1. 1. Okrywanie „innego " i odkrycie ameryki. Kształtowanie się opinii o obcych. 3. Koncepcja społeczeństw pierwotnych w antropologii ewolucjonizmu. Geneza 5. Funkcjonalistyczne modele społeczeństw pierwotnych. Psychologiczny
Średniowieczna geografia mityczna i teratologia. Poszukiwanie raju. Ameryka - raj i jego społeczeństw plemiennych. Religia a organizacja plemienna. Australijskie korzenie cywilizacji. funkcjonalizm Malinowskiego. Strukturalny funkcjonalizm Radcliff-Browna. Morfologia,
mieszkańcy. Odkrycie Ameryki w pismach K. Kolumba. Ewolucjonistyczny model plemienia. Implikacje poznawcze teorii ewolucji. typologia i fizjologia społeczna. Australijczycy: studium przypadku. Epistemologia
Uzupełnieniem do tego tematu jest temat 1-2 i 2. Można pisać w sumie to samo: o Genezę społeczeństw plemiennych różni uczeni budowali na podstawie własnych teorii w XIX funkcjonalistyczna.
starożytnych uczonych, którzy pisali o stanie natury i „dzikich", potem dodać część o kilku w., czasie panowania myśli ewolucjonistycznej. Warto pamiętać, że ten etap w naukach
nowożytnych uczonych, którzy też nawiązywali do starożytności i na nowo opisywali humanistycznych wprowadził na długo opozycję stosunków pokrewieństwa i stosunków Modele funkcjonalistyczne rozwijały się w opozycji do historyzmu, zarówno
koncepcję „stanu natury" (w kontraście do stanu kultury) i stanu dzikości - zastanawiali się, terytorialnych, jako głównych przyczyn(podstaw) funkcjonowania danego systemu ewolucjonistycznego, jak i dyfuzjonistycznego. Funkcjonaliści odrzucili go przede wszystkim
czy to jest to samo... - czyli można pisać tę część o Montague, Hobbsie, Roussau, Diderocie - plemiennego. dlatego, że jak twierdzili brak historycznych źródeł pisanych o społeczeństwach pierwotnych
to jest w punkcie 2. Maine: rodzina-ród-plemię; za podstawę plemienia uznał grupę krewniaczą z silnym wodzem musiał eliminować możliwość budowania ogólnych teorii społecznych, a więc nie uznawali
Średniowieczna geografia mityczna i teratologia (nauka o monstrach i potworach) na czele, w której istniały od początku ustalone reguły społecznego współżycia. Plemię historycznego podejścia do badań za jedyne prawdziwe, ale za jedno z możliwych i to w
wyrosły z antycznych i biblijnych tradycji mitycznych. Jej głównym tematem była cudowna stanowiło więc system polityczny oparty na stosunkach pokrewieństwa, a nie stosunkach formie historii porównawczej, a ściślej - socjologii porównawczej. Chcieli, aby antropologia
kraina szczęśliwości, raj. Pisali już o tym starożytni Grecy (Arystoteles, Owidiusz). Zachodził terytorialnych. Mówiąc kolokwialnie, to nie ziemia spajała ludzi, ale ich pokrewieństwo. bardziej stała się przyrodoznawczą nauką społeczną, niż historyczną. Dlatego interesowali się
proces tworzenia się mitów o raju, w którym mieszkały przedziwne istoty: pół-ludzie, pół- Plemię tworzone było zatem z krewnych, a nie z ludzi, którzy razem żyli na danym terenie. główni strukturami społecznymi będącymi przedmiotem badań rodzącej się socjologii.
zwierzęta, a także przedziwne stwory nie mające nic wspólnego z ludźmi. Z jednej strony Maine twierdził, że bliskość terytorialna doszła do głosu później, niż stosunki pokrewieństwa. Zakładali tym samym tzw. naturalizm ontologiczny: społeczeństwa skonstruowane są jak
była to kraina wiecznej szczęśliwości, z drugiej pełna tajemnic i dziwów - było to Za pierwotne uznał społeczeństwo agnatyczne (w linii męskiej, rody patriarchalne), które żywe organizmy, a nie historycznie obserwowane skamieliny. Te żywe organizmy funkcjonują
przeniesienie kategorii „swój-obcy" na grunt geografii, uosobienie „obcego" czyli kogoś, kto później zmieniło się w społeczeństwo kognatyczne (w linii żeńskiej, rody matriarchalne). w oparciu o współzależności elementów struktury, dlatego nie interesowała ich ani ich
zachwyca ale i przeraża. W opowieściach mitycznych występowali np. hipopodzi (ludzie o Mc Lennan: plemię-ród-rodzina; odrzucił teorię Maina twierdząc, że pierwotne były ewolucja, ani ich geneza, ani mechanizmy rozwoju. Skupili się na badaniu struktury
końskich nogach), sfinksy (lew z ludzką głową), pegazy (skrzydlaty koń), mantikory (hybryda homogeniczne (jednorodne, proste) społeczeństwa matrylinearne oparte na promiskuityzmie społecznej bez patrzenia w przeszłość. Jeżeli więc społeczeństwo = organizm, to trzeba je
lwa, nietoperza i skorpiona). Byli też hiperboreje, czyli szczęśliwy lud z północnej Europy, (swobodzie stosunków seksualnych, brak instytucji małżeństwa) i poliandrii prostej badać od strony jego funkcji - metodami przyrodoznawczymi, empirycznymi (empiryzm
który 6 godzin spał, 6 godzin czuwał. Wszystkie mity mieszały się ze sobą klasyczne ze (wielomęstwo). Prawdopodobnie z przyczyn związanych z przetrwaniem zabijano noworodki badawczy). Dyfuzjoniści twierdzili podobnie, ale pobudki badań empirycznych i metody
starożytności, chrześcijańskie oraz wschodnie (bez północnej Europy). żeńskie (jako słabsze), co skutkowało niedostatkiem kobiet i przewagą mężczyzn, szukano badawcze były zupełnie inne. Naturalizm metodologiczny (ten ontologiczny) i empiryzm
więc partnerek poza własną grupą, często z użyciem przemocy, a potem dzielono się badawczy to główne tezy funkcjonalizmu, a jego cel to obserwacja pojedynczego systemu
1-2. Pierwsze opisy ludów pierwotnych: „dzicy” jako przeciwstawienie zdobytymi kobietami, stąd poliandria. Jako że trudne lub niemożliwe było ustalenie ojca, społecznego i wnioski na temat jego funkcjonowania. Dopiero potem postulowali
europejczyków. Cechy pierwszych opisów „dzikich". Przeciwstawienie „dzikich" pokrewieństwo ustalano jako matrylinearne, po matce. W miarę zwiększania się liczby ludzi, porównywanie tych wniosków i budowanie ogólnych praw socjologicznych. Głównymi
Europejczykom i tego konsekwencje. „Dzicy" w światopoglądzie chrześcijańskim: „teoria prosta homogeniczna grupa dzieliła się na plemiona, w których dopiero później gromadzono pojęciami funkcjonalistów były: proces, struktura i funkcja. Psychologiczny funkcjonalizm
upadku". Teoretyczna refleksja nad ludami pierwotnymi od XVI do XVIIIw. Kolonializm i się według stosunków pokrewieństwa - do głosu doszła rodzina, jako twór społeczny. Mimo Malinowskiego wywodzi się z psychologizmu pragmatycznego, czyli przekonania, że kultura
chrześcijaństwo wobec ludów pierwotnych. zaprzeczenia teorii Maina, Mc Lennan (jak Maine) kładł nacisk a stosunki pokrewieństwa a nie ma zaspokajać potrzeby jednostki – tym samym społeczeństwo ma zaspokajać potrzeby
W epoce średniowiecza sądzono, że krainy zamieszkiwane przez dziwaczne stworzenia na stosunki terytorialne. swoich członków(jednostek).Malinowski postrzegał zatem społeczeństwo przez pryzmat
zlokalizowane były tam, gdzie trudno było dotrzeć oraz gdzie panował odmienny od Morgan: egzogamia; poparł tezę Mc Lennana co do pierwotności matriarchatu, ale za jednostki, która od etapu dzieciństwa i rozwoju uczuć (początkowo w rodzinie, która istnieć
europejskiego klimat, np. w Indiach lub Etiopii. Nazwy i opisy „dzikich" nawiązywały zwykle pomocą teorii egzogamizmu: najpierw istniały klany matrylinearne, a małżeństwa zawierane miała od zawsze) sama doprowadza do zawiązywania się związków pokrewieństwa, które
do charakterystycznych cech tych „obcych" odróżniających ich od „swoich", czyli były przez grupę braci na zasadzie egzogamii, czyli z kobietami spoza klanu. Morgan badał dalej tworzą organizm społeczny. Jednostka tworzy społeczeństwo, a nie zastaje je gotowe i
Europejczyków. Bywało, że nazwy „stworów" były nazwami faktycznych plemion (np. terminologię stosunków pokrewieństwa na całym świecie i odkrył podobieństwa wielu niejako automatycznie się. w nie wpisuje. Tylko te relacje społeczne są konieczne i
Blemiowie z Sudanu, Egiptu i Etiopii). Cechy wyróżniające mogły nawiązywać też do sposobu terminologii, zlokalizowanych różnie pod względem geograficznym. Zauważył i wprowadził do uzasadnione, które zaspokajają potrzeby jednostek. Zwyczaje są więc logicznym efektem
odżywiania (np. Ichtiofagowie jedzący tylko ryby) lub dziwacznej kombinacji ciała nauki podział na terminologię klasyfikacyjną (służącą do określenia możliwości poślubienia) i interesów jednostkowych, a nie jakichś fikcyjnych odgórnych norm społecznych. Wprowadził
(Cynocefale- ludzie z psimi głowami), sposobu zamieszkiwania (Troglodyci - żyjący w opisową (służącą do określenia każdego odrębnego krewnego). Egzogamię uznał za zasadę koncepcję człowieka racjonalnego, który w swoich poczynaniach kieruje się potrzebami
jaskiniach - z greckiego „trogle" pieczara, dziś określa się tą nazwą ludzi żyjących np. w wiodącą. swoimi i swojej rodziny, a nie potrzebami np. klanu.
jaskiniach pod zamkami nad Loarą albo Berberów mieszkających od tysięcy lat w Relacje między religią a organizacją plemienną były tematem dociekań wielu uczonych, Strukturalny funkcjonalizm Radcliff-Browna wyrósł z socjologicznych myśli Durkheima i
matmatach, jaskiniach w płd. części Tunezji. I innych cech fizycznych (karły, satyrowie, którzy zajęli się badaniem wierzeń społeczeństw pierwotnych. Badania te prowadzono m.in. Spencera. W myśl wyznawanego przez RB naturalizmu ontologicznego społeczeństwo
faunowie, amazonki itd.). Ogólnie istoty te stanowiły karykatury ludzi lub ich hybrydy ze wśród plemiennych społeczeństwach australijskich - pewnie dlatego, że w tym czasie funkcjonowało jak żywy organizm (spójność struktury organicznej i struktury społecznej).
zwierzętami - tak wyobrażali sobie „obcych" Europejczycy, zawsze w mocnym kontraście do wysyłano tam wielu Brytyjczyków, a z nimi misjonarzy, administratorów i uczonych, którzy Antropologię uznawał za socjologię porównawczą. Skupił się więc na działaniach społecznych
siebie. Hybrydy to także Gorgona, Meduza, Chimera, Sfinks, Syrena. prowadzili pierwsze badania terenowe. Efektem tych badań stały się rozmaite teorie na temat organizujących daną grupę, a nie na potrzebach jednostek. Postulował badanie różnych form
Podstawowym pytaniem jakie sobie wówczas zadawano w stosunku do „obcych" to „czy są najstarszych form religii. Taylor zajął się animizmem (wiarą w fetysze), który uznał za życia społecznego (np. zwyczajów) i porównywanie ich w celu odkrycia wspólnych praw
oni ludźmi?”- czy są potomkami Noego? Kościół miał z tym pytaniem duży problem, bo skoro najstarszą formę religii. Mc Lennan doszukiwał się w totemizmie nowej religii wywodzącej społecznych. RB opracował prawa statyki społecznej:
niewierni, to nie ludzie, ale skoro wyglądają czasem jak ludzie, to jak ich traktować? się z animizmu – totemizmem nazywał fetyszem o określonych cechach (plemię posiada I prawo s.s.: działania przebiegają w sposób zsynchronizowany w oparciu o standardowe
„Dzikiego” opisywano zawsze jako stworzenie półzwierzęce, niższe, nagie, włochate, często totem przekazywany dziecku w linii matki, regulujący także zasady zawierania małżeństw). zachowania jednostek (system odpornościowy organizmu=społeczeństwa),
za liściaste, przyrównywano go do diabła, czasem uważano za potomków Adama i Ewy, Roberstson-Smith badał ludy semickie i odkrył, że nazwy grup wywodziły się z czczonych II prawo s.s.: struktura społeczna jest ciągła, spójna i niezmienna.
zawsze zjawisk naturalnych (wstęp do totemizmu), ą grupy były egzogamiczne-zabijano noworodki Dla uporządkowania badań RB podzielił je na trzy zakresy: morfologia, fizjologia i dynamika
uosobienie zepsutej natury ludzkiej, pierwotnych jej instynktów. żeńskie, a potem porywano kobiety spoza grupy w celach małżeńskich. Fraser, uczony społeczna.
gabinetowy (nie widział na oczy żadnego „dzikiego" i nie prowadził badań terenowych) Morfologia społeczna (badanie budowy systemu) to pierwszy zakres badań postulowanych
2. "Dzicy" - ludzie natury w filozofii 16-18w. Tradycja antyczna a „dzicy". Koncepcja opracował hasło totemizm na potrzeb Encyklopedii Brytanica, opisał totemy klanowe, totemy przez RB — badanie systemów pokrewieństwa mających wg niego główną rolę w
stanu natury. „Dzicy" - ludami natury - przyczyny i konsekwencje. Mit dobrego i ziem grupy płci i totemy jednostek (coś, o czym pisze Levi-Strauss w swoim „Totemizmie" około funkcjonowaniu społeczeństw pierwotnych (jako najważniejszy element struktury społ.).
dzikiego". „Filozofia dzikości" a ewolucjonizm i teoria postępu. Krytyka koncepcji stanu 100 lat później). Po przejrzeniu materiałów etnograficznych z całego świata stwierdził, że Badał ich zróżnicowanie, tworzył ich klasyfikację, konkretnie badał rodzaje więzi społecznych
natury. totemizm, jako zjawisko, występuje na całym globie ziemskim, jednak nie był w stanie ze wskazaniem pierwszeństwa rodziny (więzi I-go stopnia), dopiero potem wskazywał
stworzyć ogólnej jego teorii. Howitt i Fison to kolejni, którzy prowadzili badania w Australii małżeństwo (więzi 2-go stopnia) i szerszy krąg krewnych (więzi 3-go stopnia). Sklasyfikował
Tradycja antyczna odnosiła się do „dzikich w nawiązaniu do tzw. prawa natury, które (Fison, misjonarz, dostarczał je Morganowi, korespondował też z Darwinem) i stworzył dwa systemy terminologii stosunków pokrewieństwa: klasyfikacyjny (wszyscy krewni są
pojawiło się w myśli filozoficznej sofistów, cyników, epikurejczyków, stoików i rzymskich monografię dwóch tamtejszych plemion. Kamilami i Kunai. Odkryli, że małżeństwa zawierane nazywani tak samo, jak członkowie rodziny) i opisowy (różni krewni są nazywani odmiennie
prawników. Sofiści uznawali prawo natury za część praw przyrody - dla nich było to prawo są na zasadzie funkcjonowania dwóch matrylinearnych grup egzogamicznych, które nazwał w zależności od pokrewieństwa). Wydzielił 3 zasady jedności struktury społecznej:
silniejszego. Prawo natury odróżnione zostało od prawa stanowionego, pozytywnego, klasami - to są już te klasy matrymonialne, o których pisze Levi-Strauss w swoim rodzeństwa, pokolenia i lineażu. (Lineaż, to społeczna zasada pokrewieństwa, obejmująca
twierdzono, że natura człowieka jest czynnikiem determinującym postrzeganie „Totemizmie". Odkrył tez system 4-klasowy, wywodzący się z pierwszego, 2-klasowego. W wszystkich potomków rzeczywistego przodka (kobiety — matrylineaż lub mężczyzny —
rzeczywistości. Naturalistyczny nurt w sofistyce głosił naturalne prawo człowieka do realizacji efekcie rozbudowali teorię społeczeństw pierwotnych opartych na egzogamizmie. Taylor patrylineaż) w linii prostej poprzez określoną liczbą generacji.). Te 3 zasady rządziły
swoich popędów, a egoizm uznał za podstawowy element kształtujący kulturę. Arystoteles podtrzymał tę teorię o znaczeniu egzogamii, ale stwierdził też, że w jednym społeczeństwie stosunkami społecznymi w plemionach pierwotnych, np. wspólnoty młodzieżowe tworzyły się
dostrzegł naturalne zróżnicowanie ludzi i tego społeczne oraz polityczne skutki, a także może istnieć i endogamia (służąca integracji grupy) i egzogamia (prowadząca do pokojowych na zasadzie jedności pokolenia. Stworzył także typologię systemów pokrewieństwa, czyli
wyodrębnił prawo natury z praw przyrodniczych i przypisał mu charakter prawa moralnego. sojuszy między klanami). Wprowadził ważną koncepcję małżeństwa kuzynów przeciwległych. uporządkował i opisał typy tych relacji: patrylinearny, matrylinearny, kognatyczny
Cynicy postulowali natomiast zrównanie wszystkich ludzi wolnych, niewolników i Baldwin Spencer i Gillen badali Australię centralną i północną oraz rozszerzyli dalej teorię (bilateralny) i podwójny. Te dwa pierwsze to typy unilinearne (pochodzenie odpowiednio ze
barbarzyńców, twierdzili, że ograniczenia oraz zróżnicowania prawne i instytucjonalne ludzie totemizmu tamtejszych plemion. Gillen (ur.w Australii) wprowadził pojęcie Dreamtime (Czas strony ojca lub ze strony matki) - one właśnie tworzyły szczególne zasady pokrewieństwa
narzucają sobie sami i bynajmniej nie mają do tego wyraźnych skłonności danych im przez Snu), które funkcjonuje do dziś. Jako pierwsi dowiedli ówczesnym ewolucjonistom, że między dość ograniczoną liczbą krewnych - było ich stosunkowo niewielu (np. w linii ojca),
naturę. Stoicy z kolei uzasadniali równość wszystkich ludzi właśnie prawami natury, jeżeli plemiona australijskie posiadały złożona i bardzo subtelną kulturę, co okazało się nowością dlatego więzi mogły być silniejsze, niż w typach bilateralnych. Te dwa systemy prowadziły
więc istniały jakieś podziały między ludźmi, pochodzą one z natury, poza tym podawali wobec przekonań ewolucjonistów, iż stanowili oni najniższy szczebel drabiny rozwoju. zdaniem RB do tworzenia korporacyjnych grup pochodzeniowych, jako najtrwalszych
kombinację natury, bogów i umowy społecznej za genezę społeczeństwa, państwa, władzy i Udowodnili, że totemizm związany był z funkcjonowaniem - wspólnot lokalnych, a nie grup grup społeczeństw pierwotnych. Teoria ta (teoria pokrewieństwa lineażowego) wyparła teorię
prawa. Epikurejczycy zwani czcicielami życia, wyznawali hedonizm, uznawali szczęście za pochodzeniowych (czyli że ważniejsze są stosunki terytorialne niż pokrewieństwa). klanową i stała się wiodącą.
największe dobro, dążyli do utrzymania zdrowego ciała i czystej duszy, zabiegali o radości Zakwestionowali egzogamię grup totemicznych twierdząc, że te dwa zagadnienia nie mają ze Fizjologia społeczna (badanie zasad funkcjonowania systemu) to drugi zakres jego badań.
duchowe i fizyczne, klarowność rozumu, subtelne cnotliwe i przyjemne życie, prawo natury sobą związku, a także, że nie ma zakazu spożywania totemu, nie ma wiary w dusze RB szukał odpowiedzi na pytanie, co powoduje, że elementy struktury społecznej są ze sobą
było więc dla nich prawem nadrzędnym, twierdzili, że przyroda tłumaczy się bez udziału totemów, do totemów nikt się nie modli, oderwali zatem totemizm od religii - Levi-Strauss powiązane i współistnieją - innym słowem, co powoduje, że ludzie działają według
bóstw. Epikureizm stanowił wstęp do filozofii przyrody, która wyrzekła się czynników ok.70 lat później opisał to samo: egzogamiczne klasy matrymonialne regulujące określonych zasad społecznych, a ich grupa trwa bez większych zmian. Wyodrębnił więc 2
nadprzyrodzonych. małżeństwami to jedno, a grupy totemiczne i zasady przekazywania totemów, to drugie! kategorie stosunków społecznych: ,,wewnątrzwspólnotowe” (między członkami jednej
Koncepcja stanu natury stanowiła myśl z zakresu etyki i prawodawstwa, opierała się na Wszystkie te badania i teorie prowadziły do powstania ewolucjonistycznego modelu wspólnoty) i „miedzywspólnotowe" (między członkami różnych wspólnot). Te drugie uznał
zasadzie życia zgodnie z naturą i jej prawami, a powstała stopniowo w atmosferze filozofii plemienia - idealnego społeczeństwa pierwotnego: stosunki plemienne oparte na za ważniejsze, ponieważ mogą doprowadzić do potencjalnego konfliktu, a zatem mają
prawa i państwa, o której mówiono w kontraście do praw natury. Opierała się ona na 7 zasadach pokrewieństwa powstałych z egzogamicznych grup pochodzeniowych, których znaczenie dla funkcjonowania całego społeczeństwa. Uznał też, że warunkiem spójności całej
znaczeniach samego pojęcia „stanu natury" - innym słowem zadając sobie pytanie „co to jest wzajemne relacje określane były przez serię wymian małżeńskich - te struktury przetrwały w struktury społecznej są zinstytucjonalizowane formy zachowań, np. małżeństwo, ponieważ
stan natury?" można było odpowiedzieć na 7 sposobów: znaczenie historyczne (początkowy formie „skamielin” ceremonii i terminologii pokrewieństwa, ale wraz z rozwojem własności jednostka odczuwa lojalność wobec własnej grupy, a jednocześnie musi okazywać wrogość
stan ludzkości), technologiczne (brak rozbudowanych wynalazków), ekonomiczny (brak prywatnej stosunki pokrewieństwa ustąpiły stosunkom terytorialnym - ta zmiana uznana członkom innej grupy. Instytucja małżeństwa obrazuje to wyjątkowo dobitnie, a jednocześnie
własności prywatnej), małżeński (wspólność żon i dzieci), dietetyczny (wegetarianizm), została za najbardziej rewolucyjną: przejście od społeczeństwa rodowego (starożytnego) do musi funkcjonować, aby jednostki nie zamykały się we własnych grupach i poszerzały relacje
prawny (brak władzy politycznej), etyczny (rządy naturalnych instynktów nad normami). państwa terytorialnego (nowoczesnego). Jednak model został szybko uznany za iluzję, bo nie pokrewieństwa. Aby więc dwie grupy, w które zamieszany jest przykładowo jeden facet
Stan natury był ogólnie traktowany jako I faza rozwoju człowieka. można było dopasować go do wszystkich społeczeńst pierwotnych. (mąż) nie kłóciły się ze sobą, ów facet musi unikać rodziny żony, a z drugiej strony zmusić
Odmienne koncepcje stanu natury reprezentowali uczeni nowożytni: Montague opisywał się do podtrzymywania stosunków żartobliwej poufałości. To jeden ze sposobów, w jaki
stan natury, jako stan przyrodzony, w którym człowiek kieruje się swoimi prostymi 4. Kultura i społeczeństwo pierwotne w perspektywie dyfuzjonistycznej. Empiryzm społeczeństwo pierwotne radzi sobie w unikaniem konfliktów. Takich mechanizmów było
skłonnościami tak, jak ustaliła to natura - odróżniał ludzkie żądze typu naturalnego i obcego, dyfuzjonistyczny. Historyzm i psychologizm. Przyszedł przełom wieku XIX i XX, w koloniach więcej, np. religia (wspólne wierzenia, praktyki religijne), zasady moralne itp. Każdy z ich
te drugie to takie, które zostały człowiekowi narzucone, są zbędne, obce, sztuczne, rozpoczęły się bunty i wojny, nastał czas dyfuzjonizmu: mieszanki empiryzmu, historyzmu i służy podtrzymaniu jedności danego społeczeństwa. Dynamika społeczna (badanie przemian
nadbudowane przez wyrafinowanie i mędrkowanie filozofów. Hobbs przedstawił stan natury psychologizmu, bliskiej także ewolucjonizmowi. i rozwoju systemu) to trzeci zakres badań RB. Ogólnie twierdził, że skoro mechanizm
społeczeństwu politycznemu, twierdził, że ludzie na poziomie pragnień zdolności są Po pierwsze historyzm: wszystkie działania ludzkie można wyjaśnić historycznie, badając społeczny to sprawny system złożony ze sprawnie funkcjonujących struktur, to przemiany nie
zasadniczo równi, ale chęć konkurowania o władzę, rywalizacja wytwarza w nich odmienne chronologiczną ciągłość dziejów (czyli to, co postulowali ewolucjoniści), dzięki czemu możliwe są pożądane, ich rola jest mało istotna. Wręcz nie mogą one zachodzić, bo tylko w takiej
cele. Brak władzy publicznej utożsamiał z brakiem prawa, a tym samym brakiem będzie stworzenie ogólnej teorii dziejów. Jednak dyfuzjoniści zauważyli coś więcej, niezmiennej ciągłej sytuacji można mówić o konsekwentnej morfologii i fizjologii społecznej.
niesprawiedliwości, brakiem własności prywatnej i trwałych podziałów. Rousseau widział mianowicie to, że społeczeństwa na świecie nie rozwijały się identycznie według jednego Australijczycy: studium przypadku — chodzi tu o badania nad Aborygenami prowadzone
człowieka natury, jako odludka błądzącego po lasach, nie potrzebującego wspólnoty z innymi teoretycznego modelu, ale bardzo różnie, a te przemiany przebiegały bardzo często przez Radcliff-Browna - napisał książkę „Społeczną organizacja plemion australijskich”, w
ludźmi, przypadkowo i bezcelowo czyniący wynalazki, bezcelowość wynalazczości (czyli drastycznie i gwałtownie. Zakwestionowali więc ciągłość i jednostajność rozwoju i zwrócili której opisał egzogamiczne klasy małżeńskie (o nich potem pisał Levi-Strauss w „Totemizmie”
niejako bezcelowość cywilizacji) argumentuje brakiem towarzysza, któremu można ów podstawową uwagę na rozwój odrębnych kręgów kultury i ich wzajemne oddziaływanie. jako podstawową zasadę zawierania małżeństw. Zasada ta jest niemożliwa do zrozumienia,
wynalazek pokazać. Wreszcie Diderot widzi stan natury jako bardzo przykre położenie nowo Historyzm dyktował też specyficzne podejście do zagadnienia czasu, któremu nadawano jeżeli nie odkryje się stosunków pokrewieństwa, które łączą poszczególne osoby wchodzące
narodzonego człowieka, pozostawionego samemu sobie. wymiar przestrzenny - czas był typologicznym aspektem rozwoju z etapu niecywilizowanego w związki małżeńskie.
do etapu najwyższego rozwoju (równego rozwojowi Europy). A teraz uzupełnienie - robocze wyjaśnienie dla tych, którzy nie czytali „Totemizmu” ani
„Dzicy” zostali uznani za ludy natury, byli uosobieniem pierwotnych instynktów ludzkich Po drugie psychologizm: było zauważenie znaczenia czynników emocjonalnych, „Religii Australii " Szyjewskiego: te klasy to nie są grupy, które funkcjonują jak np. Many, ale
-z jednej strony dzikości wyuzdania, z drugiej - wolności, swobody i radości życia. psychicznych w rozwoju społeczeństw, także tych destrukcyjnych, czego efektem miały być są to raczej formy regulujące zasadami zawierania małżeństw. W „Totemizmie” określa się je
Twierdzono że „dzicy" pozostający w ww. stanie natury żyli współcześnie, np. w Ameryce. procesy okresowego uwsteczniania społeczeństw - oznaczało to, że odrzucili teorię o jako klasy matrymonialne (połowy, sekcje i pod sekcje u Levi-Straussa, ale nie u Radcliff-
Istniały jednak wątpliwości, czy można przyrównać stan natury do stanu dzikości, szukano wyłącznie progresywnym, jednostajnym i spójnym charakterze ewolucji. Twierdzili, że rozwój Browna, bo u niego tych nazw jeszcze nie było chyba.
genezy wcześniejszego zjawiska. Istniały teorie mówiące, że ludy pierwotne to ludy społeczeństw podlegał bardziej prawom emocji, a nie rozumu. Zwrócili uwagę na rolę ras i Przykładowo jest sobie plemię - określona grupa ludzi, w której jest np. kobieta A - ma ona
różnicujące się rasowo, ale do cech rasowych w XVIII w. zaliczano kulturę, klimat i warunki środowisko naturalne w rozwoju kultur jako na czynniki powodujące różnicowanie się kultur. syna i siostrę, która ma córkę. Te dwie osoby - syn kobiety A i córka jej siostry - mogą
naturalne, które uznawano za źródło ras. Efektem takiego przypisania „dzikich" było Wprowadzili pojęcie relatywizmu kulturowego mówiącego, że każda kultura rozwija się zawrzeć małżeństwo, ALE: w plemieniu tym jest też facet B - ma on syna i siostrę, która ma
powstanie mitu dobrego i złego „dzikiego" - według tych przekonań dawniej ludzie żyli w inaczej, niezależnie od innej, czasami tylko dochodzi do wymiany między nimi informacji, co córkę. Te dwie osoby - syn faceta B i córka jego siostry nie mogą się poślubić, bo należą do
beztroskim, dzikim i swobodnym stanie natury, jednak niektórzy z nich wyrwali się z niego i dodatkowo wpływa na konkretny przebieg zmian kulturowych. Według zasady psychologizmu innych klas małżeńskich. Inaczej można też powiedzieć, że istnieje tam tabu teściowej, czyli
zwrócili się ku cywilizacji (dobrzy „dzicy"), a inni pozostali w stanie dzikości, wręcz pogłębiali kultura była funkcją psychologii jednostek, czyli każda z nich składała się na całościowy trzeba unikać jej klasy małżeńskiej. Gdzie jest to tabu? No bo w tym drugim przypadku
go swym bezcelowym i bezwartościowym życiem (źli „dzicy"). Ta koncepcja pozwoliła kształt swojej kultury. faceta B ta córka i jej matka należą do jednej klasy - jeżeli syn faceta B pojmie za żonę tę
Kościołowi i władzom kolonialnym w odpowiednio zdystansowany i wywyższony, sposób Po trzecie empiryzm: antropologia była zaliczana do nauk empirycznych, przyrodniczych -aby córkę to zwiąże się tym samym z klasą swojej teściowej, czyli ręka noga mózg na ścianie.
traktować tubylców odkrywanych stopniowo ziem. coś powiedzieć o obcych kulturach, trzeba je zbadać empirycznie drogą badań historycznych, Kaplica. To tabu nie dotyczy sytuacji, gdy matka żony jest siostrą matki, czyli preferuje się
Pomagała im w tym ogólnie obowiązująca filozofia dzikości aktualna jeszcze od czasów rzetelnych badań terenowych (rzetelnych=długotrwałych, stacjonarnych, z poznaniem pokrewieństwo patrylinearne, po ojcu.
starożytnych, według której natura utożsamiana była z żywiołowym i bezcelowym (pod lokalnego języka włącznie). To rzutowało na główną zasadę empiryzmu: ewolucja kulturowa i W ten sposób właśnie funkcjonują klasy matrymonialne w Australii - o tym m. in. jest
względem cywilizacyjnym, a nie biologicznym) pędem życia, dzikim i nieograniczonym, w biologiczna są ściśle związane ze sobą, aby zatem zrozumieć obcych, trzeba poznać ich „Totemizm” Levi-Straussa. Wszędzie chodzi o to, że oni preferują małżeństwo kuzynów
opozycji do celowej i przemyślanej działalności człowieka cywilizowanego. Filozofia ta historię, jak w badaniu choroby - aby ją zdiagnozować, trzeba poznać jej przyczyny i przeciwległych (para młoda ma rodziców będących rodzeństwem ale uwaga na tabu
rozróżniła prawa natury od praw pozytywnych czyli tych stworzonych w wyniku umów, przebieg. Dlatego tak chętnie zaczęto stosować metodę genealogiczną badań ankietowych, teściowej!) -jak popatrzycie do punktu 3 to widać, że to pojęcie wprowadzili Baldwin Spencer
działalności instytucji prawnych i administracyjnych, czyli sztucznie (stąd późniejszy służącą dyfuzjonistom (np. Rivers, Smith) do formułowania praw ogólnych. i Gillen, ten biolog i telegrafista z Australii.
pozytywizm). Filozofia dzikości wyróżniła zatem człowieka natury i człowieka cywilizowanego. Epistemologia funkcjonalistyczna to funkcjonalistyczną teoria poznania (procedura
To totalne rozróżnienie, jakże krzywdzące dla ludów pierwotnych, istniało w umysłach poznawcza czyli wyjaśniając kolokwialnie odnośnie antropologii, procedury badania, jak
uczonych do XVIII wieku. Wtedy modna w naukach humanistycznych stała się teoria człowiek rozumie siebie i otoczenie, jak współżyje z ludźmi), na którą reasumując powyższe
postępu, która zniosła dualizm dwóch stanów, zaprzeczyła filozofii dzikości i wyprowadziła opisy składają się: naturalizm ontologiczny i psychologiczny pragmatyzm. Naturalizm
cywilizację ze stanu natury. Czyli nie twierdziła, że równolegle istnieją ludy dzikie i ludy ontologiczny, to jak już wiadomo teoria porównująca społeczeństwo do organizmu żywego
cywilizowane, ale że ludy cywilizowane wywodzą się od ludów dzikich. Ta teoria była funkcjonującego na podstawie stałych i ścisłych reguł (czyli niejako 1 prawo statyki
podstawą rodzącego się wówczas ewolucjonizmu, także etnologicznego. Ewolucjonizm społecznej czyli system odpornościowy społeczeństwa). Psychologiczny pragmatyzm, to
zakładał stopniowość i ciągłość dziejów ludzkości, kontinuum historii i spójność rozwoju teoria Malinowskiego, czyli w skrócie wiara, według której jednostka będąca członkiem
wszelkich skupisk ludzkich. Ewolucjoniści wydzielili ludy dzikie, barbarzyńskie i cywilizowane, jakiegoś społeczeństwa jest na tyle pragmatyczna, że podejmuje tylko te działania, które
jako naturalni następujące po sobie fazy „uczłowieczania". Cywilizację uznali za postęp w zaspokoją potrzeby jej osobiście oraz jej najbliższej rodziny.
ciągu dziejów, jako etap najwyższego postępu ludzkości. Zatem krytyka koncepcji stanu
natury to po prostu wszystkie głosy ewolucjonizmu:
- zaprzeczenie dualizmu stanu natury=dzikości i cywilizacji
- upatrywanie w różnych społeczeństwach pierwotnych różnych etapów rozwoju, czyli
różnych stopni cywilizacji
- atak na koncepcję stanu natury, jako na teorie spekulatywną, stworzoną przez moralistów i
poetów dla własnej myślowej rozrywki, a nie uczonych; uznanie tej koncepcji za fikcję
- uznanie stanu natury za stan, którym człowiek najlepiej wykorzystywał swoje naturalne
możliwości
- gloryfikacja stanu natury! dzięki której potem można było tak chętnie badać ludy pierwotne
i gromadzić pozytywną wiedzę o nich.

2. 6. Segmentarny model społeczeństw pierwotnych (paradygmat strukturalno- 10. Koncepcje osobowości statusowej i zmiany kulturowej R.Lintona. Modele 12. Postkolonializm i kryzys społeczeństwa plemiennego. Społeczeństwo pierwotne w
funkcjonalny-strukturaliści oksfordzcy). Afrykańskie systemy polityczne. Uniwersalizacja formowania się osobowości C.Kluckhohna. Pojęcie wzoru kulturowego. Zagadnienie świecie postkolonialnym. Kryzys koncepcji plemienia. Neostrukturalizm brytyjski.
modelu afrykańskiego. Teoretyczna konstrukcja przedmiotu badań. integracji kultury. Koncepcja zmiany kulturowej. Teoria akulturacji. Modele formowania Marksistowska wizja społeczeństwa plemiennego. Perspektywa postmodernistyczna.
Strukturaliści oksfordzcy (głównie Evans-Pritchard, Fortes) to grupa aktywna w latach 20- osobowości. W tych nurtach mieści się przede wszystkim strukturalizm Claude Levi-Straussa oraz
tych XX w. Byli oni mocno przywiązani ideologicznie do modelu Radcliff-Browna, Wzór kulturowy to pojęcie wprowadzone już wcześniej przez członków szkoły kultury i antropologiczne teorie marksistowskie, z mieszanki których zrodził się później
funkcjonalisty, który zajmował się strukturą społeczną, traktowaną jako harmonijnie osobowości, jednak rozumienie Lintona było zgoła inne: u R.Brown jest to idea wiodąca postmodernizm.
działający system, którego poszczególne elementy funkcjonują zapewniając trwanie całości w organizująca wokół siebie dalsze modele zachowań, istniejąca w danym systemie kulturowym Kolonializm i antropologia szły przez długi czas w parze, ponieważ ich cele uzupełniały się -
równowadze. Przedstawiciele szkoły oksfordzkiej mówili więc częściej o strukturze, niż o - coś jak styl w sztuce (np. u Indian Zuni - umiar, u Dobu - prawo siły). U Lintona wzorem kolonializm dostarczał antropologii funduszy, antropologia kolonializmowi - informacji. Po
kulturze. Dlatego właśnie ten nurt oksfordzki nazywa się w antropologii funkcjonalizmem kultury nie jest jakiś abstrakcyjny etos (jak u RB), ale faktyczny sposób życia danego upadku imperiów państw kolonialnych ten tandem przestał nagle istnieć, państwa przestały
strukturalnym albo paradygmatem strukturalno-funkcjonalistycznym. Dążyli do tworzenia społeczeństwa jako zbiór zachowań jednostek. Te ogólne społeczne standardy nagle dostarczać środków finansowych na badania terenowe, które z jednej strony nie mogły
typologii struktur plemiennych i budowania na ich podstawie ogólnej teorii kultury wszystkich najpopularniejszych zachowań uznawanych za normalne - to z kolei jest wzór kultury być już prowadzone tak swobodnie, a z drugiej nie były już tak niezbędne. Zauważono, że
społeczeństw. Metodologicznie związali się z Malinowskim i tak jak on, postulowali rzeczywistej wg RL. W myśl tego kultura to suma poszczególnych wzorów kultury. społeczeństwa plemienne wcale nie są tak stabilne, statyczne, niezmienne i synchroniczne,
intensywne badania terenowe jako warunek rzetelności swej pracy. Badali systemy Pojęcia osobowości statusowej i osobowości podstawowej Linton uważał, że każda jak wcześniej sądzono. Nie można przecież było jawnie podtrzymywać, że społeczeństwa
pokrewieństwa (jak wcześniej funkcjonaliści) i systemy polityczne (nowe). Twierdzili, że kultura, będąca kombinacją odmiennych psychicznie jednostek, jest tworem zróżnicowanym i stanowiące do tej pory przedmiot badań są niezmienne i statyczne, skoro w tym okresie
więzy krwi (stosunki pokrewieństwa) to najważniejsza cecha społeczeństw pierwotnych, bardzo złożonym. Według niego osobowość jest tym, co utrwala się w procesie socjalizacji, wokół widoczne były dowody ich dramatycznych przemian. Powstawały nowe państwa,
ważniejsza niż np. więzy terytorialne. czyli sukcesywnego przystosowywania danej jednostki do życia w społeczności - tak tworzy ujawniały się niezauważane dotąd narodowości, nagle wyminę stały się procesy
Afryka pojawiła się jako nowy teren badań antropologicznych. Przemiany polityczne się i utrwala osobowość tej jednostki, a ta z kolei jednostka tworzy w efekcie daną akulturacyjne - świat wrzał pod względem politycznym i kulturowym. Upadł zatem mit o
zachodzące wraz z sukcesywnym odkrywaniem Afryki (i ogromnej liczby tamtejszych społeczność i jej kulturę. Według jego teorii funkcjonowanie osobowości ma rezultat w synchroniczności. Zdezaktualizowały się tym samym prawa statyki społecznej zbudowane
plemion) wymagały szczegółowych informacji i nakładów finansowych, dlatego antropolodzy szeregu: świadoma i powtarzalna reakcja behawioralna, nawyk, nieuświadomiona reakcja niegdyś przez Comte'a. Zastąpiono je teorią procesu, która obaliła ostatecznie mit o
mieli co robić (antropologia stosowana czyli służąca określonym celom, np. politycznym). Pod nawykowa. W tym sensie kultura ustala dwa typy osobowości dla danego społeczeństwa - obiektywności badacza, o tym, że pozostaje on pobocznym obserwatorem nie mającym
lupę wzięto tym razem systemy polityczne, jako te, które decydowały o różnorodności tych różne w każdym przypadku: osobowość podstawową i statusową. Pierwsza to zespół cech wpływu na obserwowaną i badaną przez niego rzeczywistość.
plemion. wyznaczających wszystkim jednostkom (członkom danego społeczeństwa) określone sposoby Głównym motto nowego podejścia badawczego była konieczność uświadomienia sobie
Model segmentarny społeczeństw pierwotnych stworzyli Fortes i Evans-Pritehard na zachowania się w określonych sytuacjach - jest wspólny dla wszystkich członków własnych barier poznawczych badacza. Neostrukturalizm był tym nurtem, który jako
podstawie badań wśród plemion Nuerów i Tulensi. Według niego społeczeństwa te to społeczeństwa. Druga to zespół cech związanych z określoną pozycją społeczną danej pierwszy podjął próby uchwycenia nowych idei w naukowy system założeń metodologicznych
doskonale zintegrowane całości funkcjonalne pozostające w idealnej równowadze sił jednostki, czyli różny w każdym przypadku takiego zespołu. Dzięki osobowościom i epistemologicznych. Jego przedstawiciele to w GB E.Leach, a we FR C.Levi-Strauss. Mówiąc
(koncepcja równowagi systemowej), acefaliczne (najprostsze), zorganizowane na podstawie podstawowym społeczeństwa są spójne i zrozumiałe dla swoich członków. Dzięki statusowym w skrócie Neostrukturalizm zainicjował przejście europejskiej antropologii społecznej w
pochodzenia unilinearnego i na zasadzie opozycji komplementarnej (części współpracują ale - zróżnicowane i wzbogacone. antropologię kulturową przestała się jako dyscyplina skupiać na społeczeństwie, traktować je
odrębnie, niezależnie), których struktura zdominowana była przez segmentarny system Koncepcja zmiany kulturowej Lintona wywodzi się z jego teorii kultury, jako złożonego i jak niezmienny pierwiastek chemiczny obserwowany, badany i opisywany przez badacza, a
lineażowy, a pokrewieństwo stanowiło główny moderator procesów społecznych. Model ten zróżnicowanego organizmu, którego częściami składowymi są rozmaite jednostki, czyli typy zaczęła interesować się kulturą jako procesem, jak reakcją chemiczną podlegającą ciągłym
rozszerzono na wszystkie społeczeństwa, odkrywano jego istnienie np. w Chinach. osobowościowe. W myśl tego indywidualne potrzeby jednostek, głównie potrzeby nowych przemianom. Stąd tak wielką uwagę przykładano do Leach-owskiej teorii procesu. 1971 to
Afrykańskie systemy polityczne zostały wkrótce sklasyfikowane przez naukowców doświadczeń, generują zmiany całej kultury. Są to zmiany endogenne. Jednostki i kultura rok powstania „Nowej Antropologii” w Europie Zachodniej. CLS stworzył teorię sojuszy (teorię
oksfordzkich w dwóch grupach: pozostają także pod wpływem czynników zewnętrznych, np. dyfuzji lub akulturacji, które aliansową teorię pokrewieństwa), w której podkreślał rolę systemu wymiany społecznej
A- ze scentralizowaną władzą (rządem), gdzie system polityczny zawsze wpisany jest w także generują zmiany, lecz innego typu - są to zmiany egzogenne. Te dwa typy przemian opartego na zasadzie wzajemności wymiany, którą zalicza do fundamentalnych struktur
strukturę terytorialną niezależnie od struktury pokrewieństwa — prymitywne państwa, np. kultury tworzą koncepcję zmiany kulturowej Lintona. ludzkiego umysłu. CLS twierdził, że spójność społeczeństwa plemiennego jest możliwa tylko
Zulusi, Bantu Teoria akulturacji Lintona: !!!! ??? !!! BRAK pod warunkiem określonej konkretnymi zasadami matrymonialnej wymiany kobiet między
B- bez niej - społeczności bezpaństwowe, gdzie struktury pokrewieństwa są zawsze Modele kształtowania się osobowości stworzył Kluckhohn na bazie swoich badań kultury grupami krewniaczymi. W ramach teorii sojuszy CLS wyróżnił wymianę ograniczoną
powiązane ze strukturami politycznymi (terytorialnymi), a w grupie B: a) bardzo niewielkie symbolicznej Indian Nawaho, ich sposobów myślenia i systemów wartości. Bazą jego teorii uogólnioną i opóźnioną wszystkie one różniły się między sobą zasadami wymiany kobiet
grupy ludzi połączonych ze sobą więzami pokrewieństwa b) struktury lineażowe-, zgodne ale było przekonanie o tym, że ludzkie zachowania (reakcje psychiczne, a co za tym idzie, i między członkami grup krewniaczych oraz w przypadku dwóch ostatnich typów wymiany
odrębne, np. Nuerowie, Talensi. fizyczne) przebiegają w sposób regularny, a osobowość człowieka kształtuje się w określony między pokoleniami. CLS twierdził, że fundamentem społeczności plemiennej nie są stosunki
Paradygmat strukturalna funkcjonalny to nic innego, jak nowy systemowo-strukturalny modelowy sposób: wyodrębnił cztery rodzaje determinant i cech występujących u każdej krewniacze, ale stosunki wyznaczane przez małżeństwa. Teorię sojuszy CLS rozwinął
model wyjaśniania danych gromadzonych na badaniach terenowych. Bazował on na jednostki społecznej. Determinantami nazwał te procesy, które prowadzą do wyodrębnienia w R.Needham, który de facto tłumaczył z francuskiego na angielski jego dzieła. Wreszcie
dwuaspektowych badaniach: 1) poznanie wewnętrznej struktury badanego systemu jednostce danych cech. Ich rodzaje to: uniwersalne (determinanty i cechy) czyli te, które są antropologia marksistowska - drugi obok neostrukturalizmu nurt aktualny w okresie
politycznego (czyli morfologii, jak u Radcliff-Browna), 2) poznanie jego funkcji w wspólne dla wszystkich ludzi bez względu na ich przynależność do wybranej kultury, postkolonialnym - jej podstawą ideologiczną były tezy Marksa o najważniejszej dla procesów
całościowym systemie społecznym (czyli fizjologii społecznej u RB). Podsumowując społeczne - wspólne dla członków danej społeczności, determinanty i cechy roli społecznych - społecznych roli stosunków ekonomicznych, a w szczególności bazie i nadbudowie, jako
-paradygmat s-f to badanie wewnętrznej struktury w zewnętrznym systemie. charakterystyczne dla osób pełniących określone funkcje w daną społeczności, dwóch głównych składnikach społeczeństwa - niezależnie czy współczesnego, europejskiego,
idiosynkratyczne - wynikające z indywidualnych doświadczeń społecznych danej osoby - czy pierwotnego. Twierdzono, że w systemach pierwotnych funkcje stosunków produkcji
7. Amerykańska szkoła antropologiczna badań kultury i osobowości – F.Boas i człon „idio" oznacza „od dzielność, swoistość", a „synkratyczny" oznacza „wieloznaczny". pełnione są przez wyodrębnione instytucje społeczne. Szybko jednak teza ta została obalona
R.Benedict. Boasowski model antropologii. Wzory kultury. Przełamanie monolitycznego - jeden z głównych je krytyków twierdził, że w społeczeństwach pierwotnych nie da się
obrazu kultury społeczności pierwotnych. 11. Krytyka i odrzucenie paradygmatu strukturalno funkcjonalistycznego. Erozja wyodrębnić takich instytucji. Z końcem lat 70-tych rozpoczął się zmierzch neostrukturalizmu,
Franz Boas podał cztery główne cele antropologii amerykańskiej: podejścia synchronicznego. Teoria społeczna E. Leacha. Dynamika pierwotnych systemów twierdzono, że jego możliwości poznawcze wyczerpały się. Efektem kolejnych poszukiwań
1. Ma pozwolić zrozumieć zachowania ludzkie w różnych sytuacjach, sens zjawisk politycznych. Krytyka teorii pokrewieństwa rodowego. stał się postmodernizm - kryzys koncepcji przedstawiania, który zakwestionował
kulturowych, istotę grup społecznych. Do okresu powojennego (lata 40 i 50 XXw.) funkcjonował w antropologii paradygmat, czyli dotychczasowe przekonania twierdząc, że: -badania empiryczne nie są niezbędnym
2. Ma odkryć mechanizmy determinujące sposoby ludzkich zachowań i czynniki zmian pewnego rodzaju wzór postrzegania społeczeństw pierwotnych zbudowany na podstawie warunkiem obiektywnego poznania -nie można porzucić subiektywizmu i wejść całkowicie i
systemów kulturowych. badań naukowych prowadzonych w epoce kolonialnej i później przez takich badaczy jak np. niezależnie w obcą kulturę w celu jej zbadania -przekład kultury nigdy nie jest wolny od
3. Ma wyjaśnić wzajemne relacje między jednostką (jej zachowaniem) a kulturą (jej Malinowski, Radcliffe-Brown, Evans-Pritchard. Paradygmat ten określany jest jako nieścisłości w stosunku do oryginału, tzn. opisując rzeczywistość zmieniamy ją w samym
elementami i zmianami). strukturalno funkcjonalistyczny, bo współtworzyli go z jednej strony funkcjonaliści (np. opisie, ona istnieje niezależnie w odmienny sposób -innym słowem nie da się obiektywnie
4. Ma zbadać zasady integracji kultury. Malinowski), z drugiej strukturaliści ze szkoły oksfordzkiej (np. Evans-Pritchard). Bazą tego zapisać rzeczywistości. Nie jest możliwe aby badacz był całkowicie obiektywny. Dlatego
Boas to przedstawiciel historyzmu, tj. podejścia historycznego w antropologii, którego paradygmatu było przeświadczenie, że społeczeństwa pierwotne stanowią zamknięty i właśnie postmodernizm nazywa się w antropologii kryzysem koncepcji przedstawiania -
główną ideą było uczynienie z antropologii nauki historycznej, bo przecież w niezmiennie funkcjonujący organizm, który nie podlega żadnym ważniejszym przemianom. wszelkie metody badawcze i opisowe przestały być aktualne i uznawane za rzetelne, zatem
społeczeństwach plemiennych nie było źródeł pisanych, które można było analizować. Wynikiem takiego podejścia było stosowanie określonych metod badawczych, które mówiąc nie wiadomo było, jak i co opisywać. Co więcej - skoro nie możemy „wejść” w kulturę obcą i
Historyzm sprowadzał się do oparcia badań naukowych np. na badaniach archeologicznych, a w skrócie oscylowały wokół zasady konieczności prowadzenia badań terenowych i budowania badać ją, skoro nie możemy być obiektywni, to nie ma sensu badanie tego, co obce. W
także „historii pamiętanej" (przekazach ustnych). na ich podstawie ogólnych teorii antropologicznych. Przełom, jaki miał miejsce antropologii (i związku z tym trzeba raczej badać własna kulturę, jej subkultury, a nie to, co niedostępne
Boas stworzył antropologiczna koncepcie osobowości: to intelektualne i psychiczne nie tylko!) w okresie tuż po 2 wojnie światowej, wynikał z przemian politycznych i upadku poznawczo. To było stanowisko skrajnie zagubionego badacza, ale byli i tacy, którzy nadal
cechy, imperiów państw kolonialnych, a co za tym idzie - statusu ich kolonii. Przykładem niech będą próbowali usystematyzować zasady epistemologiczne. Założyli oni, że poznanie obcej kultury
biologicznie zdeterminowane oraz determinujące sposób, w jaki jednostka odbiera swoją Indochiny (koniec zwierzchnictwa Francuzów, powstał komunistyczny Wietnam) lub Indie jest możliwe, jeżeli pozbawiony własnego etnocentryzmu badacz będzie świadomy swoich
kulturę. (koniec panowania Brytyjczyków i podział kolonii brytyjskich pomiędzy Indie i Pakistan). ograniczeń poznawczych oraz będzie krytycznie podchodził do poprzednich badań i tekstów
Wzory kultury to pojęcie wprowadzone przez Ruth Benedict i oznaczające ideę wiodącą Upadły mocarstwa kolonialne, państwa skolonizowane wróciły do statusu wolnych państw, a naukowych.
organizującą wokół siebie dalsze modele zachowań, istniejącą w danym systemie kulturowym antropologia, jako nauka, stwierdziła, że dotychczasowe postrzeganie ich mieszkańców stało
- coś jak styl w sztuce (np. u Zuni - umiar, u Dobu — prawo siły, u Kwakiutlów - skłonność się nie tylko niepolityczne i niedyplomatyczne, ale i błędne i nieaktualne od strony naukowej,
do transu). humanistycznej. W takiej atmosferze wielu antropologów stwierdziło, że dotychczasowe
Przełamanie monolitycznego obrazu kultury społeczności pierwotnych wynikało wprost z podejście do przedmiotu ich badań, dotychczasowe metody badawcze, co więcej -
założeń antropologii psychologicznej: skoro każda jednostka jest odmienna, ma odmienne dotychczasowa formuła ideologiczna całej dyscypliny, jaką była antropologia - to wszystko
cechy i inaczej postrzega rzeczywistość, to tym samym każda grupa złożona z jednostek, a wymaga totalnej modernizacji, nowego ujęcia, aktualizacji i gruntownego przemyślenia.
więc każda kultura jest inna, złożona i skomplikowana, ponieważ składa się z wielu Zaczęły się pojawiać nowe kierunki w antropologii poszukujące dla niej nowej formuły
całkowicie odmiennych jednostek. Wcześniej uważano, że kultury plemienne stanowią ideologicznej i badawczej, antropolodzy zaczęli szukać nowych metod badawczych, zaczęli
mechanizmy funkcjonujące podobnie w oparciu o podobne ale niezmienne zasady. gruntownie przebudowywać dotychczasowe podejście nauki do społeczeństw pierwotnych.
Naukowcy ci odrzucali dotychczasową ahistoryczność i synchronizm, określane jako
8. Konfiguracjonizm w antropologii psychologicznej- Margaret Mead. Badania ortodoksję synchroniczną (twierdzenie, że społeczeństwa pierwotne są niezmienne,
procesów socjalizacji na Samoa. Analizy osobowości i kultury plemienia Manus z Nowej statyczne, ahistoryczne). Jednym z tych, którzy uczynili dla Nowej Antropologii najwięcej, był
Gwinei. Integracyjny i konfiguracjonistyczny model kultury. Edmund Leach.
Konfiguracjonizm to (mówiąc ogólnie) psychologia postaci, kierunek psychologiczny w EL badał wybrane ludy Azji i Indonezji, tj. Kurdów, Kaczinów i Singalezów. W kilku swoich
XXw. głoszący, że życie psychiczne nie jest kompleksem elementów psychicznych, lecz składaksiążkach wydawanych już od roku 1940 przedstawiał sukcesywnie swoje naukowe
się z pewnych całości (postaci), mających swoistą formę, o własnościach nie dających się stanowisko: twierdził, że należy: -na nowo zinterpretować wcześniejsze badania terenowe z
sprowadzić do sumy cech składników tych całości. W antropologii konfiguracjonizm to teorie powodu często błędnych założeń wstępnych czynionych do tych badań, abstrakcyjnej
związane z nurtem antropologii psychologicznej reprezentowanej przez man. Margaret Mead, terminologii, postawy etnocentrycznej badaczy, także z powodu wątpliwych pod względem
Ruth Benedict i Franza Boasa. Szczegółowo opisała to podejście RB we „Wzorach kultury": rzetelności informatorów (badania w rezerwatach albo wśród osób o wątpliwej konstytucji
przedstawiła trzy modelowe przykłady całkowicie odmiennych kultur funkcjonujących według psychicznej) -dostrzec różnicę między modelem idealnym tworzonym przez badacza w swoim
całkiem odmiennych wzorów: Zuni (apollińska, pełna umiaru, spokojna), Dobu (ukryte prawo umyśle, a rzeczywistością, w jakiej dokonywano badań, istniejącą niezależnie i odmiennie od
siły, pełna agresji, podejrzliwości) i Kwakiutlów (transowa). owego modelu idealnego -odrzucić etnocentryzm jako zasadę wykrzywiającą podejście do
Integracyjny model kultury: opisany przez RB we „Wzorach kultury" (to chyba drugi przedmiotu badań, negującą ich rzetelność i przekłamującą ich efekt -odrzucić schematyzm
rozdział tej książeczki): kultura postrzegana jest w nim jako samoregulujący się organizm, a założeń badawczych, rację utartych sposobów działania -odrzucić koncepcję społeczeństw
ni tylko zespół cech charakterystycznych - organizm ten czerpie wzory (cechy) z kultury statycznych i niezmiennych (społecznego equilibrium, stanu równowagi społecznej)
sąsiednich, ale tylko te, które służą określonemu celowi danej kultury, czyli podtrzymaniu -uświadomić sobie w pracy badawczej rozdźwięk między statycznym opisem a ciągle
określonego wzoru kultury: jeżeli wzorem kultury Zuni jest umiar, to z kultur sąsiednich ich zmieniającą się rzeczywistością badanych społeczeństw -mieć świadomość, że większość
kultura zaczerpnie tylko te cechy, które podtrzymają i rozwiną ten właśnie wzór kultury, nie dotychczas stosowanych w antropologii pojęć, to określenia abstrakcyjne nie znajdujące
inny! W mieszaninie takich cech powstaje potencjał inny całkiem, niż ten, który tkwi w tych zupełnie odzwierciedlenia w rzeczywistości, tzn. że np. struktura społeczna, to pojęcie
cechach, gdy funkcjonują one oddzielnie - RB porównuje ten mechanizm do prochu abstrakcyjne stworzone przez badacza na swoje potrzeby, bo w społeczności Kurdów nikt z
strzelniczego, którego składniki nie mają takiego potencjału, jak mają go stanowiąc nich nie operuje takim określeniem. Co do szczegółów nadawczych, to głównym novum
połączoną całość. To mieszanie to integracja kultur. wprowadzonym przez EL była jego krytyka teorii pokrewieństwa rodowego polegająca na
Konfiguracjonistyczny model kultury: kultura to konfiguracja wzorów zachowań udowodnieniu przez niego, że poszczególne terminologie stosunków pokrewieństwa pozostają
powiązanych ze sobą w harmonijny sposób. Wzory zachowań to reguły, za pomocą których w ścisłym związku z owymi idealnymi modelami domniemanych struktur społecznych,
przyuczano jednostki do życia w społeczeństwie, czyli mówiąc ogólnie - po prostu proces tworzonych przez badaczy dla potrzeb swych prac naukowych, co nie miało zupełnie
wychowawczy, socjalizacyjny. Innym słowem, kultura to konfiguracja metod wychowawczych. odzwierciedlenia w rzeczywistości plemiennej.
Margaret Mead badała kulturę Samoańczyków, która charakteryzowała się brakiem napięć i
szerokimi indywidualnymi swobodami zachowań. MM dokonywała licznych i gruntownych
analiz i porównań różnych sposobów socjalizacji w rozmaitych kulturach, a na ich podstawie
twierdziła, że proces socjalizacji jest podstawowym czynnikiem kształtowania kultury, a w
efekcie także - przyczyną zróżnicowania kultur świata. Wyróżniła także trzy typy kultur pod
względem przekazu informacji miedzy pokoleniami: postfiguratywne (dzieci bezkonfliktowo
uczą się kultury od starszych, kultury plemienne), kofiguratywne (przekaz informacji
następuje między rówieśnikami - w przypadku dzieci wyłącznie za aprobatą starszych,
kultury współczesne), prefiguratywne (dorośli musza uczyć się od dzieci, kultury przyszłości).
9. Freudyzm w amerykańskiej antropologii psychologicznej - G.Rohejm A.Kardiner.
Stanowisko indywidualistyczne i mentalistyczne. Freudowska teoria ewolucji kultury.
Antropologia psychoanalityczna. Badania kultury Komanczów i Alorczyków.
Stanowisko indywidualistyczne to postawa badawcza, której zasadniczą cechą są
indywidualne preferencje badacza, wynikające wyłącznie z jego pragnień i nie uwzględniające
okoliczności zewnętrznych.
Stanowisko mentalistyczne zakłada subiektywizm, podmiotowość wszystkiego, z czym
mamy do czynienia, jak również możliwość różnych wizji wartościowania: od podejmowania
decyzji na podstawie preferencji osobistych (indywidualizm) do konwencjonalnego
(komunikacyjnego) przyjęcia hipotez, polegających na skuteczności działań poprzednich
(pragmatyzm). Mentalizm nie dąży do obiektywnych wartości, nie poszukuje ich i nie
odnajduje, odnosi jedynie własną skalę wartości do skali wartości innej osoby.
Freudyzm istniał w myśli naukowej w latach 30-tych (do lat 60-tych) XXw. (ale aktualny
jest
też obecnie), wynikał z ogólnej tendencji w antropologii, mianowicie traktowania
społeczeństwa jako zbioru jednostek, a kultury jako najpopularniejszego sposobu reagowania
tych jednostek. Freudyzm skupił uwagę antropologii na jednostce, jej psychice, osobowości.
Wyjaśnień różnic kulturowych, konkretnych zachowań i postaw członków danych kultur,
poszukuje się w psychice jej członków, w ich frustracjach, niepokojach, lękach i
kompleksach. Uważano, że znając je wszystkie można poznać powody różnic kulturowych.
Freudyści przyrównywali rozwój jednostki do rozwoju kultury - od stadium niemowlęctwa,
poprzez dorastanie, aż po dorosłość. Twierdzili, że kultura jest przeciwna jednostce w tym
sensie, że ma za zadanie tłumić jego naturalne (negatywne) skłonności. Dlatego tak wielką
uwagę przykładano do procesu wychowania dziecka, a wszelkie zachowania i cechy
charakteru dorosłych - przede wszystkim te nieuświadomione -tłumaczono wydarzeniami z
wczesnego dzieciństwa. Freudyzm zwrócił uwagę właśnie na rolę nieświadomości, instynktu
seksualnego oraz wczesnego dzieciństwa w sposobie tłumaczenia symboli i zachowań
ludzkich, a więc i rozumienia badanych kultur. Geza Roheim (antropolog węgierski) w latach
30-tych XXw. badał rolę nieświadomości u Aborygenów, także w Melanezji, USA i Somalii
podkreślał znaczenie kompleksu Edypa, jako źródła wszystkich zjawisk kulturowych.
Przypisywał mu rolę archetypu kultury. Analizował sny i zabawy dziecięce i na tej podstawie
rozbudował swoją ontogenetyczną teorię kultury: różnice kulturowe wynikają z odmienności
różnego rodzaju traumatycznych przeżyć doznawanych przez członków danej kultury w
okresie swojego dzieciństwa, mających późniejsze odzwierciedlenie w cechach charakteru i
rodzajach instytucji kulturowych.
Abraham Kardiner to amerykański psychoanalityk, z którym współpracował Ralph Linton
dostarczał on Kardinerowi przedmiotu badań, Kardiner stworzył funkcjonalistyczny model
kultury starał się przez niego wyjaśnić funkcje kultury. Odrzucił freudyzm, rolę kompleksu
Edypa i innych kompleksów typowych dla danej kultury, a nieznanych innej. Twierdził, że
odmienne metody wychowawcze charakterystyczne dla danej kultury tworzą odmienne typy
osobowości, których nie da się porównać w skali świata. Jednak podkreślał wagę badań
osobowości jako głównego etapu badań kultury. Sposoby ludzkiego zachowania podzielił na
dwie grupy i nazwał je instytucjami: instytucie pierwotne to te, które kształtują się we
wczesnym dzieciństwie i służą do tłumienia pierwotnych popędów ludzkich, instytucje
wtórne to te, które powstają w wyniku procesów socjalizacji, działania określonych
systemów kultury, np. religii, rytuałów, mitologii itd.