1. Зэрлэг Амьтдыг Хамгаалах Нийгэмлэг(WCS)-ийн Монгол дахь хөтөлбөр Ландшафтын зүйлүүдийн арга зүй: Ландшафтын зүйлүүдийг сонгох, Биологийн ландшафт, Хүний үйл ажиллагааны ландшафт Л.Очирхуяг Зайнаас тандан судлал/Газарзүйн мэдээллийн системийн мэргэжилтэн

2. Wildlife Conservation Society WCS 1895 онд байгуулагдсан Ашгийн бус New York хотод 5 амьтны хүрээлэнтэй (> 4 сая хүн ирдэг) 500 гаруй төслийг 60 гаруй оронд хэрэгжүүлдэг Web: www.wcs.org

3. Wildlife Conservation Society WCS нь онгон зэрлэг байгалийн зэрлэг амьтдыг хамгаалахын төлөө ажилладаг. Зэрлэг амьтдын оршин тогтнож буй энэ том нэгдмэл системийг дэлхийн жишигт хүрсэн судалгаа, хамгаалал, болосролоор дамжуулж хэрэгжүүлэхийг эрмэлзэн ажиллаж байна...

4. Ландшафтын зүйлүүдийн арга зүй Бүс нугтийн байгаль хамгааллыгтөлөвлөхтухайWCS-ийнхандлага /аргачлал/ Унаган байдлаараа байгаа ландшафтыг олж илрүүлэх ба түүний голлох зүйл (зэрлэг ан амьтад)дээр нь тулгуурлан хамгаалах нь Аргачлал ньсудлагдажбуйзүйлийнцогцбайдлыгшинжлэх ухааны мэдээлэл дээр тулгуурлан шийдвэрлэдэг Байгаль хамгаалалд цогцбайдлааравчүзэхньтухайнгазарнутгийнамьдрахорчнызохистойбайдалбатулгарч буй бэрхшээлүүдийг бүхэлд нь хамруулахаднэнчухалюм.

5. Ландшафтын зүйлүүдийн арга зүй Ландшафтаа тодорхойлох Байгаль хамгааллын зорилт, төслийн зорилгыг тодорхойлох Ландшафтын зүйлүүдийг сонгох Хүний үйл ажиллагааг тодорхойлох Хүний үйл ажиллагааны ландшафтыг зураглах Биологийн ландшафтыгзураглах Ландшафтын хамгааллыг зураглах Шууд ба тохируулгын хөндлөнгийн оролцоо Хяналт, шинжилгээ

6. Ландшафтын зүйлийн тодорхойлолт Ландшафтын зүйлнь экосистемийн хувьд ялгаатай газар нутагт байрлаж, тухайн экосистемийн бүтэц, үйл ажиллагаа-нд тодорхой хэмжээгээр нөлөөлжбайдаг зүйлийг хэлнэ. Орон зай, цаг хугацааны шаардлага нь ландшафтын зүйлийг байгалийн нөөцийн ашиглалт, хүний үйл ажиллагаанд илүү өртөмтгий болгодог.

7. Ландшафтын зүйл Тэдгээрийг тодорхойлох зааварчилгаа нь тухайн орчныг илтгэхүйц ан амьтдын талаармэдээлэлд тулгуурлан зүйлийгцогцоор нь шийдвэрлүүлнэ.Үүнд: Амьдрах орчин Тулгарч буй бэрхшээлүүд Хамгаалалтын бүс Эрсдэлд өртөмтгий, жиш. хүний нөлөө г.м Газар нутгийн онцлог Экологийн зохилдолгоо Нийгэм э/засагтач холбогдолтой байдал

8. Хүнсний гол эх үүсвэр Хүнсний бусад эх үүсвэр Үржлийн нутаг Хуурай улиралд орогнох газар Таамагласан жишээ. Биологийн ландшафт Ландшафтын зүйлүүдэд юу хэрэгтэй бэ? Хэрвээ аюулд өртөөгүй бол тэд хаана байж болох байсан бэ?

9. Нутгийн хамгаалалттай газар Ан агнуур Иргэд1 Бүрэн хамгаалалттай газар Алтны уурхай Иргэд 2 Хөдөө аж ахуйн талбай Таамагласан жишээ. Хүний үйл ажиллагааны ландшафт Хүмүүс орчноо яаж хэрэглэж байна бэ? Зэрлэг амьтдыг хамгаалахад хамгийн их боломж, эрсдэл хаана байна бэ?

10. Таамагласан жишээ. Хоорондын зөрчилдөөн Ан агнуур нь хоол хүнсийг хязгаарладаг. Дэд бүтэц нь амьдрах орчныг хуваагдалд оруулдаг.

11. Ландшафтын хамгаалал Таамагласан жишээ. 1. Хуурай улиралд ан агнуурыг багасгахаар анчидтай ажиллах 2. Агнуурын өөр хэлбэрүүдийг хөгжүүлэх. 3. Хамгаалалттай газар нутагт ангийн хууль журмыг сахиулах. 1. Хамгаалалттай газарт үржлийн нэмэлт орчинг зохицуулах 2. Хамгаалалттай газрын гаднах үржлийн нутгийг сэргээх, нөхцөл байдлыг зөөлрүүлэх 3. Дамжин өнгөрөх нутгийг хамгаалах

12. Зүүн бүсийн Зүйлд тулгуурласан Зүйлийн хамгаалал төсөл Монголын тал хээрийн ард иргэдийн амьжиргаа, ан амьтдыг хамтад нь тогтвортой хамгаалах “Оролцооны үндсэн дээр Биологийн төрөл зүйлд тулгарсан аюул хор хөнөөлийг бууруулах замаар Зүйлд тулгуурласан байгаль хамгааллын стратегийг хэрэгжүүлэхийг эрмэлзэх .”

13. Зүүн бүс Нийт талбай: 1.56 сая km2 Хүн амын тоо: 2.6 сая Малын тоо толгой: 33 сая Зүүн бүс: 286,000 km2 Хүн амын тоо: 200,000 Малын тоо толгой: 4 сая орчим

14. Хамтын оролцоо Бэрхшүүлүүдийг тодорхойлох: Зүүн бүсийн 3 аймагт уулзалт ярилцлага хийсэн Зүйлүүдийн сонголт Биологийн, хүний үйл ажиллагааны ландшафтыг хэлэлцэх

17. Зүйлийн дотроо гетероген үржилтэй

18. Тулгарч буй эрсдэлд өртөмтгий

19. Экосистемд чухал нөлөөтэй

20. Нийгэм эдийн засгийн чухал ач холбогдолтой байх© WCS,Фото: Одонхүү © WCS,Фото: Т.Мюллер

21. Version 2.0 beta Ландшафтын ЗүйлүүдийнСонгох программ

22. Амьдрах орчны төрлүүд

23. Тууртан амьтад Халиун буга Бор гөрөөс Цагаан зээр Шивэр хандгай

24. Жижиг хөхтөн амьтад Дагуур огдой Бор туулай Монгол тарвага Гозоорой зурам Алагдаага Үлийн цагаан оготно

25. Хярс үнэг Шар үнэг Мануул мий Махчин амьтад Хотны үен Саарал чоно Өмхий хүрнэ Дорго

26. Махчин шувууд Хээрийн бүргэд Цармын бүргэд Саарал тас Намгийн цагаан элэгт Aмурын шонхор Талын сар Идлэг шонхор Саарал цагаан элэгт Сохор элээ

27. Ховор шувууд Азийн цууцаль Хошуу галуу Халбаган хошуут Рекилт цахлай Хонин тоодог Хар өрөвтас

28. Шувууд: Тогоруунууд Цагаан тогоруу Хархираа тогоруу Өвөгт тогоруу Цэн тогоруу Алаг тогоруу Хар тогоруу

29. Ландшафтын Зүйлүүдийн сонголт: Зүүн бүс нутгаар

30. Хүний үйл ажиллагаа Амьдрах орчны хуваагдал Бэлчээрийн талхагдал Хэт агналт Түймэр Байгалийн нөөцийн ашиглалт Газар ашиглалт

31. Ландшафтын Зүйлүүдийн сонголт: Үр дүн

32. Зүүн бүсийн ландшафтын зүйлүүдийн бүрдэл Цагаан зээр Саарал чоно Шивэр хандгай Монгол тарвага Цэн тогоруу Дорнодын мэлхий Идлэг шонхор Тул загас © B.Lkhagvasuren © B.Lkhagvasuren

33. Цагаан зээр(Procarpa gutturosa) Тоо толгойнбайдал Нүүдлийн Урьдчилан таашгүй тархалт Дорнод тал Тоо толгойнхэмжээ 1.13 сая (+/- 250,000) Тоо толгойнНягтшил 15 зээр/kм2 (хамгийн оновчтой)

34. Цагаан зээр: Биологийн ландшафт Зуны улирал дахь амьдрах орчны боломжит чадамж NDVI-ийн мэдээлэл (5 жилийн дундаж): өндөр оноо Ургамалжилтыг зөв сонгосноор билчээрийн “чанар”-ыг нэмэгдүүлэх (сонгино) Шавьжнаас шалтгаалан бэлчээрийн “чанар” буурсан Ойн бүс нутгыг тооцоонд оруулаагүй

35. Attaching a Density of 15 gazelles/km2 to this map, where the habitat quality is 100. Цагаан зээр (Procarpa gutturosa): Биологийн ландшафт Assuming a linear relationship between habitat quality and density, results in a Potential Abundance across the whole map of 2.75 million gazelle.

36. Цагаан зээр (Procarpa gutturosa) : Бэрхшээлүүд Ан агнуур (Төв суурин болон хөдөө орон нутгаас) Мал сүргийн байдал Малын халдварт өвчин Цаашид: Уул уурхайн болон газрын тосны олборлолт, дэд бүтцийн хөгжил

37. Хүний үйл ажиллагааны ландшафт: Ан ангуур Нөмрөг, Монгол Дагуур, Хан хэнтийн Дархан цаазат газруудад ангийн эрсдлийг 50%-иар багасгасан.

38. Бэлчээрийн төлөөх өрсөлдөөн Энэхүү зураглал багын түвшнийг мэдээллүүдийг хуучин багын хилийн мэдээлэл тулгуурлан оруулсан учир бага зэргийн зөрөөтэй байгаа.

39. Халдварт өвчний нөлөө Шүлхий өвчний вирусыг цагаан зээр далд хэлбрээр агуулж байдаг.

40. Бэрхшээлүүдийн нийлбэр Бэрхшээлүүдийн нөлөөг:мал сүргийн байдал: 100%, хот суурин газрын ан ангуур : 25%, хөдөө орон нутгийн агнуур: 20%, халдварт өвчин: 10%-иар тус тус тооцож үзсэн.

41. Цагаан зээр (Procarpa gutturosa) : Ландшафтын хамгаалал Тоо толгойн зорилт: 2 сая (тогтвортой хэрэглээ) Үзэл баримтлал Зүүн бүсийн экосистемүүдийн нэгдлийг хадгалах Ан агнуурыг багасгах Бэлчээрийн өрсөлдөөн, халдварт өвчлөлийг бууруулах

42. Цагаан зээр (Procarpa gutturosa): Ландшафтын хамгаалал Улсын хэмжээнд Газар ашиглах төлөвлөгөө Хууль эрх зүйн шинэчлэлт (Ан агнуурын тухай хууль) Тусгай Хамгаалалттай Газар Зэрлэг амьтдыг хамгаалах хамтын ажиллагаа: Хууль хэрэгжүүлэгч байгууллагууд, шийдвэр гаргагчдыг чадавхижуулж байлагийн нөөц баялагийг зөв зохицтой хэрэглэх, хэрэглээг хянах арганд сургах замаар хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх ТХГ-уудын статусыг нэмэгдүүлэх болон шинээр авхаар төлөвлөж буй газруудын талаар сурталчилгаа хийх

43. Цагаан зээр (Procarpa gutturosa) : Ландшафтын хамгаалал Зорилт: Хууль ёсны агнуурт хязгаарлалт тавих (улирал, зөвшөөрөл олголт ба хязгаарлалт) Аймгийн төвүүд Байгаль Орчны Алба Улсын Мэргэжлийн Хяналтын Алба Сумын төвүүд Байгаль Хамгаалах байцаагч нар: зөвшөөрөл, хуулийн хэрэгжилт ба хяналт шинжилгээ Нөхөрлөлүүд Нөхөрлөлийн байгаль хамгаалагч нар/бүлгүүд (зэрлэг амьтдын мониторинг ба хууль хэрэгжүүлэх сургалт) Хуулийн дагуу хийгдсэн ангийн тайлан (сумаас тусламж авах) Нөхөрлөлийн ашиг тус: хүнсний аюулгүй байдал, нүүдэлчин ахуй ба байгаль хамгаалах уламжлалаа хадгалах

44. Цагаан зээр (Procarpa gutturosa) : Ландшафтын хамгаалал

45. Цагаан зээр (Procarpa gutturosa) : Ландшафтын хамгаалал Малын вакцинжуулалтыг сурталчилах Шүлхий өвчинг урьдчилан сэргийлэх, ажиглалт хийх Мал аж ахуйн салбарыг дэмжих зорилгоор вакцинжуулалтын санг бий болгох Зэрлэг амьтдад энэхүү санд хамрагдах зөв стратегийг боловсруулах Цагаан зээр, мал хоёрын хоорондох өвчлөлийн давтамжийг судлах

46. Идлэг шонхор (Falco cherrug) Тоо толгойн хэмжээ 1200-2800 үржлийн хос (2003) Зүүн бүс нутагт ойролцоогоор 240-560 хос Тоо толгойн нягтшил (Тал хээр) 0.0028 хос/шоо.км Фото: Simon Busittil/RSPB

47. Идлэг шонхор (Falco cherrug) Үлийн цагаан оготнын тоо болон тархацаас шууд хамааралтай Идлэг шонхорын үүр нь дараахь хэлбэрүүдтэй байж болно Байгалийн Зохиомол

48. Идлэг шонхор (Falco cherrug):Биологийн ландшафт Үлийн цагааны нягтшилтай холбоотой байршил нутгийн чанар (NDVI-ийн мэдээллийг үндэслэв) Өндөр чанартай байршил нутаг нь 30-130 ммөндөртэй өвс нийт талбайн 40-60% эзэлсэн (NDVI-ийнбиомассын үнэлгээ нь 5-20) Үүрнүүдийн хоорондох зай Хадархаг мөргөцөг ба хясаа Ойн зурвас Үүрнүүдийн хоорондхи тохиромжтой зай <5600 m Ойн бүс нутгыг тооцоонд оруулаагүй

49. Идлэг шонхор (Falco cherrug):Биологийн ландшафт Нэгж талбайд 0.0028 хос/шоо.км байна гэж үзвэл Зүүн бүс нутагт 593 хос Идлэг шонхор шувуу байна.

50. Идлэг шонхор (Falco cherrug):Бэрхшээлүүд Гол бэрхшээл бол “Үүрийг нь сүйтгэх” Үүрнээс нь барих 300 (залуу эмэгчин) магадгүй жил бүр гадаад уруу гаргадаг “Үүрийг нь сүйтгэх” = Агнах бэрхшээл (сумын ба хөдөөгийн); хоюулаа дундаж © МУИС,Фото: С.Гомбобаатар

51. Хүний үйл ажиллагааны ландшафт: Ан ангуур

52. Идлэг шонхор (Falco cherrug):Ландшафтын хамгаалал Тоо толгойн зорилт (тогтвортой ашиглалт) Аймаг бүрт 50 үржлийн хосыг нэмэгдүүлэх (нийт = 150) [593 боломжит – 229 өнөөгийн = 364 зөрүү] Үзэл баримтлал Төсвийн хуваарилалтанд суулгах ($10,000/шувуу) Нөхөрлөл, сум, аймаг Албан ёсны Менежментийн Тогтолцоо (CITES-ийншаардлагаар) Тоо толгойн хэмжээ (Дорнод талын бүс) Урт хугацааны мониторинг: ангилал, судалгаа болон бусад Хяналт шинжилгээний нөлөөлөл ба эрх зүйн арга хэмжээг тодорхойлох Менежмент, Мониторингтой холбоо бүхий квот Албан ёсоор барих болон Экспортын төлөвлөгөө

53. Идлэг шонхор (Falco cherrug):Ландшафтын хамгаалал Улс, аймаг болон сум Идлэг шонхорын худалдаа ба менежментийн хуулийн хэрэгжилт Газрын менежмент: Байгалийн үүрнүүдийг хадгалан хамгаалах Цахилгааны шугамын менежмент (зохиомол үүр) Сүйтгэгдсэн үүрнүүдийн оронд өөр хувилбар бий болгох Шугам тавих ажлыг ангаахайлахаас өмнө үед хийх Нөхөрлөл Нөхөрлөлүүдийн үүр хамгаалах үйл ажиллагаа Үүр сүйтгэхийг зогсоох: “Үүр болон ангаахайнуудыг ажиглах” Байгалийн суулт газрыг хадгалан хамгаалах Ойн зурвас ба хад чулуурхаг газрууд Идэш тэжээлийн амьтад Мэрэгчдийн эсрэг хор хэрэглэхэд тавьсан хоригийг үргэлжлүүлэх Бэлчээрийн газрын мониторинг ба менежмент

54. Идлэг шонхор (Falco cherrug):Ландшафтын хамгаалал

55. Цэн тогоруу (Grus vipio) Нийт Зүүн бүс нутагт ойролцоогоор 400 үржлийн хос (2006); 3.3BP/kм2 хүртэл нягтшилтайгаар хамгаалалттай нутгийн хойд болон зүүн хэсгүүдийн голын эрэг, ус намгархаг газруудад үрждэг Усны ойролцоо болон өндөр өвстэй газрыг сонгоно Photo credit: Gombobaatar/NUM

56. Цэн тогоруу (Grus vipio):Биологийн ландшафт Усны мэдээлэлд үндэслэсэн байршил нутгийн чанар Гол & нуурууд: байнгын/үгүй (топографын зураг) Голын дагуу/ус намгархаг газрын ургамалжилтын амьдрах орчин Ус намгархаг газар (сэдэвчилсэн газрын зураг) Байнгын нөөцийн өндөр үнэлгээ NDVI-ийн мэдээллүүдийн нийлбэр Өндөр өвсөрхөг газрыг товлох Ойн бүс нутгыг тооцоонд оруулаагүй

57. Цэн тогоруу (Grus vipio):Биологийн ландшафт Ойролцоогоор 662 хос Цэн тогоруу байна.

58. Цэн тогоруу (Grus vipio):Бэрхшээлүүд Бэлчээрийн төлөөх өрсөлдөөн Үүр/байршилыг сүйтгэх Малын нягтшил Түймрийн нөлөө Түймрийн давтагдлын мэдээлэл (1996-2006 он) Бэрхшээлүүдийн нөлөөгмалын өрсөлдөөн: 80%, гал: 50%-иар тус тус тооцож үзсэн. Ирээдүйд Усны алдагдалаас болж ус намгархаг газрууд устах (хуурайшилт, гольдорилийн өөрчлөлт, цаг агаарын өөрчлөлт)

59. Бэлчээрийн төлөөх өрсөлдөөн

60. Түймрийн нөлөө

61. Цэн тогоруу (Grus vipio):Ландшафтын хамгаалал Тоо толгойн зорилт (аялал жуулчлал) “Хамгийн таатай орчин”-д нягтшилыг нэмэгдүүлхийн тулд 0.6-2.0 үржлийн хосийг kм2 = 100 хувь өсгөх [662 боломжит – 450 өнөөгийн = 212 зөрүү] Үзэл баримтлал---Нөхөрлөлд хандсан Байршил газрын сэргээн олгох/тогорууны менежментийг боловсруул (тогорууны орогнох газрын санал) Боломж: Шувуу ажиглах аялал жуулчлал Малчдад шувууд үүрлэдэг болон үрждэг газруудад малын тоог бууруулах болон газар чөлөөлөх асуудлаар хөшүүргэ хийх

62. Цэн тогоруу (Grus vipio):Ландшафтын хамгаалал Улс, аймаг болон сум Газар ашиглах төлөвлөгөө Малчдын нөхөрлөлүүд Малчдын нөхөрлөлийн экологийн боловсролыг дээшүүлэх Тусгай Хамгаалалттай Газруудын сүлжээ ба Шувуудад Чухал Нутаг Урт хугацааны мониторингийн боломж: ангилал,судалгаа ба бусад. Олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдөх Аялал жуулчлалын салбар/Яам Эко ба нөхөрлөлд тулгуурласан аялал жуулчлал “Хариуцлагатай аялал жуулчлал”

63. Цэн тогоруу (Grus vipio):Ландшафтын хамгаалал

64. WCS Монголд Нүүдлийн шувуудад шувууны ханиадны тандалт судалгаа Монгол Бөхөн хамгаалал, судалгаа Ан агнуурын хуулийн хэрэгжилтийг сайжруулах BBOP—Бизнес, БТЗ нөхөн хамгаалал

65. WCS Олон улсын хэмжээнд Хамгааллын билогийн сургалтын хөтөлбөр (Network of Conservation Practioners-NCEP) МУИС Судадгааны тэтгэдэг (нөмрөг тас, хонин тоодог, соотон алагдаахай) Доктор, магистрын тэтгэлэг (U. of Minnesota, UMass-Amherst, Imperial College London)

66. SCAPES: Тэргүүлэх Экосистемийг тогтвортой хамгаалах шийдлүүд

67. SCAPES: Тэргүүлэх экосистем Санхүүжилт АНУ-ын Олон Улсын хөгжлийн агентлаг (USAID) Эдийн засгийн өсөлт, худалдааны товчоо (EGAT) 5 жил: 10 сар-2009 - 9 сар 2014 4 үндсэн асуудал Учирч буй бэрхшээлд (аюулд)-суурилсан шийдэл Экологи-нийгэм-эдийн засгийн түвшний тогтворжилт Дасан зохицох (уян хатан)менежмент Идэвхтэй үйл ажиллагаа түүний эрчимжилт(өргөжилт)

68. WCS-ийнМонгол дахь хөтөлбөрийн хамт олон