Beschrijving van veredeling De Bolster uit onze catalogus van 2014. Zie hier nog meer info op onze website: http://www.bolster.nl/veredeling

1. © De Bolster46
Naam:
Bart Vosselman
Leeftijd:
Genoeg levenservaring
Functie:
Veredelaar &
mede-eigenaar van
De Bolster
v e r e d e l i n g
46

2. 47© De Bolster
Bart Vosselman, een bekend gezicht voor
velen in de biologische sector. Een herkenbaar
gezicht, dat ook. De man met de baard.
Als boerenzoon is Bart opgegroeid in Epe, waar
zijn ouders een kwekerij runden. Vanaf zijn 15e
was Bart al nauw betrokken bij de organisatie en
verkoop van aardbeien op het ouderlijk bedrijf.
Op z’n zestiende werd hij op de veiling in Twello
al de aardbeienkoning genoemd. Enkele jaren
later begon Bart de opleiding plantenveredeling
in Wageningen, waarna hij met onderzoek op
de vakgroep Erfelijkheidsleer is gepromoveerd.
Na gepromoveerd te zijn in 1980, begon Bart
fulltime als docent op de Hogere Agrarische School
Larenstein in Deventer, maar al snel was hij meer
en meer op het ouderlijk bedrijf te vinden. Samen
met echtgenote Elly werd het bedrijf overgenomen
en gedoopt met de naam de Immenhof. Sinds eind
jaren 80 werkte Bart fulltime op de Immenhof met
o.a. 2 hectare aardbeienteelt. De veiling in Twello
werd opgeheven en vervolgens moesten ze naar
de veiling in Kampen. Daar was de Immenhof weer
één van de velen en Bart voelde zich als koning
ontroond. Bart en Elly verplaatsten hun afzet
naar particulieren en groenteboeren. Vanuit deze
kanalen kwam de vraag of ze groenten wilden
telen en zo geschiedde. Bart: “Mijn vader gebruikte
nog veel bestrijdingsmiddelen, veelal preventief. Ik
heb hier altijd al een aversie tegen gehad. Alleen
de stank al.” Het duurde dan ook niet lang voor alle
bestrijdingsmiddelen werden verbannen.
De Immenhof was erg geliefd bij haar klanten,
maar het was niet altijd even makkelijk. De
winkel draaide op vast personeel, maar Bart
moest de productie op het veld grotendeels
alleen verzorgen. Alleen op zaterdagen en in de
vakanties stonden scholieren hem bij. Dit alles
bleek teveel van het goede, met overbelasting
tot gevolg. In combinatie met de administratieve
Het verbeteren van rassen...
rompslomp die zich uitbreidde, besloten Bart en
zijn vrouw Elly een punt achter hun bedrijf te zetten.
Al snel kwam Bart in contact met een zaadbedrijf,
waarvoor hij vervolgens gedurende 2 jaar
tuinbonen, rucola en pompoenen veredelde, een
tak van sport waar altijd al zijn interesse lag. Enige
tijd later werd duidelijk dat De Bolster, destijds
gelegen in Kielwinderweer, geen bedrijfsopvolging
had. Zowel Bart en Elly, zoon Frank, als Patrick
Hoogendoorn, die altijd als vakantiewerker op de
Immenhof had gewerkt , hadden hier wel oren
naar. Het duurde dan ook niet lang voordat in
2005 de eerste zaadproducties voor De Bolster
op het land stonden. Ondertussen was Bart
in 2004 met zijn eigen veredelingsprogramma
gestart. Zocht je Bart? Dikke kans dat je
hem op zijn stoeltje tussen de pompoenen
op het land zou aantreffen. In weer en wind.
Waar komt je interesse in veredeling vandaan?
Ik houd ervan om te puzzelen. Als je met
veredeling bezig bent, is het een kwestie van
heel intensief naar planten kijken. Met mijn
achtergrond als teler is die interesse er altijd
al geweest, ik wilde altijd weten waardoor het
kwam dat een bepaald gewas soms wel en soms
niet goed wilde groeien. Toen ik met mijn eigen
veredelingsprogramma’s bezig ging, werd het
v e r e d e l i n g
In de topperiode in de jaren ’90 besloeg de
productie van de Immenhof 10 ha, waarvan 2 ha
consumptieaardappelen, 0.5 ha snijbloemen en
voor de rest diverse groenten inclusief aardbeien.
De groenten werden zonder keurmerk verkocht,
onder de noemer ‘onbespoten groenten’.
w e e t j e
47

3. © De Bolster48
alleen maar leuker. De vrijheid, alles zelf doen,
weinig verantwoording af moeten leggen.
Wat vind je zo mooi aan het vak?
Veredeling betekent een hoop denkwerk en
selectiewerk, het eerdergenoemde puzzelen.
Veredeling is absoluut niet het maken van
kruisingen met toevalstreffers als uitkomst. Ik
ben begonnen met twee veredelingsprogramma’s
voor de pompoenen: een welke op korte termijn
wat zou opleveren, met als basis oranje x oranje.
Tegelijkertijd liep een lange-termijn programma,
waarin een breed scala van rassen en kleuren
als kruisingsouders zijn gebruikt . Een complex
programma. Daar zat bijvoorbeeld ook een
grote, grijze pompoen in opgenomen. Deze was
in alle opzichten vreselijk, maar met één goede
eigenschap: bewaarbaarheid. Deze eigenschap
wilde ik gebruiken. Ook in de volgende generatie
(F1 genoemd) heb ik diverse planten met elkaar
gekruist. Het meeste materiaal uit dit programma
heeft dus vier verschillende voorouders. De
volgende stap in het proces is zorgen dat alle
families weer uniform worden, dus dat alle
planten en vruchten per familie hetzelfde zijn.
Je hebt zo’n 4 à 5 jaar van het veredelings-
programma nodig om een goede inschatting te
kunnen maken van wat je perspectieven zijn.
Uiteindelijk is het mooiste natuurlijk als het lukt om
de allerbeste rassen te creëren.
Wat is het doel van jullie veredelings-
programma’s? Je steekt er een hoop tijd en
geld in; wat hoop je dat het oplevert?
Geld heeft bij mij nooit een rol gespeeld, ik doe
het niet om rijk te worden. Voor mij is veredeling
een grote ontdekkingstocht. Als ik eenmaal iets
heb gezien bij een plant, kan ik het ook maken.
Bijvoorbeeld bij pompoenen: ik ken de families
met bijbehorende eigenschappen en ik weet
hoe deze vererven. Zo kun je je eigen pompoen
‘samenstellen’. Als het programma goed uitpakt,
stimuleert dat enorm.
Daarnaast ben ik gewend ‘out of the box’ te
denken en hiervoor krijg ik binnen De Bolster ook
alle ruimte. De huidige standaardrassen lijken
ontzettend op elkaar, omdat vrijwel niemand
andere paden durft of mag bewandelen. Ik houd er
van totaal iets anders te bedenken. Bij courgettes
maak ik bijvoorbeeld ook gebruik van pompoen-
achtigen, welke totaal niet op courgettes lijken,
maar wel een enorme groeikracht hebben. De
kunst is deze eigenschap over te brengen naar
je courgetteplanten. Op deze manier kunnen de
planten bij een laag bemestingsniveau door blijven
produceren.
Het uiteindelijke doel van de programma’s is
uiteraard wel dat het goede, marktconforme
rassen oplevert.
Waarom specifiek tomaten, courgettes en
pompoenen?
Als tuinder heb ik altijd pompoenen gehad en dit
was tevens mijn eerste veredelingsprogramma,
dus van pompoenen had ik de meeste kennis.
Tomaten vind ik een uitermate boeiend gewas,
omdat je met ontzettend veel eigenschappen
te maken hebt. De Immenhof had vroeger de
‘beroemdste’ cherrytomaat qua smaak. Daarnaast
is de veredeling van tomaten ook deels onstaan
uit irritatie, omdat de meeste van de beschikbare
professionele rassen met weinig bemesting
vrijwel altijd een slechte groei vertoonden. Dat
moest beter kunnen. Inmiddels is het gelukt zeer
groeikrachtige en productieve planten bij weinig
input (water en bemesting) te verkrijgen. Hoe dan
ook, het is altijd een kwestie van compromissen
sluiten; ook voor een professionele teler moeten
de planten voldoende productie opleveren, de
vruchten moeten voldoende houdbaar zijn, etc..
Alles moet kloppend zijn, je kunt als veredelaar
niet puur en alleen naar smaak kijken.
Met het veredelen van courgettes zijn we nu
zo’n zes jaar onderweg. Ook daar is sprake van
een complex programma, waar in talrijke nieuwe
ideeën een rol spelen. Het probleem bij courgettes
V e r e d e l i n g
48

4. 49© De Bolster
is dat ze te snel groeien en te vaak moeten worden
gesneden. Daarnaast is een langer steeltje
makkelijker om te snijden en ben ik op zoek naar
een betere smaak, geschikt voor rauwkost. Hier
valt nog veel winst te behalen.
Hoe kunnen jullie als De Bolster concurreren
met multinationals?
Door mijn achtergrond als tuinder, had ik al veel
gewaskennis voordat ik begon met veredelen.
Doordat ik zowel theoretische als praktische kennis
bezit, kan ik in mijn veredelingsprogramma’s
gebruik maken van de link naar de toepasbaarheid
in de praktijk. Uiteindelijk is dit waar je je
programma’s op stuurt; waar is vraag naar, wat
kan beter. Daarnaast blijft het een combinatie van
creatief denken, goed kijken, vele uren tussen de
planten spenderen en een hoop kennis en ervaring
om een beroep op te doen. Dat zit bij De Bolster
wel goed.
Hoe zie je de toekomst van de klassieke
veredeling? (bijv. door invloeden van GMO’s
en patenten)
Bij de ontwikkeling van nieuwe rassen door middel
van genetische modificatie zijn enorme aantallen
mensen betrokken. Er gaat enorm veel geld in om
en er gaat ook veel mis. Bovendien kun je maar
één gen inbouwen met deze techniek. Hierbij gaat
het om simpele eigenschappen, dus veel minder
complex dan via klassieke veredeling mogelijk is.
Alleen qua aantal jaren duurt klassieke veredeling
misschien langer, maar qua inspanning kost het
zeker niet meer. Wij maken nu al stappen naar
de toekomst, je moet vooruit blijven denken en
ook creatief blijven denken. In mijn ogen zijn
de mogelijkheden door middel van genetische
modificatie beperkt en ik zie dan ook zeker nog
altijd een toekomst weggelegd voor klassieke
veredeling.
Patenten daarentegen, zie ik wel als een grote
bedreiging. Je werkt jarenlang aan planten
met een bepaalde eigenschap, maar zodra
een ander bedrijf hier patent op aanvraagt, is al
jouw veredelingswerk onbruikbaar geworden.
Waarom ik dan zelf geen patent aanvraag op
mijn veredelingswerk? Omdat ik hier principieel
op tegen ben. Ik zou nooit patenten aanvragen,
omdat iemand op die manier eigenaar wordt van
iets wat in de natuur voorkomt. Absurd!
Inmiddels heeft een jongere generatie veredelaars
zijn intrede gedaan bij De Bolster, die alle drie
dagelijks de kneepjes van het vak van Bart
meekrijgen. Bart hoopt vanzelfsprekend dat zij het
nog beter zullen doen dan hij. Maar hij ziet ook:
als eigen baas steek je er automatisch meer tijd
in. In combinatie met de wat meer uitgebreide
veredelingsprogramma’s van dit moment, is 3 man
(of beter gezegd: 3 vrouwen) zeker nodig. Er wordt
hard aan de toekomst gewerkt. “Het moet allemaal
PATENTEN:
Patenten of octrooien zijn rechten die kunnen
worden aangevraagd op nieuwe uitvindingen.
Een octrooi geeft de octrooihouder het recht om
anderen te verbieden de uitvinding bedrijfsmatig
toe te passen. Wat zich nu afspeelt binnen onze
sector, is dat patenten worden aangevraagd op
planteigenschappen die van nature voorkomen.
Dit zijn dus géén uitvindingen. Wanneer wij in onze
veredelingsprogramma’s selecteren op planten met
een bepaalde eigenschap en ondertussen wordt
dezeeigenschapdooreenconcurrentgepatenteerd,
dan zijn al onze jaren van veredeling weggegooid;
wij mogen planten met deze eigenschappen dan
niet meer gebruiken.
GMO’s
GMO’s zijn “genetisch gemodificeerde organismen”;
organismen waarvan het genetisch materiaal is
gewijzigd door gebruik te maken van genetische
technologie. Bij genetische modificatie worden
stukjes DNA met daarop een bepaald gen (dat
voor een bepaalde eigenschap zorgt) uit een cel
geknipt. Vervolgens wordt dit in het DNA van een
andere plant geplakt, zodat deze plant de gewenste
eigenschap ook ontwikkelt. De aanpassing is
bedoeld om rassen resistent te maken tegen
ziekten of tegen bepaalde bestrijdingsmiddelen,
of onder slechtere omstandigheden te kunnen
groeien.
nog wat meer ‘eigen’ worden”, vertelt Bart, “dat is
een overgangsfase”. De liefde van het vak, waar
Bart zo van kan genieten, is vooral wat hij hoopt
over te kunnen brengen op het drietal.
v e r e d e l i n g
G M O ’ s e n pat e n t e n
49