1. Ruimte voor
participatie
Van verzorgingsstaat naar
verzorgingsstad?
Prof. dr. Kim Putters
27 maart 2014

2. Inhoud
1. De Sociale Staat van Nederland 2013
2. Van verzorgingsstaat naar verzorgingsstad
2.1 Economisch
2.2 Maatschappelijk
2.3 Ruimtelijk
3. Participatiesamenleving: de stemming in het land
4. De agenda

3. 1. Sociale Staat van Nederland 2013
o Tussen 2010 en 2012 verslechtering kwaliteit van leven, sinds 30 jaar.
o Bij meest kwetsbare groepen (lage opleiding, laag inkomen, zonder
werk en/of slechte gezondheid) sterkste achteruitgang. 6% bevolking.
o Verschillen kwetsbare en niet-kwetsbare burgers toegenomen.
o Ruimtelijke verschillen in sociale status.
o Effect bezuinigingen en hervorming pas na langere tijd zichtbaar.
o Economische recessie wellicht op retour, sociale recessie niet.
o Onzekerheid over betekenis decentralisaties voor kwetsbare groepen.

4. 2.1 De participatiesamenleving: economisch
Aantrekkend vertrouwen: gerechtvaardigd optimisme?

5. Arbeidsparticipatie
Fundamentele veranderingen op de arbeidsmarkt
• Vergroting (groeiend aantal werkenden)
• Vergrijzing (groeiend aandeel 45+)
• Ver-individualisering (groeiend aandeel alleenstaand/ 1 ouder)
• Verdwijnende kostwinners (meer tweeverdieners)
• Vervrouwelijking (groeiend aandeel vrouwen)
• Verkleuring (groeiend aandeel niet westers allochtoon; óók MOE-landers)
• Verflexing (groei zzp-ers; meer kleine banen van 12-24 uur)
Bovendien: toepassing nieuwe technologie en herinrichting productieprocessen.

6. Niet (meer) aan de slag (2013) 15-65 jaar
 Totaal met uitkering 1,6 miljoen
 WW 381.000
 WAO/WIA/WAZ 574.000
 WAJONG 223.000
 Bijstand 402.000
“Wet Werken naar Vermogen”
 VUT/vervroegd pensioen 379.000 (2011)

7. 2.2 De participatiesamenleving: maatschappelijk
Gezonde levensverwachting

8. Aantal ouderen 1950-2040 (in miljoenen)
Bron: CBS
0
0.5
1
1.5
2
2.5
3
3.5
4
4.5
5
1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 2020* 2025* 2030* 2040*
65-74 jaar 75-84 jaar > 85 jaar

9. Minder verzorgingsstaat, meer zelf
organiseren in de verzorgingsstad
Maatschappelijke participatie, zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid:
• 41%: hulp bij langdurige ziekte moet zoveel mogelijk van vrienden of familie
komen (39% oneens)
• Op vrijwillige basis, niet als plicht
• Vrijwillige hulp in combinatie met professionele hulp
• Maakt uit voor wie (familie, buren), hoe lang (aantal maanden of langer) en
wat (boodschappen, huishouden, zorg)
Consequenties inrichting basisvoorzieningen wijken:
• vastgoedinvesteringen in verpleeghuizen; domotica; wijk- en buurtwerk;
openbaar vervoer detailhandel.

10. 2.3 De participatiesamenleving: ruimtelijk
Tevredenheid met de woonomgeving (relatie met participatie in wijk of buurt)

11. 'Ruimtelijke verschillen in vrijwillige inzet'

12. Ruimtelijke verschillen in sociale status

13. Groei en krimp: heikele positie afgelegen dorpen
 Duidelijke sociaaleconomische verschillen.
 Tussen centrum en periferie tekenen van divergentie.
 Divergentie binnen platteland: afgelegen dorpen dalen in status, andere
dorpen blijven gelijk of stijgen.
Consequenties voor onder andere:
• Investeringen in regionale economie.
• Gebruik leegstaande panden.
• Verbindingen wonen en zorg.
• Rollen overheid en burgers.

14. 3. Participatiesamenleving: de stemming in het land
`Niet in de put, wel bezorgd´
o 82% vindt dat er welvaart is in eigen huishouden
o 70% tevreden met eigen inkomen (in 2002: 45%)
o Plaats 5 op geluksindex
o Meer mensen somber over de Nederlandse economie dan in 2008
o Maar: jongeren en hoogopgeleiden meer optimistisch
o Ruimtelijke verschillen in sociale status nemen toe
o Politiek vertrouwen fluctueert; meer vertrouwen in media

15. 4. De agenda
Economisch: focus op andere groei
• Andere meer duurzame groei (MVO)
• Inzet nieuwe technologie vraagt om ander (regionaal) arbeidsmarktbeleid
Maatschappelijk: kwaliteit van bestaan centraal
• Lokale/regionale normen armoede, analfabetisme, werkloosheid, leefbaarheid, eenzaamheid.
• Andere inrichting voorzieningen, meer focus op kwaliteit van leven.
• Inzet op combinaties werk/zorg, professionele hulp/vrijwillig, domotica/wijknet.
Ruimtelijk: zeggenschap en publiek-private samenwerking
• Nieuwe vormen van democratie en zeggenschap (wijk en regio).
• PPS vastgoed, investeringen MKB/winkels, duurzame energievoorziening, aanpak leegstand.
Kennisagenda: ervaringskennis
• Inzet nieuwe media en doorontwikkelen leefsituatie-index.
• Verschillen tussen regio’s in (doe)democratie, PPS en rol burgers.