, MN jh fJe tZvk bFeo b? e/, gzikp ~ nkgD/ g/N/ gk bJhJ/. ;kvh ;oeko ;kjwD/, fi; B/ T{m torhnK bzwhnK s/ T[ZuhnK eJh fonk;sK j}w eo bJhnK jB, gzikp torh fBZeh fijh fonk;s eh j;sh oZydh j?. 1840 Jh;th ftu g'bhNheb J/i?IN w?rBkNB B/ ekpb s'I nkgDh s}thi G/ih fe fgF"o dk fJbkek bkj"o po;h 29 i{B 2013 s/ ftF/Fpo;h 29 i{B 2013 s/ ftF/Fpo;h 29 i{B 2013 s/ ftF/Fpo;h 29 i{B 2013 s/ ftF/Fpo;h 29 i{B 2013 s/ ftF/F F/o/ gzikp dh Gkos ~ d/DF/o/ gzikp dh Gkos ~ d/DF/o/ gzikp dh Gkos ~ d/DF/o/ gzikp dh Gkos ~ d/DF/o/ gzikp dh Gkos ~ d/D dh fonk;s s'I tZy eoe/ (Gkt y'j e/) nrkfB;skB Bkb fwbk d/Dk ukjhdk j?. bkov nkeb?Iv B/ fJ; ~ ;theko Bk eod/ j'J/ fejk L @;k~ J/vh ekjbh ekjdh gJh j? < E'V/ jh ;w/I ftu v'rok gkoNh ns/ ;zXktkbhnk-gkoNh ftueko bVkJh MrfVnK d/ ekoB, gzikp d' fjZf;nK ftu tzfvnk ikt/rk. T[; t/b/ ;kv/ bJh fgF"o jh BjhI, ;r'I f;ZX dfonk d/ gko dk ;kok fJbkek, i' fJ; t/b/ bkj"o ;oeko ftu Fkwb j?, ekpb Bkb i'V d/Dk ;"yk j't/rk. @@bkov n?bepo' B/ 15 nes{po 1842 JhH ftu fJe ys ftu, fijVk T[; B/ fJzrb?Iv d/ tZv/ ioB?b fvT{e nk ftfbzrNB ~ fbfynk ;h, fJj g[ZS eoe/ G/ih ;h fe gzikp fto[ZX w[fjzw feBQK fB:wK s/ s'oh ikt/, w?I fJ; ;pzXh nkg d/ ftuko ikDB bJh pj[s T[sktbk jK. fJ;/ fuZmh-gZso d/ ;pzX ftu jh bkov ftfbzrNB B/ fjzd dh r"ow?IN ~ ;bkj fdZsh ;h ns/ fJ;/ ;bkj dk f;ZNk ;h fe pzpJh ftu ftF/F fe;w dhnK 60 :k 70 feFshnK fsnko ehshnK rJhnK sK i' b'V g?D s/ MN gN ;sb[i dfonk T[Zs/ g[b pzBQe/, gzikp ftu c"i dkyb eo fdZsh ikJ/.## do n;b F/o/ gzikp Bkb ehs/ fJeokoBkw/ nzro/} ;oeko B/ p/tckJh Bkb s'V e/ T[; ;w/I dh ;tZS Bhsh ;wM oZyh ;h go F/o/ gzikp dh f}zdrh ftu T[; ~ f;Zy oki dhnK jZdk nzdo g?o gkT[D dh fjzws Bk gJh. nzs wjkokik oDihs f;zx d/ nekb ubkD/ wro'I wbek fteN'ohnK d/ ;ko/ S'N/ tZv/ eowukohnK B/ fdB oks f;Zy oki ~ ysw eoB dhnK ysoBke ;k}Fk ftu jh brk fdZsk ns/ T[go'es tkfenks dh o"FBh ftu fJj efjDk G[Zb j't/rk fe F/o/ gzikp d/ wro'I f;ZyK B/ nzrq/}K fto[ZX bVkJh S/VB dh gfjb ehsh ;h. 1844 ftu bkov jkofvzr (gfjbk) fjzd dk rtoBo iBob pD e/ nkfJnk ;h sK T[; B/ fdb ftu gZeh Xkoh j'Jh ;h fe T[j f;ZyK T[Zs/ jZbk p'b/rk. Fkj w[jzwd B/ J/; xNBk dh rtkjh fdZsh j? L- N[zv/ bkN B/ u[fenk nkD phVk, jw f;zx f;T[ ikfJ e/ bV/rk ih. - ;0 wkB f;zx
  • 24. gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (22) www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013 xzN/ shB w?I ik bkj"o wkoK, fJ; pks w?I coe Bk gV/rk ih. Fkj w[jzwdk crD'I s/oQthI ~, ;kfjp Ffjo bkj"o ftu tV/rk ih. nZr/ uZb e/ c/o efjzdk j? L Fkj w[jzwdk r'fonK S/V S/Vh, w[be gko dk wZfbnk ikD whnK. tZv/ d[Zy dh rZb fJj j? fe id nzro/}k B/ f;ZyK Bkb :[ZX 1845 ftu F[o{ ehsk sK Gkos tk;hnK dh r/os ~ e'Jh i'F Bk nkfJnk ;r'I nzro/} d/ ;kEh pD e/ T[jBK gzikp s/ fiZs eotkJh ns/ f;zxK ~ nzro/} d/ Bkb Bkb fjzd[;skB dhnK c"iK dk th w[ekpbk eoBk fgnk i' Fkj w[jzwd dh tko s'I ;k ikfjo j[zdk j?. T[j fbydk j? L j[ew bkN ehsk bFeo nkgD/ ~, s[;K bki nzro/} dh oZyDh ih. f;zxK wko e/ eNe w[ekfJ fdZs/, fjzd[;skBh s/ g{oph dZyDh ih. nZr/ ik e/ Fkj w[jzwd c/o fJT[ efjzdk j? L izr fjzd gzikp dk j'D bZrk, d'/I gksFkjh c"iK GkohnK B/. nZi j't/ ;oeko sK w[Zb gkt/, fijVhnK ykb;/ B/ s/rK wkohnK B/. Fkj w[jzwd dk nzro/}k d/ gzikp s/ jwb/ ~ fjzd- gzikp dk izr efjDk wjkokik oDihs f;zx ih dh FkB ~ uwekDk ;h feT[fe FkfJd fJj vo ;h fe ebQ ebs'o F/o/ gzikp d/ oki ~ fcoe{ fJfsjk;eko f;Zy oki jh B efjD br g?D. eth Gbh gqeko ikDdk ;h fe F/o/ gzikp dk oki fBo'b gzikphnK dk oki ;h fi; ftu fJ;bkwh oki tKr w"bthnK dh EK rqzEhnK d/ cst/ BjhI ;B brkJ/ iKd/ ns/ fi; oki dk gqkJhw wfB;No ceho n}h}-U- dhB ;h ns/ c"i ftu dhtkB w"jew uzd dhtkB okw fdnkb dhtkB w'sh okw ns/ fw;o dhtkB uzd i?;/ ioB?b ;B ns/ fi; d/ yikB/ ftu'I wzdoK, w;hsK s/ r[odtkfonK ~ y[Zb/ rZc/ fwbd/ ;B. fi; d/ oki ftu e'Jh cK;h BjhI ufVQnk, ed/ e'Jh u'oh :koh BjhI j'Jh ns/ nkoEe jkbks n?;/ oj/ fe G[Zy d/ d[Zy s'I e'Jh ;zeN g?dk BjhI j'fJnk. Fkj w[jzwd sK izr ftu wko/ ikD tkb/ gzikph c"ihnK bJh ehoB/ gKdK fbydk j?. Fkj w[jzwdk g?Dr/ t?D v{zx/, id'I j'D gzikpDK ozvhnK Bh. Xow fBogZysk d/ oki dhnK p[fBnkdK ;G s'I gfjbK ;z;ko ftZu oZyD tkbk r[o{ BkBe dk FoXkb{ f;Zy jh ;h ns/ fi; dh uVQdh ebk dh n}ws s/ tfvnkJh T[; ;w/ I t/yh rJh id fe T[; gzikp d/ tkbh dh fwqs{ T[s/ oki;h Mzvk BhtK Bk j'fJnk. nkj ! T[j eokwksh nkgDhnK eokwksK Bkb jh b? frnk ns/ fi; nzro/} je{ws dh T[; ;w/I dkb BjhI ;h rbdh T[jdhnK ukbK ;cb j' rJhnK. nzs ftZu i' p/fJB;kch wjkokik dbhg f;zx ih Bkb nzro/} B/ ehsh T[; d/ fpnkB bJh fJe tZyo/ rqzE dh b'V j?. T[; ~ pugB ftu jh bzvB b? ikDk s/ T[E/ T[j~ pkbh T[wo ftu Jh;kJh pDk b?Dk, T[jdk j'F ;zGkbd/ jh w[V f;zx ;iBk ns/ d/F ~ w[V jkV/ eZYB/ s/ nkyo ibktsBh ftu jh Go itkBh dh T[wo/ uVQkJh eo ikDk, b{z ezv/ yV/ eoB tkbhnK dodBke ;kyhnK jB.
  • 25. gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (23) www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013 r[o{ noiB d/t ih dh ;jkds d/ w[Yb/ ekoDr[o{ noiB d/t ih dh ;jkds d/ w[Yb/ ekoDr[o{ noiB d/t ih dh ;jkds d/ w[Yb/ ekoDr[o{ noiB d/t ih dh ;jkds d/ w[Yb/ ekoDr[o{ noiB d/t ih dh ;jkds d/ w[Yb/ ekoD @@nkfd ;u[, i[rkfd ;u[, j? Gh ;u[, BkBe j';h Gh ;u[##, Bkb jh jo ekb ftu wjK g[oF, Xowh, d:kb{, :'X/, ftdtkB oj/ jB, go T[E/ jh gkgh ;PkoEh, d[FN th j'J/ jB. sq/sk ftu okw Bkb oktD, dPkgo ftu feFB Bkb ez;, gqjbkd Bkb joBkeFZg, eb:[r ftu r[o{ BkBe d/t ih Bkb pkpo, r[o{ r'fpzd f;zx s/ r[o{ s/r pjkdo ih ;w? n'ozri/p. eb:[r ftu gkghnK, ;PkofEnk nfs:kukfonK dh skdks pj[s tX rJh. FjhdK d/ ;oski, T[Zu e'fN e/ eft, T[Zu e'Nh d/ ;zrhseko, fB;gZS ;zgkde, o[jkfBns d/ ;{oi, fiBk 22 ;kb ebw ubkJh, d[fBnK ~ wjkB wkor doFe r[o{ rqzE ;kfjp dh ouBk, r[o{nK, GrsK, GNK dh pkDh Bkb nkgDh 2218 ouBktK, 30 okrK Bkb jo ;wki tk;s/ fdZsk. fBvo s/ fBoG?:sk tkb/ b'j g[o{F, uzr/ x[V ;tko, Bkb jh ;jB Fhbsk dh w{os d/ fe:'I b'r t?oh j' rJ/, id fe T[BQK jo soK ;wki dh ;/tk ehsh. ekoD - 1 r[owfs dk tX fojk gquko s/ gqGkt, ;wki dh r[o{ gqfs FoXk s/ ftFtk;, eZNogzEh w'bftnK s/ pqkjwDk ~ BjhI ;h Gkztdk. whnK who s/ j'o gho th r[o{ xo d/ w[ohd j' rJ/ ;B. iks-gks, toD nkFqw, eow eKv, ;rB-ng;rB r[o{ nwodk; ih d/ ;w: ysw j'D bZr frnk ;h. nepo pkdFkj r[o{ xo dk w[ohd j' frnk ;h. bkj'o iKd/nK r'fJzd tkb ;kfjp, r[o{ nwo dk; ih d/ doFB tk;s/ nk:k. Grsh s/ GktBk ~ t/y e/ 500 ;'B/ dhnK w'joK r[o{ ih ~ d/D s/ d/fynk fe T[j rohpK ftu tzv fdfsnK rJhnK jB, nepo pkdFk j'o th ikdk w[ohd j' frnk s/ eJh fgzv s/ pj[s ;kohnK G/NktK fdfsnk. oki/nK s/ iwhdkoK dh FoXk j'o tXrJh. ;B 1598 ~ bkj'o ftu id nekb fgnk, r[o{ ih B/ 8 wjhB/ bkj'o oje/ ;wki dh ;/tk, G[fynK bJh bzro, phwkoK bJh owgskb gkDh d/ tk;s/ y{j sbkp dk fJzsikw ehsk. bkFk ~ jNtke/ T[BK dk nzfsw ;z;eko eotk:k. T[;/ dofwnkB phopb fi; dk n;bh Bkw wj/Fdk; ;h B/ jo xo s/ fJe o[gfJnk N?e; bk:k ;h, r[o{ ih B/ nepo ~ efje/ wkc eotk:k. wj/Fdk; (pho- pb) th d[FwB pDfrnk. eoweKvh pqkjwD s/ w"bth r[o{ pBe/ d[FwBK ~ eZmk eoB, bzGB br gJ/. uzd{ Fkj, nepo dk dhtkB, jzekoh Bhu gqtosh dk ysoh, dh bVeh dk r[o{ ih dPkok foFsk (;rB) w"VBk L- bkrhnK uzd{ dh bVeh dk foFsk r[o{ jfor'fpzd ;kjp Bkb gZek eoe/ fdZbh uzd{ ~ dZf;nk s/ jzekoh uzd{ B/ fejk fe s[;h utko/ dh fJN w'oh ~ bk nkJ/i/. id uzd{ B/ ;rB r[o{ noiB d/t ih gk; G/fink s/ f;yK B/ ;koh rZb r[o{ ih ~ dZ;h, nkgD/ f;yK dh p/Bsh ~ gotkB eoe/ r[o{ ih B/ ;rB w'V fdsk. uzd{ tZvk d[FwB pD frnk. fgoEh uzd, r[o{ ih dk tZvk Gok, r[o{ xo dh rZdh Bk fwbB ekoD F[o{ s' jh r[o{ noiB d/t ih dk d[FwB pD frnk ;h. ;[bjh ykB, i/Vk uzd{ dk T[wokt ;h ~ foFsk w'VB ekoD d[FwBh fBGktB dk w'ek fwb frnk, j[D fgoEh uzd uzd{ s/ ;[bjh ykB ~ fwfbnk. fgoEh uzd B/ fejk fe w/o/ fgsk B/ w/o/ Bkb nkfB:kJ/ eo e/, rZdh w/o/ ;G s'I S'N/ Gok ~ d/ fdsh j?. tZvk j'tB ekoD w/ok jZe pDdk ;h. w/o/ Bkb X'yk j':k j?. fgoEh uzd th tZvk d[FwB pD frnk. w/jopkB, i/VQk fe fgoEh uzd dk g[Zso ;h, r[o{ ih fi; ~ pugB s'I jh pj[s fgnko eod/ ;B s/ J/j th rZdh dh nk; ftu ;h. id'I r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih dk 1595 ftu gqekF j':k s/ fJj th nkgD/ fgsk fgoEh uzd tKr[ r[o{ ih dk t?oh pD frnk. fgSb/ r[o{nK dh pkDh ftu r[o{ BkBe ;kfjp ih dh EK nkgD/ Bkw s'I e[S nkgDh ouBk i'V e/ noE dk nBoE w/jopkB eo fojk ;h. fJ; ekoB r[o{ noiB d/t ih B/ r[o[nK dh pkDh, GrsK dh pkDh ~ ;zefbs eoe/, i?jVh gowkswk Bkb wB[ZyK ~ i'VB s/ ihtB ftu gqekF fbnktB tkbh j't/, eZmh ehsh, wjkB rqzE d/ o{g ftu fsnko eoBk nkozG 1601 ftu eoe/, GkJh r[odk; e'b'I ;zg[oB eoke/ gfjbh f;zspo 1604 ~ dopko ;kfjp ftu F'fGs ehsk. w/jopkB dh ouBk BjhI bJh. ;B 1601 ftu id'I b'eK ~ gsk bZrk fe fJe wjkB rqzE dh ouBk r[o{ noiB d/t ih eo oj/ jB s/ eJh ethnK nkgDh ouBk th Fkwb eoBh ukjh. w[jzwd ;kjp dh T[;ss pko/ fbyD ~ i'o gk:k frnk. ghb{, (pkeh ;ck 24 s/) - fJzih0 ;toB f;zx, byBT{
  • 26. gzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;egzikph ;[wB wkf;e (24) www.punjabisuman.com i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013i{B 2013 SZi{, ekjBk s/ Fkj j[;/B B/ th nkgDh pkDh r[o{ rqzE ;kfjp ftu doi eoktB dh e'fFF ehsh. r[o{ ih B/ T[BK dh ouBktK gVQe/ wBk eo fdsk. ekoD, eft ghb{ B/ rqj;s dh p[okJh ehsh eft SZi{ B/ fJ;sqh iks ~ BhtK dZf;nk ekBjk ih B/ nkg ~ r[o{ ;wkB doFk:k s/ Fkj j[;?B p'bD BjhI, u[g ojDK dZf;nk J/j uko/ eth th r[o{ xo d/ d[FwB pD rJ/. eJh d[FwB eZm/ j' e/ pjkBk s/ w"e/ dh sbkF ftu bZr gJ/. nes{po 1605 ftu nepo pkdFkj dh w's d/ pkd T[;dk p/Nk ijKrho rZdh s/ p?mk. eZNo gzEh w'bftnK B/ T[; ~ eZNo pDk e/ r[wokj eoBk F[o{ eo fdZsk. uzd{ Fkj yZsoh, gfjb/ s'I jh nZr pp{bk ;h bVeh dk foFsk w'VB ekoB. ijkrho dk g[Zso y[;o', nepo pkdFkj dh w"s pkd ijKrho ~ rZdh fwbB d/ 6 wjhB/ (ngq?b 1606) pkd pkrh j' frnk ;h, go nkgD/ fgsk e'b' vo dk wkfonk fdZbh s'I GZi e/ ekp[b iKfdnk j':K fpnk;k bzr e/ soB skoB gj[zfunk s/ gsk bZrk fe r[o{ BkBe d/t ih dh rZdh tkb/, r[o{ noiB d/t ih mjo/ j'J/ B/. r[o{ ih d/ doFB eoB tk;s/ r[o{ ih e'b y[;o' gj[zu frnk s/ ;koh rZb dZ;h, pukt tk;s/ nFh; wzrh. oks o[e e/ nrb/ fdB bkj'o bJh ub fgnk. id ijKrho ~ r[o{xo d/ d[FwBK fJj rZb dZ;h s/ Bkb efj fdZsk fe r[o{ noiB d/t ih B/ y[;o' ~ nkg d/ fybk GVek:k j? Bkb jh wdd fdZsh j?. ijKrho B/ j[ew nd{bh dk T[Zso b?D tk;s/ r[o{ ih ~ bkj"o ;Zd G/fink. r[o{ ih pkdFkj dk gotkBk gV e/, nzfsw ;wK ikD e/ nkgD/ 11 ;kb s/ g[Zso jfor'fpzd ih ~ rZdh d/ e/, s/ pkpk pZ[Yk ih, s/ GkJh r[odk; ih ~ ;kok ezw ;"Ig e/, ;zrs ~ Xhoi d/ e/ nkgD/ Bkb gzi f;zx, iZEk ih, fgokBk ih, G?Dk ih, fpdh uzd ih s/ bzxk ih ~ Bkb b? e/ bkj'o w[ofsik ykB d/ iohJ/ frocsko j' e/ s[o gJ/. r[o{ noiB d/t ih dh ;jkds HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHr[o{ noiB d/t ih dh ;jkds HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHr[o{ noiB d/t ih dh ;jkds HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHr[o{ noiB d/t ih dh ;jkds HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHr[o{ noiB d/t ih dh ;jkds HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH (pkeh nrb/ nze ftZu) f;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu f;Zy fJ;sohnK dk :'rdkBf;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu f;Zy fJ;sohnK dk :'rdkBf;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu f;Zy fJ;sohnK dk :'rdkBf;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu f;Zy fJ;sohnK dk :'rdkBf;Zy Xow d/ fJfsjk; dh T[;koh ftu f;Zy fJ;sohnK dk :'rdkB f;Zy Xow d/ fJfsjk; B{z ikDB tkb/ fJ; sZE s'_ ikD{ jB fe f;Zy fJfsjk; Bk e/tb wodK d/ ekoBkfwnK Bkb jh F'G fojk j?, ;r'_ f;Zy fJ;sohnK dk th fJ; ftu nfjw ;EkB j?. f;Zy fJ;sohnK B/ wK,G?D, ;g[Zsoh, Xow gsBh, dkdh, B{zj, nkr{, nkfd nB/eK o{gK ftu f;Zy Xow dh T[;koh bJh tvw[Zbk :'rdkB gkfJnk j?. fBo;zd/j, i/ f;Zy fJfsjk; ftZu'_ fJ;sohnK dh G{fwek B{z eZY fdZsk ikt/ sK fJ; dk ;o{g jh pdb ikt/rk.f;Zy fJfsjk; «s/ Mksh wkfonK fJj sZE T[ÎGo e/ ;kjwD/ nkT[_dk j? fe fi; f;Zyh wjZb dh f;oiDk ehsh rJh j?, T[; dh Bh_j oZyD, T[;koB s/ nzfsw o{g d/D bJh fiZE/ ;qh r[o{ BkBe d/t ih s'_ ;qh r[o{ r'fpzd f;zx ih se d; r[o{ ;kfjpkB B/ xkbDk xkbh s/ pknd ftu ;w/_ dhnK nB/eK jB/ohnK- MZyVK s'_ pukT[D bJh f;zxK B/ e[opkBhnK fdZshnK T[ÎE/ f;Zy fJ;sohnK th fgZS/ Bjh_ ojhnK. ¿f;Zyh dk wjkB r"otwJh fto;k fJ;soh iksh d/ pbhdkB, sg, fsnkr, o{jkBhns, fgnko, ;/tk, f;woB ns/ gzE dh uVQdh-ebk bJh ehshnK p/fw;kb ns/ p/nzs e[opkBhnK dh dk;skB j?.HHH f;Zy fJfsjk; ;{ophoK dk fJfsjk; j?. fJ; fJfsjk; B{z f;oiD ftu T[BQK f;Zy fJ;sohnK d/ :'rdkB B{z nZy'_ go/ Bjh_ ehsk ik ;edk, fiBQK B/ fJ; ftbZyD fJfsjk; d/ p{N/ B{z nkgDh wwsk d/ y{B Bkb f;zi e/ tZvk ehsk ns/ fJ; fJfsjk; B/ fJe nfij/ doZ]s dk o{g XkoB ehsk fi; dh mzYh SK ;w[Zuh fJB;kBhns bJh ;KMh j?.Àn;h_ ftF/ dk nozG f;Zy fJ;sohnK d[nkok wK d/ o{g ftu fBGkJh G{fwek s'_ eod/ jK feT[_fe wktK s'_ fpBK fe;/ iht dh j'_d jh ;zGt Bjh_ j?. ;qh r[o{ BkBe d/t ih B/ fJ;soh d/ wK- o{g B{z ;kjwD/ oZy e/ jh, wod gqXkB ;wki B{z, fJ;soh dh wjsZsk s'_ ikD{ eotkT[D bJh Twgl[owkfJnk j? ;' feT[ wzdk nkyhn? fis[ izwfj okikB.;' feT[ wzdk nkyhn? fis[ izwfj okikB.;' feT[ wzdk nkyhn? fis[ izwfj okikB.;' feT[ wzdk nkyhn? fis[ izwfj okikB.;' feT[ wzdk nkyhn? fis[ izwfj okikB. (gzBk 473)(gzBk 473)(gzBk 473)(gzBk 473)(gzBk 473) phph ;opihs e"o @ikue#