Technik.teleinformatyk 312[02] o1.01_u

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
1
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Paweł Krawczak
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
312[02].O1.01
Poradnik dla ucznia

2
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom
2007
Recenzenci: prof. PŁ dr hab. inż.
Krzysztof Pacholski doc. dr inż.
Stanisław Derlecki
Opracowanie redakcyjne: mgr
inż. Ryszard Zankowski
Konsultacja:
mgr Małgorzata Sienna
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 312[02].O1.01
„Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik
teleinformatyk.

3
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 4
2. Wymagania wstępne 6
3. Cele kształcenia 7
4. Materiał nauczania 8
4.1. Prawna ochrona pracy. Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy 8
4.1.1. Materiał nauczania 8
4.1.2. Pytania sprawdzające 11
4.1.3. Ćwiczenia 11
4.1.4. Sprawdzian postępów 12
4.2. Czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne dla zdrowia człowieka
występujące w procesie pracy 13
4.3. Zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.
Bezpieczeństwo pracy z urządzeniami elektrycznymi i komputerowymi 19
4.4. Środki ochrony indywidualnej i zbiorowej. Środki ochrony
przeciwporażeniowej 27

4
4.5. Zasady postępowania w razie wypadku, awarii urządzenia oraz zagrożenia
pożarem lub wybuchem 34
4.6. Pierwsza pomoc w wypadkach przy pracy 42
4.7. Zasady ochrony środowiska na stanowisku pracy 48
4.8. Bezpieczeństwo i ergonomia w kształtowaniu warunków pracy 52
5. Sprawdzian osiągnięć 58
6. Literatura 64

5
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o przestrzeganiu przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. W
poradniku zamieszczono:
– wymagania wstępne określające umiejętności, jakie powinieneś posiadać, abyś mógł bez
problemów rozpocząć pracę z poradnikiem,
– cele kształcenia czyli wykaz umiejętności, jakie opanujesz w wyniku kształcenia w ramach
tej jednostki modułowej,
– materiał nauczania, czyli wiadomości teoretyczne konieczne do opanowania treści
jednostki modułowej,
– zestaw pytań sprawdzających, abyś mógł sprawdzić czy opanowałeś już materiał
nauczania,
– ćwiczenia zawierające polecenia, sposób wykonania oraz wyposażenie stanowiska pracy,
które pozwolą Ci ukształtować określone umiejętności praktyczne,
– sprawdzian postępów pozwalający sprawdzić Twój poziom wiedzy po wykonaniu
ćwiczeń,
– sprawdzian osiągnięć opracowany w postaci testu, który umożliwi Ci sprawdzenie Twoich
wiadomości i umiejętności opanowanych podczas realizacji programu danej jednostki
modułowej,
– literaturę związaną z programem jednostki modułowej umożliwiającą pogłębienie Twej
wiedzy z zakresu programu tej jednostki.
Materiał nauczania został podzielony na osiem części. W pierwszej części znajdziesz
informacje związane z prawną ochroną pracy. W części drugiej zawarte zostały podstawowe
pojęcia związane z czynnikami szkodliwymi dla zdrowia, uciążliwymi i niebezpiecznymi
występującymi w procesie pracy. Informacje na temat zasad kształtowania bezpiecznych i
higienicznych warunków pracy zawarte zostały w rozdziale trzecim. Czwarty rozdział opisuje
środki ochrony indywidualnej i zbiorowej oraz środki ochrony przeciwporażeniowej. W piątym
rozdziale zawarto materiał nauczania poświęcony zagrożeniom pożarowym oraz postępowaniu
w razie wypadku, awarii urządzenia oraz zagrożenia pożarem lub wybuchem. Szósty rozdział
zawiera informację na temat pierwszej pomocy w wypadkach przy pracy. Zasady ochrony
środowiska na stanowisku pracy zostały opisane w rozdziale siódmym materiału nauczania.

6
Rozdział ósmy zawiera informacje na temat bezpieczeństwa i ergonomii w kształtowaniu
warunków pracy.
322[18].O1.01
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
oraz ochrony środowiska
312[02].O1.03
Badanie obwodów
prądu stałego
312[02].O1
Podstawy mechaniki
i elektrotechniki
312[02].O1.02
Projektowanie i wykonywanie
konstrukcji mechanicznych
312[02].O1.04
Badanie obwodów prądu
przemiennego
312[02].O1.05
Eksploatowanie instalacji
elektrycznych

7
Schemat układu jednostek modułowych
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− komunikować się i pracować w zespole,
− dokonywać oceny swoich umiejętności,
− korzystać z różnych źródeł informacji,
− wyszukiwać, selekcjonować, porządkować, przetwarzać i przechowywać informacje
niezbędne do wykonywania zadań zawodowych,
− analizować treść zadania, dobierać metody i plan rozwiązania,
− uzasadniać działanie na podstawie określonej teorii, planować czynności,
− interpretować wyniki doświadczeń i dokonywać uogólnień,
− samodzielnie podejmować decyzje,
− identyfikować podstawowe funkcje organizmu
człowieka, − charakteryzować zjawiska biologiczne,
− identyfikować elementy anatomii człowieka.
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− określić podstawowe obowiązki pracodawcy i pracownika w zakresie bezpieczeństwa i
higieny pracy,
− wskazać konsekwencje naruszenia przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy podczas
wykonywania zadań zawodowych,

8
− rozpoznać zagrożenia dla zdrowia lub życia występujące w środowisku pracy oraz wskazać
sposoby ich usunięcia,
− wskazać skutki oddziaływania prądu elektrycznego oraz drgań mechanicznych na organizm
ludzki,
− zastosować zasady bezpiecznej pracy z urządzeniami elektrycznymi, komputerowymi i
emitującymi pole elektromagnetyczne,
− dobrać środki ochrony indywidualnej do wykonywanych prac,
− zareagować zgodnie z instrukcją przeciwpożarową w przypadku zagrożenia pożarowego,
− zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze zgodnie z zasadami ochrony
przeciwpożarowej,
− udzielić pierwszej pomocy osobie poszkodowanej, zagrożonej utratą zdrowia lub życia,
− zawiadomić odpowiednie służby ratownicze w razie wypadku lub pożaru,
− zastosować zasady ochrony środowiska,
− rozróżnić materiały stosowane do ponownego przetwarzania, −
zorganizować bezpieczne i ergonomiczne stanowisko pracy, −
zadbać o estetykę stanowiska pracy.
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Prawna ochrona pracy. Zasady bezpieczeństwa i higieny
pracy
4.1.1. Materiał nauczania
Przepisy bhp to zapisane w aktach prawnych (Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej,
umowy międzynarodowe, ustawy i rozporządzenia) reguły postępowania dotyczące
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Trzon bazy prawnej dotyczącej przepisów bhp obowiązujących w krajach Unii
Europejskiej stanowi natomiast tak zwana dyrektywa nowego podejścia tj:
− dyrektywa maszynowa nr 98/37/EWG,
− dyrektywa o ogólnym bezpieczeństwie wyrobu nr 92/59/EWG.
Dyrektywy nowego podejścia to przepisy ujmujące podstawowe wymagania dla
określonych grup wyrobów (maszyn i urządzeń technicznych). Pod tą nazwą aktualnie ujęto
wymagania podstawowe dla 21 grup wyrobów, które w krajach UE wymagają oznaczenia
symbolem CE.

9
Najważniejszym polskim aktem prawnym, regulującym m.in. kwestie bezpieczeństwa i
higieny pracy jest Kodeks Pracy. Instytucjami powołanymi do nadzoru i kontroli przestrzegania
prawa pracy oraz przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy a także warunków
środowiska pracy są przede wszystkim: Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) oraz Państwowa
Inspekcja Sanitarna. Podstawowe prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy regulują przepisy zawarte w Kodeksie Pracy, a w szczególności
dział dziesiąty – Bezpieczeństwo i higiena pracy.
Podstawowe zasady prawa pracy:
− każdy ma prawo do swobodnie wybranej pracy,
− minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę określa państwo,
− nawiązanie stosunku pracy oraz ustalenie warunków pracy i płacy wymaga zgodnego
oświadczenia woli pracodawcy i pracownika,
− pracodawca jest obowiązany szanować godność i inne dobra pracownika,
− jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu jest niedopuszczalna.
Podstawowe prawa pracownika:
− prawo do godziwego wynagrodzenia za pracę,
− prawo do wypoczynku,
− prawo do tworzenia organizacji i przystępowania do nich,
− prawo do powstrzymania się od wykonywanej pracy w przypadku, gdy warunki pracy nie
odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie
zagrożenie dla życia lub zdrowia pracownika bądź innych osób (zachowując przy tym
prawo do wynagrodzenia).
Podstawowe obowiązki pracodawcy:
1. Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie
pracy.
2. Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie
bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu
osiągnięć nauki i techniki. W szczególności pracodawca jest obowiązany:
− organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
− zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i
higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować
wykonanie tych poleceń,
− zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez
organy nadzoru nad warunkami pracy,
− zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.
3. Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są obowiązani znać, w zakresie
niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków, przepisy o ochronie pracy,
w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.
4. W razie gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni
przez różnych pracodawców, pracodawcy ci mają obowiązek:
− współpracować ze sobą,
− wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy
wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu,
− ustalić zasady współdziałania uwzględniające sposoby postępowania w przypadku
wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników.

10
5. Pracodawca rozpoczynający działalność jest obowiązany, w terminie 30 dni od dnia
rozpoczęcia tej działalności, zawiadomić na piśmie właściwego inspektora pracy i
właściwego państwowego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju i zakresie
prowadzonej działalności.
Prawa i obowiązki pracownika:
1. W razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i
stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo, gdy
wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom,
pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym
niezwłocznie przełożonego.
2. Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, pracownik ma
prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.
3. Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia
pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.
4. Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od
wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku,
gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza
zagrożenie dla innych osób.
5. Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym
obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany:
− znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i
instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom
sprawdzającym,
− wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek
przełożonych,
− dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w
miejscu pracy,
− stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony
indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,
− poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom
lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,
− niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo
zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne
osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,
− współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Osoba kierująca pracownikami jest obowiązana:
1. Organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy,
2. Dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z
przeznaczeniem,
3. Organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie
pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami
związanymi z warunkami środowiska pracy,
4. Dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a
także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem,

11
5. Egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i
higieny pracy,
6. Zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę
zdrowotną nad pracownikami.
Zasady bhp nie zostały określone w żadnym akcie prawnym. Zasady bhp to pewne,
wypracowane przez praktykę reguły postępowania, których stosowanie ma zwiększyć
bezpieczeństwo i higienę pracy pracowników, a w sytuacjach nieuregulowanych przepisami
bhp w ogóle je zapewnić. Zasady bhp wynikają z:
− doświadczenia życiowego i zawodowego,
− wiedzy technicznej,
− najnowszych zdobyczy nauki.
Mogą one wynikać na przykład z poleceń przełożonego, nakazu inspektora pracy czy
zaleceń innych organów nadzoru nad warunkami pracy, porad pracowników służby bhp,
społecznego inspektora pracy lub eksperta w określonej dziedzinie. Mogą wreszcie wynikać z
instrukcji bhp, obsługi maszyn, urządzeń czy obsługi określonych procesów technologicznych.
Zasady bhp stosuje się zawsze, gdy dana kwestia nie została w ogóle uregulowana
przepisami bhp. Ponadto przepisy bhp wprowadzają pewne standardy typowe w zakresie
ochrony zdrowia i życia pracowników, a w sytuacjach nietypowych, w celu zapewnienia
bezpieczeństwa osobom biorącym udział w procesach pracy, może się okazać konieczne
stosowanie zasad bhp, gdyż samo stosowanie wymogów wprowadzonych przepisami bhp może
okazać się niewystarczające.
Każdy pracownik może ponieść negatywne konsekwencje naruszenia zasad bhp bowiem
przestrzeganie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym
obowiązkiem pracownika. Pracownikowi może zostać wymierzona kara porządkowa
(upomnienie, nagana, kara pieniężna).
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Gdzie odnajdziesz reguły postępowania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy?
2. Jakie instytucje są powołane do kontroli przestrzegania prawa pracy oraz przepisów i zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy?
3. Jakie są podstawowe prawa pracownika w zakresie bhp?
4. Jakie są podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bhp?
5. Jakie są podstawowe obowiązki pracownika w zakresie bhp?
6. Do czego jest zobowiązana osoba kierująca pracownikami?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wyobraź sobie, że podejmujesz pierwszą pracę w dużej firmie komputerowej na
stanowisku teleinformatyk. Określ swoje podstawowe prawa i obowiązki w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy na podstawie Kodeksu Pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

12
1) dobrać partnerów do pracy w grupie (3 lub 4 osoby w grupie),
2) zapoznać się z właściwym fragmentem Kodeksy Pracy,
3) zastanowić się, jakie są twoje podstawowe prawa i obowiązki w zakresie bezpieczeństwa
i higieny pracy
4) wpisać wszystkie pomysły na kartce (burza mózgów – nie krytykując żadnego z pomysłów
Twoich koleżanek/kolegów),
5) uporządkować zapisane pomysły – odrzucić ewentualnie nierealne lub budzące
wątpliwości członków grupy,
6) zaprezentować efekty pracy na forum grupy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− Kodeks Pracy,
− wybrane rozporządzenia,
− duże arkusze papieru,
− mazaki,
− tablica flip–chart.
Ćwiczenie 2
Wyobraź sobie, że jesteś zatrudniony w firmie usługowej na stanowisku instalator sieci
komputerowych W trakcie swojej pracy odkrywasz rażące zaniedbania w przestrzeganiu
przepisów BHP. Co możesz i powinieneś zrobić w myśl przepisów o ochronie pracy?
2) zastanowić się, jakie musisz podjąć czynności organizacyjne i wpisać wszystkie pomysły
na kartce (burza mózgów – nie krytykując żadnego z pomysłów Twoich
koleżanek/kolegów),
3) zgromadzić w podręcznej biblioteczce niezbędne akty prawne (byś mógł w razie potrzeby
powołać się na konkretne zapisy),
− Kodeks Pracy,
− wybrane rozporządzenia,
− mazaki,
− tablica flip–
chart.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:

13
Tak Nie
1) wymienić podstawowe akty prawne dotyczące bezpieczeństwa i higieny
pracy?
2) wymienić instytucje powołane do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy
oraz przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy? 3) określić
podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bhp?
4) określić podstawowe obowiązki pracownika w zakresie bhp? 5) wymienić prawa
pracownika w zakresie bhp?
4.2. Czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne dla zdrowia
człowieka występujące w procesie pracy
Wykonywaniu pracy towarzyszą z reguły niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe dla zdrowia
czynniki. Obowiązkiem pracodawcy jest podejmowanie działań, zwłaszcza technicznych i
organizacyjnych, likwidujących lub ograniczających powodowane przez te czynniki zagrożenia
zawodowe. Umiejętność rozpoznawania i identyfikowania zagrożeń decyduje o tym, czy
człowiek w porę będzie mógł zareagować w określonych okolicznościach zagrażających życiu
lub zdrowiu a przez to uniknąć wypadku bądź ograniczyć jego skutki urazowe. Czynniki
zagrożenia, w aspekcie ich natury i zgodnie z obowiązującą w normach klasyfikacją dzieli się
na:
− czynniki fizyczne,
− czynniki chemiczne,
− czynniki biologiczne,
− czynniki psychospołeczne (w tym organizacyjne).
Z punktu widzenia oddziaływania tych czynników na organizm człowieka dzieli się je na:
− czynniki niebezpieczne (zagrażające życiu) – czynniki, których oddziaływanie może
prowadzić do urazu lub innego istotnego natychmiastowego pogorszenia stanu zdrowia
człowieka bądź do zejścia śmiertelnego,
− czynniki szkodliwe (zagrażające zdrowiu) – czynniki, których oddziaływanie może
prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia człowieka,
− czynniki uciążliwe – czynniki, które nie stanowią zagrożenia dla życia lub zdrowia
człowieka, ale utrudniają pracę lub przyczyniają się w inny istotny sposób do obniżenia
jego zdolności do wykonywania pracy bądź też wpływają na zmniejszenie wydajności.

14
Każdy z wymienionych wyżej rodzajów czynników charakteryzuje się innym stopniem
oddziaływania na pracowników, różne mogą też być jego konsekwencje. Praca w warunkach
ekspozycji na oddziaływanie wymienionych czynników stwarza możliwość wystąpienia
niekorzystnych skutków dla zdrowia i życia człowieka. Prawdopodobieństwo i zakres
wystąpienia tych następstw określane jest jako ryzyko zawodowe. Ryzyko zawodowe,
związane z wykonywaną pracą wynika z narażenia pracownika na działanie czynników
niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych występujących na stanowisku pracy.
W ramach czynników uznawanych za niebezpieczne wyróżnić można m.in. czynniki
mechaniczne (np. spadające lub wysypujące się materiały, przebywanie pracownika na
wysokości, śliskie nierówne powierzchnie, pozostające w ruchu lub transportowane maszyny
lub ich części) a także działanie prądu elektrycznego.
Czynniki mechaniczne stanowią najszerszą grupę czynników występujących w środowisku
pracy o charakterze niebezpiecznym. Zagrożenia mechaniczne to wszelkie oddziaływania na
człowieka czynników fizycznych, które mogą być przyczyną urazów powodowanych
mechanicznym działaniem części maszyn, narzędzi, przedmiotów obrabianych lub
wyrzucanych materiałów stałych bądź płynnych. Niebezpieczne czynniki mechaniczne można
podzielić na następujące grupy:
− przemieszczające się maszyny oraz transportowane przedmioty,
− elementy ruchome,
− elementy ostre, wystające, chropowate,
− elementy spadające,
− płyny pod ciśnieniem,
− śliskie, nierówne powierzchnie,
− ograniczone przestrzenie (dojścia, przejścia, dostępy),
− położenie stanowiska pracy w odniesieniu do podłoża (praca na wysokości oraz w
zagłębieniach) – położenie stanowiska pracy na wysokości, jest jednym z najczęstszym
czynników sprzyjających wypadkom o charakterze śmiertelnych, − inne, np. powierzchnie
gorące lub zimne, żrące substancje.
Do głównych zagrożeń związanych z działaniem prądu elektrycznego w miejscu pracy
należą porażenia, zagrożenie pożarowe oraz zagrożenie wybuchem. Powszechne stosowanie
urządzeń zasilanych energią elektryczną niesie ze sobą różnego rodzaju zagrożenia zarówno
dla człowieka jak i jego środowiska. Są to:
− porażenia oraz oparzenia prądem i łukiem elektrycznym,
− zagrożenia pożarowe,
− zagrożenia wybuchem,
− zagrożenia od elektryczności statycznej,
− zjawiska związane z wyładowaniami atmosferycznymi.
Zagrożeń tych nie można uniknąć, ale można i trzeba zmniejszać zarówno ryzyko ich
występowania, jak i skutki wypadków elektrycznych. Prąd przemienny o częstotliwości 50 Hz
i napięciu 400/230 V jest najbardziej rozpowszechnionym środkiem przenoszenia energii
elektrycznej. Z tego powodu większość porażeń i oparzeń ludzi prądem elektrycznym,
nazywanych wypadkami elektrycznymi, występuje przy styczności człowieka z urządzeniami
elektroenergetycznymi prądu przemiennego, przy czym najczęstsze są rażenia na drodze ręka
– nogi lub ręka – ręka. Ponadto prąd przemienny o częstotliwości od 15 do 100 Hz powoduje
najgroźniejsze dla życia reakcje organizmu. Działanie prądu elektrycznego na organizm ludzki

15
może być pośrednie lub bezpośrednie. Działanie pośrednie, powstające bez przepływu prądu
przez ciało człowieka, powoduje takie urazy, jak:
− oparzenia ciała wskutek pożarów wywołanych zwarciem elektrycznym lub spowodowane
dotknięciem do nagrzanych elementów,
− groźne dla życia oparzenia ciała łukiem elektrycznym, a także metalizacja skóry
spowodowana osadzaniem się roztopionych cząstek metalu,
− uszkodzenia wzroku wskutek dużej jaskrawości łuku elektrycznego,
− uszkodzenia mechaniczne ciała w wyniku upadku z wysokości lub upuszczenia trzymanego
przedmiotu.
Działanie bezpośrednie – porażenie elektryczne wskutek przepływu prądu elektrycznego
przez ciało ludzkie może wywołać wiele zmian fizycznych, chemicznych i biologicznych w
organizmie (a nawet śmierć człowieka) poprzez oddziaływanie na układ nerwowy oraz w
wyniku elektrolizy krwi i płynów fizjologicznych.
Porażenie elektryczne może objawiać się:
− odczuwaniem bólu przy przepływie prądu, kurczami mięśni (skurcz mięśni dłoni może
uniemożliwić samouwolnienie się porażonego),
− zatrzymaniem oddechu, zaburzeniami krążenia krwi,
− zaburzeniami wzroku, słuchu i zmysłu równowagi,
− utratą przytomności,
− migotaniem komór sercowych (fibrylacja) – bardzo groźnym dla życia człowieka, gdyż
zazwyczaj prowadzi ono do zejścia śmiertelnego,
− oparzeniami skóry i wewnętrznych części ciała, do zwęglenia włącznie.
Bezpośrednio po rażeniu prądem, tzn. po przerwaniu przepływu prądu przez organizm
człowieka, może wystąpić wstrząs elektryczny, objawiający się przerażeniem, bladością,
drżeniem ciała lub kończyn, nadmiernym wydzielaniem potu, stanem apatii lub euforii. Może
również wystąpić obrzęk mózgu i utrata przytomności, połączona z zatrzymaniem krążenia
krwi i brakiem oddechu. Skutki te mogą się ujawnić także po pewnym czasie – od kilku minut
do kilku miesięcy.
Do głównych kategorii czynników szkodliwych zaliczyć można czynniki fizyczne (takie
jak hałas, drgania, temperatura, pola elekromagnetyczne) oraz czynniki chemiczne.
Hałasem jest zbiór dźwięków nieprzyjemnych, dokuczliwych i niepożądanych w miejscu
pracy. Hałas emitują różne obiekty i maszyny a także pracujący ludzie. Źródłami hałasu są na
ogół zużywające się części maszyn, zbyt głośno zachowujący się ludzie, wadliwe instalacje,
wadliwie zaprojektowane i zbudowane maszyny. Hałas oddziaływuje przede wszystkim na
narządy słuchu, ale również zakłóca procesy przemiany materii, pracę układu nerwowego i
układu krążenia. W zależności od częstotliwości drgań fali dźwiękowej rozróżnia się cztery
rodzaje hałasu:
− hałas słyszalny o częstotliwości od 16 Hz (herców) do 16 000 Hz,
− hałas infradźwiękowy o częstotliwości f < 16 Hz,
− hałas ultradźwiękowy o częstotliwości od 16 000 Hz do 1010
Hz, −
hałas hiperdźwiękowy o częstotliwości f > 1010
Hz.
Drgania, czyli wibracje są zagrożeniem powszechnie występującym. Źródłem drgań są
ruchome elementy maszyn i urządzeń, silniki i generatory energii elektrycznej oraz
wyposażenie technologiczne. Drgania z miejsc ich powstawania przenoszone są przez podesty,
podłogi, pomosty, platformy oraz siedziska i podłogi na układ mięśniowo – kostny człowieka.
Charakterystycznymi parametrami drgań są ich częstotliwość i amplituda. Szczególnie groźne

16
dla człowieka są częstotliwości niskie od 0,7 do 90 Hz, gdyż mogą pokrywać się z
częstotliwością drgań własnych narządów wewnętrznych organizmu człowieka. Przenoszone
drogą bezpośredniego kontaktu z drgającym źródłem do organizmu człowieka mogą też
wywierać ujemny wpływ na zdrowie pracowników i doprowadzać niejednokrotnie do trwałych
zmian chorobowych.
Sposób i skutki oddziaływania pól elektromagnetycznych, zarówno bezpośrednio na ciało
człowieka jak i na materialne elementy środowiska pracy, zależą od ich częstotliwości i
natężenia. Pola elektromagnetyczne w przeciwieństwie do wielu fizycznych czynników
środowiska, jak np. hałas, nie są z reguły rejestrowane przez zmysły człowieka, dlatego
niemożliwe jest intuicyjne dostosowanie sposobu postępowania człowieka do stopnia
zagrożenia. Pola elektromagnetyczne o różnych częstotliwościach znajdują liczne zastosowania
praktyczne w przemyśle, służbie zdrowia, telekomunikacji i życiu codziennym. Energia pól
elektromagnetycznych absorbowana bezpośrednio w organizmie powoduje powstawanie w
nim elektrycznych prądów indukowanych oraz podgrzewanie tkanek. Może to być przyczyną
niepożądanych efektów biologicznych i w konsekwencji zmian stanu zdrowia (czasowego i
trwałego). Przykładowymi źródłami pola elektromagnetycznego mogą być linie
elektromagnetyczne wysokiego napięcia oraz anteny nadawcze telefonii komórkowej.
Wartości najwyższych dopuszczalnych natężeń fizycznych czynników szkodliwych dla
zdrowia w środowisku pracy są ustalone jako wartość średnia natężenia, którego oddziaływanie
na pracownika w ciągu ośmiogodzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru
czasu pracy, określonego w Kodeksie Pracy, przez jego okres aktywności zawodowej nie
powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego
przyszłych pokoleń.
Do głównych kategorii czynników o charakterze uciążliwym zaliczyć można: −
mikroklimat,
− oświetlenie,
− obciążenie
psychiczne, − obciążenie
statyczne, − wysiłek
fizyczny.
Jednym z czynników kształtujących środowisko pracy i mogącego przyjmować charakter
uciążliwego jest mikroklimat. Elementami mikroklimatu są takie czynniki jak: temperatura,
wilgotność względna powietrza oraz prędkość jego przepływu. Zmiana wartości każdego z tych
czynników posiada istotny wpływ na komfort odczuwany przez człowieka czy też jego
wydajność pracy. Z tego też względu mikroklimat, jest jednym z czynników kształtujących
środowisko pracy, który podlega analizie podczas prowadzonych badań warunków pracy.
Czynniki kształtujące mikroklimat to cechy powietrza:
− temperatura powietrza,
− prędkość ruchu
powietrza, − wilgotność
powietrza.
Odczucia termiczne człowieka w środowisku pracy warunkują ponadto:
− wysiłek fizyczny przy czynnościach wykonywanych,
− czas aklimatyzacji w pomieszczeniu,
− cechy termiczne odzieży roboczej, −
wiek.

17
Najkorzystniejszy jest taki układ czynników warunkujących odczucia cieplne, który
gwarantuje osiągnięcie komfortu termicznego organizmu, a więc stanu, w którym człowiek
czuje się najlepiej. Komfort termiczny to taki stan mikroklimatu, w którym osiągnięta jest
równowaga wymiany ciepła organizmu z otoczeniem.
Oświetlenie stanowiska pracy może stanowić czynnik uciążliwy przyczyniający się do
niewłaściwego obciążenia narządu wzroku. Wystąpić mogą sytuacje, w których dochodzi do
migotania i efektów stroboskopowych, zmian natężenia i równomierności oświetlenia, czy też
olśnienia. Występowanie tego typu zjawisk w znacznym stopniu obniżać może zdolność
koncentracji, a tym samym wpływać na wydajność pracownika. Najkorzystniejszym dla
wzroku jest światło naturalne, słoneczne o barwie zbliżonej do koloru jasnożółtego.
O zagrożeniach występujących w procesie pracy bardzo często informują znaki
bezpieczeństwa i higieny pracy, które reguluje norma: PN–92/N–01256/03 Znaki
bezpieczeństwa.
Tabela 1. Wybrane znaki z grupy znaków ostrzegawczych [12]
Ostrzeżenie przed silnym polem
magnetycznym
Ostrzeżenie przed promieniami
laserowymi
Ostrzeżenie przed substancjami
radioaktywnymi
i promieniowaniem jonizującym
Ostrzeżenie przed porażeniem prądem
elektrycznym
Urządzenie uruchamia się automatycznie

18
1. Jaki znasz rodzaje czynników zagrażających zdrowiu człowieka?
2. Jakie skutki dla organizmu człowieka powoduje działanie prądu elektrycznego?
3. Od czego zależą skutki oddziaływania pól elektromagnetycznych?
4. Jakie mogą być skutki niewłaściwego oświetlenia?
5. Jaki wpływ na organizm człowieka ma hałas?
6. Drgania o jakiej częstotliwości są najbardziej groźne dla człowieka?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zidentyfikuj czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne dla zdrowia, jakie mogą
wystąpić w pracy na stanowisku teleinformatyk.

19
2) zastanowić się jakie czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne dla zdrowia mogą
wystąpić w pracy teleinformatyka,
4) uporządkować zapisane pomysły w grupy według kryterium rodzaju zagrożenia (odrzuć
ewentualnie nierealne, lub budzące wątpliwości członków grupy),
5) zapisać zagrożenia w formie mapy myśli,
6) zaprezentować efekty pracy na forum grupy,
7) brać udział w podsumowaniu odpowiadając na pytanie: jakie czynniki szkodliwe,
uciążliwe i niebezpieczne dla zdrowia mogą wystąpić w pracy na stanowisku
teleinformatyk.
− mazaki,
− tablica flip-chart.
Ćwiczenie 2
Scharakteryzuj wpływ prądu elektrycznego oraz pola magnetycznego na organizm ludzki.
2) zastanowić się jaki wpływ na organizm ludzki ma działanie prądu elektrycznego i pola
magnetycznego,
4) uporządkować zapisane pomysły – odrzuć ewentualnie nierealne, lub budzące wątpliwości
członków grupy,
5) zapisać zagrożenia w formie mapy myśli, 6) zaprezentować efekty pracy na forum grupy.
− mazaki, − tablica
flip-chart.
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić i scharakteryzować czynniki szkodliwe dla zdrowia?
2) wymienić i scharakteryzować czynniki uciążliwe dla zdrowia?
3) wymienić i scharakteryzować czynniki niebezpieczne dla zdrowia?
4) określić skutki oddziaływania negatywnych czynników w środowisku
pracy?

20
5) rozpoznać znaki bezpieczeństwa i higieny pracy?
4.3. Zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy. Bezpieczeństwo pracy z urządzeniami
elektrycznymi i komputerowymi
Zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy
Wszyscy pracownicy mają prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, a
pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikom bezpieczeństwo i ochronę ich zdrowia w
każdym aspekcie związanym z pracą. W ramach swej odpowiedzialności pracodawca powinien
podjąć niezbędne środki w celu zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników,
włączając w to zapobieganie ryzyku zawodowemu, informowanie, organizowanie szkolenia
oraz zapewnienie koniecznych środków i właściwej organizacji Ważnym dla wszystkich
pracowników wykonujących pracę, jest zapoznanie się z koniecznymi do spełnienia
warunkami, aby praca powodowała możliwie najmniejsze szkody i komplikacje zdrowotne.
Zapobieganie zagrożeniom wywoływanym przez czynniki mechaniczne odbywać się może w
dwojaki sposób:
− ma etapie projektowania danego urządzenia czy maszyny – poprzez konstrukcyjne
wyeliminowanie czynnika (np. ostrych krawędzi), lub też zminimalizowanie
prawdopodobieństwa wystąpienia sytuacji, w której dojść może do wypadku,
− poprzez ograniczanie (całkowite bądź częściowe) obecności pracownika w obszarze
zagrożonym, lub też poprzez minimalizację prawdopodobieństwa zetknięcia się
pracownika z czynnikiem o charakterze niebezpiecznym.
Urazy mechaniczne powstają najczęściej wskutek odprysków ciał stałych oraz uderzenia
o wystające przedmioty. Do ochrony oczu i twarzy przed czynnikami mechanicznymi należy
stosować okulary ochronne (z bocznymi osłonkami), gogle ochronne oraz osłony twarzy.
Środki ochrony wzroku i twarzy mają za zadanie zapobiec uszkodzeniom oczu oraz twarzy
przed zranieniami i uszkodzeniami mogącymi powstać m. in. przez:
− uszkodzenia mechaniczne (kurze, odpryski, wióry itp.),
− czynniki chemiczne i biologiczne,
− szkodliwe promieniowanie i czynniki termiczne.
Do jednych z najczęściej powtarzających się urazów mechanicznych stóp należy
przekłucie podeszwy (np. nadepnięcie na gwóźdź), przecięcie bądź otarcie stopy. Aby uniknąć
uszkodzenia stóp należy używać obuwia ochronnego, które jest produkowane w szerokim
asortymencie i najczęściej przeznaczone jest do ochrony przed kilkoma rodzajami zagrożeń

21
jednocześnie. Jego parametry ochronne zależą głównie od materiałów użytych do ich
produkcji, a także konstrukcji i ewentualnego wyposażenia w dodatkowe elementy (np.
podnoski stalowe, wkładki stalowe, ochrony śródstopia, ochrony kostki). Specyficznym
rodzajem obuwia jest obuwie chroniące przed prądem elektrycznym – buty elektroizolacyjne,
przeznaczone do prac przy urządzeniach elektrycznych o napięciu pow. 250 V.
Przecięcia, przekłucia oraz otarcia rąk należą do najczęściej występujących urazów na
stanowiskach pracy. Zagrożenia te występują głównie na stanowiskach pracy związanych m.in.
z transportem przedmiotów oraz obróbką metali, szkła lub tworzyw sztucznych oraz w
budownictwie, a ochroną przed nimi są rękawice.
Położenie stanowiska pracy na wysokości, jest jednym z najczęstszym czynników
sprzyjających wypadkom o charakterze śmiertelnych. Za osoby wykonujące prace na
wysokości uważa się osoby, znajdujące się co najmniej 1 metr od poziomu podłogi lub ziemi.
Przejścia oraz dojścia do takich stanowisk pracy powinny zabezpieczać osoby wykonujące
takie prace przed upadkiem specjalną balustradą. Gdy brak jest możliwości wykorzystania
zbiorowych ochron (bariery, pomosty, podnośniki, windy, rusztowania, siatki ochronne),
pracownik wykonujący czynności na wysokości musi stosować indywidualne ochrony (liny,
szelki).
Słuch dla naszego zdrowia jest ważny jak każdy inny zmysł. Po kilku godzinach pracy w
nadmiernym hałasie, pracownik czuje się zmęczony, poirytowany i rozdrażniony, a jego
tolerancja na stres jest obniżona. Dlatego bardzo ważną sprawą jest zapewnienie pracownikom
odpowiedniej ochrony słuchu. Obowiązkiem pracodawcy jest zapewnić ochronę pracowników
przed zagrożeniami związanymi z narażeniem na hałas, w pierwszej kolejności zastosować
odpowiednie środki techniczne (np. wyciszyć hałaśliwe maszyny, wykonać odpowiednią
adaptację hali, zastosować ekrany) i organizacyjne (np. skrócić czas pracy na hałaśliwych
stanowiskach pracy). W sytuacji, gdy poziom hałasu nadal przekracza dopuszczalne normy –
należy bezwzględnie używać indywidualnych ochron słuchu. Ochronniki słuchu – nauszniki i
zatyczki – są najprostszą metodą ochrony słuchu pracowników narażonych na pracę w głośnym
środowisku.
Stanowisko pracy oraz pomieszczenie, w którym się ono znajduje, powinny być tak
oświetlone, aby występowała wygoda widzenia. Występuje ona wtedy, gdy spełnione są, co
najmniej trzy następujące warunki:
− zdolność rozróżniania szczegółów jest pełna,
− spostrzeganie jest sprawne, pozbawione ryzyka dla człowieka,
− spostrzeganie nie prowadzi do odczucia pewnej przykrości, niewygody, nadmiernego
zmęczenia, a przeciwnie jest połączone z pewną przyjemnością.
Oświetlenie wnętrz powinno zapewniać bezpieczeństwo ludziom przebywającym we
wnętrzu oraz odpowiednie warunki do wykonywania zadań wzrokowych.
Ze względu na sposób rozmieszczania opraw oświetleniowych we wnętrzu wyróżnia się
trzy podstawowe rodzaje oświetlenia:
− oświetlenie ogólne – równomierne oświetlenie pewnego obszaru bez uwzględnienia
szczególnych wymagań dotyczących oświetlenia niektórych jego części,
− oświetlenie miejscowe – dodatkowe oświetlenie przedmiotu pracy wzrokowej, z
uwzględnieniem szczególnych potrzeb oświetleniowych, w celu zwiększenia natężenia
oświetlenia, uwidocznienia szczegółów itp., załączane niezależnie od oświetlenia
ogólnego,

22
− oświetlenie złożone – oświetlenie składające się z oświetlenia ogólnego i oświetlenia
miejscowego.
Złe oświetlenie prowadzi w dłuższym okresie do trwałego osłabienia wzroku. W innych
przypadkach jest zagrożeniem uciążliwym, powodującym nadmierne obciążenia narządu
wzroku, a w następstwie bóle głowy, pogorszenie samopoczucia, zmęczenie. Z kryterium
minimalnego poziomu natężenia oświetlenia wynika, że natężenie oświetlenia na poziomej
płaszczyźnie roboczej, które można zaakceptować w pomieszczeniach, w których ludzie
przebywają przez długi czas, niezależnie od tego, jakie jest wykonywane zadanie wzrokowe,
powinno wynosić minimum 200 lx.
Jeśli istnieje ryzyko narażenia się na spadające przedmioty należy zawsze używać kasku
ochronnego. Wszędzie tam, gdzie istnieje ryzyko urazów głowy, należy używać odpowiednich
ochron. Zadaniem hełmów jest ochrona przed uderzeniami spadających przedmiotów oraz
uderzeniami głową o wystające elementy konstrukcji stanowiska pracy. Hełmy mogą być
przystosowane również do ochrony przed innymi zagrożeniami: porażeniem prądem
elektrycznym, działaniem wysokiej temperatury, odpryskami stopionego metalu i opadami
atmosferycznymi.
Do głównych zagrożeń związanych z działaniem prądu elektrycznego w miejscu pracy
należą porażenia, zagrożenie pożarowe oraz zagrożenie wybuchem. Czynnik ten stanowić
może przyczynę wypadków nie tylko o charakterze porażenia, lecz także innych wypadków,
związanych m.in. z upadkiem z wysokości, prowadzącym do śmierci. W tych przypadkach
wyróżnić można wiele metod zapobiegania, z których większość koncentruje się na
zastosowaniu odpowiednich środków technicznych w postaci obudów, osłon, zagrodzeń bądź
też przeszkód uniemożliwiających pracownikom przebywanie lub kontakt z obszarem
zagrożenia. Niemniej jednak należy pamiętać, że w ponad 70% wypadków, w których
przyczyną jest działanie prądu, powodem zdarzenia jest nieodpowiednie zachowanie się osoby
obsługującej bądź przebywającej w otoczeniu urządzenia elektrycznego. Z tego też względu
istotną rolę odgrywać powinny środki nie stanowiące rozwiązań technicznych, lecz wymaganie
od pracowników stosowania się do zasad bezpieczeństwa, szkolenia dla pracowników, a także
odpowiedni ich dobór pod kątem kwalifikacji w zakresie obsługi urządzeń elektrycznych.
Prace przy urządzeniach i instalacjach elektrycznych należy wykonywać po wyłączeniu
ich spod napięcia i zabezpieczeniu przed ich przypadkowym uruchomieniem m.in. przez
oznakowanie (przykłady oznaczeń w tabeli 2).
Tabela 2. Wybrane tablice urządzeń elektrycznych [17]
Nie dotykać!
Urządzenie elektryczne
Nie załączać

23
Urządzenie niesprawne
Włączono
Bez wyłączania napięcia mogą być wykonywane następujące prace:
− wymiana w obwodach o napięciu do 1 kV wkładek bezpiecznikowych i źródeł światła, np.
żarówek, świetlówek) o nieuszkodzonej obudowie i oprawie,
− pomiary i przeprowadzanie prób zgodnie z zakładowymi instrukcjami eksploatacji, inne
prace wyłącznie po zastosowaniu środków specjalnych zapewniających bezpieczeństwo
pracy, przewidzianych w instrukcjach eksploatacji.
Wyłączenie urządzeń i instalacji spod napięcia należy dokonać w sposób zapewniający
widoczną przerwę izolacyjną w obwodach zasilania, np. przez wyjęcie wkładek
bezpiecznikowych. W celu zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach i
instalacjach elektrycznych należy spełnić następujące warunki:
1) każde urządzenie i instalacja energetyczna przed dopuszczeniem do eksploatacji powinna
posiadać wymagany odrębnymi przepisami certyfikat na znak bezpieczeństwa lub posiadać
deklarację zgodności z Polskimi Normami,
2) obiekty z zainstalowanymi urządzeniami i instalacjami energetycznymi oraz same
urządzenia powinny być oznakowane zgodnie z odrębnymi przepisami,
3) miejsce pracy powinno być właściwie przygotowane, oznaczone i zabezpieczone w sposób
określony w ogólnych przepisach bhp,
4) pomieszczenia lub teren ruchu energetycznego powinny być dostępne tylko dla osób
upoważnionych,
5) urządzenia, instalacje energetyczne lub ich części, przy których będą prowadzone prace
konserwacyjne, remontowe lub modernizacyjne powinny być wyłączone z ruchu i
zabezpieczone przed ich przypadkowym uruchomieniem oraz oznakowane,
6) prace w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego powinny być
wykonywane co najmniej przez dwie osoby,
7) prace przy urządzeniach i instalacjach elektrycznych, w zależności od zastosowanych
metod i środków zapewniających bezpieczeństwo pracy, mogą być wykonywane: a) przy
całkowicie wyłączonym napięciu,
b) w pobliżu napięcia,
c) pod napięciem (przy zastosowaniu wymaganych narzędzi i środków ochronnych
określonych w instrukcji wykonywania tych prac),
8) przed przystąpieniem do wykonywania prac przy urządzeniach i instalacjach
elektroenergetycznych wyłączonych spod napięcia należy:
a) zastosować odpowiednie zabezpieczenie przed przypadkowym załączeniem napięcia
(odpowiednim zabezpieczeniem przed przypadkowym załączeniem napięcia jest:

24
– w urządzeniach o napięciu znamionowym do 1 kV – wyjęcie wkładek
bezpiecznikowych w obwodzie zasilającym lub zablokowanie napędu otwartego
łącznika,
– w urządzeniach o napięciu znamionowym powyżej 1 kV – unieruchomienie i
zablokowanie napędów łączników lub wstawienie przegród izolacyjnych między
otwarte styki łączników,
c) wywiesić tablicę ostrzegawczą w miejscu wyłączenia obwodu
o treści:
„Nie załączać”,
d) sprawdzić brak napięcia w wyłączonym obwodzie,
e) uziemić wyłączone urządzenia,
f) zabezpieczyć i oznaczyć miejsce pracy odpowiednimi znakami i tablicami
ostrzegawczymi,
9) zabronione jest wykonywanie prac na napowietrznych liniach energetycznych, stacjach i
rozdzielniach w czasie wyładowań atmosferycznych.
Bezpieczeństwo pracy z urządzeniami elektrycznymi i komputerowymi
Oprócz już wymienionych czynników szkodliwych dla zdrowia, trzeba wymienić te
czynniki, które są ściśle związane z pracą przy stanowisku komputerowym. Do tych czynników
możemy zaliczyć: − promieniowanie ekranów,
− pole elektromagnetyczne,
− pole elektrostatyczne,
− promieniowanie jonizujące,
− ruch powietrza,
− szkodliwe gazy,
− narażenie narządu wzroku.
Promieniowanie ekranu jest powodem zachwiania równowagi między jonami dodatnimi a
ujemnymi w powietrzu, przez zwiększenie się ilości jonów ujemnych. Reakcją człowieka jest
depresja, obniżenie ciśnienia krwi, obniżenie sprawności organizmu i ból głowy.
Pole elektromagnetyczne wytwarzane jest przez płynący prąd. W nowoczesnym sprzęcie
nie ma ono takiego znaczenia ze względu na zmniejszoną ilość transformatorów, cewek
elektromagnetycznych. Nadal jest ważnym czynnikiem wiążącym się z pracą monitora,
zwłaszcza kineskopowego. Powoduje polaryzację napięcia elektrostatycznego pomiędzy
człowiekiem a ekranem. W jej rezultacie twarz operatora przyciąga naładowane cząsteczki
kurzu w takim samym stopniu co naładowany elektrycznie ekran. Pogarsza się proces
oddychania oraz wyrazistość odczytywania informacji z ekranu. Kurz i jonizacja powietrza
może wywoływać podrażnienia skóry i alergie. Wszystkie aktualnie sprzedawane obecnie
monitory spełniają bardzo rygorystyczne w tym zakresie normy TCO.
Pole elektrostatyczne – powstaje w wyniku wtórnej emisji elektronów wybijanych przez
wiązkę elektronów o wysokiej częstotliwości bombardującą wewnętrzną powierzchnię ekranu
oraz towarzyszące mu promieniowanie jonizujące. Pole elektrostatyczne powoduje zbieranie
się na powierzchni ekranu kurzu. Przy wilgotności powietrza 50–60% potencjał
elektrostatyczny jest znacznie ograniczony. Stąd bardzo ważne jest wietrzenie pomieszczeń,
zwłaszcza w okresie zimowym, kiedy wilgotność może długookresowo spadać do 30%.
Najbardziej intensywne pole elektrostatyczne występuje przez pierwszy kwadrans od włączenia
monitora. Dlatego zalecane jest włączanie komputera kilkanaście minut przed rozpoczęciem
pracy.

25
Promieniowanie jonizujące w nowych monitorach jest filtrowane przez szkło ołowiowe
ekranu kineskopu. Samo szkło oraz warstwa antystatyczna redukuje niemal całkowicie pole
elektryczne i ładunki statyczne ekranu. Konstrukcja odchylania i ekranowanie zamyka pole
magnetyczne wewnątrz obudowy. Dzięki temu możemy śmiało spędzać znacznie więcej czasu
przed ekranami monitorów, bez obawy o nasze zdrowie. Produkowane obecnie monitory
posiadają oznakowanie potwierdzające spełnianie bardzo surowych wymagań bezpieczeństwa
pracy z monitorami.
Szkodliwe gazy – z nagrzanym powietrzem z wnętrza komputera i monitora wydzielają się
związki chemiczne. Są to gazy bezwonne – tlenki i furany. Są one zaliczane do
najgroźniejszych trucizn środowiska naturalnego, mają działanie rakotwórcze. Wydostają się z
emulsji ognioodpornej, którą pokryte są obudowy nowych monitorów i jednostek centralnych.
Nowy sprzęt przed przydzieleniem na konkretne stanowisko pracy należy dobrze wygrzewać
przez kilka dni w często wietrzonym pomieszczeniu, aby szkodliwe substancje ulotniły się.
Podczas 8 godzin wpatrywania się w monitor oczy operatora wykonują około 30 000
ruchów. Oczy są suche, piekące i przekrwione. Przy dodatkowym skumulowaniu braku
ostrości, nadmiernej jaskrawości i migotania obrazu monitora – spada częstotliwość mrugania
powiekami i zwilżania oczu. Jest to pierwszy objaw Syndromu Sicca – którego objawy to
wysychanie i zmętnienie rogówki oraz stopniowa utrata wzroku. Powodem jest niewłaściwy
monitor, jego niewłaściwie ustawione parametry, nie wykorzystane w pełni możliwości ekranu
ale także długa praca z małymi czcionkami. Zapobieganie to: częste mruganie powiekami,
przerwy w pracy, właściwy monitor o odświeżaniu minimum 85 Hz oraz właściwe jego
wykorzystanie, nie wykorzystywać w trakcie pisania pisma mniejszego niż 8 punktów
(zalecane 11–12 punktów oraz stosowanie czcionki Arial, Times New Roman).
Praca przy komputerze jest pracą siedzącą, wymaga wysiłku statycznego, co jest powodem
obciążenia mięśni. Najbardziej obciążone są mięśnie utrzymujące ciało w pozycji siedzącej –
mięśnie stabilizujące kręgosłup, ramion i rąk oraz mięśnie karku utrzymujące pionowo głowę.
Przedłużony w pozycji siedzącej nacisk mięśni na naczynia krwionośne staje się powodem
zmniejszenia się przepływu krwi przez mięśnie. Przyśpiesza zmęczenie mięśniowe a długo
utrzymywana pozycja siedząca może doprowadzić do zwyrodnienia stawów, zapalenia
pochewek ścięgnistych, bólów mięśni i kręgosłupa. To krzesło zapewnia dobrą i prawidłową
postawę przy pracy, zwłaszcza krzesło z podpórką dla części lędźwiowej kręgosłupa.
Zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy to również
stosowanie się do znaków bezpieczeństwa i higieny pracy, a w szczególności do znaków zakazu
i znaków nakazu oraz instrukcji stanowiskowych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy
(tabela 3 i tabela 4).
Tabela 3. Wybrane znaki z grupy znaków zakazu [17]
Nieupoważnionym wstęp wzbroniony
Zakaz używania telefonów
komórkowych

26
Nie dotykać
Nie załączać urządzeń elektrycznych
Tabela 4. Wybrane znaki z grupy znaków nakazu [17]
Nakaz stosowania ochrony oczu
Nakaz stosowania osłony
Nakaz stosowania ochrony słuchu
Nakaz stosowania ochrony twarzy
1. W jaki sposób najczęściej powstają urazy mechaniczne?
2. W jaki sposób należy zapobiegać zagrożeniom wywoływanym przez czynniki
mechaniczne?
3. W jaki sposób powinieneś chronić słuch przed hałasem?
4. W jaki sposób powinieneś chronić się przed upadkiem z wysokości?
5. W jaki sposób należy zapobiegać zagrożeniom związanym z działaniem prądu
elektrycznego?
4.3.3. Ćwiczenia

27
Ćwiczenie 1
Wyobraź sobie sytuację, że Twoim zadaniem jest ułożenie przewodów sieci
komputerowej znajdujących się na wysokości 3 m. Jakie czynności związane z Twoim
bezpieczeństwem powinieneś podjąć?
2) zastanowić się, jakie czynności związane z przestrzeganiem przepisów BHP powinieneś
podjąć podczas pracy,
− mazaki,
Ćwiczenie 2
Otrzymasz zestaw znaków bezpieczeństwa i higieny pracy. Rozpoznaj znaki ostrzegawcze,
zakazu i nakazu. Odpowiedz na pytanie: o czym informują poszczególne znaki?
2) rozpoznać znaki ostrzegawcze,
3) rozpoznać znaki zakazu,
4) rozpoznać znaki nakazu,
5) zastanowić się, o czym informują poszczególne znaki,
− znaki bezpieczeństwa i higieny pracy,
− mazaki,
− tablica flip-
chart.

28
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wskazać sposoby usunięcia zagrożeń dla zdrowia i życia pracownika? 2)
stosować zasady bezpiecznej pracy z urządzeniami elektrycznymi?
3) stosować zasady bezpiecznej pracy na wysokości?
4) zapobiegać zagrożeniom mechanicznym dla zdrowia i życia pracownika? 5)
w sposób bezpieczny i higieniczny kształtować warunki pracy?
4.4. Środki ochrony indywidualnej i zbiorowej. Środki ochrony
przeciwporażeniowej
Środki ochrony indywidualnej to urządzenia lub wyposażenie przeznaczone do noszenia
bądź trzymania przez pracownika w celu ochrony przed jednym zagrożeniem lub większą
liczbą zagrożeń, które mogą mieć wpływ na jego zdrowie lub bezpieczeństwo pracy. Zgodnie
z obowiązującymi postanowieniami Kodeksu Pracy, pracodawca ma obowiązek zapewnić
pracownikom bezpieczeństwo i ochronę ich zdrowia w każdym aspekcie związanym z pracą.
Pracodawca jest obowiązany dostarczać pracownikom nieodpłatnie:
a) środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i
szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy,
b) odzież i obuwie robocze spełniające wymagania określone w Polskich Normach:
– jeżeli odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu,
– ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny
pracy.
Wydając pracownikowi środki ochrony indywidualnej, pracodawca jest równocześnie
obowiązany poinformować go o sposobach posługiwania się tymi środkami w celu zapewnienia
skutecznej ochrony przed zagrożeniami. Pracownik jest zobowiązany do stosowania środków
ochrony indywidualnej, dostarczonych przez pracodawcę.
Środki ochrony indywidualnej powinny być stosowane w sytuacjach, kiedy nie można
uniknąć zagrożeń lub nie można ich wystarczająco ograniczyć za pomocą środków ochrony
zbiorowej lub odpowiedniej organizacji pracy.
Środki ochrony indywidualnej powinny:
− być odpowiednie do istniejącego zagrożenia,
− uwzględniać warunki istniejące w danym miejscu pracy, −
uwzględniać wymagania ergonomii oraz stan zdrowia pracownika, −
być przeznaczone do osobistego użytku.
Według Polskiej Normy PN–Z–08053:1988 środki ochrony indywidualnej dzieli się, pod
względem ich ogólnego przeznaczenia, na dziewięć grup:
1. Odzież ochronna, np. fartuchy, kombinezony,
2. Środki ochrony głowy, np. hełmy ochronne,
3. Środki ochrony kończyn górnych, np. rękawice ochronne (gumowe, jednorazowe),
4. Środki ochrony kończyn dolnych, np. buty, trepy,
5. Środki ochrony twarzy i oczu, np. okulary, maseczki,
6. Środki ochrony słuchu, np. wkładki przeciwhałasowe,
7. Sprzęt ochrony układu oddechowego, np. maseczki,

29
8. Dermatologiczne środki ochrony skóry, np. kremy, maści,
9. Środki ochrony przed upadkiem z wysokości, np. liny bezpieczeństwa.
W tabeli przedstawiono przykładowe rodzaje prac, przy których wymagane jest stosowanie
środków ochrony indywidualnej.
Tabela 5. Wybrane rodzaje prac, przy których wymagane jest stosowanie środków ochrony indywidualnej
Lp.
Rodzaje środków
ochrony indywidualnej
Rodzaje prac, przy których wymagane jest stosowanie środków ochrony
indywidualnej
1 Odzież ochronna
Prace w narażeniu na działanie wody, czynników chemicznych, pyłowych,
mechanicznych i biologicznych oraz wysokiej i niskiej temperatury – stwarzające
ryzyko dla zdrowia lub bezpieczeństwa pracowników, w tym w szczególności:
- prace na zewnątrz pomieszczeń w narażeniu na deszcz lub chłód,
- prace w pomieszczeniach o bardzo niskiej temperaturze,
- spawanie, kucie oraz odlewanie metali,
- prace stwarzające ryzyko zapalenia odzieży od płomienia, gorących
odprysków metali lub żużla.
2 Środki ochrony głowy
Prace narażające pracowników na urazy głowy, w tym w szczególności:
- prace na konstrukcjach stalowych, masztach, wieżach,
- prace na stacjach energetycznych,
- prace w kuźniach i odlewniach metali,
- prace w sąsiedztwie urządzeń do podnoszenia, dźwigów i przenośników,
- prace, przy których włosy pracowników są narażone na wciągnięcie przez
ruchome części maszyn lub urządzeń mechanicznych.
3
Środki ochrony kończyn
dolnych
Prace stwarzające ryzyko urazów kończyn dolnych (w tym oparzenia), ich
zamoczenia lub zanieczyszczenia substancjami i materiałami toksycznymi,
drażniącymi, żrącymi, podatnymi na gnicie lub mogącymi być źródłem infekcji
oraz wykonywane w warunkach niskiej lub wysokiej temperatury, a w
szczególności:
- prace przy wielkich piecach, w stalowniach, walcowniach, stacjach
energetycznych, dużych zbiornikach i rurociągach,
- oczyszczanie odlewów lub piaskowanie albo śrutowanie jakichkolwiek
przedmiotów,
- prace w kuźniach lub przy odlewaniu stopionych metali,
- prace remontowe i renowacyjne,
- transport i magazynowanie ciężkich elementów, których upadek na stopę
może spowodować jej zranienie,
- prace w narażeniu na zanieczyszczenie stóp substancjami toksycznymi,
żrącymi lub drażniącymi.

30
4
Środki ochrony przed
upadkiem z wysokości
Prace wykonywane w warunkach narażających na upadek z wysokości, w tym w
szczególności:
- prace na rusztowaniach,
- prace w kabinach wysokich dźwigów.
Lp.
Rodzaje środków
Rodzaje prac, przy których wymagane jest stosowanie środków ochrony
indywidualnej
5
Środki ochrony kończyn
górnych
Prace stwarzające ryzyko urazów rąk (związanych również z działaniem wysokiej
temperatury, wibracji oraz substancji chemicznych), prace w kontakcie z wodą,
substancjami toksycznymi, żrącymi lub drażniącymi, oraz prace w niskiej
temperaturze, w tym w szczególności:
- prace z użyciem przedmiotów lub materiałów ostrych, tnących, kłujących,
parzących lub szczególnie chropowatych albo inne narażające na uszkodzenia
rąk, z wyłączeniem prac przy obsłudze maszyn, przy których istnieje
niebezpieczeństwo wciągnięcia rękawicy,
- spawanie lub cięcie metali przy pomocy łuku elektrycznego i wszelkie inne
czynności wymagające użycia lamp łukowych lub też innych źródeł
promieniowania ultrafioletowego.
6
Środki ochrony twarzy
i oczu
Prace, przy których twarz lub oczy pracowników są narażone na urazy albo
podrażnienia w wyniku działania czynników niebezpiecznych i szkodliwych dla
zdrowia, w tym w szczególności:
- spawanie lub cięcie metali przy pomocy palnika lub łuku elektrycznego,
- obserwowanie intensywnych punktów świetlnych lub substancji silnie
rozżarzonych, takich jak roztopiona stal albo szkło,
- szlifowanie na sucho, oczyszczanie oraz inne prace powodujące rozpryskiwanie
mogących przedostać się do oczu ostrych cząsteczek, stopionych metali lub
żrących płynów,
- prace przy maszynach do obróbki skrawaniem materiału, podczas której
powstają wióry odpryskowe.
7
Środki ochrony układu
oddechowego
Prace w warunkach ryzyka narażenia na nadmierne zanieczyszczenie powietrza
czynnikami szkodliwymi lub w warunkach niedoboru tlenu w powietrzu, w tym w
szczególności:
- prace w zbiornikach i w gazowych piecach przemysłowych, gdzie może
występować szkodliwy gaz lub niedobór tlenu,
- prace w narażeniu na wdychanie szkodliwych pyłów, gazów, par lub dymu.
8 Środki ochrony słuchu
Prace w warunkach, w których poziom hałasu przekracza najwyższe dopuszczalne
natężenie, w tym w szczególności:
- prace przy obsłudze pras do metalu,
- prace przy użyciu narzędzi pneumatycznych.

31
9
Dermatologiczne środki
Prace narażające na podrażnienia skóry, w tym w szczególności:
- garbowanie skóry,
- prace w narażeniu na wdychanie chromianów, dwuchromianów alkalicznych,
kwasu chromowego lub innych substancji żrących lub drażniących,
wpływających na owrzodzenia lub perforację przegrody nosowej.
Środki ochrony zbiorowej to środki przeznaczone do jednoczesnej ochrony grupy ludzi,
w tym i pojedynczych osób, przed niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami występującymi
pojedynczo lub łącznie w środowisku pracy, będące rozwiązaniami technicznymi
stosowanymi w pomieszczeniach pracy, maszynach i innych urządzeniach. Środki ochrony
zbiorowej możemy podzielić na:
− środki chroniące przed zbyt wysoką lub niską temperaturą otoczenia w strefie roboczej,
− środki chroniące przed działaniem zbyt wysokich lub niskich temperatur powierzchni
urządzeń, maszyn, wyrobów i półwyrobów,
− środki chroniące przed hałasem,
− środki chroniące przed wilgocią,
− środki chroniące przed ultradźwiękami,
− środki chroniące przed infradźwiękami,
− środki chroniące przed promieniowaniem nadfioletowym,
− środki chroniące przed promieniowaniem podczerwonym,
− środki chroniące przed promieniowaniem jonizującym,
− środki chroniące przed promieniowaniem generatorów kwantowych,
− środki chroniące przed polem elektromagnetycznym,
− środki chroniące przed polem elektrostatycznym,
− środki chroniące przed elektrycznością statyczną,
− środki chroniące przed porażeniem prądem elektrycznym;
− środki chroniące przed działaniem czynników chemicznych,
− środki chroniące przed działaniem czynników biologicznych,
− środki chroniące przed działaniem płynów,
− środki zapewniające prawidłowe warunki środowiska powietrznego w pomieszczeniach
przemysłowych i na stanowiskach pracy,
− środki zapewniające prawidłowe oświetlenie w pomieszczeniach przemysłowych i na
stanowiskach pracy.
W celu ochrony człowieka przed skutkami porażenia prądem elektrycznym są stosowane
następujące środki ochrony przeciwporażeniowej: a) środki nietechniczne takie, jak:
– popularyzacja sposobów i zasad bezpiecznego użytkowania energii elektrycznej,
– szkolenie wstępne i okresowe wszystkich pracowników użytkujących urządzenia
elektryczne i obsługujących urządzenia elektryczne,
– wymagania kwalifikacyjne dla pracowników obsługujących urządzenia elektryczne,
– organizacja pracy (instrukcje eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych, pisemne
polecenia wykonywania prac),
– egzekwowanie przestrzegania reguł bezpieczeństwa,
– badania okresowe,

32
– szkolenie w zakresie udzielania pierwszej pomocy przy porażeniach,
b) środki techniczne takie, jak:
– ochrona przed dotykiem bezpośrednim (ochrona podstawowa),
– ochrona przed dotykiem pośrednim (ochrona dodatkowa),
– ochrona przed dotykiem bezpośrednim i pośrednim – realizowana przez zasilanie
napięciem bezpiecznym,
– sprzęt ochronny (w tym środki ochrony indywidualnej) – dla zastosowań, w których
wyżej wymienione nie mogą być wykorzystane (np. przy naprawie urządzeń
elektroenergetycznych).
Ponieważ wszystkie urządzenia elektryczne, których wartości napięć roboczych są większe
niż wartości bezpieczne, stwarzają niebezpieczeństwo porażenia prądem elektrycznym,
ochrona przeciwporażeniowa powinna być stosowana w każdej sieci czy instalacji
elektroenergetycznej i we wszystkich przyłączonych odbiornikach energii elektrycznej. Rodzaj
technicznych środków ochrony w poszczególnych urządzeniach lub ich częściach powinien być
dostosowany zwłaszcza do wartości napięcia, warunków środowiskowych oraz sposobu
użytkowania i obsługi. Istotne są też kwalifikacje osób mających dostęp do urządzenia oraz
rezystancja ciała ludzkiego i charakter kontaktu człowieka z potencjałem ziemi. W przypadku
urządzeń eksploatowanych przez osoby poinstruowane i wykwalifikowane, dopuszcza się w
pewnych warunkach niestosowanie niektórych rozwiązań ochrony. Natomiast w pozostałych
przypadkach wymaga się stosowania ochrony przed dotykiem bezpośrednim (ochrony
podstawowej) razem z ochroną przed dotykiem pośrednim (ochroną dodatkową).
Ochrona przed dotykiem bezpośrednim ma za zadanie chronić ludzi i zwierzęta przed
zagrożeniami wynikającymi z dotyku do części czynnych urządzeń elektrycznych (części
znajdujących się pod niebezpiecznym napięciem w czasie normalnej pracy tych urządzeń).
Zasadę realizuje się poprzez uniemożliwienie (utrudnienie) człowiekowi dotyku do tych części,
co zapobiega z kolei przepływowi prądu rażeniowego przez jego ciało. W urządzeniach
elektrycznych o napięciu do 1kV wymaga się zastosowania przynajmniej jednego z
następujących środków ochrony:
− izolowanie części czynnych,
− stosowanie obudów lub
osłon, − stosowanie ogrodzeń,
− stosowanie barier i przeszkód,
− umieszczenie części czynnych poza zasięgiem ręki,
− ochrona przed napięciami szczątkowymi.
Ochrona przed dotykiem pośrednim ma na celu ograniczenie skutków porażenia w razie
dotknięcia do części przewodzących dostępnych, które niespodziewanie znalazły się pod
niebezpiecznym napięciem (np. wyniku uszkodzenia izolacji). Działanie takie powinno być
realizowane poprzez uniemożliwienie przepływu prądu przez ciało człowieka lub zwierzęcia,
lub ograniczenie wartości prądu rażeniowego lub czasu jego przepływu. Ochrona przed
dotykiem pośrednim w urządzeniach elektrycznych niskiego napięcia może być osiągnięta
przez zastosowanie co najmniej jednego z poniżej wymienionych rozwiązań: − samoczynnego
wyłączania zasilania,
− urządzeń II klasy ochronności lub o izolacji równoważnej,
− izolowanie stanowiska,
− nie uziemionych połączeń wyrównawczych, −
separacji elektrycznej.

33
Ochrona przez samoczynne wyłączenie zasilania jest najbardziej rozpowszechnionym w
Polsce środkiem ochrony w sieciach i instalacjach elektrycznych niskiego napięcia. Jej
zastosowanie wiąże się z koniecznością: doprowadzenia do każdej części przewodzącej
dostępnej przewodu ochronnego oraz zastosowania urządzenia powodującego samoczynne
wyłączenie zasilania. Ochrona powinna być tak wykonana, aby w razie zwarcia między częścią
czynną a częścią przewodzącą dostępną (np. przewodzącą obudową urządzenia elektrycznego)
lub przewodem ochronnym, spodziewane napięcie dotykowe o wartości większej niż 50 V
prądu przemiennego lub 120 V prądu stałego było wyłączane tak szybko, aby nie wystąpiły
niebezpieczne skutki patofizjologiczne. Wymaganie to będzie spełnione wówczas, gdy w
wyniku zwarcia popłynie prąd o takim natężeniu, że spowoduje samoczynne zadziałanie
urządzenia wyłączającego w dostatecznie krótkim czasie. Musi być zatem stworzona
odpowiednia droga dla prądu zwarciowego, nazywana pętlą zwarcia, złożona z przewodów:
fazowych oraz ochronnych – łączących wszystkie dostępne części przewodzące urządzeń
elektrycznych z punktem neutralnym sieci lub z ziemią, w zależności od układu sieciowego.
Urządzeniami samoczynnie wyłączającymi prąd zwarcia, mogą być:
− zabezpieczenia przetężeniowe (reagujące na wzrost wartości prądu w obwodzie), np.
bezpieczniki topikowe albo wyłączniki samoczynne z wyzwalaczami lub przekaźnikami
nadprądowymi,
− urządzenia ochronne różnicowoprądowe reagujące na pojawienie się prądu upływu z
obwodu.
Ochrona przez zastosowanie izolowania stanowiska ma na celu zapobieżenie możliwości
porażenia prądem elektrycznym w wyniku równoczesnego dotknięcia części przewodzących
znajdujących się pod różnymi potencjałami, np. co może zdarzyć się przy uszkodzeniu izolacji
podstawowej części czynnych. Działanie środka ochrony polega na izolowaniu od ziemi
stanowiska pracy, na którym może się znaleźć człowiek, bądź takim wyposażeniu tego
stanowiska, by nie było możliwe jednoczesne dotknięcie dwóch części przewodzących
dostępnych lub jednej części przewodzącej dostępnej i jakiejkolwiek części przewodzącej
obcej. Wymaganie to można spełnić przez:
− pokrycie lub wykonanie podłogi i ścian z materiału izolacyjnego niepodlegającego działaniu
wilgoci oraz oddalenie od siebie części przewodzących dostępnych od części
przewodzących obcych poza strefę zasięgu ręki,
− umieszczenie odpowiednich barier wykonanych w miarę możliwości z materiałów
izolacyjnych, nieprzyłączonych do ziemi ani do części przewodzących dostępnych,
− izolowanie części przewodzących obcych.
1. Co rozumiemy pod pojęciem – środki ochrony indywidualnej?
2. Kiedy powinniśmy stosować środki ochrony indywidualnej?
3. Jakie wymagania powinny spełniać środki ochrony indywidualnej?
4. Jakie znasz rodzaje środków ochrony indywidualnej?
5. Do czego przeznaczone są środki ochrony zbiorowej?
6. Jakie znasz rodzaje środków ochrony zbiorowej?
7. Jakie środki ochrony przeciwporażeniowej stosowane są do ochrony człowieka przed
skutkami porażenia prądem elektrycznym?

34
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wyobraź sobie sytuację, że Twoim zadaniem jest montaż anteny telefonii komórkowej.
Antena znajduje się na wysokości 15 m. Jakie środki ochrony indywidualnej powinieneś dobrać
do wykonania tej pracy?
2) zastanowić się, jakie środki ochrony indywidualnej powinieneś dobrać do wykonania
montażu anteny?
− mazaki, −
tablica flip-
chart.
Ćwiczenie 2
Wyjaśnij, jakie zadanie spełnia i na czym polega ochrona przeciwporażeniowa przed
dotykiem bezpośrednim.
2) zastanowić się czym jest ochrona przeciwporażeniowa,
3) zastanowić się na czym polega ochrona przeciwporażeniowa przed dotykiem
bezpośrednim,

35
− mazaki, −
tablica flip-
chart.
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) dobrać środki ochrony indywidualnej do wykonywania prac na
wysokości?
2) dobrać środki ochrony indywidualnej twarzy i oczu? 3) dobrać środki ochrony
indywidualnej kończyn górnych?
4) dobrać środki ochrony indywidualnej kończyn dolnych?
5) dobrać środki ochrony głowy?
6) stosować środki ochrony przeciwporażeniowej?
4.5. Zasady postępowania w razie wypadku, awarii urządzenia
oraz zagrożenia pożarem lub wybuchem
Pożarem nazywamy każdy przypadek niekontrolowanego procesu spalania materiałów
palnych. Wszędzie tam, gdzie w sposób niekontrolowany przekształca się energia mechaniczna
lub elektryczna w cieplną lub jest niekontrolowany płomień, żar lub iskry, występuje
niebezpieczeństwo pożaru.
Tabela 6. Grupy pożarów
Grupa pożaru Rodzaj palącego się materiału i sposób jego spalania
A
Pożary ciał stałych pochodzenia organicznego, przy spalaniu których obok innych zjawisk
powstaje zjawisko żarzenia. Na przykład: drewno, papier, węgiel, tworzywa sztuczne,
tkaniny, słoma
B
Pożary cieczy palnych i substancji stałych topiących się wskutek ciepła wytwarzającego się
przy pożarze. Na przykład: benzyna, alkohole, aceton, eter, oleje, lakiery, tłuszcze, parafina,
stearyna, pak, smoła, naftalen
C Pożary gazów. Na przykład: metan, acetylen, propan, wodór, gaz miejski
D Pożary metali. Na przykład: magnez, sód, uran
E Pożary instalacji i urządzeń elektrycznych, pojazdów samochodowych
Zagrożenie pożarowe występuje wszędzie tam, gdzie:
− jest duże nagromadzenie materiałów łatwopalnych,
− stosowany jest ogień otwarty lub wysoka temperatura do celów technologicznych,
− stosowane są materiały łatwopalne do celów technologicznych,
− występuje proces samonagrzewania się materiałów,
− używane są narzędzia iskrzące,
− istnieją możliwości wyładowania elektryczności statycznej,
− wydziela się energia cieplna w wyniku tarcia elementów maszyn i urządzeń,
− nie zachowane są odległości materiałów i wyposażenia od elementów oświetlenia
(żarówek) i ogrzewania (piece, grzejniki itp.),

36
− występują reakcje egzotermiczne,
− nieprawidłowo są eksploatowane urządzenia elektryczne i instalacje,
− pozostawione są bez nadzoru odpady łatwopalne,
− oraz w innych przypadkach braku właściwej ostrożności w postępowaniu z ogniem.
Najczęściej spotykanymi przyczynami pożarów jest ludzka nieostrożność, nierzadko
granicząca z bezmyślnością. Objawia się ona drastycznym lekceważeniem podstawowych
zasad bezpieczeństwa oraz świadomym łamaniem przepisów przeciwpożarowych. Szczególnie
powszechne jest nieprzestrzeganie zakazu palenia tytoniu w miejscach niedozwolonych,
niewłaściwe zabezpieczenie prac określanych jako niebezpieczne pożarowo oraz lekceważenie
zagrożeń związanych z używaniem cieczy palnych. Drugą pod względem częstotliwości
przyczyną występowania pożarów są wady i nieprawidłowa eksploatacja urządzeń
elektrycznych, objawiająca się nadmiernym obciążaniem obwodów zasilających,
eksploatowaniem urządzeń niesprawnych technicznie, zwłaszcza z uszkodzonymi kablami i
wtykami zasilającymi oraz używanie elektrycznych, przenośnych urządzeń grzewczych w
sposób niezgodny z przeznaczeniem i określonymi przez producenta zasadami użytkowania.
Najczęstsze przyczyny pożarów od urządzeń elektrycznych to: − zły stan zestyków lub
niewłaściwy dobór aparatów łączeniowych,
− zły stan lub niewłaściwy dobór zabezpieczeń przetężeniowych (nadprądowych),
− zły stan izolacji lub niewłaściwy rodzaj izolacji elektrycznej,
− nadmierne nagrzewanie się urządzeń elektrycznych podczas ich pracy,
− błędne połączenia lub zwarcia w instalacjach (np. pomiędzy przewodami N i PE),
− występowanie łuku elektrycznego,
− brak ostrożności przy pracach spawalniczych,
− niewłaściwe użytkowanie urządzeń grzejnych,
− występowanie wewnętrznych zwarć w aparatach i urządzeniach zawierających palny olej
mineralny,
− występowanie przepięć pochodzenia atmosferycznego i łączeniowego.
Ochrona przeciwpożarowa polega głównie na zapobieganiu pożarom i ich
rozprzestrzenianiu się, zapewnieniu sił i środków do ich zwalczania oraz prowadzeniu działań
ratowniczych. Zapobieganie pożarom to ogół przedsięwzięć, czynności i zabiegów
profilaktycznych mających na celu ochronę życia, zdrowia i mienia przed pożarem. Metody i
szczegółowe sposoby ochrony przeciwpożarowej ustalają przepisy ustawy o ochronie
przeciwpożarowej, przepisy rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych w sprawie ochrony
przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów, przepisy
technicznobudowlane oraz określone w polskich normach (PN) warunki techniczne środków
zabezpieczenia przeciwpożarowego, a także instrukcje bezpieczeństwa pożarowego,
opracowywane indywidualnie na potrzeby konkretnego obiektu, zakładu produkcyjnego,
magazynowego, w którym są szczegółowo określone obowiązujące zasady ochrony
przeciwpożarowej.
Dla ochrony zdrowia i życia szczególne znaczenie ma zabezpieczenie przeciwpożarowe
budynków. W obiektach oraz na terenach przyległych do nich jest zabronione wykonywanie
czynności, które mogą spowodować pożar, jego rozprzestrzenianie się, utrudnienie
prowadzenia działania ratowniczego lub ewakuacji, a w szczególności:
a) używanie otwartego ognia, palenie tytoniu i stosowanie innych czynników mogących
zainicjować zapłon występujących materiałów:
– w strefie zagrożenia wybuchem, z wyjątkiem wypadków określonych w odrębnych
przepisach,

37
– w miejscach występowania materiałów niebezpiecznych pożarowo,
– w miejscach występowania innych materiałów palnych, określonych przez właściciela
lub użytkownika i oznakowanych zgodnie z Polskimi Normami,
b) garażowanie pojazdów silnikowych w obiektach i pomieszczeniach nie przeznaczonych do
tego celu, jeżeli nie opróżniono zbiornika paliwa pojazdu i nie odłączono na stałe zasilania
akumulatorowego pojazdu,
c) rozgrzewanie za pomocą otwartego ognia smoły i innych materiałów w odległości
mniejszej niż 5 m od obiektu, przyległego do niego składowiska lub placu składowego z
materiałami palnymi, przy czym jest dopuszczalne wykonywanie tych czynności na
dachach o konstrukcji i pokryciu niepalnym w budowanych obiektach, a w pozostałych,
jeżeli zostaną zastosowane odpowiednie, przeznaczone do tego celu podgrzewacze,
d) wysypywanie gorącego popiołu i żużla lub spalanie śmieci i odpadków w miejscu
umożliwiającym zapalenie się sąsiednich obiektów lub materiałów palnych,
e) przechowywanie materiałów palnych w odległości mniejszej niż 0,5 m od:
– urządzeń i instalacji, których powierzchnie zewnętrzne mogą nagrzewać się do
temperatury przekraczającej 100°C,
– linii kablowych o napięciu powyżej 1 kV, przewodów uziemiających oraz przewodów
odprowadzających,
– instalacji odgromowej, jeżeli odrębne przepisy nie stanowią inaczej,
f) użytkowanie elektrycznych urządzeń ogrzewczych ustawionych bezpośrednio na podłożu
palnym, z wyjątkiem urządzeń eksploatowanych zgodnie z warunkami określonymi przez
producenta,
g) stosowanie na osłony punktów świetlnych materiałów palnych, z wyjątkiem materiałów
trudno zapalnych, jeżeli zostaną umieszczone w odległości co najmniej 0,05 m od żarówki,
h) instalowanie opraw oświetleniowych oraz osprzętu instalacji elektrycznych, jak:
wyłączniki, przełączniki, gniazda wtyczkowe, bezpośrednio na podłożu palnym, jeżeli ich
konstrukcja nie zabezpiecza podłoża przed zapaleniem,
i) składowanie materiałów palnych na drogach komunikacji ogólnej służących ewakuacji,
j) ustawianie na klatkach schodowych jakichkolwiek przedmiotów utrudniających
ewakuację,
k) zamykanie drzwi ewakuacyjnych w sposób uniemożliwiający ich natychmiastowe użycie,
l) uniemożliwianie lub ograniczanie dostępu do:
– urządzeń przeciwpożarowych, takich jak stałe i półstałe urządzenia gaśnicze i
zabezpieczające, urządzenia odciążające, instalacje sygnalizacyjno-alarmowe,
hydranty, zawory hydrantowe, suche piony, przeciwpożarowe zbiorniki wodne, klapy
przeciwpożarowe, urządzenia do usuwania dymów i gazów pożarowych,
– urządzeń uruchamiających instalacje gaśnicze i sterujących takimi instalacjami oraz
innymi instalacjami wpływającymi na stan bezpieczeństwa pożarowego obiektu
– wyjść ewakuacyjnych,
– wyłączników i tablic rozdzielczych prądu elektrycznego oraz głównych zaworów
gazu.
Zapobieganie pożarom od urządzeń elektrycznych polega na eliminacji i ograniczeniu
zagrożenia pożarowego w sposób następujący:
− wszędzie tam, gdzie jest to wskazane, stosuje się wyłączniki różnicowoprądowe o
znamionowym prądzie wyzwalającym do 500 mA, dobrze spełniające zadanie środka
ochrony przeciwpożarowej,

38
− wykonuje się instalację i urządzenia tak, aby nie podtrzymywały i nie rozprzestrzeniały
pożaru, niezależnie od tego, czy powstał on w nich samych, czy w ich pobliżu,
− elementy instalacji i urządzeń elektrycznych stykające się z materiałami palnymi
odpowiednio się dobiera lub umieszcza się w bezpiecznej odległości albo z użyciem
niepalnych podkładek,
− instaluje się przewody i kable z izolacją wykonaną z materiałów niepalnych i nie
wydzielających chloru ani chlorowodoru w przypadku ich przegrzania; chlorowodór z
wodą tworzy kwas solny, szkodliwy dla człowieka oraz powodujący bardzo duże szkody
wynikające z korozji obiektów budowlanych i urządzeń,
− przy długich wiązkach przewodów i kabli zapewnia się ich zwiększoną odporność na
działanie ognia, przez zastosowanie odpowiedniej izolacji lub pomalowanie specjalną
farbą bądź przez natryskiwanie spienionego tworzywa,
− wykonuje się ognioodporne przejścia przewodów przez przeciwpożarowe ściany i stropy,
− w obiektach, w których łatwo jest wzniecić pożar (np. w lakierniach, stolarniach, itp.),
stosowane są tylko niezbędne urządzenia elektryczne i w odpowiednich osłonach,
− w obiektach, w których pożar zagraża życiu wielu osób lub mieniu o dużej wartości (np.
hotele i inne budynki użyteczności publicznej, kopalnie, itp.), instalacje i urządzenia
elektryczne wykonuje się z materiałów, które podczas pożaru wydzielają jak najmniej
dymu i toksycznych gazów,
− obiekty budowlane wyposaża się w instalacje piorunochronne,
− instaluje się ochronniki przeciwprzepięciowe w instalacjach elektrycznych obiektów,
− opraw lamp w „ciągach świetlnych” nie wykonuje się z materiałów łatwo palnych.
Właściwe obchodzenie się z materiałami niebezpiecznymi pożarowo jest jednym z
podstawowych warunków bezpieczeństwa pożarowego w każdym obiekcie. Pracownicy
powinni też wiedzieć, w jakie urządzenia przeciwpożarowe wyposażony jest obiekt, w którym
są zatrudnieni, i umieć je uruchomić w razie konieczności. W obiektach i pomieszczeniach
pracy powinny znajdować się instrukcje bezpieczeństwa pożarowego oraz instrukcja
postępowania na wypadek pożaru.
W przypadku zauważenia pożaru należy niezwłocznie zaalarmować osoby przebywające
w strefie zagrożenia oraz wezwać straż pożarną. Telefoniczne alarmowanie należy wykonać w
następujący sposób: po wybraniu numeru alarmowego straży pożarnej 998 lub 112 i zgłoszeniu
się dyżurnego spokojnie i wyraźnie podaje się:
− swoje imię i nazwisko, numer telefonu, z którego nadawana jest informacja o zdarzeniu,
− adres i nazwę obiektu,
− co się pali, na którym piętrze,
− czy jest zagrożenie dla życia i zdrowia ludzkiego.
Po podaniu informacji nie odkładać słuchawki do chwili potwierdzenia przyjęcia
zgłoszenia. Po zgłoszeniu zdarzenia należy przystąpić niezwłocznie do likwidacji pożaru za
pomocą podręcznego sprzętu gaśniczego i nieść pomoc osobom zagrożonym, a w przypadku
koniecznym przystąpić do ewakuacji ludzi i mienia. Należy czynności te wykonać w taki
sposób aby nie doszło do powstania paniki jaka może ogarnąć ludzi będących w zagrożeniu,
które wywołuje u ludzi ogień i dym. Panika może być przyczyną niepotrzebnych i tragicznych
w skutkach wypadków w trakcie prowadzenia działań ratowniczo gaśniczych.

39
Środki gaśnicze stosuje się zależnie od rodzaju pożaru tzn., że nie każdy środek jest
przydatny do gaszenia każdego pożaru (tabela 7). Stosując nieodpowiedni środek, zamiast
ugasić ogień, można go podsycić, spowodować większe straty, odnieść ciężkie obrażenia.
Podręcznym sprzętem gaśniczym są gaśnice i agregaty – pianowe, halonowe, śniegowe i
proszkowe oraz koce gaśnicze, piasek i woda. Gaśnicą jest urządzenie, w którym ciśnienie
wewnętrzne umożliwia wyrzucenie środka gaśniczego i jego skierowanie na ognisko pożaru.
Mają one na swojej obudowie wyraźne i duże oznaczenia literowe świadczące o tym, do
gaszenia jakiego rodzaju pożaru są przeznaczone:
A – ciała stałe pochodzenia organicznego, przy spalaniu których występuje zjawisko żarzenia
(drewno, papier itp.),
B – ciecze palne i substancje stałe topniejące wskutek ciepła (benzyna, rozpuszczalniki, smoła,
topiące się tworzywa sztuczne),
C – gazy palne (gaz miejski i ziemny, acetylen, propan–butan),
D – metale lekkie np. aluminium, magnez, sód,
E – pożary z grup ABC występujące w obrębie urządzeń pod napięciem.
Powszechnie stosowane są gaśnice wodne, halonowe, pianowe, proszkowe i śniegowe. W
pomieszczeniach zamkniętych można stosować gaśnice halonowe przy korzystaniu z masek
gazowych. Gaśnicami obecnie najpowszechniej stosowanymi są gaśnice proszkowe.
Oznakowanie gaśnicy proszkowej składa się z szeregu symboli, na przykład GP–6z ABC
oznacza, że jest to gaśnica proszkowa (GP), wyposażona w nabój gazowy (wyrzutnik), którą
można gasić pożary typu A, B i C.
Kolejnym środkiem gaśniczych jest woda oraz wodne roztwory środków zwilżających. Te
ostatnie charakteryzują się większymi zdolnościami penetracyjnymi materiałów o szczególnie
rozwiniętej powierzchni, na przykład słomy, siana, pyłu drzewnego lub węglowego. Woda jest
całkowicie niepalna, pobiera z palącego się ciała ogromne ilości ciepła, oziębiając palące się
ciało do temperatury uniemożliwiającej dalsze palenie się. W zetknięciu się z ogniem zamienia
się w parę wodną, która wypiera z ogniska pożaru powietrze (tlen), hamując proces palenia się.
Wodą nie można gasić płynów łatwo palnych lżejszych od wody, ponieważ opada ona na dno,
powodując przelanie lub rozbryzgi palącej się substancji. Wodą nie wolno gasić instalacji
elektrycznych pod napięciem. Również niekorzystne jest oziębianie wodą nagrzanych maszyn
lub żelaznych konstrukcji, które mogą ulec deformacji, powodując m.in. zawalenie się stropów.
Tabela 7. Grupy pożarów oraz środki gaśnicze
Grupa pożarów Rodzaj płonącego materiału Środki gaśnicze
A
Ciała stałe pochodzenia organicznego, przy spalaniu
których występuje zjawisko żarzenia (drewno, papier,
tworzywa sztuczne, itp.)
woda, piana, dwutlenek węgla,
proszki gaśnicze,
B
Ciecze palne i substancje stałe topiące się wskutek
wytworzonego przy pożarze ciepła (benzyna, nafta,
parafina, pak, naftalen, itp.)
piana, dwutlenek węgla,
halony, proszki gaśnicze,
C Gazy (metan, aceton, propan, butan, itd.) proszki gaśnicze, halony,
D Metale (magnez, sód, uran, itd.) specjalne proszki gaśnicze,
E
Pożary grupy A – D występujące w obrębie urządzeń
elektrycznych pod napięciem
dwutlenek węgla, halony,
proszki gaśnicze
Łatwo dostępnym środkiem gaśniczym jest piasek, którego właściwości polegają na
odcinaniu dostępu powietrza od ogniska pożaru, zmniejszeniu promieniowania ciepła oraz
zapobieganiu rozpryskom. Nadaje się on głównie do gaszenia niewielkich zarzewi ognia i

40
małych bomb zapalających. Nie należy go stosować do gaszenia płynów łatwo palnych w
zbiornikach, maszyn, aparatury precyzyjnej. Powszechnie stosowanym środkiem gaśniczym
jest piana gaśnicza. Właściwości gaśnicze polegają na działaniu tłumiącym i izolującym palące
się ciało od powietrza oraz działaniu chłodzącym, ponieważ piana zawiera dość duży procent
wody. Bardzo skutecznym środkiem gaśniczym jest dwutlenek węgla. Właściwości gaśnicze
tego środka polegają na oziębianiu palącego się ciała i odizolowaniu go od powietrza.
Dwutlenek węgla nadaje się do gaszenia wielu rodzajów pożaru, szczególnie cieczy palnych
(farb, lakierów, rozpuszczalników) i gazów, ponieważ nie zwilża gaszonych materiałów.
Dwutlenek węgla nie przewodzi prądu elektrycznego, może więc być użyty do gaszenia
instalacji elektrycznych pod napięciem.
O rozmieszczeniu sprzętu pożarowego w budynku informują znaki ochrony
przeciwpożarowej, których przykłady podano w tabeli 8.
Tabela 8. Wybrane znaki ochrony przeciwpożarowej [11]
Hydrant wewnętrzny
Gaśnica
Kierunek do miejsca rozmieszczenia
sprzętu pożarowego lub urządzenia
ostrzegawczego
Zestaw sprzętu pożarowego
Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie, wywołane przyczyną zewnętrzną
powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
− podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń
przełożonych,
− podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy,
nawet bez polecenia,
− w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedziba
pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Celem postępowania ratowniczego w zakładzie pracy jest udzielenie pomocy i
zapewnienie opieki poszkodowanemu do czasu przybycia wykwalifikowanych ratowników
medycznych lub lekarza oraz zawiadomienie przełożonego oraz pracownika służby
bezpieczeństwa i higieny pracy. Poważny stan poszkodowanego oznacza konieczność jak
najszybszego wezwania służb medycznych (tel. 999 oraz 112 dla telefonu komórkowego) lub
powiadomienia o zaistniałym wypadku, bezpośrednio po zdarzeniu, odpowiednich osób. Z

41
punktu widzenia zasad udzielania pierwszej pomocy, należy wzywać pomoc tak, aby
poszkodowany nie pozostał bez opieki. Jeśli ratownik jest sam z poszkodowanym, musi głośno
wołać o pomoc, zwracając jednocześnie uwagę na stan poszkodowanego. Istotne jest też, aby
meldunek o zaistniałym wypadku zawierał zwięzłą i dokładną informację na temat: − miejsca
zdarzenia,
− rodzaju uszkodzeń,
− przebiegu wydarzeń,
− liczby poszkodowanych,
− zakresu udzielonej pierwszej pomocy, −
wzywającego pomoc.
O tym, że wypadek miał miejsce, poszkodowany – jeżeli stan zdrowia na to pozwala –
powinien niezwłocznie poinformować swojego przełożonego. Obowiązek ten nie dotyczy tylko
poszkodowanego, każdy pracownik jest zobowiązany zawiadomić przełożonego o
zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo o zagrożeniu zdrowia lub życia ludzkiego.
Szczegółowe sposoby organizacji pierwszej pomocy zostały opisanej w kolejnym rozdziale
poradnika.
Awaria technologiczna jest to zdarzenie, w szczególności emisja, pożar lub eksplozja
powstała w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których
występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzących do natychmiastowego
powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia
z opóźnieniem. Każdy, kto zauważy wystąpienie awarii, jest obowiązany niezwłocznie
zawiadomić o tym osoby znajdujące się w strefie zagrożenia oraz jednostkę organizacyjną
Państwowej Straży Pożarnej albo Policji albo wójta, burmistrza lub prezydenta miasta.
Podmioty te mogą wprowadzić obowiązek świadczeń osobistych i rzeczowych w celu
prowadzenia akcji na rzecz ochrony życia i zdrowia ludzi oraz środowiska przed skutkami
awarii.
1. Co rozumiemy pod pojęciem pożar?
2. Gdzie występuje zagrożenie pożarowe?
3. Jakie są najczęstsze przyczyny pożarów od urządzeń elektrycznych?
4. Jakie znasz grupy pożarów?
5. Na czym polega ochrona przeciwpożarowa?
6. Kogo i w jaki sposób zawiadomisz o wypadku przy pracy?
7. Co powinieneś zrobić, gdy zauważysz pożar?
8. Jakie są rodzaje gaśnic i do czego mogą służyć?
9. Jakie czynności należy podjąć w przypadku zapalenia się instalacji elektrycznej?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
W czasie wykonywania ćwiczeń laboratoryjnych w pracowni komputerowej zauważyłeś
ogień wydobywający się z elektrycznej tablicy rozdzielczej. Jak się zachowasz w takiej
sytuacji?

42
1) zapisać na arkuszu papieru czynności, jakie po kolei powinieneś wykonać,
2) dobrać sprzęt i środki gaśnicze,
3) wyniki pracy zaprezentować na forum grupy i porównać z opracowaniami kolegów, 4)
uzasadnić swój wybór.
− duże arkusze
papieru, − mazaki,
Ćwiczenie 2
Zauważyłeś pożar w swoim miejscu pracy. Odpowiedz na pytanie: jakie czynności
powinieneś podjąć po zauważeniu pożaru?
1) dobrać partnerów do pracy w grupie,
2) wskazać, jakie działania powinny być podjęte po zauważeniu pożaru,
3) wyniki pracy grupy zapisać na dużym arkuszu papieru, 4) w warunkach symulacyjnych
powiadomić straż pożarną, 5) zaprezentować ćwiczenie na forum grupy.
– duże arkusze papieru,
– mazaki,
– tablica flip chart.
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wskazać przyczyny pożarów?
2) wymienić ogólne zasady ochrony przeciwpożarowej?
3) dobrać środki gaśnicze w zależności od rodzaju pożaru? 4) powiadomić straż pożarną
zgodnie z procedurą?
5) powiadomić pogotowie ratunkowe zgodnie z procedurą?
4.6. Pierwsza pomoc w wypadkach przy pracy

Technik.teleinformatyk 312[02] o1.01_u

Technik.teleinformatyk 312[02] o1.01_u

Recomendados

Recomendados

Mais conteúdo relacionado

Mais procurados

Mais procurados (20)

Destaque

Destaque (7)

Semelhante a Technik.teleinformatyk 312[02] o1.01_u

Semelhante a Technik.teleinformatyk 312[02] o1.01_u (20)

Technik.teleinformatyk 312[02] o1.01_u