1. Ð. Øàãäàðñ¿ðýí
Æ. Îëçâîé
Ñ. Îòãîíãýðýë
Ñ. Áààòàðæàâ
Óëààíáààòàð õîò, 2006
1

2. Ð. Øàãäàðñ¿ðýí
Æ. Îëçâîé
Ñ. Îòãîíãýðýë
Ñ. Áààòàðæàâ
Ãýìòýë, ñîãîã ñóäëàëàëûí
îð÷èí ¿åèéí ¿çýë áàðèìòëàë
Õÿíàí òîõèîëäóóëäñàí Í.Áààñàíæàâ
/ Àêåäåìèê ïðîôåññîð /
Óëààíáààòàð õîò 2006.
2

3. ªìíºòãºë ¿ã
Äýëõèéí õýìæýýíä õîòæèëò, òåõíèêæèëò, èðãýíøèëò èõñýõèéí õèðýýð îñîë ãýìòýëä
ºðòºãñäèéí òîî, õ¿íä ãýìòëýýñ íàñ áàðàãñäûí òîî ÷ íýìýãäýæ áàéíà. Äýëõèé íèéòýä íýã
æèëä 5 ñàÿ õ¿í îñîë ãýìòýë õ¿÷èðõèéëëèéí óëìààñ íàñ áàðæ áàéíà.
Ìîíãîë îðíû õóâüä ÷ ñ¿¿ë÷èéí 15 æèëä ãýìòýãñäèéí òîî ýðñ íýìýãäýæ, îñîë ãýìòýë
õ¿÷èðõèéëýëòýé õîëáîîòîé íàñ áàðàëò 3 – ð áàéðàíä îðîõ áîëîâ. ßëàíãóÿà çàì
òýýâðèéí îñîë, õ¿í õîîðîíäûí õ¿÷èðõèéëýë çîíõèëîõ õóâèéã ýçëýæ áàéãàà þì. Èéìýýñ ÷
Ìîíãîë óëñûí çàñãèéí ãàçàð Îñîë ãýìòëýýñ ñýðãèéëýõ ¿íäýñíèé õºòºëáºð ãàðãàí 2003
îíîîñ õýðýãæ¿¿ëæ áàéãàà áèëýý. Õºòºëáºðèéí ¿íäñýí çîðèëòóóäûí íýã íü îñîë ãýìòýëä
ºðòºãñäºä ¿ç¿¿ëýõ ýìíýëãèéí òóñëàìæèéí ÷àíàð õ¿ðòýýìæèéã ñàéæðóóëàõ ÿâäàë þì.
Îñîë ãýìòýëä ºðòºãñäèéí äîòîð õàâñàðñàí õ¿íä ãýìòëèéí ýçëýõ õóâü íýìýãäñýíýýð
íàñ áàðàëò, ¿¿ðäèéí òàõèð äóòóó áîëîõ õóâü ÷ èõýñ÷ áàéíà.
Èéìä îñîë ãýìòëèéí ýðò ¿åä íü îëîí óëñûí àíãèëëûí äàãóó îíîøëîõ íü öààøäàà
ýì÷èëãýýã îíîâ÷òîé õèéõ, ãàð÷ áîëîõ õ¿íäðýëýýñ ñýðãèéëýõýä ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé þì.
Åð íü àíàãààõ óõààíä çºâ îíîøëîõ íü ýì÷èëãýýíèé 50%-òàé òýíöýíý ãýñýí îéëãîëò
áàéäàã.
2000 îíîîñ ìàíàé ýìíýëãèéí îëîí óëñûí õàðèëöàà ºðãºæèæ ÀÍÓ, Øâåéä, Øâåéöàðè,
ÁÍÕÀÓ áîëîí Ôðàíöûí ýì÷ íàðòàé õàìòðàí àæèëëàõ áîëñíîîð òóëãóóð áîëîí ìº÷äèéí
ÿñíû ÀÎ àíãèëëûã ººðèéí îðíû íºõöºëä õýðýãæ¿¿ëæ áàéíà.
̺í ISS... AIS áîëîí PTS áóþó ýðõòýí ìº÷èéã ãýìòëèéí çýðãýýð íü àíãèëñàí îëîí óëñûí
øàòàëáàðûã àâ÷ õýðýãæ¿¿ëæ ýõëýýä áàéíà. Ýäãýýð îëîí óëñûí àíãèëàë áîëîí
øàòàëáàðûã áóñàä ýì÷ ýìíýëã¿¿äèéí õ¿ðýýíä óëàì ºðãºí àøèãëàõ øààðäëàãàòàéã
õàðãàëçàí áèä Ìîíãîë, Îðîñ, Àíãëè õýëýýð ýìõýòãýí íýãýí ãàðûí àâëàãà áîëãîõ çîðèëò
òàâüñàí þì. Îëîí óëñûí íýãäñýí àíãèëëûã õýðýãëýñíýýð áèäíèé öààøäûí ñóäàëãàà
øèíæèëãýýíä àðãà ç¿éí ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé áîëîõ þì.
Ñ¿¿ëèéí
æèë¿¿äýä
õºãæèíã¿é
îðíóóäàä
áè÷èë
ìýñ
çàñëûí
àðãûã
ºðãºí
õýðýãëýñíýýð óðüä íü ýì÷èëãýýã¿éä òîîöîãääîã áàéñàí õ¿íä ãýìòýë, ñîãîãóóä, ò¿¿íèé
¿ëäýö¿¿äèéã àìæèëòòàé ýì÷èëäýã áîëëîî.
Ìàíàé óëñûí ýì÷ ìýðãýæèëòýíã¿¿ä ãýìòýë ñîãîãèéí ºâ÷íèé îíîøëîãîî, ýì ÷èëãýýíä
íýãýíò òîãòñîí îëîí óëñûí àíãèëëûí ñòàíäàðòûã ìºðäºõ, ãýìòýëèéí áè÷èë ìýñ çàñëûí
ìýäëýãýý óëàì á¿ð òýëýõ øààðäëàãàä íèéö¿¿ëýí ãàðûí àâëàãûã òóóðâèñàí áèëýý.
3

4. Ìàíàé ýìíýëãèéí ýì÷ íàð ÿëàíãóÿà äýýä ìº÷äèéí õ¿íä ãýìòëèéí ¿åä õèéãäýõ
áè÷èë ìýñ çàñëûí àðãóóäûã ïðàêòèê ýì÷èëãýýíäýý íýâòð¿¿ëñýí ìýñ çàñëûí òóðøëàãàäàà
¿íäýñëýí ãàð ñàðâóóíû áè÷èë ìýñ çàñëûí àðãûã ýë íîìîíäîî îðóóëñíûã äóðäúÿ.
̺í õ¿¿õäýä òîõèîëäîõ, ÿñíû òºðºëõèéí ñîãîãóóäûí îëîí óëñûí îð÷èí ¿åèéí àíãèëëûã
òîâ÷ òàéëáàðòàéãààð àíãëè õýëýýð îðóóëñàí áîëíî. Ýíý íü õîé÷ èðýýä¿éä ìàíàé
àìüäðàëä õýðýãæèõ ¿íäýñòýé þì.
Ýíýõ¿¿ ãàðûí àâëàãàòàé òàíèëöàí ÷èí ñýòãýëýýñýý çºâëºãºº ºã÷ òóñàëñàí
À.Ó.Y.Õ¿ðýýëýíãèéí çàõèðàë Àêàäåìèê Í.Áààñàíæàâ, ÝÌØÓÈÑ-ûí óäàìç¿éí òýíõèìèéí
ýðõëýã÷ ïðîôåññîð Ä.Ï¿ðýâäîðæ íàðò ã¿í òàëàðõàë èëýðõèéëüå.
Ýë íîì íü ìàíàé îðíû õóâüä ÷ áèäíèé õóâüä ÷ îëîí óëñûí íýãäñýí àíãèëàë, äýýä
ìº÷äèéí áè÷èë ìýñ çàñëààð àíõíû á¿òýýë ó÷ðààñ, àëäàà ìàäàã, çàñ÷ çàëðóóëàõ òàë äýýð
ñàíàëàà õàðàìã¿é õàéðëàíà ãýäýãò ìýðãýæèë íýãò íºõºä人 èòãýíýì.
Çîõèîã÷èä
4

5. ת̪ÃÒ ßÑÍÓÓÄÛÍ ÕÓÃÀÐÀËÛÍ ÄÝËÃÝÐÝÍÃ¯É ÀÍÃÈËÀË
(ÀÎ ÒÎÃÒÎËÖÎÎ)
׺ìºãò ÿñíóóäûí äýëãýðýíã¿é àíãèëàë
Õóãàðëûí õ¿íä õºíãºíèéã òóñãàñàí áºãººä ò¿¿íèé ýì÷èëãýý,
öààøäûí ¿ð ä¿íã ¿íýëýõ¿éö çºâõºí òèéì àíãèëàë ë àøèãòàé…
Ìþëëåð
Àíãèëëûí çàð÷èì
Ýíý àíãèëëûí ãîë çîðèëãî íü ìº÷íèé ñåãìåíò á¿ðèéí õóãàðëûã ¿íäñýí
3 òºðºë, òºðºë á¿ðèéã 3 á¿ëýã, á¿ëýã á¿ðèéã 3 äýä á¿ëýã áîëãîí, õóãàðëûí
á¿òöèéí õ¿íä õºíãºí, òýäãýýðèéí ýì÷èëãýý, öààøäûí òàâèëàí çýðãèéã
õàðãàëçàí õóâààæ, ýìõëýæ öýãöýëñýíä îðøèíî.
-ßìàð õýëáýð?, -ßìàð á¿ëýã?, -ßìàð äýä á¿ëýã? ãýñýí 3 àñóóëòààð
õóãàðàë á¿ðò òîõèðñîí õàðèóëò àâàõ íü ýíý àíãèëëûí ãîë ò¿ëõ¿¿ð íü þì.
Àíãèëëûí ñõåì
Ãóðâàí õýëáýðèéã À, Â, Ñ ãýíý. Õýëáýð á¿ð 3 á¿ëýãò õóâààãäàíà. À1,
À2, À3, Â1, Â2, Â3, Ñ1, Ñ2, Ñ3 èíãýæ 9 á¿ëýã áîëíî. Öààø á¿ëýã á¿ð 3 äýä
á¿ëýãò õóâààãäàõûã 1, 2, 3 ãýâýë á¿ãä 27 äýä á¿ëýã áîëíî.
Äýä á¿ëýã á¿ð, á¿ëýã äîòîðõ 3 ÿíçûí õóãàðëûã çààíà. Íîãîîí, ÿãààí,
óëààí ºíãºí¿¿ä õóãàðàë õ¿íäýð÷ áóéã õàðóóëíà. À1-òàâèëàí ñàéòàé ýíãèéí
õóãàðëûã çààæ áàéõàä, Ñ3-òàâèëàí ìóóòàé èë¿¿ õ¿íä õóãàðëûã çààæ áàéõ
æèøýýòýé. Èíãýñíýýð íýã òîî íü õóãàðëûí àíãèëëûã, íºãºº íü õ¿íä õºíãºíèéã
çààæ, õàìãèéí ñàéí ýì÷èëãýýíèé àðãûã ñîíãîõîä äºõºì ¿ç¿¿ëýõ áîëíî.
Çóðàã 1, 2
5

6. Çóðàã 1.
6

7. Çóðàã 2
7

8. Òàéëáàð
Á¿õ õóãàðàë íü æèðèéí áîëîí îëîí ñýëòðýëòýé áàéæ áîëíî.
Æèðèéí: Äèàôèç, ìåòàôèçèéí æèðèéí õóãàðàë, ¿åíèé ãàäàðãûí
æèðèéí õóãàðàë áîëíî. Æèðèéí õóãàðàë íü (äèàôèç, ìåòàôèçèéí)
ìóøãèðñàí, òàøóó áîëîí õºíäëºí ÷èãëýëòýé áàéäàã.
Îëîí ñýëòðýëòýé: íýã áîëîí îëîí ñýëòýðõèé íü ¿íäñýí õóãàðëààñ
á¿ðýí ñàëñàí áàéõ áºãººä äèàôèç ìåòàôèç õýñýãò âåäæå (V) áîëîí íèéëìýë
õóãàðëóóä áàéäàã. V áîëîí íèéëìýë õóãàðàë íü çºâõºí äèàôèç, ìåòàôèçèéí
õýñýãò áàéäàã.
Âåäæå (V): Õóãàðëûí çàâñàðûí ñýëòýðõèéòýé áîëîâ÷ ýâë¿¿ëñíèé
äàðàà õóãàðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ð¿¿ä íü ÿìàð íýã õýìæýýãýýð õ¿ðýëöýæ
áàéäàã (êîíòàêò); Ìóøãèðñàí áîëîí òàõèéñàí âåäæå ñýëòýðõèé íü
á¿òýí ýñâýë õóâààãäñàí áàéæ áîëíî.
Íèéëìýë (Êîìïëåêñ): Ýíý õóãàðëûí ¿åä õóãàðëûí çàâñàðûí íýã áà
îëîí ñýëòýðýëòýé áºãººä ýâë¿¿ëñíèé äàðàà õóãàðëûí ¿íäñýí
¿ç¿¿ð¿¿ä íü õ¿ðýëöýõã¿é áàéäàã. Íèéëìýë õóãàðàë íü ìóøãèðñàí,
õî¸ðëîñîí, ýñâýë õýâèéí áóñ (àíãèëàõ áîëîìæã¿é) ãýæ õóâààãäàíà.
Øèãäñýí õóãàðàë: Ýïè-ìåòàôèçèéí áèå áèåíäýý øèãäñýí, æèðèéí
òîãòâîðòîé õóãàðëóóä þì.
Ñåãìåíòèéí äýýä äîîä òºãñãºëèéí ºâºðìºö
íýð òîìú¸î
Ýë õýñýãò õóãàðëóóä íýã áîë ¿åíèé ãàäóóð, ýñâýë
áàéäàëòàé áàéäàã.
¯åèéí ãàäóóðõ õóãàðëóóä: Ýë õóãàðëóóä ¿åíèé
õîëáîîã¿é áàéäàã àâ÷ çàðèìäàà ¿åíèé êàïñóë äîòîð áàéäàã.
ýïèôèç õýñãèéí õóãàðëóóä áàãòàíà.
¯åí äîòîðõ õóãàðëûí ¿åä ¿åíèé ãàäàðãóó ãýìòýõ áºãººä
á¿òýí ãýæ õóâààãäàíà.
¿åí äîòóóðõ
ãàäàðãóóòàé
Ýíä àïîôèç,
äîòðîî õàãàñ
8

9. ¯åí äîòîðõ õàãàñ õóãàðëóóä: Ýë õóãàðëóóä íü ¿åíèé ãàäàðãûí
çºâõºí íýã õýñãèéã õàìðàõ áºãººä ¿åíèé ¿íäñýí õýñýã íü äèàôèç ÿñòàé
õîëáîîòîé áàéíà.
¯åíèé õàãàñ õóãàðëûí õýëáýð¿¿ä
-Ǻâõºí öóóðàõ: ¯åíèé ãàäàðãóó äàãóó äàðàõ õ¿÷íèé ¿éë÷ëýëä
óðòààø öóóðàõ. Äàðàëò íü ¿åíèé ãîëä áîëîí çàõààð ¿éë÷ëýíý.
-Ǻâõºí øàõàãäàõ: ¯åíèé ãàäàðãóóä äàðàãäàæ õóãàðàõ áîëîâ÷
öóóðàëòã¿é áàéíà. Øàõàãäàõ íü òºâ人 ýñâýë çàõààð áàéðëàæ áîëíî.
-Øàõàãäàæ, öóóðñàí õóãàðàë: ¯åíèé ãàäàðãóó øàõàãäàæ öààø öóóð÷
õóãàðñíààñ ñýëòðýë íü ñàëñàí áàéäàã.
-Îëîí ñýëòðýëòýé øàõàãäàëò: ¯åíèé ãàäàðãûí íýã õýñýã
øàõàãäàí, íýãýýñ äýýø ñýëòðýë ¿¿ñ÷ öóóðñíààñ çºð¿¿ ¿¿ñãýäýã.
-¯åíèé äîòóóðõ á¿òýí õóãàðàëò
¯åíèé ãàäàðãóó òàñàð÷, äèàôèç õýñãýýñ á¿ðýí ñàëàõ. Ýë õóãàðëûí
õ¿íä õºíãºí íü ¿åíèé áîëîí ìåòàôèçèéí õóãàðëóóä (æèðèéí áîëîí îëîí
ñýëòýðõèéòýé)-ààñ øàëòãààëíà.
Îíîø
Þó ?
Õààíà?
ßñ
1234
Ñåãìåíò
1234
Õýëáýð
ÀÂÑ
Á¿ëýã
123
Äýä á¿ëýã
.1 .2 .3
11 –Àòãààë ÷ºìºãíèé äýýä òºãñãºëèéí õóãàðàë
À1. ¯åíèé ãàäóóðõ òºâãºðèéí íýã ñýëòðýëòýé
1. Èõ òºâãºðèéí çºð¿¿ã¿é
2. Èõ òºâãºðèéí çºðñºí
3. ¯åíèé ìóëòðàëòàé
À2. ¯åíèé ãàäóóðõ, ìåòàôèçèéí íýã õýñãèéí øèãäñýí õóãàðàë
1. Ôðîíòàë çºð¿¿ã¿é
2. Valus çºð¿¿òýé
3. Valgus çºð¿¿òýé
À3. ¯åíèé ãàäóóðõ, ìåòàôèçèéí íýã õýñãèéí øèãäýýã¿é õóãàðàë
1. ªíöºãëºñºí æèðèéí
2. Õºíäëºí
3. Îëîí ñýëòðýëòýé
9

10. Â1. ¯åíèé õàãàñ ãàäíà áîñîî øèãäñýí õóãàðàë
1. Õàæóóãèéí+èõ òºâãºð
2. Äîòîð+áàãà òºâãºð
3. Àðûí+èõ òºâãºð
Â2. ¯åíèé ãàäóóðõ, ìåòàôèçèéí õî¸ð õýñãèéí øèãäýýã¿é õóãàðàë
1. Ýïèôèçèéí õýñýã íü ýðãýëòèéí çºð¿¿ã¿é
2. Ýïèôèçèéí õýñýã íü ýðãýæ çºðñºí
3. Ìåòàôèçèéí îëîí ñýëòðýëò àëü íýã òºâãºðèéí
Â3. ¯åíèé ãàäóóðõ õî¸ð õýñýãò õóãàðàë, ¿åíèé ìóëòðàë
1. Õ¿ç¿¿íèé áîñîî õóãàðàë+èõ òºâãºð á¿òýí+ óðàãø ýñâýë äîòîãø
ìóëòàðñàí
2. Õ¿ç¿¿íèé áîñîî õóãàðàë+èõ òºâãºð õóãàðñàí+óðàãø, äîòîãø
ìóëòàðñàí
3. Áàãà òºâãºð õóãàðñàí+àðàãø ìóëòàðñàí
Ñ1. Áàãà øèã çºð¿¿òýé ¿åíèé õóãàðàë
1. Valgus çºð¿¿òýé òîëãîé òºâãºðèéí
2. Varis çºð¿¿òýé, òîëãîé òºâãºðèéí
3. Àíàòîìèéí õ¿ç¿¿
Ñ2. Ìýäýãäýõ¿éö çºð¿¿òýé ¿å äàéðñàí øèãäñýí õóãàðàë
1. Valgus çºð¿¿òýé òîëãîé òºâãºðèéí
2. Varis çºð¿¿òýé, òîëãîé òºâãºðèéí
3. Varis çºð¿¿òýé õ¿ç¿¿, òºâãºð äàéðñàí õóãàðàë
Ñ3. ¯å äàéðñàí çºð¿¿òýé õóãàðàë, ìóëòðàëòàé
1. Àíàòîìèéí õ¿ç¿¿íèé
2. Àíàòîìèéí õ¿ç¿¿, òºâãºðèéí
3. Òîëãîé òºâãºðèéí ñýëòðýëòýé õóãàðàë
12 -Àòãààë ÷ºìºãíèé ãàíäàí õýñãèéí õóãàðàë
À1. Æèðèéí ìóøãèðñàí õóãàðàë
1. Äýýä ãóðàâíû íýã
2. Äóíä ãóðàâíû íýã
3. Äîîä ãóðàâíû íýã
À2. Æèðèéí òàøóó õóãàðàë (≥300)
1. Äýýä ãóðàâíû íýã
2. Äóíä ãóðàâíû íýã
3. Äîîä ãóðàâíû íýã
À3. Æèðèéí õºíäëºí õóãàðàë (<300)
1. Äýýä ãóðàâíû íýã
2. Äóíä ãóðàâíû íýã
3. Äîîä ãóðàâíû íýã
Â1. Ìóøãèðñàí âåäæå õóãàðàë
1. Äýýä ãóðàâíû íýã
2. Äóíä ãóðàâíû íýã
3. Äîîä ãóðàâíû íýã
Â2. Òàõèéñàí âåäæå õóãàðàë
10

11. 1. Äýýä ãóðàâíû íýã
2. Äóíä ãóðàâíû íýã
3. Äîîä ãóðàâíû íýã
Â3. Õóâààãäñàí âåäæå õóãàðàë
1. Äýýä ãóðàâíû íýã
2. Äóíä ãóðàâíû íýã
3. Äîîä ãóðàâíû íýã
Ñ1. Ìóøãèðñàí íèéëìýë õóãàðàë
1. Õóãàðàë çàâñàðûí 2 ñýëòðýëòýé
2. Õóãàðàë çàâñàðûí 3 ñýëòðýëòýé
3. Õóãàðàë çàâñàðûí 3-ààñ îëîí ñýëòðýëòýé
Ñ2. Õýð÷èì á¿õèé íèéëìýë õóãàðàë
1. Õóãàðàë çàâñàðûí íýã õýð÷èìòýé
2. Õóãàðàë çàâñàðûí íýã õýð÷èì áîëîí íýìýëò âåäæå ñýëòðýëòýé
3. Õóãàðàë çàâñàðûí 2 ñýëòðýëòýé
Ñ3. Õýâèéí áóñ íèéëìýë õóãàðàë
1. Õóãàðàë çàâñàðûí 2, 3 ñýëòðýëòýé
2. Äóíä çýðýã áÿöàðñàí (<4 ñì)
3. Èõ áÿöàðñàí (≥4 ñì)
13 –Àòãààë ÷ºìºãíèé äîîä òºãñãºëèéí õóãàðàë
À1. Àïîôèç òàñàðñàí, ¿åíèé ãàäóóðõ õóãàðàë
1. Ãàäíà òºâãºð
2. Äîòîð òºâãºðèéí ¿åíä õàâ÷óóëàãäààã¿é
3. Äîòîð òºâãºðèéí ¿åíä õàâ÷óóëàãäñàí
À2. ¯åíèé ãàäóóðõ ìåòàôèçèéí æèðèéí õóãàðàë
1. Äîòîãø, äîîøîî òàøóó
2. Ãàäàãø, äîîòîî òàøóó
3. Õºíäëºí
À3. ¯åíèé ãàäóóðõ ìåòàôèçèéí îëîí ñýëòðýëòýé
1. Ǻð¿¿ã¿é âåäæå
2. Õóâààãäñàí âåäæå
3. Íèéëìýë
Â1. ¯åí äîòîðõ õàãàñ, õàæóó áîñîî õóãàðàë
1. Òîëãîéò ¸ðâîí
2. Áëîê äàéðñàí æèðèéí
3. Áëîê äàéðñàí îëîí ñýëòýðõèéò
Â2. ¯åíä õàãàñ îðñîí, äîòîð áîñîî õóãàðàë
1. Áëîêèéí äîòîð òàëûã äàéðñàí æèðèéí õóãàðàë
2. Áëîêèéí õîâèë äàéðñàí
3. Áëîê äàéðñàí îëîí ñýëòðýëòýé
Â3. Íýã ÿñ ¿å ð¿¿ îðæ õóãàðñàí, íºãºº íü ¿åíèé ãàäíà
1. Áîãò ÷ºìºãíèé ¿åíä îðñîí ýíãèéí
2. Øóó ÿñ ¿å ð¿¿ îðñîí ýíãèéí
3. ¯å ð¿¿ îðñîí îëîí ñýëòðýëòýé
11

12. Ñ1. ¯å á¿òýí õóãàð÷ ÿñíû ýíãèéí
1. Çàëàà ñýðòýí áîëîí øóóíû òîëãîé õóãàðàë
2. Øóóíû òîëãîé, òèòýì ñýðòýíãèéí õóãàðàë
Ñ2. Õî¸ð ÿñíû ¿åíèé á¿òýí õóãàðàë, íýã íü ýíãèéí, íºãºº íü îëîí ñýëòðýëòýé
1. Çàëàà ñýðòýí îëîí ñýëòýð÷, øóóíû òîëãîé ýíãèéí
2. Çàëàà ñýðòýí ýíãèéí, øóóíû òîëãîé îëîí ñýëòðýëòýé
3. Òèòýì ñýðòýí ýíãèéí, øóóíû òîëãîé îëîí ñýëòðýëòýé
Ñ3. Îëîí ñýëòðýëòýé ¿å äàéðñàí õóãàðàë
1. 2 ÿñíû òóñ á¿ð 3 ñýëòðýëòýé õóãàðàë
2. Áîãòü ÷ºìºã 3-ààñ äýýø ñýëòðýëòýé
3. Øóó ÿñíû 3-ààñ äýýø ñýëòðýëòýé
21 – Øóó, áîãòü ÷ºìºãíèé äýýä òºãñãºëèéí õóãàðàë
À1. Øóó ÿñ õºíäºã人ã¿é, áîãòîñíû ¿åíèé ãàäóóðõ õóãàðàë
1. Çàëàà ÿñíààñ, ãóðâàí òîëãîéò áóë÷èíãèéí øºðìºñ òàñðàõ
2. Ìåòàôèçèéí ýíãèéí õóãàðàë
3. Ìåòàôèçèéí îëîí ñýëòðýëòýé
À2. Áîãòîñ õºíäºã人ã¿é øóóíû ¿åíèé ãàäóóðõ õóãàðàë
1. Õî¸ð òîëãîéò áóë÷èíãèéí øºðìºñ ÿñòàéãàà òàñðàõ
2. Õ¿ç¿¿íèé æèðèéí
3. Õ¿ç¿¿íèé îëîí ñýëòðýëòýé
À3. Õî¸ð ÿñ, ¿åíèé ãàäóóð õóãàðàë
1. Õî¸ð ÿñíû æèðèéí
2. Íýã ÿñíû æèðèéí õóãàðàë, íºãººãèéí ñýòðýëòýò õóãàðàëòàé
õîñîëñîí
3. Õî¸ð ÿñíû îëîí ñýëòýðõèéò õóãàðàë
Â1. Øóó õºíäºã人ã¿é, áîãòîãíû ¿åí äîòîðõ õóãàðàë
1. Íýã õýñãèéí
2. Õî¸ð õýñãèéí æèðèéí
3. Õî¸ðëîñîí ñýëòðýëòýé
Â2. Áîãòîñ õºíäºã人ã¿é, øóóíû ¿åí äîòîðõ õóãàðàë
1. Æèðèéí
2. Îëîí ñýëòðýëòýé àòëàà øàõàãäààã¿é
3. Îëîí ñýëòðýëòýé, øàõàãäñàí õóãàðàë
Â3. Íýã ÿñíû ¿åí äîòîðõ õóãàðàë, íºãºº ÿñíû ¿åíèé ãàäóóðõ õóãàðàëòàé
õîñîëñîí
1. Áîãòîãíû ¿åí äîòîðõ æèðèéí
2. Øóóíû ¿åí äîòîðõ æèðèéí
3. ¯åí äîòîðõ îëîí ñýëòðýëòýé
Ñ1. ßñíû ¿åí äîòîðõ 2 ÿñíû æèðèéí õóãàðàë
1. Çàëàà ÿñ, øóóíû òîëãîéòîé õàìò
2. Òèòýì ñýðòýí, øóóíû òîëãîéòîé
Ñ2.Íýã íü æèðèéí íºãºº íü ñýëòðýëòýé, 2 ÿñíû ¿åí äîòîðõ õóãàðàë
1. Çàëàà ÿñ îëîí ñýëòðýëòýé, øóóíû òîëãîéí æèðèéí
2. Øóóíû òîëãîéí îëîí ñýëòðýëòýé õóãàðàë, çàëàà ÿñíû æèðèéí
3. Øóóíû òîëãîé áÿöàð÷, òèòýì ñýðòýíãèéí æèðèéí
12

13. Ñ3. Õî¸ð ÿñíû ¿åí äîòîðõ îëîí ñýëòðýëòýò õóãàðàë
1. ßñ òóñ á¿ð ãóðâàí ñýëòðýëòýé
2. Áîãòîñ íü ãóðâààñ îëîí ñýëòðýõ
3. Øóó íü ãóðâààñ îëîí ñýëòðýõ
22 -Øóó, áîãòü ÷ºìºãíèé ãàíäàí õýñãèéí õóãàðàë
À1. Øóó á¿òýí, áîãòîñíû æèðèéí õóãàðàë
1. Òàøóó
2. Õºíäëºí
3. Øóóíû òîëãîéí ìóëòðàëòàé (ìîíòåäæ)
À2. Áîãòîñ á¿òýí, øóóíû æèðèéí õóãàðàë
1. Òàøóó
2. Õºíäëºí
3. Øóó áîãòîñíû äîîä òºãñãºëèéí ìóëòðàëòàé (ãàëåàöè)
À3. Õî¸ð ÿñíû æèðèéí õóãàðàë
1. Øóóíû äýýä 1/3
2. Øóóíû äóíä 1/3
3. Øóóíû äîîä 1/3
Â1. Øóó á¿ðýí, áîãòîñíû âåäæå õóãàðàë
1. Ǻð¿¿ã¿é âåäæå
2. Õóâààãäñàí âåäæå
3. Øóóíû òîëãîé ìóëòàðñàí (ìîíòåäæà)
Â2. Áîãòîñ á¿òýí, øóóíû ÿñíû âåäæå õóãàðàë
2. Âåäæå çºð¿¿ã¿é
3. Âåäæå íü õóâààãäñàí
4. Õî¸ð ÿñíû äîîä ¿å ìóëòàðñàí (ãàëåàöè)
Â3. Íýã ÿñíû âåäæå õóãàðàë, íºãººãèéí æèðèéí áà âåäæå õóãàðàëòàé
õîñîëñîí
2. Áîãòîñíû âåäæå, øóóíû æèðèéí õóãàðàëòàé
3. Øóóíû âåäæå, áîãòîñíû æèðèéí õóãàðàëòàé
4. Øóó, áîãòîñ õî¸óë âåäæå õóãàðñàí
Ñ1. Áîãòîñíû íèéëìýë õóãàðàë
2. Øóóíû á¿òýí õî¸ðëîñîí
3. Øóó õóãàð÷, õî¸ðëîñîí
4. Õýâèéí áóñ
Ñ2. Øóóíû íèéëìýë õóãàðàë
2. Áîãòîñ á¿òýí, õî¸ðëîñîí
3. Áîãòîñ õóãàð÷, õî¸ðëîñîí
4. Õýâèéí áóñ
Ñ3. Õî¸ð ÿñíû íèéëìýë õóãàðàë
1. Õî¸ðëîñîí
2. Íýã ÿñíû õî¸ð õóãàðàë, íºãººãèéí õýâèéí áóñ õóãàðàë
3. Õýâèéí áóñ
13

14. 23 –Øóó, áîãòü ÷ºìºãíèé äîîä òºãñãºëèéí õóãàðàë
À1. Øóó á¿òýí, áîãòîñíû ¿åíèé ãàäóóðõ õóãàðàë
2. Ñòèëîèä ñýðòýí
3. Ìåòàôèçèéí æèðèéí
4. Ìåòàôèçèéí îëîí ñýëòðýëòýé
À2. Øóóíû, ¿åíèé ãàäóóðõ æèðèéí áîëîí øèãäñýí õóãàðàë
2. Ǻð¿¿ã¿é
3. Àðàãø çºðñºí (êîëëåñ)
4. Àëãà ðóó çºðñºí (ñìèò)
À3. Øóóíû ¿åíèé ãàäóóðõ îëîí ñýëòðýëòýé õóãàðàë
2. Áîãèíîñîæ, øèãäñýí õóãàðàë
3. Âåäæå õóãàðàë
4. Íèéëìýë õóãàðàë
Â1. Øóóíû ¿åíèé õàãàñ, áîñîî õóãàðàë
2. Ãàäíàõ æèðèéí
3. Ãàäíàõ îëîí ñýëòðýëòýé
4. Äîòîð òàëûí
Â2. Øóóíû àðüñíû èðìýã ñýëòðýëòýé, ¿åíèé õàãàñ õóãàðàë (Âàðòîí)
2. Æèðèéí
3. Ãàäíà áîñîî õóãàðàëòàé
4. Ñàðâóóíû àðûí ìóëòðàëòàé
Â3. Øóóíû àëãàí òàëûí èðìýã ñýëòýð÷, ¿åíèé õàãàñ õóãàðàë (Áàðòîíû)
2. Æèæèã ñýëòðýëòýé, æèðèéí
3. Òîì ñýëòðýëòýé, æèðèéí
4. Îëîí ñýëòðýëòýé
Ñ1. Øóóíû ¿åí äîòîðõ á¿òýí õóãàðàë, ¿åíèé æèðèéí õóãàðàë, ìåòàôèçèéí
æèðèéí õóãàðàë
2. ¯åíäýõ àð, ºâðèéí ñýëòðýëòýé
3. ¯åíäýõ áîñîî õóãàðàëòàé
4. ¯åíèé ôðîíòàë õóãàðàëòàé
Ñ2. Øóóíû ¿åí äîòîðõ á¿òýí õóãàðàë, ¿åíèé æèðèéí, ìåòàôèçèéí îëîí
ñýëòðýëòýé
2. ¯å äàìæñàí áîñîî õóãàðàë
3. ¯å äàìæñàí áîñîî õóãàðàë
4. Ãàíäàí ÿñ ðóó òýëæ îðñîí
Ñ3. Øóóíû ¿åí äîòîðõ îëîí ñýëòðýëòýé á¿òýí õóãàðàë
1. Ìåòàôèçèéí æèðèéí
2. Ìåòàôèçèéí îëîí ñýëòðýëòýé
3. Ãàíäàí õýñýã ð¿¿ òýëæ îðñîí
14

15. 31 -Äóíä ÷ºìºãíèé äýýä òºãñãºëèéí õóãàðàë
À1. Ýðã¿¿ëýã, äàéðñàí ¿å îð÷èìä õóãàðàë, ýðã¿¿ëýã äàéðñàí ýíãèéí
õóãàðàë
1. Ýðã¿¿ëýã õîîðîíäûí øóãàìûí äàãóó
2. Èõ ýðã¿¿ëýã äîòîðõ õóãàðàë
3. Áàãà ýðã¿¿ëýã äîîãóóðõ õóãàðàë
À2. Ýðã¿¿ëýã äàéðñàí õóãàðàë, îëîí ñýëòýðõèéòýé
1. Íýã ñýëòýðýëòýé õóãàðàë
2. Õýä õýäýí ñýëòýðýëòýé õóãàðàë
3. Áàãà ýðã¿¿ëýãýýñ äîîãóóð 1 ñì ¿ðãýëæèëñýí õóãàðàë
À3. Ýðã¿¿ëýã õîîðîíäûí õóãàðàë
1. Ýíãèéí òàøóó
2. Ýíãèéí õºíäëºí
3. Îëîí ñýëòýðõèéòýé
Â1. Õ¿ç¿¿ òîëãîé äîîãóóð ÿëèìã¿é çºðººòýé
1. Øèãäñýí õóãàðàë (≥150) èõ (Valgus)
2. Øèãäñýí õóãàðàë (>150) èõ (Valgus)
3. Øèãäýýã¿é
Â2. Õ¿ç¿¿íèé õóãàðàë
1. Õ¿ç¿¿íèé ñóóðèàð
2. Õ¿ç¿¿íèé äóíäóóð (Adduction)
3. Õ¿ç¿¿í äóíäóóð òàñàðñàí õóãàðàë
Â3. Õ¿ç¿¿íèé õóãàðàë, òîëãîé äîîãóóð, øèãäýýã¿é çºðººòýé
1. Ãàäíà ýðãýö barus ¿¿ññýí áàãà çýðýã çºðººòýé
2. Õºíäëºí õóãàð÷ ãàäàãø ýðãýñýí áàãà çýðýã çºðººòýé
3. Ìýäýãäýì çºðººòýé
Ñ1. Òîëãîé õóãàðàë äàãóóäàà öóóðàõ
1. Teres õîëáîîñ òàñàðñàí
2. Òeres õîëáîîñ óðàãäñàí
3. Òîìîîõîí ñýëòýð÷ õóãàðàõ
Ñ2. Òîëãîéí õóãàðàë (øàõàãäàõ) äàðàãäàõ
1. Àðûí áîëîí äýýä õýñýãò
2. Óðä áîëîí äýýä õýñýãò
3. Øàõàãäñàí õýñã¿¿ä õóâààãäàõ
Ñ3. Òîëãîé, õ¿ç¿¿, õàìò õóãàðàõ
1. Õ¿ç¿¿ õºíäëºí õóãàð÷ õýäýí õýñýãò õóâààãäàõ
2. Õ¿ç¿¿, òîëãîé äîîãóóð õóãàð÷ õóâààãäàõ
3. Õ¿ç¿¿ øàõàãäàæ õóãàðàõ
15

16. 32 –Äóíä ÷ºìºãíèé ãàíäàí õýñãèéí õóãàðàë
À1. Ýíãèéí ìóøãèðñàí õóãàðàë
1. Ýðã¿¿ëýã¿¿ä äîîãóóð
2. Äóíä ò¿âøèí
3. Çàõûí ò¿âøèí
À2. Ýíãèéí òàøóó (≥300)
1. Ýðã¿¿ëýã äîîãóóð
2. Äóíä ò¿âøèí
3. Äîîä ò¿âøèí
À3. Ýíãèéí õºíäëºí (<300)
1. Ýðã¿¿ëýã äîîãóóð
2. Äóíä ò¿âøèí
3. Äîîä ò¿âøèí
Â1. Øààíò õýëáýðòýé ñýëòðýëòýé òàõèéñàí õóãàðàë
1. Ýðã¿¿ëýã¿¿ä äîîãóóð
2. Äóíä ò¿âøèí
3. Çàõûí ò¿âøèí
Â2. Øààíò õýëáýðèéí õóãàðàë òàõèéñàí (wedge)
1. Ýðã¿¿ëýã äîîãóóð
2. Äóíä ò¿âøèí
3. Äîîä ò¿âøèí
Â3. Øààíò õýëáýðèéí ñýëòðýëò õóâààãäñàí õóãàðàë
1. Ýðã¿¿ëýã äîîãóóð
2. Äóíä ò¿âøèí
3. Äîîä ò¿âøèí
Ñ1. Ìóøãèðñàí, òºâºãòýé íèéëìýë õóãàðàë
1. Õóãàðàëûí çàâñàð õî¸ð ñýëòýðõèéòýé
2. Õóãàðàëûí çàâñàð ãóðâàí ñýëòýðõèéòýé
3. Õóãàðàëûí çàâñàð ãóðâààñ èë¿¿ ñýëòýðõèéòýé
Ñ2. Õýñýã÷ëýí õóâààãäñàí íèéëìýë, òºâºãòýé õóãàðàë
1. Íýã ñýëòýðõèéòýé
2. Íýã ñýëòýðõèé, øààíò õýëáýðèéí ñýëòýðõèéòýé õàì
3. 2 ñýëòýðõèéòýé õóãàðàë
Ñ3. Áÿöàðñàí íèéëìýë, õýâèéí áèø õóãàðàë
1. Õî¸ð áóþó ãóðâààñ äýýø ñýëòýðõèéòýé
2. Áÿöðàë, ñýëòýðõèé (≤5 ñì) áàãà
3. Áÿöðàë, ñýëòýðõèé (≥5 ñì) èõ
33 –Äóíä ÷ºìºãíèé äîîä òºãñãºë õýñãèéí õóãàðàë
À1. ¯ñíèé ãàäóóðõè ýíãèéí õóãàðàë
1. Àïîôèç òàñàðñàí
2. Ìåòàôèçèéí òàøóó, ìóøãèðñàí õóãàðàë
16

17. 3. Ìåòàôèçèéí õºíäëºí õóãàðàë
À2. ¯åíèé ãàäóóðõ ìåòàôèçèéí øààíò õýëáýðèéí õóãàðàë
1. Ǻðººã¿é
2. Ãàäíà òàëûí ñýëòýðýëòýé
3. Äîòîð òàëûí ñýëòýðýëòýé
À3. ¯åíèé ãàäíà ìåòàôèçèéí íèéëìýë õóãàðàë
1. Ìåòàôèçèéí õóãàðàëûí çàâñàð òàñàðñàí õýð÷èìòýé
2. Ìåòàôèçèéí õÿçãààðëàãäìàë õýâèéí áèø õóãàðàë
3. Õýâèéí áèø äèàôèç ð¿¿ãýý îðñîí õóãàðàë
Â1. ¯åíèé õàãàñ, ãàäíà áóëóóíû áîñîî õóãàðàë
1. Åðäèéí õóãàðàë
2. Åðäèéí õóãàðàëûí ãàäàðãóó äàéðñàí
3. Îëîí ñýëòýðõèéòýé
Â2. ¯åíèé õýñýã÷èëñýí äîòîð áóëóóíû áîñîî õóãàðàë
1. Ýíãèéí õóãàðàë
2. Åðäèéí õóãàðàë ãàäàðãóó íü äàðàãäñàí
3. Îëîí ñýëòýðõèéòýé
Â3. Õýñýã÷èëñýí ôðîíòàëü ¿åíèé äîòîðõè õóãàðàë
1. Óðä áà õàæóóãèéí çàõàëñàí
2. Íýã áóëóóíû àð õýñãèéí (hogfa)
3. 2 áóëóóíû àð òàë
Ñ1. ¯å á¿õëýýðýý õóãàðñàí ¿åíèé ýíãèéí, ìåòàôèçûí ýíãèéí õóãàðàë
1. Ò áóþó ¯ õýëáýðèéí ÿëèõã¿é çºðººòýé
2. Ò áóþó ¯ õýëáýðèéí èõ çºðººòýé
3. Ò õýëáýðèéí ýïèôèç ð¿¿ãýý îðñîí
Ñ2. ¯åíèé á¿òýí õóãàðàë, ¿åíèé ýíãèéí, ìåòàôèçûí ýíãèéí
1. Øèãäñýí øààíò õýëáýðèéí
2. Øèãäýýã¿é øààíò õýëáýðèéí
3. Íèéëìýë
Ñ3. ¯åíèé á¿òýí õóãàðàë, îëîí ñýëòýðõèéòýé
1. Ìåòàôèçûí ýíãèéí
2. Ìåòàôèçûí 2-îîñ äýýø ñýëòýðõèé
3. Ìåòàôèç, äèàôèçûí îëîí ñýëòýðõèéòýé
41 –Øààíò, òàõèëçóóð ÿñíû äýýä òºãñãºëèéí õóãàðàë
À1. ¯åíèé ãàäíà òàñàðñàí õóãàðàë
1. Òàõèëçóóð ÿñíû òîëãîé õóãàðàë
2. Øààíò ÷ºìºã òºâãºð
3. Õýðýýñò õýëáýð õîëáîîñíû ãýìòýëòýé
À2. ¯åíèé ãàäíà ìåòàôèçèéí ýíãèéí
1. Ôðîíòàë õàâòãàéä òàøóó õóãàðàë
2. Ñàãèòàëü õàâòãàéä òàøóó õóãàðàë
3. Õºíäëºí õóãàðàë
À3. ¯åíèé ãàäíà ìåòàôèç îëîí ñýëòýðõèéòýé õóãàðàë
1. Øèãäñýí øààíò õýëáýð
2. Øèãäýýã¿é øààíò õýëáýð
17

18. 3. Íèéëìýë
Â1. ¯å ð¿¿ãýý áàãà çýðýã îðñîí òàñàðñàí õóãàðàë
1. ¯åíèé ãàäíà ãàäàðãóó
2. ¯åíèé äîòîð ãàäàðãóó
3. Øààíò ÷ºìºãíèé íýã áóëóóíààñ áóëóó õîîðîíäûí åðâàí äàéðñàí
õóãàðàë
Â2. ¯å ð¿¿ãýý áàãà çýðýã îðñîí öýâýð äàðàãäñàí
1. Ãàäíà áóëóó õýñýã÷ëýë
2. Ãàäíà áóëóó á¿õýëäýý
3. Äîòîð áóëóó
Â3. ¯åíèé ãàäàðãóó áàãà çýðýã îðîëöîæ òàñàð÷ øàõàãäàõ, áóëóó
1. Õàæóó (ãàäíà)
2. Äîòîð
3. Øààíò ÷ºìºãíèé íýã áóëóóíààñ, áóëóó õîîðîíäûí ¸ðâîíã äàéðñàí
òàøóó õóãàðàë
Ñ1. ¯å ð¿¿ãýý á¿ðýí îðñîí ¿åíèé ýíãèéí ìåòàôèçèéí ýíãèéí õóãàðàë
1. Áàãà çýðýã çºðººòýé
2. Íýã áóëóó çºðñºí
3. 2 áóëóó çºðñºí
Ñ2. ¯åíèé á¿ðýí, ¿åíèé ýíãèéí ìåòàôèçèéí îëîí õóãàðàë
1. Øèãäñýí øààíò õýëáýð
2. Øèãäýýã¿é øààíò õýëáýð
3. Íèéëìýë
Ñ3. ¯åíèé íèéëìýë õ¿íäýðñýí õóãàðàë, îëîí ñýëòýðõèéòýé
1. Ãàäíà õàæóó
2. Äîòîð õàæóó
3. Ãàäíà áà äîòîð
42 –Øààíò, òàõèëçóóð ÿñíû ãàíäàí õýñãèéí õóãàðàë
À1. Ýíãèéí ìóøãèðñàí õóãàðàë
1. Òàõèëçóóð ÿñ øèãäñýí
2. Òàõèëçóóð ÿñ õóãàðàë ººð ò¿âøèíä õóãàðñàí
3. Òàõèëçóóð ÿñ èæèë ò¿âøèíä õóãàðñàí
À2. Òàøóó ýíãèéí òàøóó (≥300)
1. Òàõèëçóóð ÿñ çºðººã¿é
2. Òàõèëçóóð ÿñ ººð ò¿âøèíä
3. Òàõèëçóóð ÿñ èæèë ò¿âøèíä
À3. Ýíãèéí õºíäëºí õóãàðàë (<300)
1. Òàõèëçóóð ÿñ çºðººã¿é
2. Òàõèëçóóð ÿñ ººð ò¿âøèíä
3. Òàõèëçóóð ÿñ èæèë ò¿âøèíä
Â1. Øààíò õýëáýðèéí ñýëòðýë, ìóøãèðñàí õóãàðàë
1. Òàõèëçóóð ÿñ çºðººã¿é õóãàðñàí
2. Òàõèëçóóð ÿñ ººð ò¿âøèíä õóãàðñàí
3. Òàõèëçóóð ÿñ èæèë ò¿âøèíä õóãàðñàí
Â2. Øààíò õýëáýðèéí õóãàðàë, ºíöºãëºñºí
18

19. 1. Òàõèëçóóð ÿñ çºðººã¿é õóãàðñàí
2. Òàõèëçóóð ÿñ ººð ò¿âøèíä õóãàðñàí
3. Òàõèëçóóð ÿñ èæèë ò¿âøèíä õóãàðñàí
Â3. Øààíò õýëáýðèéí õóãàðàë, îëîí ñýëòðýëòýé
1. Òàõèëçóóð ÿñ çºðººã¿é õóãàðñàí
2. Òàõèëçóóð ÿñ ººð ò¿âøèíä õóãàðñàí
3. Òàõèëçóóð ÿñ èæèë ò¿âøèíä
Ñ1. Ìóøãèðñàí îëîí ñýëòðýëò õóãàðàë
1. 2 ñýëòðýëòýé
2. 3 ñýëòðýëòýé
3. 3-ààñ äýýø ñýëòðýëòýé
Ñ2. Õî¸ð÷èëñîí õóãàðàë
1. Íýã ñýëòðýëòýé
2. Íýã ñýëòðýëòýé øààíò õýëáýðèéí ñýëòðýëòýé õóãàðàë
3. 2 ñýëòðýëòýé õóãàðàë
2 ñýëòýðõèéòýé õóãàðàë
Ñ3. Áÿöàðñàí íèéëìýë õóãàðàë
1. 2-3 ñýëòýðõèéòýé
2. Áÿöàðñàí õóãàðàë (<4 ñì)
3. Áÿöðàë èõòýé (≥4 ñì)
43 –Øààíò, òàõèëçóóð ÿñíû ãàíäàí õýñãèéí õóãàðàë
À1. ¯åíèé ãàäíàõ áîëîí ìåòàôèçèéí ýíãèéí õóãàðàë
1. Ìóøãèðñàí
2. Òàøóó
3. Õºíäëºí
À2. ¯åíèé ãàäíà ìåòàôèçèéí øààíò õýëáýð
1. Àð õàæóó îðîëöñîí
2. Óðä äîòîð òàëûí øààíò ìàÿãûí
3. Äèàôèç ð¿¿ãýý îðñîí
À3. ¯åíèé ãàäíà ìåòàôèçèéí íèéëìýë õóãàðàë
1. 3 ñýëòýðõèéòýé
2. 3-ààñ äýýø ñýëòýðõèéòýé
3. Äèàôèç ð¿¿ãýý îðñîí
Â1. ¯å ð¿¿ãýý áàãà çýðýã îðñîí òàñàðñàí õóãàðàë
1. Ôðîíòàëü õàâòãàéä
2. Ñàãèòàëü õàâòãàéä
3. Ìåòàôèçèéí îëîí ñýëòýðõèéòýé
Â2. ¯å ð¿¿ãýý áàãà çýðýã îðñîí òàñàðñàí, äàðàãäñàí õóãàðàë
1. Ôðîíòàëü õàâòãàé
2. Ñàãèòàëü õàâòãàé
3. Òºâëºæ ñýëòýðñýí
Â3. Áàãà çýðýã ¿å ð¿¿ãýý îðñîí, îëîí ñýëòðýëòýé äàðàãäñàí õóãàðàë
1. Ôðîíòàëü õàâòãàé
2. Ñàãèòàëü õàâòãàé
3. Òºâëºæ ñýëòýðñýí
19

20. Ñ1. ¯åíèé á¿ðýí õóãàðàë
1. Òîãòâîðòîé
2. Òîãòâîðã¿é
3. Äèàôèç ð¿¿ãýý îðñîí
Ñ2. ¯åíèé á¿ðýí, ýíãèéí ìåòàôèçèéí îëîí ñýëòðýëòýé
1. Àñèììåòðèí áàéäàëòàé äàðàãäñàí
2. Ñèììåòðèí áàéäàëòàé äàðàãäñàí
3. Äèàôèç ð¿¿ îðñîí
Ñ3. ¯åíèé á¿ðýí õóãàðàë îëîí ñýëòýðõèéòýé
1. Ýïè-ôèçåîëèç
2. Ýïè-ìåòàôèç
3. Ýïè-ìåòà äèàôèç
44 –Øààíò, òàõèëçóóð ÿñíû øàãàéí õàâ÷ààðóóäûí õóãàðàë
À1. Äàí ñèíòäåñìîçûí äîîãóóðõ ãýìòýë
1. Ãàäíà õàæóó õîëáîî òàñðàõ
2. Ãàäíà õàâ÷ààðûí îðîé òàñðàõ
3. Ãàäíû õàâ÷ààðûí õºíäëºí õóãàðàë
À2. Äîòîð õàâ÷ààðûí õóãàðàëòàé õîñîëñîí, ñèíäåñìîçûí äîîãóóðõ ãýìòýë
1. Ãàäíà õàæóóãèéí õîëáîîñ òàñðàõ
2. Ãàäíà õàâ÷ààðûí îðîé òàñðàõ
3. Ãàäíàõ õàâ÷ààðûí õºíäëºí õóãàðàë
À3. Àð, äîòîð òàëûí õóãàðàëòàé õîñîëñîí, ñèíäåñìîçûí äîîãóóðõ ãýìòýë
1. Ãàäíà õàæóóãèéí õîëáîîñ òàñðàõ
2. Ãàäíà õàâ÷ààðûí îðîé òàñðàõ
3. Ãàäíà õàâ÷ààðûí õºíäëºí õóãàðàë
Â1. Ñèíäåñìîç äàéðñàí, òàõèëçóóð ÿñíû äàí õóãàðàë
1. Æèðèéí
2. ªâðèéí ñèíäåñìîçûí ãýìòýëòýé õîñîëñîí æèðèéí õóãàðàë
3. Îëîí ñýëòðýëòýé
Â2. Äîòîð õàâ÷ààðûí ãýìòýëòýé õîñîëñîí, ñèíäåñìîç äàéðñàí òàõèëçóóðûí
õóãàðàë
1. ªâðèéí ñèíäåñìîç, äîòîð õàæóó õîëáîîñíû òàñðàëòàé õîñîëñîí
æèðèéí õóãàðàë
2. ªâðèéí ñèíäåñìîç, äîòîð õàâ÷ààðûí õóãàðàëòàé õîñîëñîí æèðèéí
õóãàðàë
3. Îëîí ñýëòðýëòýé
Â3. Äîòîð øàãàéí ãýìòýë áîëîí ôîëüêìàí (øààíòíû àð ãàäíà èðìýãèéí
õóãàðàëòàé) õîñîëñîí, ñèíäåñìîç äàéðñàí òàõèëçóóðûí õóãàðàë
1. Äîòîð õàæóó õîëáîîñ òàñàð÷, òàõèëçóóðûí æèðèéí õóãàðàë
2. Äîòîð õàâ÷ààðûí õóãàðàë, òàõèëçóóðûí æèðèéí õóãàðàëòàé
õîñîëñîí
3. Äîòîð õàâ÷ààðûí õóãàðàëòàé õîñîëñîí òàõèëçóóðûí îëîí
ñýëòðýëòýé õóãàðàë
Ñ1. Òàõèëçóóðûí äèàôèçèéí æèðèéí õóãàðàë, ñèíäåñìîçîîñ äýýã¿¿ðõ
ãýìòýëòýé õîñîëñîí
1. Äîòîð õàæóó õîëáîîñ òàñðàõ
20

21. 2. Äîòîð õàâ÷ààðûí õóãàðàëòàé
3. Äîòîð õàâ÷ààðûí õóãàðàëòàé õîñîëñîí Äþïþéòðåíû ãýìòýëòýé
Ñ2. Òàõèëçóóðûí ñýëòðýëòýé õóãàðàë, ñèíäåñìîçûí äýýã¿¿ðõ ãýìòýëòýé
õîñîëñîí
1. Äîòîð õàæóóãèéí õîëáîîñíû òàñðàë
2. Äîòîð õàâ÷ààðûí õóãàðàëòàé
3. Äîòîð õàâ÷ààðûí õóãàðàë, Äþïþéòðåíû ãýìòýëòýé õîñîëñîí
Ñ3. Ñèíäåñìîçûí äýýã¿¿ðõ ãýìòýëòýé, òàõèëçóóðûí äýýã¿¿ðõ õóãàðàëòàé
õîñîëñîí
1. Áîãèíîñîëòã¿é, Äþïþòðåíû ãýìòýëòýé õîñëîîã¿é
2. Áîãèíîññîí ìºðò뺺 Äþïþéòðåíòýé õîñëîîã¿é
3. Äîòîð õàâ÷ààðûí ãýìòýë áà Äþïþéòðåíòýé õîñëîîã¿é
ÕÀÌ Õ¯ÍÄ ÃÝÌÒËÈÉÍ ÁÀÉÄËÛà ÁÎÄÈÒÎÉÃÎÎÐ ÒÎÄÎÐÕÎÉËÎÕ ØÀËÃÓÓÐ
¯ÍÝËÃÝÝ
COMMON TRAUMA SCOZINIG SYSTEMS
Õàì ãýìòëèéí õ¿íä áàéäëûã òîäîðõîéëîí ¿íýëýõ àñóóäàë íü áèäíèé
àíõààðëûí òºâä áàéñààð ãýìòýãñäèéí áàéäëûã ýì÷èëãýýíèé ¿ð ä¿íòýé
õàðüöóóëàõ íü çºâõºí ÿìàð íýã á¿õ íèéòýýð õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí
¿íýëãýýíèé òîãòîëöîîí äýýð õèéãäýæ áàéõ íü íîòëîãäñîí áàéíà.
Áèä äýëõèéä ºðãºí ò¿ãýýìýë õýðýãëýãääýã ãýìòëèéí Abbreviated Injury
Scale (AIS) àíãèëëûã çîõèñòîé ãýæ äàõèí àâ÷ ¿çñýí áàéíà. AIS íü ãýìòñýí
ýðõòíèé àíàòîìèéí ººð÷ëºëòºíä ñóóðèëàãäñàí htt/wwwfrauma org/scores/ais
(ntml).
Ýíý òîãòîëöîîíû äàãóó á¿õ ãýìòëèéã 6 àíãèëàëä õóâààíà. Õàìãèéí
õºíãºí (AIS1)-ýýñ õ¿íèé àìüòàé çîõèöîõã¿é (AIS6) õ¿ðòýë
AIS ãýìòýë øèíæ áàéäàë õýìæ¿¿ðèéí òîâ÷îî
AIS îíîî
1
2
3
4
5
6
Ãýìòëèéí øèíæ áàéäàë
Áàãà
Äóíä çýðýã
Õ¿íäýâòýð
Õ¿íä
Òóéëûí õ¿íä
Àìüäðàëä ¿ë íèéöýõ
Îäîî 1990 îíîîñ (AIS-90) äàõèí øèíý÷ëýàãäýí ººð÷ëºãäñºí AIS-90
ñèñòåìèéã àøèãëàæ áàéíà.
21

22. Äýýðõ òîãòîëöîîíä õýðýãëýñýí çàð÷ìûã ìºí (ÎIS) áóþó ýðõòíèé
ãýìòëèéí àíãèëëûí òîãòîëöîîíä àøèãëàñàí ýíý òîãòîëöîîã ÀÍÓ-ûí
ãýìòëèéí ìýñ çàñàë÷äûí õîëáîîíîîñ òîäîðõîé ýðõòýí áîëîí ãýìòëèéí
áàéäëûã
Îð÷èí ¿åä ýíýõ¿¿ òîãòîëöîîã Àìåðèêèéí ãýìòëèéí ìýñ çàñàë÷äûí
õîëáîîíîîñ áîëîâñðóóëñàí ýðõòíèé ãýìòëèéí õýìæ¿¿ðò òóñãàñàí áàéíà.
Iois organ injuriscate http / w.w.w traumorg / scores/ ois html
Ýíý õýìæ¿¿ð íü ýðõòýí ñèñòåìèéí ãýìòëèéí áàéäëûã òîäîðõîéëæ
¿íýëýõ çîðèëãîòîé þì. OIS íü äàâóó òàë íü ãýìòñýí ýðõòíèé ãýìòëèéí
áàéäëûã òîäîðõîéëæ ¿íýëýõ çîðèëãîòîé OIS äàâóó òàë íü ãýìòñýí ýðõòíèé
ãýìòëèéã ìýñ çàñëûí ¿åä áîëîí ä¿ðñ áè÷ëýãèéí òóñëàìæòàéãààð îíîøëîõ,
¿íýëýõ áîëîìæòîé þì. Ýíý íü ñ¿¿ëèéí ¿åä ò¿ãýýìýë õýðýãëýõ áîëñîí
õýâëèéí ãýìòýëä ìýñ çàñëûí áóñ ýì÷èëãýýã õèéõýä èõ à÷ õîëáîãäîëòîé
áîëñîí AIS ñèñòåìèéí ¿íäñýí äýýð õ¿íä õàì ãýìòëèéí õýìæ¿¿ðèéí
òîãòîëöîî (iss injury severty score) çîõèîñîí þì. Ýíý õýìæ¿¿ð íü õàì áîëîí
îëîí ãýìòýëòýé ãýìòýãäñèéí àíàòîìèéí ººð÷ëºëòèéã á¿ðýí òîäîðõîéëæ
áàéãàà þì.
Ýíýõ¿¿ òîãòîëöîîíä íèéö¿¿ëýí ýõëýýä AIS õýìæ¿¿ðèéí ¿íýëýãäñýí
ãýìòýë á¿ð áèåèéí 6-í õýñãèéí àëü íýãýíä õàìðàãäàíà. (òîëãîé, õ¿ç¿¿, í¿¿ð,
öýýæ, õýâëèé, ìº÷, ààðöàãûã îðóóëààä, àðüñ 纺ëºí ýä) áèåèéí õàìãèéí èõ
ãýìòëèéã AIS-ààð ¿íýëæ îíîîãîî òàâèíà.
Ýíýõ¿¿ õýìæ¿¿ðýýð ¿íýëñýí ãýìòëèéí îíîî íü áèåèéí õàìãèéí èõ
ãýìòñýí õýñãèéí AIS-ààð ¿íýëñýí îíîîíû êâàäðàòûí íèéëáýð áàéõ áîëíî.
Õ¿ñíýãò 2
Õàì õ¿íä ãýìòëèéí (iss) ¿íýëãýýíèé òîîöîîíû æèøýý
(http/www trauma org scores.iss.htm)
Áèåèéí õýñýã
Òîëãîé õ¿ç¿¿
Í¿¿ð
Öýýæ
Õýâëèé
¯å ìº÷
Àðüñ 纺ëºí ýä
Ãýìòëèéí áàéäàë
Òàðõè äîðãèõ
Ãýìòýëã¿é
Õàâèðãà õóãàðàí ñóë
õºäºë㺺íòýé
Ýëýã æèæèã õýìæýýíèé
íÿöðàëòàé äýë¿¿ õàãàðñàí
Äóíä ÷ºìºã õóãàðñàí
Ãýìòýëã¿é
Õàì õ¿íä ãýìòýë
AIS
3
0
4
Òýðã¿¿ëýõ ãýìòýë
çýðýã äýâø¿¿ëýõ
9
16
2
5
25
3
0
50
Ãýìòëèéí õýìæ¿¿ðèéí óòãà íü õ¿ñíýãò 2-îîñ õàðàõàä AIS òîãòîëöîîíû
äàãóó áèåèéí õàìãèéí õ¿íä ãýìòñýí 3 õýñýãò ºãºãäñºí îíîîíóóäûí
êâàäðàòóóäûí íèéëáýðòýé òýíö¿¿ áîëîõûã õàðóóëæ áàéíà.ý
ªãºãäñºí òîäîðõîéëîëòûí äàãóó ãýìòëèéí îíîîíû óòãà íü Î
ãýìòýëã¿éãýýñ 75 îíîîíû õîîðîíä áàéõ áîëíî. Õýðýâ àëü íýã õýñãèéí
22

23. ãýìòëèéã AIS òîãòîëöîîãîîð 6 îíîî ãýæ ¿íýëáýë àìüäðàëä ¿ë íèéöýõã¿é
ãýìòýë iss –ààð áîë 75 îíîî áîëíî. Iss-èéí òóñëàìæòàéãààð ¿íýëñýí
ãýìòëèéí õýìæýý íü íàñ áàðàëò, õ¿íäðýëèéí äàâòàìæ, ýìíýëýãò õýâòýõ
õóãàöààòàé áîëîí ºâ÷òºíèé áèåèéí áàéäëûí áóñàä øàëãóóðóóäòàé øóóä
õàìààðàëòàé þì.
GCS (Glasgox Coma ScATE) Äýëõèé íèéòýýðýý àëü ýðò õýðýãëýõ
áîëñîí òàðõèíû ãýìòëèéí ìýäëýèéí ººð÷ëºëò, óõààí àëäàëòûí áàéäëûã
çýðýãëýõýä
Õ¿ñíýãò 3
Ãëàçãî-èéí êîìûí îíîî (GCS)
Øàëãóóð
Í¿äýý íýýõ (õàðàõ)
Àñóóëòàíä õàðèóëàõ
Õºäºë㺺í õèéõ
áàéäàë
Õèéõ ¿éë àæèëëàãàà
ªºðºº õàðíà
Äóóäàõàä õàðíà
ªâòãºõºä õàðíà
Õàðàõã¿é
Ǻâ õàðèóëíà
Áóäèëæ õàðèóëíà
Áóðóó õàðèóëíà
Àñóóëòûã îéëãîõã¿é
Õàðèóëàõã¿é
Êîìàíä áèåë¿¿ëíý
Õýñýã ãàçðûí ºâäºëò ìýäýðíý
ªâäºëòººñ ¿åýð çºâ íóãàëàõ õºäºë㺺í õèéíý
Ǻâ áèø íóãàëàõ õºäºë㺺í õèéíý
Ǻâ òýíèéëãýõ õºäºë㺺í õèéíý
Õºäºë㺺íã¿é
Îíîî
4
3
2
1
5
4
3
2
1
Õ¿ñíýãò 4
Áàëëûí òàéëáàð
Óõààí àëäàëòûí áàéäàë
Îíîî
Óõààíòàé
15 áàëë
Óõààí á¿äýã
13-14 áàëë
Óõààíã¿é
9-12 áàëë
Êîì
4-8 áàëë
Òàðõè ¿õæñýí
3 áàëë
Òàðõèíû íÿöðàë GCS
À.Òàðõèíû õºíãºí íÿöðàë 13-15
Á.Òàðõèíû äóíä çýðãèéí íÿöðàë 9-12
Â.Òàðõèíû õ¿íä íÿöðàë ≤8
23

24. Õàì õ¿íä ãýìòýëòýé ºâ÷òºíã ¿íýëýõ øàëãóóð (ISS-INGURI SEVEZITY
SCORE) äàíãààð àâ÷ ¿çëýý.
Äàâóó òàë:
À. ISS íü ýðõòýí àíàòîìèéí áàéðøëààð àâ÷ ¿çñýí, ãýìòëèéí õ¿íäðýëèéí
ò¿âøèíã íàðèéí òîãòîîõ ÷àäâàðòàé.
Á. ISS çºâõºí õ¿íä ãýìòëèéã òîäîðõîéëîõîä à÷ õîëáîãäîëòîé ãýæ
ø¿¿ìæèëäýã áîëîâ÷ àíàòîìèéí áàéðøëààð àâ÷ ¿çäýã ó÷èð èë¿¿ ºðãºí
õýðýãëýäýã.
ISS-èéí õýìæ¿¿ðèéã äýëãýðýíã¿é àâ÷ ¿çüå.
Ýíý õýìæýýñ íü ãýìòëèéí ýðõòýí àíàòîìèéí áàéðøëààð íü àâ÷ ¿çñýí. Ýíý
¿íýëãýýãýýð õ¿íèéã àíàòîìèéí áàéðøëààð 5 õýñýãò õóâààíà.
1.Àðüñ, 纺ëºí ýä
2.Òîëãîé, í¿¿ð õ¿ç¿¿
3.Öýýæ
4.Õýâëèé
5.¯å ìº÷
¿íýëãýý 0-5 áàëëààð
1.Àëü ÷ õýñýãò ãýìòýëã¿é.
5 õýñãèéí ¿íýëãýýíèé äàðàà òýðã¿¿ëýõ 3 ãýìòëèéã êâàäðàòàä äýâø¿¿ëíý.
¯¿ãýýð ãóðâàí íèéëáýðèéã ISS ¿íýëíý.
1.1 áàëë
•
•
àðüñ áà 纺ëºí ýä ò¿ëýíõèé 1 áóþó 2 çýðýã 10% áàéíà.
Òîëãîé (õ¿ç¿¿ãýýðýý ãýìòýí óõààí àëäààã¿é òîëãîé ºâäºíº) Õ¿ç¿¿íèé
ÿñàíä ãýìòýë èëðýýã¿é. Í¿ä ýâýðëýã, çîâõè, êîíüþêòèâ-í¿äíèé øèëëýã
õýñýã öýãýí öóñ õàðâàëòòàé, ø¿ä óíàñàí (îëîí áèø)
• Öýýæ, 纺ëºí ýä íÿöàðñàí.
• Õýâëèé ºâäºíº, õýâëèéí õàíàíä çóðàãäñàí
• ¯åíèé õîëáîîñ ñóíàæ òàñàðñàí, õºëíèé õóðóó õóãàðíà.
2.2 áàëë -¿íýëãýýíèé
• àðüñ áà 纺ëºí ýä 2 þì óó 1 ìº÷èä àðüñ 纺ëºí ãýìòýëòýé ò¿ëýíõèé 23 çýðýã ò¿ëýãäñýí 10-20%
• õ¿ç¿¿-òîëãîé-15 ìèí óõààí àëäñàí, àìíåçè èëýðíý. Í¿¿ð ãàâàë ÿñ
çºðººã¿é õóãàðàëòòàé í¿äíèé àëèì óðóó íýâòýðñýí øàðõòàé, í¿äíèé
òîëîã õóóðàõ ìàãàäëàëòàé. Õ¿ç¿¿ ÿñàíä õóãàðàë èëýðíý.
Öýýæ:
• Õàâèðãà, ºâ÷¿¿ õóãàðñàí, öýýæ 纺ëºí ýäèéí íÿöðàëò èõ ãýâ÷ ãåìà,
ïíåâðîìîòîðàêñ ¿ã¿é.
• Õýâëèé: õàíà ºðãºí õýìæýýíèé íÿöðàëòàé
• ¯å ìº÷ -õºë, ãàðûí õóðóó îëîí õóãàðàëòàé ÷ºìºãò ÿñ õóãàðàëòàé, òîì
¿åíèé ãýìòýëòýé, ààðöàã ÿñ ãýìòýëã¿é
3.3 áàëë:
• àðüñ 纺ëºí ýäèéí ãýìòýë èõ 3-4 ìº÷ëºã õàìàðñàí
• òîëãîé õ¿ç¿¿ ãàâëûí ÿñ õóãàðàëòàé óõààí àëäàëò 15 ìèí. èë¿¿.
Ìýäðýëèéí ãîëîìòîä ººð÷ëºëòã¿é. Ãýìòëèéí äàðààõü àìíåçè 3 öàã
24

25. õ¿ðòýë ãàâëûí îðîéí ÿñíû õóãàðàë çºðººã¿é, í¿äýíä í¿äíèé ìýäðýë
òàñàðíà, í¿¿ðíèé ÿñ ãýìòýëòýé, õàìðûí äàéâðóóä ãýìòñýí, õ¿ç¿¿íèé ÿñ
ãýìòñýí íóãàñ äàðàãäààã¿é
• Öýýæ îëîí õàâèðãà õóãàðñàí ãåìîïíåâìîòîðàêñ, óóøèã íÿöðàëòòàé,
ãàäààä àìüñãàëûí õ¿íä äóòàãäàë èëðýýã¿é, ºðö õàãàðàõ øèíæ
òýìäýãã¿é.
• Õýâëèé, õýâèéí ýðõòýí íÿöàðñàí, àðûí çàéí öóñ õóðàëòòàé, äàâñàã
ãÿëòàíãèéí ãàäíà õàãàðñàí, Ẻðíèé ñóâàã, øýýñíèé ñ¿â òàñàðñàí,
á¿ñýëõèé áîëîí ñýýð íóðóó õóãàðñàí, íóãàñ äàðàãäààã¿é.
• ¯å ìº÷-õºë ãàðûí õóðóó, òàñàðñàí ýíãèéí ÷ºìºãò ÿñíû áèò¿¿ õóãàðàë
òîì ¿åíèé ãýìòýë, ìýäðýë-ñóäàñíû ãýìòýë
4.4 áàëë ãýìòëèéí çýðýã
• Àðüñ 纺ëºí ýä-ãýìòýë èõ öóñ àëäàëòòàé
• Òîëãîé õ¿ç¿¿, ãàâàë ÿñíû õóãàðàë 15 ìèíóò èë¿¿ óõààí àëäàëò, ìýäðýë
ãîëîìòûí øèíæ òýìäýã èëýðñýí, àìíåçè 3-12 öàã, ãàâëûí îðîéí ÿñ
õóãàðàëòòàé
• Öýýæ: îëîí õàâèðãà õóãàðñàí õàâèðãà (ôëîòàöèåé) öýýæíèé íýâòýðñýí
øàðõ, ïíåâìîìåäèëñòèíäè, ç¿ðõíèé áóë÷èí áýðòñýí, ç¿ðõíèé ¿éë
àæèëëàãààíû ººð÷ëºëò èëðýýã¿é, ïîðè êàðäà-øàðõäñàí.
• Õýâëèé: äýë¿¿ íÿöàðñàí
• Áººð õàãàðñàí
• Õîäîîäíû äîîðõ áóë÷èðõàé ñ¿¿ë õýñýã
• Äàâõàð-ãÿëòàí äîòîð õàãàðñàí
• Áýëýã ýðõòýí õ¿íä ãýìòñýí, á¿ñýëõèé, ñýýð íóðóó õóãàðàëòàé,
ìýäðýëèéí ãýìòýë øèíæ òýìäýã èëýðñýí
• ¯å ìº÷ òàéðàãäñàí, ÷ºìºãò ÿñíû îëîí õóãàðàëòàé
6.5 áàëë ãýìòëèéí çýðýã
• àðüñ 纺ëºí ýä 50%
• Òîëãîé õ¿ç¿¿. Ãàâàë ÿñ õóãàðñàí 1 õîíîã ò¿¿íýýñ èë¿¿ óõààí àëäñàí,
àìíåçèÿ 12 öàãààñ äýýø, ãàâàëûí äîòîð öóñ õóðàëòòàé
• Ãàâëûí äîòîîä äàðãàëò
• Õ¿ç¿¿ íóðóó õóãàð÷ íóãàñ äàðàãäñàí
• Àìüñãàëûí äýýä äýì áºãëºðñºí (ãýìòýë)
• Öýýæ: õ¿íä ãýìòýë, öàãààí ìºãººðñºí õîîëîé õàãàð÷
• Àîðò õàãàðàõ
• Ç¿ðõíèé áóë÷èí òîìðîõ
• Õýâëèé- ýëýã õàãàðàõ, ïàíêåðñ, õºíäèé ýðõòýí öîîðîõ
• ¯å ìº÷: òàéðàãäàõ, ÷ºìºãò îëîí ÿñ èë õóãàðàõ, õýìæ¿¿ð ºñºõ òóñàì
íàñ áàðàëò ºíäºðòýé, ISS íü ºâ÷òºíèé ýì÷èëãýý, õèéìýë àìüñãàë, öóñ
øèíãýí þ¿ëýõ ýì÷èëãýý ¿¿íä íàìñûã àâ÷ ¿çýýã¿é ãàâàë òàðõèíû
ãýìòëèéã àâ÷ ¿çýýã¿é äóòàãäàëòàé þì. Ýíýõ¿¿ 16-ãààñ 25 áàëëààð
¿íýëýãäýíý.
Øèíãåíèé îðíóóä èõýâ÷ëýí õýðýãëýæ áàéãàà ãýìòëèéí øàëãóóð
PTS (polytraumaschlussel) òàâèëàí, àíãèëàë, ñòàíäàðò õýìæèãäýõ¿¿í
(GCS) íýã õýñãèéí, íàñ, áèîõèìèéí ¿ç¿¿ëýëò
PTS ISS áèîõèìèéí ýíãèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä
25

26. Ãàâàë
áàëë
GCS 9-12
3
GCS 6-8
4
GCS 3-5
16
Í¿¿ð ãàâàë äóíä õóãàðàë
1
Í¿¿ð ãàâàë õ¿íä õóãàðàë
2
Àîðò õàãàðàõ
16
Õýâëèé:
áàëë
Äýë¿¿ õàãàðàõ
5
Ýëýã õàãàðàõ
8
Ýëýã ºðãºí õýìæýýòýé óðàãäàë
13
Ïàíêåðñ
8
Õîäîîä, ãýäýñ, ÷àöàðõàé Ẻð
5
¿å ìº÷: äóíä ÷ºìºãíèé áÿöàðñàí õóãàðàë
8
äóíä ÷ºìºã õóãàðàõ
6
øóó, áóãàëãà
4
øèëáý
2
òîéãíû õóãàðàë, øóó òîõîéí ¿å, ºâäºãíèé õîëáîîñ, øàãàé, øèëáý, òàâõàéí
¿åèéí ãýìòýë
ãóÿíû ñóäàñ
5
áóãëàãàíû ñóäàñ
4
øèëáý øóó
2
2, 3-ð çýðãèéí èë õóãàðàë¿
3
纺ëºí ýäèéí ãýìòýë
1
coefficient Paq 02/fL 02<50
22
50-99
100-149
12
150-199
8
200-249
5
150-299
3
300-349
2
>350 0
1
öýýæ
ºâ÷¿¿, 1-3 õàâèðãà õóãàðàõ
2
õýä õýäýí õàâèðãà õóãàðàõ
4
2 òàëûí õàâèðãà õóãàðàõ
10
öýýæèíä öóñ õóãàðàõ
1
Õèé õóðàõ
2
2 òàëûí óóøèã íÿöðàõ
5
ààðöàã:
ýíãèéí õóãàðàë
2
íèéëìýë õóãàðàë
5
ààðöàã õóãàðààä øýýñ áýëýã ýðõòýí ãýìòýõ 8
íóðóóíû õóãàðàë
2
íóãàñ ãýìòñýí
8
Ààðöàã äàðàãäàõ
12
Íàñ
39
0
40-54
1
26

27. 55-59
2
60-64
3
65-69
5
70-74
8
75-ààñ äýýø
17
ñóóðèéí äóòìàãøèë
16
26
14-15,9
26
12-13,9
20
10-11,9
14
9,9
9
6-7,9
5
1-ð çýðýã (20 îíîî –õºíãºí, õ¿íäýâòýð íàñ áàðàëò îéðîëöîîãîîð 10%)
2-ð çýðýã (20-35 îíîî) íàñ áàðàëò 25%
3-ð çýðýã (35-50 îíîî) íàñ áàðàëò 50%
4-ð çýðýã (50 áàëë äýýø) íàñ áàðàëò 75%
Ëàáîðàòîðèéí øèíæèëãýýã îðóóëàõã¿éãýýð îðîí íóòàãò ä¿ãíýæ áîëíî.
Ýäãýýð äýâøèãäýí õýðýãëýæ áàéãàà ìåõàíèê ãýìòëèéí ¿íýëãýý íü äýëõèéí
ïðàêòèêò ºðãºí õýðýãëýãäýõ áîëñîí íü ìàíàé óëñûí õýìæýýíä 2003 îíîîñ
ýõëýí õýðýãëýñýí òóðøëàãûã îëîí óëñûí õýðýãëýýòýé õàðüöóóëæ Ais
áîëîí iss òóñ á¿ðèéã õàðãàëçñàí ¿íýëãýýã èë¿¿ä ¿çýæ àíàòîìèéí á¿òýö
á¿ðýýð äîîðõ õ¿ñíýãòýýð ¿ç¿¿ëëýý.
27

28. ªÂªÐÌªÖ ÝÐÕÒͯ¯ÄÈÉÍ ÃÝÌÒËÈÉÍ
ÁÀËËÛÍ ¯ÍÝËÃÝÝÍÈÉ ÒÎÃÒÎËÖÎÎ
(Moore E.E, Cogbill T.H, Malangoni M,
Jurkovich G.J, Champion H.R.)
Àíãèëàë
I
II
III
IV
V
Õ¿ç¿¿íèé ñóäàñíóóäûí ãýìòëèéí çýðýãëýë
Ãýìòñýí ñóäàñ
Áàìáàéí âåí
Í¿¿ðíèé åðºíõèé âåí
ÿðýýíèé ãàäíà âåí
Àðòåðè, âåíèéí ñàëààíóóä
ÿðýýíèé ãàäíà àðòåðèéí ñàëàà
(çàëèãóóðûí óðóóäàõ, áàìáàéí äýýä,
õýëíèé, í¿¿ðíèé, äýýä ýð¿¿íèé,
äàãçíû, ÷èõíèé àð)
áàìáàé, õ¿ç¿¿íèé ñàëàà áóþó àíõäàã÷ ñàëàà
ÿðýýíèé äîòîð âåí
ÿðýýíèé ãàäíà àðòåðè
Ýãýìèéí äîîðõ âåí
Íóðóóíû àðòåðè
ÿðýýíèé åðºíõèé àðòåðè
Ýãýìèéí äîîä àðòåðè
ÿðýýíèé äîòîð àðòåðè (Ãàâàëûí ãàäíà)
Ais-90
1-3
1-3
1-3
1-3
1-3
1-3
1-3
1-3
1-3
1-3
1-3
2-4
3-4
2-4
3-5
3-5
Ãýìòýë îëîí áîë III-IV çýðýãò I çýðýã íýìýãäýíý. Ñóäàñíû ýðãýí òîéðîí
50%-èàñ èë¿¿, IV-V àíãèëàëä ñóäàñ ýðãýí òîéðîí 25%-èàñ áàãàã¿é õàãàðñàí
áîë I àíãè áóóðíà.
28

29. Óóøèãíû ãýìòëèéí çýðýãëýë, õýìæýý, çýðýãëýë
Àíãèëàë
Õýëáýð
Ãýìòñýí áàéäàë
I
Íÿöðàë
Íýã òàëûí <1 äîëè
II
Íÿöðàë
Íýã òàëûí 1 äîëè
õàãàðàë
Ïíåâìîòàðàêñ
III
Íÿöðàë
Íýã òàëûí 1 äîëè
Õàãàðàë
Óðò (>72 öàã) àãààð õàÿãäàæ óóøèã
(???)
äîòîð íýìýãäýõã¿é áàéãàà
IV
Õàãàðàõ
Àãààð èõ õýìæýýãýýð õàÿãäàæ óóøèã
???
äîòîð íýìýãäýõã¿é áàéãàà
V
Ñóäàñóóä
Óóøèãíû ñóäàñóóä àíõäàã÷ààð õàãàðàõ
Ñóäàñíû ¿¿äýíöýðò õàãàðàõ
VI
Ñóäàñóóä
Óãàíäàà òàñðàõ
Ais-90
3
3
3
3-4
3-4
3-5
4
4
4
Öýýæíèé ñóäàñíû ãýìòýæ ãåìàòåðîñ ¿¿ññýí, ìºí 2 òàëäàà ãýìòýëòýé
áîë I çýðýã íýìýãäýíý.
Àíãèëàë
Õýëáýð
I
Íÿöðàë
Òàñðàë
(ðàçðûë)
Õóãàðàë
II
Òàñðàë
Õàâèðãàíû
õóãàðàë
III
Òàñàð÷
õàãàðàõ
õóãàðàë
IV
Õàãàðàë
Òàñðàë
Õóãàðàë
Õóãàðàë
V
Öýýæíèé õºíãºí ãýìòýë
Ãýìòñýí áàéäàë
ßíç á¿ðèéí õýìæýýòýé
àðüñ, àðûí äîîðõè ººõºí ýñëýã
<3 õàâèðãà, ýãýì áèò¿¿ çºðººã¿é
Àðüñ, àðüñàí äîîðõ ººõºí ýñëýã, áóë÷èí
≥3 çýðãýëäýýõ õàâèðãàíû áèò¿¿ õóãàðàë
Ýãýì: èë çºðººòýé
ªâ÷¿¿ áèò¿¿, çºðººã¿é
Äàëíû èõ áèå áèò¿¿, èë
Ïëåâð îðîëöîîä á¿õ äàâõàð ºâ÷¿¿: èë,
áèò¿¿
ªâ÷¿¿ -ñóë õºäºë㺺íòýé (ôëîòèðóþùàÿ)
<3 õàâèðãà ñóë õºäºë¿ãººíòýé
Õàâèðãà <3, õóãàðàë ò¿âøèíäýý 纺ëºí
ýä õàãàðàõ
‫ 3≤ﱠ‬õàâèðãà ñóë õºäºë㺺íòýé
≥3 õàâèðãà 2 òàëäàà, õî¸ðëîñîí
Ais-90
1
1
1-2
2
1
2-3
2
2
2
2
2
2
3-4
4
5
Ýíý áîë çºâõºí õàíàíû ãýìòýë, õýâëèé öýýæíèé ýðõòí¿¿ä äàãàëäàæ
ãýìòýõèéã òîîöñîíã¿é.
29

30. ÖÝÝÆÍÈÉ ÑÓÄÀÑÍÛ ÃÝÌÒËÈÉÍ
ÕÝÌƯ¯Ð
Çýðýã
I
II
III
IV
V
VI
Ãýìòñýí áàéäàë
Õàâèðãà õîîðîíäûí àðòåðè / âåí
Öýýæ, õºõíèé àðòåðè / âåí
Áðîíõíû àðòåðè / âåí
Óëààíõîîëîéí àðòåðè / âåí
Õàãàñ, õîñ áèø âåí (nemiarygous vein)
Íýðã¿é öóòãàëàí
ÿðýýíèé äîòîð âåí
Õîñ áèø âåí
Ýãýìèéí äîîðõ âåí
Íýðã¿é âåí (in nominate vena)
ÿðýýíèé àðòåðè
Íýðãèé àðòåðè
Ýãýìèéí äîîðõ àðòåðè
Óðóóäàõ àîðò
Äîîä õºíäèéí âåí (öýýæíèé)
Óóøèãíû ãîë àðòåðè
Óóøãèí äîòîðõè ñàëààíóóä (àðòåðèéí)
Óóøèãíû àíõäàã÷ âåí
Óóøèã äîòîðõè ñàëààíóóä âåíèé
Àîðòûí íóì, ºãñºõ õýñýã
Äýýä õºíäèéí âåí
Óóøèãíû àðòåðè (ãîë)
Óóøèãíû ãîë âåíý
Öýýæíèé àîðò áóþó
óóøèãíû ¿¿äýíöýð á¿ðýí îãòëîëöñîí
Ais-90
2-3
2-3
2-3
2-3
2-3
2-3
2-3
2-3
3-4
3-4
3-5
3-4
3-4
4-5
3-4
3
3
5
3-4
4
4
5
4
4
IV àíãèëàëä ñóäàñíû ýðãýí 25% áàãà õýòýðñýí áîë I çýðýã áàãàñàæ,
îëîí ãýìòýëòýé, ñóäàñíû ýðãýí òîéðîíä 50% èë¿¿ ãýìòýëòýé III àíãèëàëä I
çýðýã íýìýãäýíý.
30

31. Àíãèëàë
I
II
III
IV
V
ªðöíèé ãýìòëèéí çýðýãëýë
Ãýìòñýí áàéäàë
Íÿöðàë
Õàãàðàõ <2 ñì
Õàãàðàõ 2-10 ñì
Õàãàðàõ >10 ñì ≤25 ñì2 òàëáàéí àëäàãäàëòàé
Õàãàðàõ >25 ñì2 èõ
Ais-90
2
3
3
3
3
Õî¸ð òàëûí ãýìòýë áîë III àíãèëàë õ¿ðòýë èõñýíý. I çýðýã íýìýãäýíý.
Àíãèëàë
I
II
III
IV
V
Àíãèëàë
I
II
III
IV
Óëààí õîîëîéí ãýìòýë
Ãýìòñýí áàéäàë
Íÿöðàë, öóñ õóðàëò
Õýñýã÷ëýí õàãàðàõ
<50% ýðãýí òîéðîí ñì
>50% ýðãýí òîéðîí
Õýñýã÷ëýí òàñðàõ áóþó <2 ñì öóñã¿éæèõ
Õýñýã÷ëýí òàñðàõ áîëîí > 2 ñì öóñã¿éæèõ
Ãýìòýë îëøðîõ òóñàì 1-ýýñ 3 õ¿ðòýë I çýðýã èõñýíý.
Ç¿ðõíèé ãýìòýë
Ãýìòñýí áàéäàë
Áàãà çýðýã áèò¿¿ ãýìòýë ÝÊà (ÇÖÁ)-ã ººð÷ëºëò
ãàðíà. (ªâºðìºö áèø ST áóþó Ò ººð÷ëºã人ä
ýðò òîñãóóð, õîâäîë àãøèõ áóþó òîãòâîðòîé
ñèíóñ òàõèêàðäèÿ)
Áèò¿¿ áóþó äåðèêàðä íýâòýðñýí ìèîêàðäèÿãýìòýýã¿é
Áèò¿¿ äàìæóóëàõ òîãòîëöîîíä õîðèãòîé
öóñã¿éæèëòèéí ººð÷ëºëòòýé (äåïðåññèÿ ST
áóþó èíâåðñàÿ Ò) ç¿ðõíèé äóòàãäàëã¿é,
Ìèàêàðäè ðóó íýâòýðñýí (ø¿ðãýñýí) øàðõòàé
àíäîêàðäè ðóó îðîîã¿é òàìïîíîä áîëîîã¿é
Áèò¿¿ (ç¿ðõíèé ìèíóòûí ò¿ëõýëò ≥6) áóþó
õîâäîëûí àãøèëò îëøèðíî.
Áèò¿¿ áîëîí õîâäîë õîîðîíäûí òàñëàâ÷ ðóó
íýâòýðñýí øàðõòàé. Êëàïàíû äóòàãäàëòàé (3í õàâòàñò) õºõëºã áóë÷èíãóóäûí ¿éë
àæèëëàãààíû àëäàãäàë, ç¿ðõíèé çàõûí òèòýì
ñóäàñ áºãëºðñºí –ç¿ðõíèé äóòìàãøèëã¿é
¯íõýëöýã õàãàð÷, ç¿ðõíèé áàéðøèë õàçàéõ
Áèò¿¿ ç¿ðõíèé äóòàãäàëòàé. Ç¿ðõíèé õºíäèéä
íýâòýðñýí øàðõ, òîìïîíàä áîëñîí. Ç-í
õàâòàñò
õàâõëàãûí
äóòàãäàë,
õºõëºã
áóë÷èíãèéí ¿éë àæèëëàãààíû àëäàãäàë,
Ais-90
2
3
4
4
5
5
Ais-90
3
3
3
3-4
3-4
3-4
3
3-4
5
31

32. V
VI
ç¿ðõíèé òèòýì ñóäàñíû çàõûí áºãëºðºë
ç¿ðõíèé äóòàãäàë
Ìèòðàëíûé êëàïàí áóþó àîðò áèò¿¿,
íýâòýðñýí øàðõòàé
Ç¿¿í õîâäîë, ç¿¿í áàðóóí òîñãóóðò íýâòýðñýí
øàðõ, ìºí áèò¿¿
Ç¿ðõíèé òèòýì ñóäàñíû ýõëýõ õýñýãò
áºãëºðñºí, íýâòýðñýí øàðõ
Ç¿¿í òîñãóóð ðóó íýâòýðñýí øàðõ
Áàðóóí õîâäîë áîëîí òîñãóóð ðóó íýâòýðñýí
ýäèéí <50% àëäàãäàëòàé
Ç¿ðõ áèò¿¿ õàãàðàõ, íýâòýðñýí øàðõ >50%
(ýäèéí àëäàãäàë)
Íýã êàìåðûí îëîí øàðõ, õýä õýäýí êàìåðûí
øàðõ áàéâàë I çýðýãëýëýýð íýìýãäýíý.
Õýâëèéí ñóäàñóóäûí ãýìòýë
Àíãèëàë
Ãýìòëèéí áàéäàë
I
Äýýä ÷àöàðõàéí äýýä íýðã¿é àðòåðè (ÍÄà),
âåí (×ÄÂ)
×àöàðõàéí äîîä àðòåðè (×Äî à), âåí (×ÄîÂ)
ªðöíèé àðòåðè, âåí
Á¿ñýëõèéí àðòåðè, âåí
ªíäãºâ÷èéí àðòåðè, âåí
Áóñàä íýðã¿é æèæèã ñóäàñóóä
Áîîõ øààðäëàãàòàé ñóäàñóóä
Äýë¿¿íèé àðòåðè, âåí
II
Õîäîîäíû áàðóóí, ç¿¿í àðòåðè
Õîäîîä, 12 ãýäýñíèé àðòåðè
×äîÀ áîëîí ×Äî (ãîë ñóäàñóóä)
×ÄÀ áîëîí ×Ä ãîë ñàëààíóóä
×Ä (ãîë ñóäàñ) áîîæ áîëíî, èæèë íýðòýé
õýâëèéí ñóäàñóóä, õýâëèéí áóñàä ñóäàñ
Áººðíèé àðòåðè, âåí
Òàøààíû åðºíõèé àðòåðè, âåí
III
Òàøààíû äîòîð àðòåðè, âåí
Äîîä õºíäèéí âåí (ÄÕÂ) Ẻðíèé äîîä õýñýã
Õýâëèéí ãîë àðòåðè
ÄÕÂ, Ẻðíèé äýýä áîëîí ýëýãíèé äîîä õýñýã
IV
Àîðòà, Ẻðíèé äîîä õýñýã
Õààëãàí âåí
Ýëýãíèé ïàðåíõèéí ãàäíàõ âåí¿¿ä
ÎÄÕÂ, ýëýã, ýëýãíèé äýýä õýñýã
V
Àîðòà, Ẻðíèé äýýä, ºðöíèé äîîä õýñýã
5
5
5
5
6
Ais-90
¯íýëýõã¿é
(NS-ëîõ S cored)
NS
NS
NS
NS
NS
NS
NS
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
4
3
32

33. Ýíý õýìæ¿¿ðèéã ýðõòíèé ãàäóóðõ ñóäàñíû ãýìòýëä õýðýãëýíý. Õýðýâ óã
ýä ýðõòýí ãýìòñýí ñóäàñààñ (>2 ñì) õîë áîë ýíý õýìæ¿¿ðèéã õýðýãëýíý,
ýðõòíèé ãýìòýëòýé òîõèð÷ áàéâàë õýðýãëýíý. Ñóäàñóóäûí îð÷èí >50% áîë
îëîí ãýìòýë áàéâàë III-IV íü < èõñýíý, ñóäàñ òàéðàí <25% - IV-V íü I áóóðíà.
NS ¿íýëãýýã¿é.
Àíãèëàë
I
II
III
IV
V
Çàõûí ñóäàñóóäûí ãýìòëèéí õýìæ¿¿ð
Ãýìòëèéí áàéäàë
A/V digitalis
A/V palmaris
A/V palmaris profunda
A dorsalis peds
A/V plantaris
Íýðã¿é àðòåðè, âåíèéí ñàëààíóóä
A.axillaries
V. zemoralis sup.profundor
V. poplitea
A.brachineis
A.tibaeis posterior
A.peroneus
Truncus tibioteroneneis
A.axillaries
V. zemoralis sup.profundor
V. poplitea
A.brachineis
A.tibalis anperior
A.tibaeis posterior
A.peroneus
Truncus tibioteroneneis
A. Femoralis sup?profunda
A. Poplitea
A. Axillaris
A. Femoraeis Communis
Ais-90
1-3
1-3
1-3
1-3
1-3
1-3
1-3
1-3
1-3
1-3
2-3
2-3
2-3
2-3
1-3
1-3
1-3
2-3
3-4
2-3
2-3
3-4
Ýðãýí òîéðîíäîî >50% ãýìòýëòýé ìºí îëîí ãýìòýëòýé III-IV çýðýã I
íýìýãäýæ, <25% áîë IV-V íü I áóóðíà.
33

34. Àíãèëàë
Õýëáýð
I
Öóñ õóðàëò
Õàãàðàõ
II
Öóñ õóðñàí
Õàãàðàõ
III
Öóñ õóðñàí
IV
Õàãàðàõ
Öóñ õóðàëò
Õàãàðàõ
V
Õàãàðàõ
Ñóäàñ
VI
Ñóäàñ
Ýëýãíèé ãýìòýë
Ãýìòëèéí áàéäàë
Ýðõòíèé òàëáàé <10%, êàïñóë äîð öóñ
õóðñàí, íýìýãäýõã¿é áàéãàà
Êàïñóë õàãàðñàí öóñ àëäàëòã¿é <1 ñì
ã¿í
Ýðõòíèé òàëáàé 10-50% õ¿ðòýë, ýëýã
äîòîð öóñ õóðàëò d<2 ñì. Öóñ õóðàëò
íýìýãäýýã¿é
Êàïñóë õàãàð÷ óðò íü <10 ñì 1-3 ñì ã¿í
ã¿íçãèé öóñ àëäàëò èäýâõòýé
Êàïñóëûí äîð öóñ õóðàëòòàé òàëáàé
>50% öóñ õóðàëò íýìýãäýõ øèíæòýé,
öóñ õóðàëò, çàäàð÷ èäýâõòýé öóñ
àëäàëòòàé ýëýã äîòîð öóñ õóðàëò >2 ñì
áóþó öóñ àëäàëò íýìýãäýíý
> ñì ã¿í
Ýëýã äîòîðõè öóñ õóðàëò çàäàðñàí
èäýâõòýé öóñ àëäàëòòàé
Ýëýãíèé
äîëèéí
25-50%
õ¿ðòýë
õàìàðñàí ãýìòýëòýé
Ýëýãíèé äîëè >50% õàìàðñàí
Ýëýãíèé ãàäíà õºíäèéí âåí, ýëýãíèé
òîì âåí
Ýëýã òàñàðñàí
Ais-90
2
2
2
2
3
3
4
4
5
5
6
Ýëãýíä îëîí ãýìòýëòýé áîë III õ¿ðòýë àíãèëàë I íýìýãäýíý.
Àíãèëàë
I
II
III
IV
V
Ýëýãíèé ãàäíàõ öºñíèé çàì
Ãýìòëèéí áàéäàë
Öºñíèé õ¿¿äèé íÿöàð÷, öóñ õóðñàí
¯¿äýíöýðèéí ýëåìåíò¿¿ä íÿöðàõ
Ýëýãíèé áàéðøëààñ öºñíèé õ¿¿äèé òàñðàõ,
öºñíèé öîðãî ãýìòýýã¿é
Öºñíèé õ¿¿äèé öîîðîõ õàãàðàõ, öîîðîõ
Öºñíèé õ¿¿äèé ýëýãíèé áàéðøëààñàà á¿ðýí
òàñðàõ
Öºñíèé öîðãî òàñðàõ
Ýëýãíèé áàðóóí öîðãî (ÝÁÖ) á¿ðýí áóþó
õýñýã÷ëýí òàñðàõ
Ç¿¿í öîðãî (ÝÇÖ) á¿ðýí áóþó õýñýã÷ëýí
òàñðàõ
Ýëýãíèé åðºíõèé öîðãî (<50%)
Ýëýãíèé öîðãîíû õýñýãò (>50%) òàñëàãäñàí
ÝÁÖ áîëîí ÝÇÖ õàì ãýìòýõ
Ýëýãíèé åðºíõèé öîðãî õàíàíû çàâñðààð
áîëîí ïàíêðåïñûí ãýìòýë
Ais-90
2
2
2
2
3
3
3
3
3-4
3-4
3-4
3-4
34

35. Îëîí ãýìòýë áîë III õ¿ðòýë çýðýã I íýìýãäýíý.
12 õóðóó ãýäýñíèé ãýìòýë (12ÕÃ)
Àíãèëàë
Õýëáýð
Ãýìòëèéí áàéäàë
I
Öóñ õóðàõ
12ÕÃ-èéí íýã õýñýã
Õàãàðàõ
Íýâòðýýã¿é
II
Öóñ õóðàõ
12ÕÃ-íýýñ õýñãýýñ èë¿¿
Õàãàðàõ
<50% ãýäýñíèé òîéðîí
III
Õàãàðàõ
50-75% -12-2 (12ÕÃ)
50-100% ýðãýí òîéðîí 12-1,12-3, 12-4
IV
Õàãàðàõ
12-2 äàãóóäàà öºñíèé öîðãî ãýìòýõ
>75% 12-2 ýðãýí òîéðîí
V
Õàãàðàõ
Ïàíêðåàòîäóîäåíàë á¿ñ áÿöðàõ
Ñóäàñ
12ÕÃ öóñã¿éæèõ
Ais-90
2
3
2
4
4
4
5
5
5
5
III õ¿ðòýë îëîí ãýìòýëòýéä I íýìýãäýíý.
12-1, 12-4, 1-4 ãýäýñíèé õýñýã
Õîäîîäîí äîîðõ áóë÷èðõàéí ãýìòýë
Àíãèëàë
Õýëáýð
Ãýìòëèéí áàéäàë
I
Öóñ õóðàõ
Áàãà çýðýã íÿöàðñàí öîðãî ãýìòýýã¿é
II
Õàãàðàõ
Öîðãî ãýìòýýã¿é ãàäàðãóó õàãàðñàí
Öóñ õóðàõ
Èëýðõèé
íÿöàðñàí
ýäèéí
÷àíàð
àëäàãäààã¿é, öîðãî ãýìòýýã¿é
III
Õàãàðàõ
Ýä ã¿íçãèé õàãàðàõ öîðãî ãýìòñýí
IV
Õàãàðàõ
Çàõûí õýñýã õºíäëºí òàñàð÷ öîðãî
ãýìòñýí
V
Õàãàðàõ
Äýýä õýñýãò õàãàðñàí áóþó àìïóë õýñýã
õàìðàãäñàí
Õàãàðàõ
Áóë÷èðõàéí òîëãîé á¿õýëäýý òàñàðñàí
Ais-90
2
2
2
3
3
4
5
Îëîí ãýìòýë III õ¿ðòýë I íýìýãäýíý.
Äýýä ãýìòýë -÷àöàðõàéí äýýä áàðóóí âåí îðíî.
Àíãèëàë
Õýëáýð
I
Öóñ õóðàõ
II
Õàãàðàõ
Öóñ õóðàõ
Äýë¿¿íèé ãýìòýë
Ãýìòëèéí áàéäàë
Êàìïñóë äîð, öóñ àëäàëò íýìýãäýýã¿é
á¿õ òàëáàéí <10%
Êàìïóñ õàãàðàõ ã¿í <1 ñì öóñ àëäàëòã¿é
Êàïñóë äîð 10-50% òàëáàé ýçýëíý. Öóñ
àëäàëò íýìýãäýýã¿é ãåìåòîí ã¿íäýý <2
ñì
Ais-90
2
2
2
35

36. Õàãàðàõ
III
Öóñ õóðàõ
IV
Öóñ õóðàõ
Õàãàðàõ
V
Õàãàðàõ
Ñóäàñ
1-3 ñì ã¿í êàïñóë õàãàðñàí öóñ
àëäàëòòàé
ñóäàñ
òðàáåêóëóóä
õàìðàãäñàí
Êàïñóëûí äîð öóñ õóðàõ >50% òàëáàé
õàìàðñàí, öóñ àëäàëò íýìýãäýíý, öóñ
õóðñàí õýñãýýñ èäýâõòýé öóñ àëäàæ
áàéíà.
Ýäèéí äîòîð >2ñì ã¿í öóñ õóðñàí, öóñ
õóðàëò íýìýãäýæ áàéíà
Ýäèéí äîòîð õàãàð÷ öóñ àëäàæ áàéãàà
Ñåãìåíò¿¿äèéí ñóäàñóóä áîëîí ¿¿äýíöýð
õàìàð÷ >25% öóñã¿éæèëòòýé
Á¿ðýí áÿöàðñàí
¯¿äýíöýðèéí ñóäàñóóä á¿ðýí òàñàðñàí
2
3
3
4
4
5
5
III õ¿ðòýë àíãèëàëä ãýìòýë îëøèðâîë I íýìýãäýíý.
IV
Õîäîîäíû ãýìòýë
Ãýìòëèéí áàéäàë
Íÿöðàë öóñ õóðàëò
Íýâòðýýã¿é õàãàðàë
Õîäîîä-óëààí õîîëîéí (Õ.Ó.Õ.Ø) áóþó
ïðèâðàòíèêû øèëæèõ õýñýãò õàãàðàõ <2 ñì
Õîäîîäíû ýõëýõ 1/3 <5ñì õàãàðàõ
Òºãñãºë õýñýãò 2/3 >10ñì
Õ.Ó.Õ.Ø. áóþó ïðèâðàòíèê >2ñì
Õîäîîäíû ýõëýõ õýñýã 1/3 >5ñì
Õîäîîäíû òºãñãºë õýñýã 2/3 >10ñì
Õîäîîäíû <2/3 òàñàð÷, ñóäàñã¿éæèõ
V
>2/3 Ñóäàñã¿éæèæ òàñðàõ
Àíãèëàë
I
II
III
Ais-90
2
2
3
3
3
3
3
3
4
4
III àíãèëàë õ¿ðòýë îëîí ãýìòýëòýé áîë I àíãèëàë íýìýãäýíý
Íàðèéí ãýäýñíèé ãýìòýë
Àíãèëàë
Õýëáýð
I
Öóñ õóðàëò
II
III
IV
V
Õàãàðàõ
Õàãàðàõ
Õàãàðàõ
Õàãàðàõ
Õàãàðàõ
Ñóäàñóóä
Íÿöðàë áóþó öóñ õóðàõ, òýæýýëýýñ
ñàëààã¿é
Ãýäýñíèé õàíà ðóó íýâòðýýã¿é ÿçðàë
<50% - ãýäýñ òîéðîí õàãàðñàí
>50% - ãýäýñ òîéðîí õàãàðàõ
100% - ãýäýñ õàãàðàõ
100% - òàñàð÷ ñåãìåíòýý àëäàõ
Ñåãìåíò öóñã¿éæèõ
Ais-90
2
2
3
3
4
4
4
36

37. Îëîí ãýìòýëòýé áîë III õ¿ðòýë ÿâö I íýìýãäýíý.
Àíãè
I
Õýëáýð
Öóñ õóðàx
Õàãàðàõ
Õàãàðàõ
Õàãàðàõ
Õàãàðàõ
Õàãàðàõ
II
III
IV
V
Á¿ä¿¿í ãýäýñíèé ãýìòýë
Ãýìòëèéí áàéäàë
Íÿöðàë öóñ õóðàëò öóñàí õàíãàìæ
ººð÷ëºã人ã¿é
Ãýäýñíèé õºíäèéä íýâòðýýã¿é
< 50% - ãýäýñ ýðãýí òîéðîí
>50% - ãýäýñ ýðãýí òîéðîí õºíäëºí áèø
100% - ãýäýñ ýðãýí òîéðîí – õºíäëºí
Õºíäëºí ñåãìåíò ýäèéí ÷àíàðàà àëäàõ
Ais-90
2
2
3
3
4
4
III àíãèëàë õ¿ðòýë îëîí ãýìòýëòýé áîë I àíãèëëààð èõýñíý.
Àíãè
I
II
III
IV
V
Õýëáýð
Öóñ õóðàõ
Õàãàðàõ
Õàãàðàõ
Õàãàðàõ
Õàãàðàõ
Ñóäàñóóä
Øóëóóí ãýäýñ ãýìòýõ
Ãýìòëèéí áàéäàë
Íÿöðàõ, öóñ õóðàõ ãýäýñíèé òýæýýë
àëäàãäààã¿é
Ãýäýñíèé õºíäèéä íýâòýðýýã¿é
<50% ãýäýñíèé ýðãýí òîéðîí
>50% - ãýäýñíèé ýðãýí òîéðîí
Ãýäýñíèé òîéðîí 100% õàãàð÷ õÿðçàí ðóó
òàðõñàí
Ñåãìåíò öóñã¿éæñýí
Ais-90
2
2
3
4
5
5
III àíãèëàë õ¿ðòýë îëîí ãýìòýëòýé áîë I íýìýãäýíý.
Àíãèëàë
Õýëáýð
I
Õÿöðàë
Öóñ õóðàëò
II
III
Öóñ õóðàëò
Õàãàðàõ
IV
Õàãàðàõ
Ñóäàñ
V
Õàãàðàõ
Ñóäàñ
Áººðíèé ãýìòëèéí áàéäàë
Ãýìòëèéí áàéäàë
Ìàêðî – ìèêðîãåìàòóðèÿ áàãàæèéí
øèíæèëãýýíä õýâèéí
Êàïñóë äîð, ïàðåíõèì ãýìòýýã¿é öóñ
õóðàëò íýìýãäýýã¿é
Áººðíèé îð÷èíä öóñ õóðàëò íýìýãäýýã¿é
Áººðíèé ïàðåíõèìä >1ñì, òýâøèíöýð,
àñãàíöàð Ẻðíèé Êîðòèêàë (Ò.À.Ê)
äàâõàð õàìààðàëã¿é áóþó øýýñ ãàäàãø
õóðààã¿é
Òàðõèëàã, Êîðòèêàë äàâõàðãóóä áóþó
Ò.À.Ê õàìàðñàí
Áººðíèé ¿íäñýí-àðòåðè, âåí ãýìòñýí öóñ
àëäàëò ¿ðãýëæèëýíý.
Á¿ðýí áÿöàðñàí
Áººðíèé ñóäàñ á¿ðýí òàñàðñàí
Ais-90
2
2
2
3
4
4
5
5
37

38. III àíãèëàë õ¿ðòýë îëîí ãýìòýëòýé áîë I íýìýãäýíý.
Àíãè
I
II
III
IV
V
Áººðíèé äýýä áóë÷èðõàéí ãýìòýë
Ãýìòëèéí áàéäàë
Íÿöðàë
Ǻâõºí õîëòîñëîã á¿òöýíä õàãàðñàí (<2ñì)
Òàðõèëàã á¿òöýíä òàðõñàí (≥2ñì)
>50% - ïàðåíõèì ãýìòñýí
Á¿ðýí öóñã¿éæñýí
Ais-90
1
1
2
2
3
Àíãèëàë 2 òàëûí ãýìòýëä I-ýýð íýìýãäýíý.
Àíãè
I
II
III
IV
V
Õýëáýð
Öóñ õóðàõ
Õàãàðàõ
Õàãàðàõ
Õàãàðàõ
Õàãàðàõ
Áººðíèé ñóâãàíöàðûí ãýìòýë
Ãýìòëèéí áàéäàë
Íÿöðàë, òýæýýë àëäààã¿é
<50% - ýðãýí òîéðîí õàãàðñàí
>50% - ýðãýí òîéðîí õàãàðñàí
Õºíäëºí á¿ðýí òàñàð÷ <2ñì ýäèéí øèíæ
àëäàãäñàí
Õºíäëºí á¿ðýí òàñàð÷ >2ñì ýäèéí ÷àíàð
Ais-90
2
2
3
3
3
Îëîí ãýìòýëòýé áîë III àíãèëàë õ¿ðòýë I íýìýãäýíý.
Äàâñàãíû ãýìòýë
Àíãè
I
II
III
Õýëáýð
Íÿöðàë
Õàãàðàõ
Õàãàðàõ
Õàãàðàõ
IV
V
õàãàðàõ
Õàãàðàõ
Íÿöðàë, öóñ õóðàõ
Äàâñàã ðóó íýâòýðýýã¿é
Ãÿëòàíãèéí ãàäíà <2ñì
Ãÿëòàíãèéí ãàäíà >2ñì
Ãÿëòàíãèéí äîòîð <2ñì
Ãÿëòàíãèéí äîòîð >2ñì
Áººðíèé ñóâãàíöàð, äàâñàãíû õ¿ç¿¿ ð¿¿
òàðõñàí
Ais-90
2
3
4
4
4
4
III aíãèëàë õ¿ðòýë îëîí øàðõ, ãýìòýë I àíãèàð íýìýãäýíý.
Àíãèëàë
Õýëáýð
I
Íÿöðàë
II
Ñóíàõ
III
Õýñýã÷ëýí
òàñàðñàí
Øýýñíèé ñ¿âíèé ãýìòýë
Ãýìòëèéí áàéäàë
Øýýñíèé ñ¿âýýð öóñ áóëòàéõ, óðåòðîãðàôèÿä õýâèéí
Ñ¿â ñóíàæ-óðòñàí óðåòðîãðàôèÿä òîäîòãîã÷
áîäèñ îð÷èíäîî ãàðààã¿é
Ñ¿âíèé ãýìòñýí ò¿âøèíãýýð òîäîòãîã÷ áîäèñ
îð÷èíäîî äàâñãàíä ãàðñàí õàðàãäàíà.
Ais-90
2
2
3
38

39. IV
Á¿ðýí
õàãàðàõ
V
Á¿ðýí
õàãàðàõ
Ãýìòñýí ò¿âøèí òîäîòãîã÷ áîäèñ ãàðñàí,
äàâñàãàíä òîäîòãîã÷ áîäèñ ãàðíà.
Ñ¿âíèé òàñðàëûí çàé <2ñì
Ñ¿âíèé òàñðàëûí çàé ≥2ñì
Õàãàðàë, äàéâàð áóë÷èðõàé, õÿðçàí, ¿òðýý
ð¿¿ òàðõàíà.
3
4
Àíãèëàë III õ¿ðòýë 2 òàëäàà ãýìòýëòýé áîë I àíãèàð íýìýãäýíý.
Àíãèëàë
I
II
III
IV
V
Àíãèëàë
I
II
III
IV
V
Õóøãàíû ãýìòýë
Ãýìòëèéí áàéäàë
Íÿöðàë
Õàãàðàë <25% (äèàìåòð)
Õàãàðàë ≥25% (äèàìåòð)
Òàñàðñàí <50% (äèàìåòð)
Òàñàðñàí ≥50% (äèàìåòð)
Òºìñíèé ãýìòýë
Ãýìòëèéí áàéäàë
Íÿöðàë, ãåìàòîì
Öàãààí á¿ðõýâ÷ òàñðàíà (øèíæ òýìäýã èëðýýã¿é)
Öàãààí á¿ðõýâ÷ òàñàð÷, ïàðåíõèéí >50% ãýìòýíý
Öàãààí á¿ðõýâ÷ èõýýð òàñàð÷ ≤50% - ïàðåíõèì
ãýìòýíý
Òºìñ á¿ðýí òàñàðíà
Ais-90
1
1
2
2
2
Ais-90
1
1
2
2
2
2 òàëäàà ãýìòñýí áîë V àíãèëàë õ¿ðòýë I íýìýãäýíý.
Àíãèëàë
I
II
III
IV
V
Àíãèëàë
I
II
III
Ýð ãàäíà áýëýã ýðõòíèé ãýìòýë
Ãýìòëèéí áàéäàë
Íÿöðàë áóþó àðüñ òàñðàõ
Êàâåðíîç-õýñýã òàñàð÷ ãýìòýýã¿é
Àðüñ òàñàð÷, øýýñíèé (êîâåðíàÿ) õýñýã <2 ñì
ñ¿â äóòìàãøèæ áýëýãèéí òîëãîéã òàñðàë
äàéðíà
Õàãàñ òàñàð÷ øýýñíèé ñ¿â êîâåðíàç õýñýãò ≥2
ñì äóòìàãøèëòàé
Á¿ðýí òàñðàõ
Óìàéí (æèðýìñýí áèø) ãýìòýë
Ãýìòëèéí áàéäàë
Íÿöðàõ, öóñ õóðàõ
ªíãºö õàãàðàõ (<1 ñì)
ÿí òàñðàõ (≥1 ñì)
Ais-90
1
1
3
3
3
3
3
3
Ais-90
2
2
3
39

40. IV
V
Óìàéí àðòåðè õàãàðàõ
Öóñàí õàíãàìæã¿é (òàñðàõ)
3
3
III àíãèëàë õ¿ðòýë îëîí ãýìòýëä I àíãèàð íýìýãäýíý.
Àíãèëàë
I
II
III
IV
V
Óìàéí (æèðýìñýí) ãýìòýë
Ãýìòëèéí áàéäàë
Íÿöðàë, öóñ õóðàõ / èõýñ õîâõîðîîã¿é
ªíãºö ÿçàðñàí (<1 ñì) èõýñèéí <25% õàãàñ
õîâõîðñîí
ÿí ÿçàðñàí (≥1 ñì) 2 äàõü 3 ñàðòàé áîë <25<50% ýõýñ õîâõîðñîí
ÿí ÿçàðñàí (≥1 ñì) 3 äàõü 3 ñàðòàé
Óìàé àðòåðè õàìàðñàí ÿçàðñàí (≥1 ñì)-ýýñ
<50% ýõýñ õîâõîð÷ ã¿í õàãàðñàí
Óìàé õàãàðàõ 2 äàõü 3 ñàð
3 äàõü 3 ñàðòàé
Èõýñ á¿ðýí õîâõîðñîí
Ais-90
2
3
3
4
4
4
4
5
4-5
III àíãèëàë õ¿ðòýë îëîí ãýìòýëòýé áîë I àíãè íýìýãäýíý.
Àíãèëàë
I
II
III
IV
V
Óìàéí õîîëîéí ãýìòýë
Ãýìòëèéí áàéäàë
Íÿöàðñàí áóþó öóñ õóðàõ
Ýðãýí òîéðîí <50% ÿçðàõ
Ýðãýí òîéðîí ≥50% ÿçðàõ
Õºíäëºí
Ñóäàñ ãýìòýæ, öóñã¿éæèõ
Ais-90
2
2
2
2
2
III àíãèëàë õ¿ðòýë 2 òàëäàà áîë I àíãè íýìýãäýíý.
Àíãèëàë
I
II
III
IV
V
ªíäãºâ÷èéí ãýìòýë
Ãýìòëèéí áàéäàë
Íÿöðàë áóþó öóñ õóðàõ
ªíãºö ÿçðàõ (ã¿í íü<05 ñì)
ÿí óðàãäàõ (ã¿í íü ≥05 ñì)
Õýñýã÷ëýí õàãàðàõ öóñ õàíãàìæ îðñîí
Á¿ðýí òàñàðñàí
Ais-90
1
2
3
3
3
40

41. III àíãèëàë õ¿ðòýë 2 òàëäàà ãýìòñýí áîë I àíãè íýìýãäýíý.
Àíãèëàë
I
II
III
IV
V
¯òðýýíèé ãýìòýë
Ãýìòëèéí áàéäàë
Íÿöðàõ áóþó öóñ õóðíà
ªíãºö ÿçðàõ (çºâõºí ñàëñò á¿ðõýâ÷)
ÿí ÿçðàõ áóë÷èíëàã äàâõàðò îðíî
Íèéëìýë õýëáýðýýñ óðàãäàõ óìàéí õ¿ç¿¿, õÿðçàí
ðóó îðñîí
Çýðãýëäýýõ ýðõòýí (àíóñ, ãåñíèò, óìàé, äàâñàã
ðóó îðñîí)
Ais-90
1
1
2
3
3
III àíãèëàë õ¿ðòýë îëîí ãýìòýë àâñàí áîë I çýðýã íýìýãäýíý.
41

42. The Comprehensive Classification
of Fractures of Long Bones
A classification is useful only
if it considers the severity of the bone
lesion and serves as basis for treatment
and for evaluation of the results.
Maurice E. Muller.
The Principle of the Classification
The fundamental principle of this classification is the division of all fractures of a
bone segment into three types and their further subdivision into three groups and
their subgroups, and the arrangement of these in ascending order of severity
according to the morphologic complexities of the fracture, difficulties inherent in
their treatment, and their prognosis.
Which type?... Which group? … Which subgroup?... These three questions, and
the three possible answers to each, are the key to the classification. The three
types labeled A, B and C. Each type divided into three groups. A1, A2, A3; B1,
B2, B3; C1, C2, C3.Thus there are 9 groups. As each group is further subdivided
into 3 subgroups, denoted by a number .1, .2, .3, there are 27 subgroups for
each segment. The subgroups represent the 3 characteristic variations within the
group.
The colours green, orange, and red, as well as the darkening arrows, indicate the
increasing severity. A1 indicates the simplest fracture with the best prognosis
and the C3 most difficult fracture with the worst prognosis. Thus when one has
classified a fracture one has established its severity and obtained a guide to its
best possible treatment.
42

43. 43

44. The Anatomic Location
This is designated by two numbers, one for the bone and one for its segment.
The Long Bones
Ulna and Radius, and tibia and fibula are each considered as one bone.
Therefore we have four long bones.
1=humerus, 2=radius/ ulna, 3=femur, 4=tibia/ fibula
The Bone Segments
Each long bone has three segments: the proximal, the diaphyseal and the distal
segment (Fig. 2.). The malleolar segment is an exception and is classified as the
fourth segment of the tibia/ fibula (44-).
The segments are designated by numbers: 1=the proximal, 2=the middle, 3=the
distal segment.
The proximal and distal segments of long bones are each defined by a square
whose sides are the same length as the widest part of the epiphysis (exceptions:
31- and 44- ). Before a fracture can be assigned to a segment, one must first
determine its center. In a simple fracture the center is at the level of the broadest
part of the wedge. In a complex fracture the center can only be determined after
reduction. Any fracture associated with a displaced articular component is
classified as an articular fracture. If the fracture is associated only with an
undisplaced fissure reaches the joint, it is classified as metaphyseal or
diaphyseal depending on the location of its center.
44

45. 45

46. The Fracture Types
Diaphyseal Segment
All fracture of the diaphyseal segment ( see Glossary ) are either “simple” ( type
A ) or “multifragmentary”. Multifragmentary fractures are either “wedge” fractures
(type B) or “complex” fractures ( type C).
Proximal and Distal Segments
In the proximal and distal segments the fractures are either “extra-articular” (type
A) or “articular”. The articular fractures are either “partial articular” (type B) or
“complete articular” (type C).
The 3exceptions are: the proximal humerus ( A=extra-articular unifocal, B=extraarticilar biafocal, and C=articular ), the proximal femur ( A=trochanteric area,
B=neck, C=head ), and the malleolar segment ( A=infrasyndesmotic,
B=transsyndesmotic, and C=suprasyndesmotic ).
The Coding of the Diagnosis
The diagnosis of a fracture is obtained by combining its anatomic location with its
morphological characteristic. The answers to the “Where?” … and “What?”… are
the key to the diagnosis.
An alpha-numeric coding system was chosen to express the diagnosis in order to
facilitate computer storage and retrieval. Two numbers are used to express the
location of the fracture. These are followed by a letter and two numbers which
express the morphological characteristics of the fracture ( Fig. 5).
Example of the coding of a fracture of a diaphyseal segment: 32-B2.1
3
Femur
2diaphysis
B
Wedge
fracture
2
Bending
wedge
.1
Subtrochanteric
Example of the coding of a fracture of a distal segment: 33-C3.2
3
3C
3
.2
Femur
distal
Complete
multiMetaphyseal
articular
fragmentary
multifracture
fragmentary
Fig.4 THe fracture types of the diaphyseal ( A=simple, B=wedge, C=complex )
and of most of the proximal and distal segments ( A=extra-articular, B=partial
articular, C=complete articular ) of long bones.
Fig.5
Alpha-numeric coding of the diagnosis ( =location+morphological
characteristic ).
46

47. 47

48. Glossary
All fractures are either simple or multifragmentary.
simple: A term used to characterize a single circumferential disruption of a
diaphysis or metaphysis or a single disruption of an articular surface. Simple
fractures of the diaphusis or metaphysic are spiral, oblique or transverse.
Multifragmentary: A term used to characterize any fracture with one or more
completely separated intermediate fragment(s). In the diaphuseal and
metaphyseal segments, it includes wedge and the complex fractures. The term
wedge and complex are used only for diaphyseal or metaphyseal fractures.
-wedge: A fracture with one or more intermediate fragment(s) in which, after
reduction, there is some contact between the main fragment(s). The spiral or
bending wedge maybe intact or fragmented.
-complex: A fracture with one or more intermediate fragment(s) in which, after
reduction, there is no contact between the main proximal nad distal fragments.
The complex fractures are spiral, segmental or irregular. The term comminuted is
imprecise and should not be used.
Impacted: Stable and usually simple fracture of the metaphysis or epiphysis in
which the fragments are driven one into the other.
Specific Terms for the Proximal and Distal Segments
Fractures of the proximal and distal segments are either extra-articular or
articular.
Extra-articular fractures: These do not involve the articular surface, although they
may be intra-capsular. They include apophyseal and metaphyseal fractures.
Articular fractures involve the articular surface. They are subdivided into partial
and complete.
Partial articular fractures: The fractures involve only part of the articular surface,
while the rest of that surface remains attached to the diaphysis.
Varieties of the partial articular fractures:
-pure split: A fracture, resulting from a sharing force, in which the deriction of the
split is usually longitudinal.
-pure depression: An articular fracture in which there is pure depression of the
articular surface without a split. The depression may be central or peripheral.
-split depression: A combination of a split and depression in which the joint
fragments are usually separated.
-multifagmentary depression: A fracture in which part of the joint is depressed
and the fragments are completely separated.
Complete articular fragments: The articular surface is disrupted and completely
separated from the diaphysis. The severity of these fractures depents on whether
its articular and metaphyseal components are simple of multifragmentary.
48

49. 11-Humerus proximal
A1 = Extra-articular unifocal fracture, tuberosily
1. greater tuberosity, not displaced
2. greater tuberosity, displaced
3. with a glenohumeral dislocation
A2 = Extra-articular unifocal fracture, impacted metaphyseal
1. without frontal malalignment
2. with varus malalignment
3. with valgus malalignment
A3= Extra-articular unifocal fracture, non-impacted metaphyseal
1. simple, with angulation
2. simple, with translation
3. multifragmentary
B1 = Extra-articular bifocal fracture, with metaphyseal impaction
1. lateral + greater tuberosity
2. medial + lesser tuberosity
3. posterior + greater tuberosity
B2 = Extra-articular bifocal fracture, without metaphyseal impaction
1. without rotatory displacement of the epiphyseal
2. with rotatory displacement of the epiphyseal fragment
3. multifragmentary metaphyseal + one of the tuberosities
B3 = Extra-articular bifocal fracture, with glenohumeral dislocation
1. <<vertical>> cervical line + greater tuberosity intact + anterior and medial
dislocation
2. <<vertical>> cervical line + greater tuberosity fractured + anterior and
medial dislocation
3. lesser tuberosity fractured + posterior dislocation
C1 = articuler fracture, with slight displacement
1. cephalotubercular, with valgus malalignment
2. cephalotubercular, with varus malalignment
3. anatomical neck
C2 = articuler fracture, impacted with marked displacement
1. cephalotubercular, with valgus malalignment
2. cephalotubercular, with varus malalignment
3. transcephalic and tubercular, with varus malalignment
C3 = articuler fracture, dislocated
1. anatomical neck
2. anatomical neck and tuberosities
3. cephalotubercular fragmentation
49

50. 50

51. 12- Humerus Diaphysis
A=Simple fracture
A1
Simple fracture, spiral
1. proximal zone
2. middle zone
3. distal zone
A2
Simple fracture, oblique (≥300)
1. proximal zone
2. middle zone
3. distal zone
A3
Simple fracture, transverse (<300)
1. proximal zone
2. middle zone
3. distal zone
B=Wedge fracture
B1
Wedge fracture, spiral wedge
1. proximal zone
2. middle zone
3. distal zone
B2
Wedge fracture, bending wedge
1. proximal zone
2. middle zone
3. distal zone
B3
Wedge fracture, fragmented wedge
1. proximal zone
2. middle zone
3. distal zone
C= Complex fracture
C1
Complex fracture, spiral
1. with two intermediate fragments
2. with three intermediate fragments
3. with more intermediate fragments
C2
Complex fracture, segmental
1. with one intermediate segmental fragments
2. with one intermediate segmental and additional wedge
fragment(s)
3. with two intermediate segmental fragments
C3
Complex fracture, irregular
1. with two or three intermediate fragments
2. with limited shattering (<4cm )
3. with extensive shattering (≥4cm)
51

52. 52

53. 13-Humerus Distal
A=Extra-articular fracture
A1. Extra-articular fracture, apophyseal avulsion
1. lateral epicondyle
2. medial epicondyle, non incarcerated
3. medial epicondyle, incarcerated
A2. Extra-articular fracture, metaphyseal simple
1. oblique downwards and inwards
2. oblique downwards and outwards
3. transverse
A3. Extra-articular fracture, metaphyseal multifragmentary
1. with an intact wedge
2. with a fragmented wedge
3. complex
B=Partial articular fracture
B1. Partial articular fracture, lateral sagittal
1. capitellum
2. transtrochlear simple
3. transtrochlear multifragmentary
B2. Partial articular fracture, medial sagittal
1. transtrochlear simple, through the medial side ( Milch I )
2. transtrochlear simple, through the groove
3. transtrochlear multifragmentary
B3. Partial articular fracture, frontal
1. capitellum
2. trochlea
3. capitellum and trochlea
C=Complete articular fracture
C1. Complete articular fracture, articular simple, metaphyseal simple
1. with slight displacement
2. with marked displacement
3. T-shaped epiphyseal
C2. Complete articular fracture, articular simple, metaphyseal
multifragmentary
1. with an intact wedge
2. with an fragmented wedge
3. complex
C3. Complete articular fracture, multifragmentary
1. metaphyseal simple
2. metaphyseal wedge
3. metaphyseal complex
53

54. 54

55. 21-Radius/Ulna Proximal
A=Extra-articuler fracture
A1. Extra-articuler fracture, of the ulna, radius intact.
1. avulsion of the triceps insertion from the olecranon
2. metaphyseal simple
3. metaphyseal multifragmentary
A2. Extra-articuler fracture, of the radius, ulna intact
1. avulsion of the bicipital tuberosity of the radius
2. neck simple
3. neck multifragmentary
A3. Extra-articuler fracture, of both bones
1. simple of both bones
2. multifragmentary of one bone and simple of the other
3. multifragmentary of both bones
B=Articular fracture of one bone
B1. Articular fracture, of the ulna, radius intact
1. unifocal
2. bifocal simple
3. bifocal multifragmentary
B2. Articular fracture, of the radius, ulna intact
1. simple
2. multifragmentary without depression
3. multifragmentary with depression
B3. Articular fracture, of the one bone with extra-articular fracture of the
other
1. ulna, articular simple
2. radius, articular simple
3. articular multifragmentary
C= Articular fracture of both bones
C1. Articular fracture, of both bones, simple
1. olecranon and head of radius
2. coronoid process and head of radius
C2. Articular fracture, of both bones, simple and the other
multifragmentary
1. olecranon multifragmentary, radial head simple
2. olecranon simple, radial head multifragmentary
3. coronoid process simple, radial head multifragmentary
C3. Articular fracture, of both bones, multifragmentary
1. three fragments of each bone
2. ulna, more than three fragments
3. radius, more than three fragments
55

56. 56

57. 22-Radius/Ulna Diaphysis
A=Simple fracture
A1. Simple fracture, of the ulna, radius intact
1. oblique
2. transverse
3. with dislocation of the radial head ( Monteggia )
A2. Simple fracture, of the radius, ulna intact
1. oblique
2. transverse
3. with dislocation of the distal radio-ulnar joint ( Galeazzi )
A3. Simple fracture, of the both bones
1. radius, proximal bones
2. radius, middle zone
3. radius, distalzone
B=Wedge fracture
B1. Wedge fracture, of the ulna, radius intact
1. intact wedge
2. fragmented wedge
3. with dislocation of the radial head ( Monteggia )
B2. Wedge fracture, of the radius, ulna intact
1. intact wedge
2. fragmented wedge
3. with dislocation of the distal radio-ulnar joint ( Galeazzi )
B3. Wedge fracture, of the one bone, simple or wedge fracture of the other
1. ulnar wedge and simple fracture of the radius
2. radius wedge and simple fracture of the ulna
3. ulnar and radial wedges
C=Complex facture
C1. Complex facture, of the ulna
1. bifocal, radius intact
2. bifocal, radius fractured
3. irregular
C2. Complex facture, of the radius
1. bifocal, radius intact
2. bifocal, radius fractured
3. irregular
C3. Complex facture, of the bones
1. bifocal, radius intact
2. bifocal, radius fractured
3. irregular
57

58. 58