Presentatie bij workshop #20, Met je kop boven het maaiveld door Gemeente Groningen, op LPB Congres 2014

1. Verslag workshop “KOP BOVEN HET MAAIVELD”
LPB-festival 2014 in Groningen

2. In verschillende wijken wordt op ‘eigenwijze’ omgegaan met de openbare ruimte. In deze
workshop lieten drie bewonersgroepen zien hoe ze hun eigen groene plannen hebben
gerealiseerd. Een buurtboomgaard, een gezamenlijke moestuin, hoe krijg je dat samen voor
elkaar? Foto’s, filmpjes en tekeningen lieten zien hoe een ontwerp en een plan een groene buurt
voor iedereen wordt. Bewoners uit de Jensemaheerd in Beijum, de Buitenhof en het Hoornse Meer
vertelden over hun ervaringen bij het realiseren van hun ideeen. Een groep bewoners voert de
regie over het natuurlijke ontwerp, het beheer en onderhoud van het groen in de eigen straat. Er is
ook een groep bewoners die een distelveld hebben getransformeerd tot een eigen boomgaard En
de bewoners die zelf een speelplaats voor en met de kids hebben ontworpen en gerealiseerd
vertellen hoe ze dit hebben gefixt (tekst website lets gro).
Tijdens een creatieve sessie onder leiding van Orangelogic zijn vervolgens de vragen over
participatie verzameld. In kleine groepjes is nagedacht over de antwoorden en mogelijke
oplossingen voor deze vragen.
Vragen naar aanleiding van de presentaties over participatie (de gele gemarkeerde vragen zijn
uitgewerkt):
1) Wat is de rol van de gemeente bij participatieprojecten op “niet- gemeente” grond?
2) Welk proces doorloop je als bewoner bij de uitwerking van een participatie-initiatief?
3) Hoe ga je om met de kosten die komen kijken bij een verzoek tot participatie?
4) Hoe maak je goede afspraken over de continuïteit (rechten en plichten) bij een
participatieproject?
5) Hoe kun je zorgen voor de financiering van een project?
6) Hoe gaat de gemeente om met het participatieproces?
7) Hoe zorg je (als ambtenaar) voor een realistische balans tussen de wens / opdracht van de
politiek en de behoeft van de bewoners?
8) Hoe gaan we van klacht naar kracht?
9) Hoe betrek je jonge mensen bij participatie?
10) Hoe ga je als gemeente om met aansprakelijkheid (bijvoorbeeld bij speelvoorzieningen)?
11) Hoe ga je om met het verschil in buurten?
12) Hoe zet je participatie af tegen het bestaande gemeentelijk beleid?
13) Hoe ga je om met “proces” kosten (bv vergunningen)

3. Wat is de rol van de gemeente bij participatieprojecten op “niet- gemeente” grond? (vraag 1)
De rol van de gemeente op andermans grond (bijvoorbeeld grond van de woningcorporatie) is
natuurlijk beperkter. De gemeente heeft nog wel een rol bij het bepalen van de kaders en richtlijnen
Plannen en beleid op het gebied van ruimtelijke ordening. Daarnaast kan de gemeente kennis en
expertise aanleveren.
Vraag die tijdens het uitwerken van dit punt boven kwam drijven:
Bepaald de gemeente de beeld kwaliteit van de openbare ruimte van een participatieproject? In
hoeverre mag de gemeente wat vinden van de invulling van een project?

4. Welk proces doorloop je als bewoner bij de uitwerking van een participatie-initiatief? (vraag 2)
GEEN PROCES GEWOON DOEN!
En als dat niet lukt…
Belangrijk dat medebewoners enthousiast zijn en mee willen doen. Vervolgens moet er bij de
gemeente 1 aanspreekpunt zijn die je helpt bij het hele proces. Iemand met praktische kennis.
Belangrijk is dat dit iemand moet zijn die voor de initiatiefnemers binnen de gemeentelijk organisatie
“op pad” gaat en zaken afstemt en regelt. Het zogenaamde “ambtenarenaapje”. Deze heeft een
belangrijke verbindende rol tussen de gemeenteorganisatie en bewoners, hij moet zich
verantwoordelijk voelen voor het project!
Geef bewoners ruimers, niet te veel regels!

5. Hoe kun je zorgen voor (alternatieve) financiering van een participatie project? (vraag 5)
Financiering overheid
Afhankelijk van de grote van het participatieproject moet de gemeente de kosten die je “bespaart”
uitrekenen en deze in de vorm van een bijdrage (gedeeltelijk) aan de bewoners geven. Dit kan in de
vorm van euro’s , maar ook in mankracht.
Daarnaast kun je jezelf de vraag stellen wat kost sociale verbetering, vermindering eenzaamheid,
minder vandalisme (sociale controle), sociale cohesie…wat is dat je waard!?
Financiële zorgen drukken op de vrijwillige motivatie! Zorg voor een duurzaam basis kapitaal!
Alternatieve financieringsbronnen
- Benader (relevante) bedrijven, social commitment biedt ruimt voor pr en reclame
- “Verkoop” het goed lopende project
- Geef “particpatie”-aandelen uit aan bewoners bedrijven
- Fondsen (18 / 18, rabobank, Oranjefonds)

6. Hoe gaat de gemeente om met het participatieproces? (vraag 6)
De burger wordt steeds mondiger en wil steeds meer zelf doen…participatie. De politiek omarmt dit
idee en wil dat hier ook op ambtelijk niveau invulling aan wordt gegeven. Het college en de raad
heeft dus een participatie wens en opdracht richting de ambtenaren. Dit betekent dat er organisatie
breed bewustwording moet plaats vinden. In principe zou elke ambtenaar participatie moeten
omarmen en hier invulling aan geven. Toch wordt participatie in sommige gevallen als “bedreiging”
van het eigen werkveld gezien. Wat moet er gebeuren:
- binnen de organisatie zijn aanjagers (wijkmanagers) nodig die collega’s overtuigen van
het belang van participatie
- Er moet rugdekking zijn van de politiek, maar ook van het management
- Bestaande werkprocessen en beleid los laten
- Processen versimpelen om zo niet initiatieven door moeizame procedures
(vergunningen) op voorhand de kop in te drukken
- Veranderen van de houding; participatie niet zien als bedreiging maar als kans!
Belangrijk signaal richting politiek
Het is belangrijk dat er geld beschikbaar blijft voor de uitwerking van initiatieven. Niet met het idee
u vraagt, wij draaien (en betalen), maar wel om een project mogelijk te maken en te stimuleren.
Organiseer niet een teleurstelling!
Overigens geldt in veel gevallen dat niet alleen ambtenaren nog moeten veranderen, maar ook de
politiek zelf (hoe gaan we als raad / college om met participatie)!

7. Hoe zorg je (als ambtenaar) voor een realistische balans tussen de wens / opdracht van de politiek
en de behoeft van de bewoners? (vraag 7)
Vaak wordt de illusie gewekt dat je als bewoner direct in contact staat met de politiek. De realiteit is
dat je als ambtenaar de “aorta”, de schakel bent tussen politiek en bewoner! Ga het gesprek aan met
zowel politiek en bewoners en zorg dat ze elkaar spreken en een realistisch beeld hebben over de
mogelijkheden!
Neem de verantwoordelijk wethouder en de raad mee naar buiten!

8. Hoe betrek je jonge mensen bij participatie? (vraag 9)
De belangrijkste conclusie is dat kinderen een ander belevingswereld hebben dan volwassenen. We
kunnen kinderen niet dwingen te participeren. Laat ze de dingen doen die ze wel leuk vinden niet
dwingend maar op een manier die aansluit bij hun belevingswereld!
- lessen gecombineerd met schooltuinen
- Ouders / opa en oma met kinderen betrekken
- Rand activiteiten
- Laat ze groen adopteren (bijvoorbeeld een boom), maak ze verantwoordelijk
- Maak het digitaal / interactief, maar laat het aansluiten op de belevingswereld van
kinderen

9. Hoe ga je als gemeente om met aansprakelijkheid (bijvoorbeeld bij speelvoorzieningen)? (vraag 10)
Spelregels rond aansprakelijkheid moeten er (helaas) zijn. De kaders en regels worden bepaald door
de gemeente. Hiervoor moeten de realistische risico’s in kaart worden gebracht. De regels moeten
werkbaar op papier worden gezet. De verantwoordelijk ambtenaar moet de regels afspreken met
politiek en ook met de bewoners. Hierbij moeten we een “no go”zien te vermijden, alleen nee met
onderbouwing.
“Durft de politiek verantwoordelijkheid te nemen of verschuilt zij zich achter wetgeving zoals het
attractiebesluit?”
Maak gebruik van de “artikel 5” oplossing in alle redelijkheid!

10. MET DANK AAN:
Laurens Stiekema, Irma Zijlstra en Mark Ronda
Tom Vaessen (www.orangelogic.nl)
- Buurtbewonersinitiatief: “Participatie in de buitenhof”
- Buurtbewonersinitiatief: “Natuuronderhoud Jensemaheerd”
- Buurbewoners initiatief: “Buurtboomgaard Hoornsemeer”