innovatie, best value procurement, eigen initiatief

1. Stedebouw & Architectuur
26 Bouwinnovatie
Bouw op Eigen
u Er komt steeds meer ruimte voor eigen initiatieven uit de bouw. Overheden en professionele op-
drachtgevers staan meer dan ooit tevoren open voor Unsollicited Proposals — in goed Nederlands
Eigen Initiatieven — van marktpartijen. Begin dit jaar is de nieuwe handleiding Bouw op Eigen
Initiatief verschenen, samengesteld door Verkeer & Waterstaat, VROM, Prorail, Provincie Gelder-
land, Regieraad Bouw en Bouwend Nederland. Misschien wel één van de meest aansprekende
voorbeelden van een Eigen Initiatief is Amfora, de duurzame multifunctionele ondergrondse stad
die Strukton aan Amsterdam aanbiedt. Komt dat zien op 8 april in Carré!
Natuurlijk, de wereld is niet veranderd na een geslaag- teken staan van de ontvankelijkheid voor Eigen Initia-
de topconferentie waar de top van opdrachtgevend tieven uit de bouw.
(RWS, RGD, Prorail, provincies, waterschappen) en
bouwend Nederland aanwezig was, maar een goed
gevoel gaf het wel. Op de bijeenkomst op 28 januari Bouw op Eigen Initiatief
georganiseerd door Strukton en Bouwend Nederland In 2005 lanceerde BAM de idee van Eigen Initiatief
was iedereen het er over eens dat initiatieven uit de (Unsollicited Proposal) als mogelijk interessante optie
markt van grote waarde kunnen zijn voor de samen- voor de overheid en andere opdrachtgevers van de
leving. Als de markt zelf aan de slag mag met de bouw. Ten opzichte van de gangbare praktijk de we- Eigen Initiatief: Technische Universiteit Delft en BAM.
Wanneer: 2009.
vraagstukken van de overheid, komen er tien tegen reld op zijn kop! In plaats van het gebruikelijke proces
Waar: Proefproject in de Thomassentunnel, Rotterdam.
één betere, snellere en duurzamere oplossingen in het waarbij de opdrachtgever bijgestaan door een advi- Wat: Aantoonbare Reductie van fijnstof langs de
verschiet dan de opdrachtgever zelf zou kunnen be- seur de oplossing voor bijvoorbeeld een huisvestings- Nederlandse wegen.
denken. Projecten kunnen eerder, sneller en tegen een of bereikbaarheidsvraagstuk bedenkt en het dan ‘op Status: Rijkswaterstaat wil gebruiksrecht te kopen.
Quote: “Als een probleem maar groot genoeg wordt,
scherpe prijs of met grote meerwaarde worden uitge- de markt gooit’ voor de laagste inschrijver, is er sprake
is er altijd wel een oplossing voor te vinden.” Ad van ’t
voerd als de bedrijven die het maken worden betrok- van een geheel andere aanpak. Een bouwbedrijf of Zelfde, BAM Infraconsult.
ken vanaf de eerste ideeën. een consortium van bedrijven komt met een con-
crete en goed doortimmerde aanbieding bij de klant.
Niet lang na het BAM-symposium installeerde de over-
BouwPluim 2011 heid zogenaamde loketten voor eigen initiatieven uit de
Professionele opdrachtgevers maken de markt deelge- bouw. Aan eigen initiatieven uit de markt ontbrak het
noot van hun plannen en wensen. Zo maakten VROM niet, met name de loketten van V&W en VROM werden
en EZ begin dit jaar bekend dat er vijf speciale aan- overstelpt met ideeën uit de samenleving. Een beperkt
bestedingsprojecten komen waarbij maximale ruimte deel ontstijgt het ideeniveau en is als mogelijk interes-
wordt gegeven aan innovatie. Bedrijven hebben meer sant Eigen Initiatief aangemerkt. Prorail legt de lat naar
oog voor maatschappelijke vraagstukken en komen Amerikaans voorbeeld hoger, alleen goed onderbouw-
gevraagd en ongevraagd steeds vaker met creatieve de Eigen Initiatieven van professionele marktpartijen
totaalaanbiedingen. Ook bijvoorbeeld de gemeente maken hier kans. De Provincie Gelderland staat met
Den Bosch organiseert elk jaar een bijeenkomst met name open voor professionele aanbiedingen op het
de markt waarbij de plannen van de stad uit de doe- vlak van mobiliteit en infrastructuur.
ken worden gedaan en waar wensen kenbaar worden
gemaakt. De markt kan zich vervolgens buigen over
de vraagstukken van de provinciehoofdstad. Vorig jaar Amfora
Eigen Initiatief: Strukton.
organiseerde de gemeente Apeldoorn een marktdag Amfora staat voor een ‘Alternatieve MultiFunctionele Wanneer: Nabije toekomst.
rond het streven om klimaatneutraal te worden in 2020. Ondergrondse Ruimte Amsterdam’ en behelst een Waar: Gebied binnen de A10 van Amsterdam onder
Bouwend Nederland ziet graag dat veel meer klanten duurzame stadsuitbreiding van zes lagen onder het de grachten.
Meerwaarde: Multifunctioneel gebruik zonder aantas-
van de bouw op deze manier hun wensen kenbaar grachtenstelsel van Amsterdam. Dit concept is nader
ting historische stad.
maken. De innovatiekracht van de markt is geweldig uitgewerkt voor het gedeelte onder de Amstel, van het Status: Uitwerking in enkele pilots w.o. Amfora Amstel.
groot. Daarom zal de BouwPluim 2011, een prijs voor Amstel Hotel tot de Stopera. Amfora Amstel is ontwik-
voorbeeldig en innovatief opdrachtgeverschap, in het keld door Strukton en vormgegeven door Zwarts &
S&A_BI.indb 26 29-03-2010 12:21:38

2. Stedebouw & Architectuur
Bouwinnovatie 27
Initiatief Auteur: Peter Fraanje
Jansma Architecten, in nauwe samenwerking met Ko- GreenOffice
ninklijk Theater Carré en Intercontinental Amstel Am- Stelt u zich eens voor. Een multifunctioneel en duur-
sterdam. Amfora Amstel creëert ruimte onder de Am- zaam kantoorgebouw ontworpen voor de toekomst,
stel van het Amstel Hotel tot de Stopera. Deze nieuwe waar u niet alleen smart werkplekken aantreft, maar
ruimte zet Amsterdam als innovatieve wereldstad op ook winkels, restaurants, kinderdagverblijf en zorg- en
de kaart: compact, duurzaam, letterlijk en figuurlijk sportfaciliteiten. Een gebouw dat uitnodigt tot duur-
energiegenererend, gericht op cultuur, creatie en di- zaam gedrag, waar ook buiten kantoortijden bedrij-
recte communicatie tussen mensen; met architectuur vigheid heerst. Een ontmoetingsplaats voor mensen
die de historische context versterkt. Dat Amfora geen en nieuwe vormen van samenwerken. Een energiele-
artist impression zal blijven, moge blijken uit het feit dat verend gebouw met een hoog comfort, waar de mens
het plan nu al de Big Urban Projects Award 2010, de centraal staat. Een flexibel gebouw dat geïntegreerd
prijs van de grootste vastgoedmarkt ter wereld, MIPIM, is in zijn omgeving met meervoudig grondgebruik, dat
in de wacht heeft gesleept. Op 8 april 2010 worden de binnenstad en periferie met elkaar verbindt en vitali-
plannen gepresenteerd in Koninklijk Theater Carré. seert. Green Office 2015 is een innovatieve visie op, én
een concreet plan voor de ontwikkeling van duurzame
kantoren in binnenstedelijke gebieden. De parkachtige
Zonnecellen boven het spoor schakel verbindt en vitaliseert gebieden die door in-
Een zonnescherm van circa 2.800 kilometer bij een ge- frastructuur worden doorkruist. Green Office 2015 is
middelde breedte van 12 meter. De panelen zouden een energieleverend gebied, waar wonen, werken en
volgens berekeningen circa 2 miljoen huishoudens recreëren op een natuurlijke wijze.Opdrachtgevers en
moeten kunnen voorzien van duurzame stroom. Tege- maatschappelijk betrokken en innovatieve onderne-
lijk met de octrooiaanvraag legt uitvinder Hans Hof het mers worden enthousiast van bovenstaande Eigen Ini-
plan begin 2009 als Eigen Initiatief voor aan spoorweg- tiatieven. Tussen droom en daad staan natuurlijk wet-
Eigen Initiatief: Imtech Nederland, Ballast Nedam beheerder ProRail. Zij hebben er wel oren naar. ten in de weg en praktische bezwaren, maar de eerste
en Rau architecten.
Eigen Initiatieven die daadwerkelijk en succesvol zijn
Wanneer: 2009.
Waar: Spoorzone Amersfoort e.a. uitgevoerd en de ruimte die opdrachtgevend Neder-
Meerwaarde: Duurzaam en integraal totaalconcept Fijnstofreductiesysteem BAM & TU Delft land biedt, smaakt naar meer! t
voor spoorzones. De TU Delft heeft in samenwerking met BAM een sy-
Status: Concept is geadopteerd door Bouwend
steem ontwikkeld om fijnstof in de lucht te reduceren www.bouwpluim.nl • www.strukton.nl
Nederland, Uneto-VNI TU en Wereldhave; VROM is
serieus geïnteresseerd. door het op te vangen. Boven snelwegen worden fijne www.bouwendnederland.nl
draden gespannen die onder spanning worden gezet.
In de berm wordt een scherm geplaatst van geaard
metaal gaas. De draden vormen een elektrostatisch
geladen dak waardoor de fijnstofdeeltjes lading krij-
gen. Zo kunnen de stofdeeltjes worden ‘gestuurd’ en
Dr. ing. Peter Fraanje is senior beleidsmedewerker
afgevoerd richting het scherm in de berm. In de Tho- Innovatie bij Bouwend Nederland.
massentunnel te Rotterdam wordt het systeem in de
praktijk beproefd.
Wat is Eigen Initiatief?
Eigen Initiatief is kort gezegd een ongevraagde en originele oplossing van een bedrijf of een consortium van
bedrijven bij de overheid of een andere klant van de bouw. De marktpartij zegt daarmee eigenlijk: ‘wij heb-
ben specifieke expertise en bieden graag een innovatieve oplossing voor uw maatschappelijke vraagstuk.
U ziet het probleem wellicht (nog) niet maar als wij samenwerken dan gaat dat u meerwaarde opleveren.’ Dit
ongevraagde voorstel, deze open sollicitatie heet in de bouwwereld Eigen Initiatief. Voorheen gaf de overheid
in detail aan wat ze wilde. Dit smoorde veel innovatie in de kiem.
Eigen Initiatief: Hans Hof van Europe’s Energy Point.
Wanneer: Ingediend in 2008. Een Eigen Initiatief in de bouw is meer dan een idee. Een idee kan pas als Eigen Initiatief worden ingediend,
Waar: ProRail heeft een proefopstelling in voorberei- als de marktpartij zijn huiswerk grondig heeft gedaan. Het idee moet bekeken zijn vanuit verschillende per-
ding. spectieven, grondig onderbouwd worden met begroting, en planning. In feite moet er al een businesscase
Meerwaarde: Multifunctioneel en duurzaam.
van gemaakt worden. Met het openen van loketten en platforms voor Eigen Initiatief geeft de overheid aan dat
Status: ProRail is het plan serieus aan het overwegen.
Quote: “Als je deze tekeningen ziet dan word je ge- zij haar traditionele rol van opdrachtgever anders kan invullen. Ruim baan voor creativiteit en innovatiekracht
woon enthousiast”, ProRail. van bedrijven en burgers!
S&A_BI.indb 27 29-03-2010 12:21:43