Presentatie van Teun Bokhoven op WKO-manifestatie 30 oktober 2013 zie ook http://www.dwa.nl/?detail_id=10459&father=56

1. Zonder Energieopslag geen
Energietransitie
Teun Bokhoven
Duurzame Energie Koepel
WKO-Manifestatie / 30 Oktober 2013

2. Duurzame Energie Koepel
▪ 6 brancheorganisaties (wind, zon, bodemenergie, bio,
▪
▪
warmtepompen, water) vertegenwoordigen:
o ca. 750 bedrijven- ca. 75% van de sector
o met ca. 2 mlrd aan economische toegevoegde waarde (ca.
5,5mlrd omzet)
o ca. 7,500 werknemers
Profiel- “groene werkgevers”
Missie: kansen door energietransitie
Inhoud
▪ Visie op Energie-transitie & opslag
▪ SER Energieakkoord

3. Visie op Energietransitie en Energieopslag
Transitie  2050
▪ Energielandschap verandert door:
• Klimaatmaatregelen
• Beschikbaarheid fossiele brandstoffen
• Geopolitieke (in)stabiliteit
• Technologische kansen
▪ Besparing- en efficiency opties worden maximaal benut  vraag
▪
naar primaire energie neemt af
Primaire energie wordt in 2050 merendeels opgewekt uit
hernieuwbare bronnen voor:
Hernieuwbaar
Energie voor:
- Gebouwen en Gebruik
- Mobiliteit
- Industrie (proces-energie)
Fossiel

4. Visie op Energietransitie en Energieopslag
Transitie thema (focus op geb.omg.) 2050
▪ Maximale inzet op besparing en efficiency
• aandachtspunt: van techniek naar toepassing
▪ Wijziging in de energiemix
• voor warmte: van gas naar elektra, directe opwekking en
gebruik vanuit opslag
▪ Matching van de vraag en het aanbod (mismatch is nu al een
zorgpunt)
• Slimme netten
• Slimme energiesystemen, ook voor warmte en koude
• Opslag van overschot vanuit hernieuwbare bronnen (en
eventueel restwarmte)

5. Visie op Energietransitie en Energieopslag
Warmte en koude voorziening in 2050
▪ Directe duurzame opwekking en efficiënte conversie (o.a.
▪
▪
▪
warmtepompen)
(Groen)gas als transitiebrandstof voor restvraag o.a. via
(micro)WKK
Restwarmtebenutting
Vanuit (grootschalige) thermische opslagsystemen
Opslag wordt hierin cruciaal vanwege:
o Overbrugging van de kloof tussen vraag en aanbod
o Inzet om:
o Buffering restwarmtestromen
o Tijdelijke (piek) overcapaciteit in duurzame opwekking op te
vangen (zowel thermisch als elektrisch)

6. Visie op Energietransitie en Energieopslag
Warmte en koude voorziening in 2050
▪ Directe duurzame opwekking en efficiënte conversie (o.a.
▪
▪
▪
warmtepompen)
(Groen)gas als transitiebrandstof voor restvraag o.a. via
(micro)WKK
Restwarmtebenutting
Vanuit (grootschalige) thermische opslagsystemen
Opslag wordt hierin cruciaal vanwege:
o Overbrugging van de kloof tussen vraag en aanbod
o Inzet om:
o Buffering restwarmtestromen
o Tijdelijke (piek) overcapaciteit in duurzame opwekking op te
vangen (zowel thermisch als elektrisch)

7. Visie op Energietransitie en Energieopslag
Warmte en koude voorziening in 2050
▪ Directe duurzame opwekking en efficiënte conversie (o.a.
▪
▪
▪
warmtepompen)
(Groen)gas als transitiebrandstof voor restvraag o.a. via
(micro)WKK
Restwarmtebenutting
Vanuit (grootschalige) thermische opslagsystemen
Opslag wordt hierin cruciaal vanwege:
o Overbrugging van de kloof tussen vraag en aanbod
o Inzet om:
o Buffering restwarmtestromen
o Tijdelijke (piek) overcapaciteit in duurzame opwekking op te
vangen (zowel thermisch als elektrisch)
7

8. Visie op Energietransitie en Energieopslag
De rol van energieopslag en bodemenergie in 2050
▪ Bodemenergie en opslag kan in potentie tot 300 PJ energie
▪
▪
▪
leveren voor warmte / koude (invullen vraag)…..
…… biedt capaciteit voor opslag van warmte en koude door
clustering van verschillende (hernieuwbare) thermische
opwekking en buffering van restwarmtestromen….
……. en dient als overflow buffer voor (piek) overcapaciteit in
duurzame elektriciteitsopwekking (power-2-earth route)….
….. dit vraagt ook nieuwe visie op beheer en exploitatie……..

9. Visie op Energietransitie en Energieopslag
Voorwaarden ondergrondse energieopslag
Stelling:
Huidige aanpak via individuele WKO’s zal het benodigde en
beschikbare potentieel niet kunnen ontsluiten!
 3 zaken nodig:
▪ Noodzaak tot verdere technologische ontwikkeling
Topsectoren
beleid
▪ Elimineren van “niet-financiële barrières” (aanpassing
wet en regelgeving)
▪ Nieuwe beheersvormen van thermische energieopslag
SER
Energieakkoord

10. SER Energieakkoord
▪ Proces:
o > ½ jaar onderhandelen met > 40 partijen
o SER heeft gefaciliteerd, partijen moeten het doen
o uiteindelijk het akkoord bereikt in kleinere groep
o10 pijlers onder het akkoord
▪ Doelen:
o Energiebesparing: 1,5% / jr – 100 PJ finaal in 2020 (is alle energie
voor 1,5 mln huishoudens)
o Hernieuwbare Energie: 14% in 2020, 16% in 2023
o Minimaal 15.000 netto banengroei komende jaren (gekoppeld aan
scholing en werk-naar-werk trajecten)
oMeetmomenten in 2016 / 2018 : 1/3 & 2/3 van de doelen
▪ Borging:
o Brede cie, met kleinere kerngroep + onafh.voorzitter en staf
o Indien onvoldoende: aanvullend pakket van maatregelen

11. SER Energieakkoord
Relevante afspraken in het Energieakkoord voor
bodemenergie en opslag:
▪ Bouwregelgeving: benadering op gebiedsniveau (ook best.bw)
▪ Invoering van “Energieprestatiegaranties”
▪ Betere inzet van gebundelde aanpak voor restwarmte,
duurzame warmte/koude, bodemenergie en opslag door:
– Ontwikkeling samenhangend plan van aanpak (overheid+ sector)
– Aanpassingen ruimtelijk beleid (ruimtelijke W/K plannen en clusters)
– Nieuwe oplossingen / experimenten voor stabiliseren vraag en aanbod o.a.
–
▪
▪
▪
via opslag
Regionale infrastructuur projecten als PPS met meerdere warmte
leveranciers
1 loket voor vergunningen WKO
–
Oplossen overige “niet financiële barrières”
Nieuwe beheersvormen (PPS, Coöperatieve verbanden, etc)
Netaanpassingen om wisselende vraag/aanbod beter te
matchen (ook met elektriciteitsnet)

12. SER Energieakkoord
Inrichting Uitvoering Energieakkoord
▪ Onder de SER cie. worden verschillende werkgroepen ingericht,
waaronder relevante voor bodemenergie en opslag:
Energiebesp. GO
Energieopwekking
Decentraal
Commercialisatie en
Innovatie
Mobiliteit &
transport
Energiebesp. Ind.&
Agro
Grootschalige hern.
Opwekking
Financiering
Netwerken / E-infra
ETS Ontwikkeling
Kolencentrales en
CCS
Arbeidsmarktontw.
Doorrek., Comm. en
rapportage

13. Tot Slot
Veel van de maatregelen in het SER Energieakkoord zijn
gericht op het wegnemen van belemmeringen en het creëren
van een stabiele investeringsomgeving.
Noodzakelijk, want zonder bodemenergie- en opslag zal de
energietransitie halverwege stagneren.
Nu de lessen zijn geleerd biedt dit voor bodemenergie- en
opslag kansen voor grote opschaling.