Ekonomia e kosoves dhe be s kapitulli 9

1. Adriatik Hoxha, PhD 1
© Baldwin & Wyplosz 2006
Ekonomia e KS dhe
BE
© Baldwin & Wyplosz 2006
Kapitulli 9
Politika e
Përbashkët e
Bujqësisë
© Baldwin & Wyplosz 2006
CAP
• Është një politikë shumë komplekse, dhe
shumë e shtrejtë.
• Shumë e vështirrë për tu kuptuar, nëse më
parë nuk shikohet se si është zhvilluar ajo.
• CAP ka filluar thjeshtë si një politikë e
mbështetjes së çmimeve në vitin 1962.
• EU ishte një neto importues i shumicës së
ushqimit, ashtu që mundi ta mbështes
çmimin përmes tarrifës.
– Teknikisht njihet si një ‘tarrifë variabile’.
© Baldwin & Wyplosz 2006
Mbështetja e thjeshtë e çmimit me tarrifë
Q
çmimi
Oferta
Vendore
Kërkesa
Vendore
Zf Cf
Çmimi minimal
Pw
Z C
Q
çmimi
Oferta
Vendore
Kërkesa
Vendore
Zf Cf
Çmimi minimal
(Pw+T, or
Pw’+T’)
Pw
Pw’
T’ T
Z C
Importet
(me çmim
minimal)
Importet (pa çmimin minimal)
BA
C1 C2
pss

2. Adriatik Hoxha, PhD 2
© Baldwin & Wyplosz 2006
Interpretimi i tatimit mbi ushqim
• Çmimi minimal i mbështetur nga
tarrifat është si të gjitha në një
paketë, e përbërë prej masave më të
thjeshta politike.
– (i) tregtia e lirë (në prezencë të)
– (ii) një takse mbi konsum të barabartë me
T, dhe
– (iii) një subvencioni për prodhim të
barabartë me T.
• Çmimi, sasia, të hyrat dhe efektet e
mirëqenies janë identike.
• Kjo është e mprehtë:
– E bën të qartë se konsumatorët janë ata
që do të duhet të paguajnë për një çmim
minimal të mbështetur me një taksë
variabile.
– Një pjesë e asaj që ata e paguajnë shkon
për fermerët vendor (fusha A),
– Një pjesë shkon për buxhetin e EU (fusha
B),
– Një pjesë humbet (fusha C1 e C2).
Q
çmimi
Oferta
Vendore
Kërkesa
Vendore
Zf Cf
Çmimi minimal
Pw
Z C
BA
C1 C2
© Baldwin & Wyplosz 2006
Shpërndarja sipas madhësisë
së fermës më 1987
Madhësia e
klasës së
fermës
(hektarë)
Numri i
fermave
(milion)
Numri i
fermave si
pjesë e totalit
Pjesa e tokës
bujqësore të
EU12 në
madhësinë e
klasës
Madhësia
mesatare e
fermës
(hektarë)
1 deri 5 3.411 49.2% 7.1% 2.4
5 deri 10 1.163 16.8% 7.1% 7.0
10 deri 20 0.936 13.5% 11.5% 14.1
20 deri 50 0.946 13.7% 25.7% 31.2
mbi 50 0.473 6.8% 48.6% 117.6
Totali 6.929 100% 115 (mil.ha) 16.5
• Ka një pronësi shumë të shtrembëruar (asimetrike):
– 7% e farmerëve më të mëdhenjë kanë poseduar ½ të tokës.
– 50% e farmerëve më të vegjël kanë poseduar vetëm 7% të tokës.
© Baldwin & Wyplosz 2006
Q
çmimi
Lakorja e ofertës së
fermës familjare
Q
çmimi
Lakorja totale e
ofertës
Q
çmimi
Lakorja e ofertës e
fermës komerciale
Pw
Pw+T
Avogël Amadhe
Atotale
Zvogël Zmadhe Ztotali
B
© Baldwin & Wyplosz 2006
Problemet e CAP
• #1 Problemi: problemi i ofertës.
• Përparimi i arritur nga revolucioni
teknologjik i ‘gjelbërt’, oferta ↑
– Çmimet e larta të garantuara kanë inkurajuar
investimin dhe adaptimin.
– Outputi rritet më shpejtë se sa konsumi.

3. Adriatik Hoxha, PhD 3
© Baldwin & Wyplosz 2006
Q
çmimi
ZfCf
Çmimi
minimal
Pw
S’
Oferta
Vendore
Kërkesa
Vendore
Blerja nga
EU
Q
çmimi
Çmimi
minimal
BA
C1 C2
S1
Kërkesa
Vendore
S2 S4
S3
p1
ss
p3
ss
p2
ss
p4
ss
a b c d e
© Baldwin & Wyplosz 2006
Trajtimi i problemit të mbi-ofrimit
• EU kalon prej neto importuesit të ushqimit në neto
eksportues të ushqimit.
-20000
0
20000
40000
60000
80000
100000
120000
1961
1966
1971
1976
1981
1986
1991
1996
2001
-1
0
1
2
3
4
5
6
7
Production (1,000 tons) Export-Imports (1,000 tons)
Area Harvested (1,000 ha.) Yield (tons/ha.), right scale
-40 -20 0 20 40 60
Wheat
Sugar
Beef
Pork
Poultry
Butter
Cheese
1967-70
1996-99
© Baldwin & Wyplosz 2006
Trajtimi i problemeve: ndikimi në tregun
botëror
• Mbrojtja e importit është e
pamjaftueshme për
mbështetjen e çmimeve.
• CAP është bërë blerësi
kryesor i ushqimit.
– Një pjesë e këtij hidhet në
tregun botërorë.
• Mbrojtja dhe dumpingu nga
CAP i ulin çmimet në tregjet
botërore.
– Kjo dëmton eksportuesit që
nuk janë të EU.
World
imports
price
pwo
pw’
pw”
MD (no CAP)
MD (CAP)
MS (no
dumping)
MS (with
dumping)
X” X’ Xo
© Baldwin & Wyplosz 2006
Trajtimi i problemeve: Buxheti
• Blerja, ruajtja ose dumpingu i ushqimit bëhen gjitnjë e më
të shtrenjtë
€0.0
€1.0
€2.0
€3.0
€4.0
€5.0
€6.0
€7.0
€8.0
€9.0
€10.0
1961
1964
1967
1970
1973
1976
Millioneuros
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Total CAP cost (mill.euros)
CAP's budget share (right scale)
€10
€15
€20
€25
€30
€35
€40
€45
1979
1982
1985
1988
1991
1994
1997
2000
Millioneuros
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Total CAP cost (mill.euros)
CAP's budget share (right scale)

4. Adriatik Hoxha, PhD 4
© Baldwin & Wyplosz 2006
Problemet e tjera me CAP
• #2 Problemi: problemi i të hyrave të fermës.
– Problemi i përgjithshëm, është se kërkesa joelastike nënkupton se të hyrat totale të sektorit
të bujqësisë bien me çmime, kështu që ose të hyrat e farmerit mesatar duhet të bien, ose
duhet të bie numri i farmerëve mesatar.
• Në EU: të hyrat mesatare të fermës do të dështojnë që të qëndrojnë në atë nivel
përkundër mbrojtjes së madhe dhe kostos së buxhetit.
– Shumica e parasë shkon tek fermerët e mëdhenjë të cilat nuk kanë nevojë për ato:
• CAP i bën të pasur disa fermerë/pronarë të tokave.
• Fermerët mesatar (dmth. të vegjël) i mban në kufirin e bankrotimit.
– Fermerët vazhdojnë që të dalin nga bujqësia (rreth 2% për vit për katër dekadave të fundit).
-60%
-40%
-20%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
1 to 5 5 to 10 10 to 20 20 to 50 over 50 All farms
Change in number of EU10
farms, 1970-1987
© Baldwin & Wyplosz 2006
Problemet e tjera me CAP
• Fermat fabrikë:
– Ndotja,
– Mirëqenia e kafshëve,
– Nostalgjia.
• Është një gjë e keqe për imazhin prandaj edhe
ka mbështetje publike për CAP.
© Baldwin & Wyplosz 2006
Reformat e CAP
• Tentimet për kontrollin e ofertës:
– Vitet 1980, eksperimentimi me kontrolle të ofertës ad hoc & dhe
me struktura komplekse që të dekurajohet prodhimi.
– Në përgjithësi kanë dështuar; progresi teknologjik & çmimet e
larta të garantuara i kanë përshkuar kontrollet e ofertës.
• 1992: Reforma e MacSharry:
– Idea bazë: ZVOGËLIMI I ÇMIMEVE mbështet nivelin e çmimeve
afër nivelit të çmimit botëror & KOMPENSON fermerët me pagesa
direkte.
– Ka qenë esencial që të kompletohet Rundi i Uruguajit.
– Ka punuar mirë.
• Reformat e Qershorit 2003; kanë qenë esecncial3 për
Rundin e Doha.
– Implementimi 2004-2007.
– Ka qenë në frymë të reformës së MacSharry.
© Baldwin & Wyplosz 2006
Vlerësimi i CAP të sotshëm
• Problemet e ofertës dhe “malet” me ushqim.
– Figura e majtë: lëkundje masive kah pagesat direkte.
– Zbritja e çmimit ka reduktuar blerjen e ushqimit nga EU-ja. Figura e
djathtë tregon rënien signifikante në depozitimin e ushqimit.
– Gjithashtu edhe dumpingu i EU në ushqim në tregjet botërore ka rënë.
€0
€5
€10
€15
€20
€25
€30
€35
€40
€45
1991 2001
Billioneuros
Market supports
Direct payments
0
4,000
8,000
12,000
16,000
20,000
1990
1992
1994
1996
1998
2000
2002
1,000tonnes
0
500
1,000
1,000tonnes
Wheat Coarse grains
Beef (right scale) Dairy (right scale)

5. Adriatik Hoxha, PhD 5
© Baldwin & Wyplosz 2006
Të hyrat e fermave & jobarazia
e mbështetjes së CAP
• Ende shumica e mbështetjes së CAP të reformuar (post
MacSharry) shkon tek të mëdhenjtë, fermerët e pasur.
– Pagesat që kanë qëllim të kompensojnë, kështu qw jobarazia
vazhdon.
• Gjysma e pagesave shkon tek 5% e fermave më të
mëdha.
• Gjysma e fermave më të vogla marrin vetëm 4% të
pagesave.
• Studimet e kohëve të fundit tregojnë se vetëm gjysma e
këtyre pagesave shkojnë tek fermerët.
– Pjesa tjetër shkon tek pronarët e tokës jo-fermerë dhe furnizuesit
e inputeve (farërat, fertilizatorët, agro-kemikalett, etj.).
– Shikoni: “Kush i Financon Pagesat e CAP të Mbretëreshës?”
– http://shop.ceps.be/BookDetail.php?item_id=1285
© Baldwin & Wyplosz 2006
CAP mbështet padrejtësinë
Madhësia e klasës
Pagesa për
fermë
% e
fermave të
EU15 në
madhësinë
e klasës
Numri i
fermave në
madhësinë
e klasës
% e
pagesave të
EU15
payments
sipas
madhësisë
së klasës
% kumulative
e buxhetit
(prej më të
madhit deri
te më i vogli)
% kumulative
e fermave
(prej më të
madhes deri
te më e
vogla)
0 to 1.25 €405 53.76% 2,397,630 4.3% 100.0% 99.97%
1.25 to 2 €1,593 8.54% 380,800 2.7% 95.7% 46.21%
2 to 5 €3,296 16.30% 726,730 10.7% 93.0% 37.67%
5 to 10 €7,128 9.17% 409,080 13.0% 82.2% 21.37%
10 to 20 €13,989 6.81% 303,500 19.0% 69.2% 12.20%
20 to 50 €30,098 4.13% 184,100 24.8% 50.2% 5.39%
50 to 100 €67,095 0.94% 41,700 12.5% 25.4% 1.27%
100 to 200 €133,689 0.24% 10,720 6.4% 12.9% 0.33%
200 to 300 €241,157 0.05% 2,130 2.3% 6.5% 0.09%
300 to 500 €376,534 0.03% 1,270 2.1% 4.2% 0.04%
over 500 €768,333 0.01% 610 2.1% 2.1% 0.01%
Average,All farms €5,015
© Baldwin & Wyplosz 2006
Sfidat e ardhshme
• Rundi i Doha:
– Kompletimi i bisedimeve të WTO mund të kërkojë
reforma më të thella të CAP.
• Zgjerimi Lindor:
– Numri i fermave do të rritet.
– Toka bujqësore do të rritet prej 130 milion hektarë
në 170 milion.
© Baldwin & Wyplosz 2006
Anëtarët e rinjë të EU: Fakte mbi fermat