1. Μαρία Λυκάρτση / Α΄ Λυκείου / Νεοελληνική Λογοτεχνία
Ταυτότητα σεναρίου
Τίτλος : Κ. Π. Καβάφης, « Η Σατραπεία ». Μια ηλεκτρονική προσέγγιση.
Διδάσκουσα : Μαρία Λυκάρτση
Τάξη : Α’ λυκείου
Μάθημα : Νεοελληνική γραμματεία
Διδακτική ενότητα : « Η Σατραπεία » (σελ. 432)
Χρονική διάρκεια : 3 ώρες
Μέσα και προϋποθέσεις υλοποίησης : χρήση του σχολικού εργαστηρίου με
σύνδεση στο διαδίκτυο, εξοικείωση με το διαδίκτυο καθώς και με
προγράμματα επεξεργασίας κειμένου, 5 φορητοί ηλεκτρονικοί υπολογιστές,
διαδραστικός πίνακας.
Εργαλεία : διαδίκτυο, φυλλομετρητής, μηχανές αναζήτησης, επεξεργαστής
κειμένου, λογισμικό παρουσίασης, αξιοποίηση ιστοσελίδων, cd ήχου.
Υποστηρικτικό υλικό εκκίνησης : σχολικό βιβλίο κειμένων λογοτεχνίας,
ιστορία νεοελληνικής λογοτεχνίας Γυμνασίου, φύλλα εργασίας, φωτογραφικό
υλικό Κ.Π.Κ. , μελοποιημένα τραγούδια, αποσπάσματα ντοκιμαντέρ.

2. Μαρία Λυκάρτση / Α΄ Λυκείου / Νεοελληνική Λογοτεχνία
Σύντομη περιγραφή
Την πρώτη ώρα διδασκαλίας γίνεται μια εισαγωγή στη ζωή και το έργο του
Κωνσταντίνου Καβάφη. Οι μαθητές ανακαλούν τις γνώσεις τους γύρω από τον
Καβάφη από το γυμνάσιο, βλέπουν απόσπασμα από ντοκιμαντέρ και καλούνται
να ταξινομήσουν κάποια καβαφικά ποιήματα σε κατηγορίες. Η δεύτερη ώρα
ξεκινά με την ακρόαση / ανάγνωση της Σατραπείας και την εργασία των
μαθητών σε ομάδες πάνω στα φύλλα εργασίας υπό τη συνεχή καθοδήγηση /
επίβλεψη του καθηγητή. Η τρίτη ώρα θα αφιερωθεί στην παρουσίαση των
εργασιών των ομάδων και σε συζήτηση επί των θεμάτων που θα προκύψουν.
Στόχοι
Α. Γνωστικοί
1. να εμβαθύνουν οι μαθητές στην ποίηση του Καβάφη, με την οποία
έχουν ήδη έρθει σε επαφή στο γυμνάσιο
2. να αναγνωρίζουν και να ταξινομούν τα ποιήματά του
3. να εξοικειωθούν με τις γλωσσικές επιλογές, την ιστορικότητα, τη
σκηνοθεσία, την καβαφική ειρωνεία
4. να προβληματιστούν γύρω από τα θέματα που θέτει η καβαφική
κοσμοθεωρία και συγκεκριμένα το ποίημα Σατραπεία
Β. Τεχνογραμματικοί
1. να ασκηθούν στην αναζήτηση πηγών στο διαδίκτυο, καθώς και στην
κριτική αξιοποίηση αυτών
2. να μάθουν να αξιοποιούν ψηφιακό υλικό στο μάθημα της
λογοτεχνίας

3. Μαρία Λυκάρτση / Α΄ Λυκείου / Νεοελληνική Λογοτεχνία
3. να δημιουργήσουν παρουσιάσεις χρησιμοποιώντας ποιήματα,
βιογραφικά στοιχεία, μελοποιήσεις, κινηματογραφικό και
τηλεοπτικό υλικό
4. να εξασκηθούν στην επεξεργασία κειμένου και στο λογισμικό
παρουσίασης
5. να είναι τελικά σε θέση να μελετούν έναν ποιητή «της
βιβλιοθήκης» μέσα και από τις σύγχρονες ψηφιακές φιλολογικές
κοινότητες
Γ. Παιδαγωγικοί
1. να ασκηθούν οι μαθητές στη συνεργατική μάθηση
2. να εντοπίσουν και να αξιοποιήσουν τις «ικανότητες» του καθενός
μέσα στην ομάδα
3. να αναπτύξουν αυτενέργεια στη διαδικασία της έρευνας
4. να ασκήσουν την κριτική τους ικανότητα, αφού πρέπει μέσα από
την πληθώρα του υλικού να επιλέξουν το κατάλληλο
5. να ασκηθούν στη διαχείριση του χρόνου, για να φτάσουν σε
αποτελέσματα έρευνας μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα
6. να δουλέψουν με διερευνητική / ανακαλυπτική μάθηση, αφού
ψάχνουν, προβληματίζονται, ανακαλύπτουν και φτάνουν σε
συμπεράσματα με τη βοήθεια / καθοδήγηση του δασκάλου κι όχι
με την παροχή έτοιμης γνώσης από την πλευρά του.
Διδακτική προσέγγιση
Γίνεται χρήση του νέου γραμματισμού με την αξιοποίηση του διαδικτύου
και την πλοήγηση σε ιστότοπους σχετικούς με την καβαφική ποίηση. Το
μάθημα στηρίζεται σε παρουσιάσεις, δηλαδή στο συνδυασμό εικόνας, ήχου και
λόγου κι όχι αποκλειστικά στο γραπτό λόγο.

4. Μαρία Λυκάρτση / Α΄ Λυκείου / Νεοελληνική Λογοτεχνία
Περιγραφή σεναρίου
1η ώρα : Η πρώτη ώρα γίνεται μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας, αρκεί να
υπάρχουν πέντε φορητοί ηλεκτρονικοί υπολογιστές και διαδραστικός πίνακας
(ο τελευταίος είναι επιθυμητός, όχι απαραίτητος). Γίνεται αναφορά στο όνομα
του Καβάφη και ανάκληση των γνώσεων των μαθητών γύρω από τον ποιητή
από την προηγούμενη τάξη. Ακολουθεί μια ολιγόλεπτη εισήγηση του
διδάσκοντα για την εργοβιογραφία του Καβάφη, κατά προτίμηση με χρήση
λογισμικού παρουσίασης (εδώ χρειάζεται ο διαδραστικός). Έχουμε ήδη
προεγκαταστήσει στην επιφάνεια εργασίας των υπολογιστών των μαθητών
ένα φάκελο με τα αρχεία «Ποιήματα Καβάφη», «Παράλληλα κείμενα».
Χωρίζουμε τους μαθητές σε πέντε ομάδες των τεσσάρων ατόμων, με
διακριτούς ρόλους συντονιστή ομάδας, χειριστή Η/Υ, γραμματέα, υπεύθυνου
παρουσίασης που τους συναποφασίζουν οι μαθητές. Ζητάμε από τις ομάδες να
ανοίξουν το πρώτο αρχείο που περιλαμβάνει τα ποιήματα : Αλεξανδρινοί
βασιλείς, Απολείπειν ο θεός Αντώνιον, Γκρίζα, Η σατραπεία, Ιθάκη,
Καισαρίων, Μακρυά, Μια νύχτα, Ο Δαρείος και να τα κατηγοριοποιήσουν με
βάση το περιεχόμενό τους σε σύντομο χρόνο. Αφού ακουστούν οι απόψεις
των παιδιών δίνεται ο δόκιμος (και προτεινόμενος από το εγχειρίδιο)
διαχωρισμός σε ιστορικά, φιλοσοφικά και ερωτικά. Αφορμώμενοι από αυτά
μιλάμε περί καβαφικής κοσμοθεωρίας (αξιοπρέπεια, ξεπούλημα ιδανικών…),
καθώς και για τον ιστοριοκεντρισμό και τον ερωτισμό στην ποίησή του.
Έχουμε δημιουργήσει τρεις ετικέτες με τις κατηγορίες των ποιημάτων στον
πίνακα ανακοινώσεων της τάξης και δίνουμε στους μαθητές ως εργασία για
το σπίτι την επιλογή ενός ποιήματος του Καβάφη από κάθε ομάδα, την
εκτύπωση του ποιήματος και την επικόλληση του κάτω από τη σωστή
κατηγορία στον πίνακα. Σαν ατομική εργασία ζητείται η ανάγνωση ενός
ποιήματος του Καβάφη, πάλι κατ’ επιλογή. Η πρώτη ώρα κλείνει με ένα
απόσπασμα από το ντοκιμαντέρ «Κ. Π. Καβάφης, 50 χρόνια από το θάνατό
του» από το ψηφιακό αρχείο της ΕΡΤ. Ολόκληρο το ντοκιμαντέρ, καθώς και

5. Μαρία Λυκάρτση / Α΄ Λυκείου / Νεοελληνική Λογοτεχνία
άλλα ντοκιμαντέρ για τον Καβάφη παροτρύνονται οι μαθητές να
παρακολουθήσουν στο http://ert-archives.gr
2η ώρα : Η δεύτερη ώρα υλοποιείται στο εργαστήριο της πληροφορικής, όπου
κάθονται οι μαθητές σύμφωνα με τις ομάδες τους. Η διδασκαλία ξεκινά με την
ακρόαση της Σατραπείας από την ηθοποιό Αντέλα Μέρμηγκα μέσα από το
youtube [ http://www.youtube.com ]. Οι μαθητές επιχειρούν την
ερμηνευτική προσέγγιση του ποιήματος ανά ομάδες με την επεξεργασία των
φύλλων εργασίας και τη βοήθεια και διακριτική καθοδήγηση του διδάσκοντα.
Αν δεν υπάρχει πρόβλημα όσον αφορά την ικανότητα συγκέντρωσης των
μαθητών, είναι χρήσιμο για τη γενικότερη αισθητική τους καλλιέργεια να
ακούγονται μελοποιημένα ποιήματα του Καβάφη από τον Δημήτρη
Παπαδημητρίου με την Ορχήστρα των Χρωμάτων (cd «…που γι’ Αλεξανδρινό
γράφει Αλεξανδρινός», Νοέμβριος 2007, δισκογραφική εταιρεία
Αλεξάνδρεια). Στους μαθητές ανατίθεται για την επόμενη φορά με βάση τα
φύλλα εργασίας και τη δική τους διερευνητική εργασία να ετοιμάσουν η κάθε
ομάδα από μία παρουσίαση. Τους επισημαίνουμε το αρκετό μελοποιημένο
υλικό, παρόλο που ο Καβάφης δεν είναι ο ποιητής της ομοιοκαταληξίας καθώς
επίσης και το πλούσιο φωτογραφικό υλικό από τo http://www.snhell.gr και
http://www.cavafis.compupress.gr για να επενδύσουν τις παρουσιάσεις
τους.
3η ώρα : Κατά τη διάρκεια αυτής της ώρας παρουσιάζονται οι εργασίες των
ομάδων στην ολομέλεια. Δίνεται από ένα περίπου πεντάλεπτο στην κάθε
ομάδα και ακολουθεί μικρή συζήτηση καθοδηγούμενη από το διδάσκοντα
προκειμένου να αποσαφηνιστούν όλα τα σημαντικά δομικά στοιχεία του
ποιήματος. Το μάθημα μπορεί εναλλακτικά να κλείσει με την ακρόαση του
τραγουδιού « Χαμένος Καιρός» του Φίλιππου Πλιάτσικα, που χρησιμοποιεί
στο τέλος του στίχους της Σατραπείας…

6. Μαρία Λυκάρτση / Α΄ Λυκείου / Νεοελληνική Λογοτεχνία
Φ ύ λ λ ο ε ρ γ α σ ί α ς 1η ς ο μ ά δ α ς
(στοιχεία που αφορούν στο συγγραφέα, λογοτεχνικό περιβάλλον, γραμματολογία)
1. Σε ποια κατηγορία ποιημάτων του Κ. Π. Καβάφη εντάσσεται η Σατραπεία ;
Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
2. Το ποίημα γράφτηκε όταν ο ποιητής ήταν 47 ετών. Ποια σημασία μπορεί να
έχει αυτή η πληροφορία για την αξιολόγηση του ποιήματος ;
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
3. Η στάση ζωής που προτείνει το ποίημα συμφωνεί άραγε με τις προσωπικές
επιλογές του Καβάφη, όσον αφορά τον τρόπο ζωής του ; Μπορείτε να
αντλήσετε βιογραφικά στοιχεία για τον Καβάφη και να συνθέσετε μια
παρουσίαση με βάση τις παρακάτω διευθύνσεις :
http://el.wikipedia.org
http://www.snhell.gr.
http://cavafis.compupress.gr

7. Μαρία Λυκάρτση / Α΄ Λυκείου / Νεοελληνική Λογοτεχνία
Φ ύ λ λ ο ε ρ γ α σ ί α ς 2η ς ο μ ά δ α ς
(το ιστορικό υπόβαθρο στην ποίηση του Καβάφη)
1. Ο Γιώργος Σεφέρης χρησιμοποιεί για το ποίημα Η Σατραπεία τον όρο
«ψευδοϊστορικό». Θα μπορούσατε να εξηγήσετε γιατί ;
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………..
2. Σύμφωνα με το εισαγωγικό σημείωμα του βιβλίου σας παρά το γεγονός
ότι μπορούμε να διακρίνουμε συγκεκριμένους ιστορικούς υπαινιγμούς,
ο ποιητής μας πληροφορεί ότι δεν υπονοεί κατ’ ανάγκη το Θεμιστοκλή
ή το Δημάρατο ούτε και κατ’ ανάγκη άνθρωπο πολιτικό. «Το
υπονοούμενον πρόσωπον», λέει ο Καβάφης, «είναι εντελώς
συμβολικόν». Τι νομίζετε εσείς ότι συμβολίζει η σατραπεία ;
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
3. Να αναζητήσετε την ιστορική διάσταση και σε άλλα ποιήματα του
Καβάφη. Από ποιες εποχές κυρίως εμπνέεται; Σε ποιες τοποθετεί τα
ποιήματά του; Έχει τελικά η ποίησή του ενδιαφέρον σε μια εποχή σαν
τη δική μας;
Το corpus των ποιημάτων του Καβάφη θα βρείτε στις ιστοσελίδες
http://www.Kavafis.gr και http://www.cavafis.compupress.gr
Μπορείτε επίσης να συμβουλευτείτε το άρθρο « Ο Καβάφης, ποιητής
της ιστορίας» στην ηλεκτρονική έκδοση της εφημερίδας Το Βήμα στο
http://www.tovima.gr/culture/articles/?aid=385300

8. Μαρία Λυκάρτση / Α΄ Λυκείου / Νεοελληνική Λογοτεχνία
Φύλλο εργασίας 3ης ομάδας
( η καβαφική κοσμοθεωρία )
1. Ποιος τρόπος ζωής προβάλλεται στο ποίημα του Καβάφη Η Σατραπεία ;
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………….
2. Θα μπορούσε ο καβαφικός ήρωας του ποιήματος να χαρακτηριστεί
τραγικός και γιατί ;
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
3. Να επισημάνετε το στοιχείο των επαναλήψεων στο ποίημα, με
δεδομένο ότι συμπυκνώνουν το βασικό θεματικό του πυρήνα.
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
4. Μπορείτε να παρουσιάσετε σε ένα λογισμικό παρουσίασης στίχους από
άλλα ποιήματα του Καβάφη που σκιαγραφούν την ίδια στάση ζωής ;
Το corpus των ποιημάτων του Καβάφη θα βρείτε στις ιστοσελίδες
http://www.Kavafis.gr και http://www.cavafis.compupress.gr

9. Μαρία Λυκάρτση / Α΄ Λυκείου / Νεοελληνική Λογοτεχνία
Φύλλο εργασίας 4ης ομάδας
( εκφραστικά μέσα και τρόποι του ποιήματος )
1. Στο ποίημα χρησιμοποιείται η τεχνική του δραματικού μονολόγου. Τι
προσδίδει στο λόγο το δεύτερο ρηματικό πρόσωπο του Ενεστώτα ;
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
2. Έχει το ποίημα μέτρο και ομοιοκαταληξία; Είναι μοντέρνο ή
παραδοσιακό ποίημα ; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
3. Να παρουσίασετε με χρήση λογισμικού παρουσίασης τις απόψεις σας
για τη γλώσσα που χρησιμοποιεί ο ποιητής με παραδείγματα από τη
Σατραπεία, αλλά και με αναφορά σε στίχους άλλων ποιημάτων από τα
αναγνωρισμένα του Καβάφη.
Το corpus των ποιημάτων του Καβάφη θα βρείτε στις ιστοσελίδες
http://www.Kavafis.gr και http://www.cavafis.compupress.gr
Μπορείτε επίσης να συμβουλευτείτε το άρθρο του Γιώργου Βελουδή
« Ήξερε ο Καβάφης ελληνικα; » στην εφημερίδα το Βήμα στο τμήμα
Γνώμες http://www.tovima.gr/opinions , καθώς και ένα μικρό
απόσπασμα από την Ιστορία του Λίνου Πολίτη στην ιστοσελίδα http://
www.e-alexandria.gr ( Ετικέτες: Καβάφης -> Έγραψαν γι’ αυτόν )

10. Μαρία Λυκάρτση / Α΄ Λυκείου / Νεοελληνική Λογοτεχνία
Φύλλο εργασίας 5ης ομάδας
( συγκριτική ανάγνωση ποιημάτων )
1. Να διαβάσετε τη Σατραπεία συγκριτικά με το ποίημα Che fece…il gran
rifiuto. *
2. Na διαβάσετε τη Σατραπεία συγκριτικά με το ποίημα Όσο μπορείς.*
3. Na διαβάσετε τη Σατραπεία συγκριτικά με το ποίημα Μάρτιαι Ειδοί. *
Με βάση τις απαντήσεις σας στις παραπάνω ερωτήσεις σε ποια
συμπεράσματα καταλήγετε για τον ποιητή και τον άνθρωπο Κωνσταντίνο
Καβάφη ;
* Τα ποιήματα μπορείτε να βρείτε στο αρχείο Παράλληλα κείμενα στο
φάκελο Καβάφης που υπάρχει στην επιφάνεια εργασίας .