Ka Lehkhabu 5 Na Thinlai A Thar Leh Thin

Thinlai a thar leh hìn

1


2


THINLAI A THAR
LEH |HÌN

Ellis H.Pachuau

3



Ziaktu : Ellis H.Pachuau

First Edition : 2008

Copies : 1000

© Copy Rights Reserved

Aman : Rs. 75/-

Published by
Lalremmawia
Zawngin, Mizoram.
&
Typesetted by Ellis

Printed at
Blue Mountain Offset Printers
Below Vanapa Hall; Aizawl Mizoram
4

ZIAKTU THUHMA
Ka suangtuahnaa thil awmte ka han ziak a, ka tui ta
phian a, theih ang tâwk tâwkin ka han chhu chhuak a, ka
hian henkhatten ka kut chhuak henkhat la tihchhuah lêm
lohte chhiarah min dîl ve zauh zauh a. Chû’ng zîngah chuan
tuna kan chhiar tùr pawh hi a tel ve a.
A tìrah chuan Part I chiah ka ziak a, ziah chhunzawm
tùra min ngen avàngin theih chen chen chu ka han ziak a, lehkhabu
tling khawp tùr chuan a sualin ka sual ta a ni ber mai. Atìra ka
uluk tehlul nên, Part henkhat hi chu a nãwi ta deuh a ni.
“|hian hate duhsakna ka dawng a, ka thuziak dàn
kalhmanga a ha tùr zâwk nia an rinte min hrilh hlawm a :
‘Thawnthu a nih chuan thawnthu pangngai angin ziak mai la,
a thawnthu aangin i pêng nasa thei deuh a, chhiar a ninawm,’
an ti a. Nimahsela, thawnthu tlahlang ngawt ai chuan
Mizoram-in hun kan lo tawn tawh henkhatte hi han zep alh
ila, History bu chhiar peih loten thawnthu kan chhiar aanga
hun kal tawh thil an lo hriat nawn leh hi a ha ka la tifan a.
Pathianin rem a tih chuan zep leh thup hen, tum bîk nei rana
ziah ni lo, tui pawlh loh, atìr aanga bawl phawn tihchhuah
hunte a la awm ve chêk ang chu maw,” tiin ka Lehkhabu
pakhat ‘Nghilhni i awm lo’ tihah chuan thuhmá ka lo ziak
tawh a. He lehkhabu hi a chhânna pakhat a nih ka beisei a;
mah se atìr aanga thawnthu hlãwm pangngai tùra ka duan
loh avàng erawh chuan ka la chháng kim lo tih erawh ka hria.
Mîm kût thlà, ni sawm leh pakua, kum sanghnih leh
pariat hian pawimawhna tak zuk nei a!

Dated Aizawl Venglai
19.09.2008
The 19th September,2008 (ELLIS H.PACHUAU)
Mb : 9436195768
(iii)
5


6


Part
I
Kum tam zawng a la ni hauh lo; mahse
a rei viau si. Ka vâk ka vâk a; ka khaw hawi ka
ti zauva, ka beng ka chhî a; mahse awmzia a
nei si lo.
Ka han chhuikir neuh neuh hian : Ka
inzâwt a, engvàng nge? Engati nge? Ka ti hìn.
Mahse ka han chhuidawn tâk ber chu : tangka
nei si lovin thil mawi ka lo awt a, lei ka tum
ngawt vàng a ni ang, ka ti ta a. Anni chuan a
leina nei lo chu an duh si lo. Mahse chu ngawt
zawng kan inkára hmangaihna chhu chat thei
tùr khawpin a chhah tâwk si lo. Chu aia chhah,
rit tak, min dang tlattu, sut tlang zawh rual loh
chu, a awm chu a ni. Mihring kan nihna-ah
chuan inhnaih tê kan ni a. Zawnglai a ni a, kei
pawh zawng lai ka ni bawk. A nu leh pâ fa hrin
a ni a, kei pawh chuti ve bawk. A pianna a
danglam han ti dáwn ila, khawvêl hmun khata
piang chu kan ni ngei si. Khawvêl hmun khat
chu a la zau deuh pawh ti ila, khawpui pakhata
piang chu kan ni tho tho.
A hente chuan, “Awi-i-i ka phal lo che asin!
Lo tho leh rawh Mate,” an tih ngawih ngawih kárah
chuan : kha leh chen ka thinlunga hmun luahtu,
7

mite nuihzatbura min siam lek lektu ka thinlung
lalnu ni tlat si; a taksa hmuh tùr awm si lo, ka
kianga awm si lo va zan rei tak tak min chelh hìntu
chu. Ka mit a vâi nge? Ka han nuai a; mahse amah
a ni si. Hai rual a ni si lo. A sakhmélte lah chu a
ngaitêin : a la tàisentêk a, a hmuite lah a la vàm
sen hiam a; a hnárngul lah chu a hmai mil tâwk
chiahin a la sáng hain, a ki vàn a, Mistiri-in a
thilsiam rem taka an chuktuah ang mai hi a ni a.
A chhîngmit-te lah chu ngaihzawn tham a ni si. A
mithmul tlêmin a er deuh a, lung a kuai tâwk chiah
si. A mitmeng chu a meng chiai ka tih dáwn leh a
chiang kak lawi si a; awngkam maia han sawifiah
rual a ni lo, a hmuh a hmuh ngawt loh chuan a
chiang thei tak tak lo a ni ber e. Ka han hawi kual
a, a chhîngmit nèn chuan kan intawng ek deuh
chhiai a ni ber e. Lunghlui a léng teh asin! Thlun
zawm zawng ni tawh lo mah ila, a sakhmél ka han
tawng leh chu Thinlaiah a thar leh si hìn a ni.
Ani chuan ka thinlung a rawn luah khat a,
ka ngaihtuahna zawng zawng chu min hipbehsak
ta a. Kha leh chen kha maw, khawiiah lo uan che
maw? Tunah a sakhmêl a dang si lo. Ka rilru a
tibuai zõ ta! Bang nghèngin ka lo hu a; ka lo chhîng
sek ni tùr a ni, ka mang lamah chuan ka lo kâwm
zui ta a.
Kan College Canteen-ah chuan kan lo châwl
a. Khawiiah nge i awm hin a? Ka han tih chuan :
a ngawi reng a, min en ngawih ngawih a; mahse
min chháng miah lo. A mittui a tling kiauva, kei
lah chuan ka dîl chhût kher kher bawk nèn, Maw?
ka’n tih leh chuan a biang nõ chek maiah chuan
8

mittui a luang thla zawih zawih mai a; a kûn ta a.
A inhnît hlawp hlawp a; ka lainat kher mai! Ka
hrechhuak a, kan inhmuh lo dáwn lai vêla a
hiannu kuta ka tán diar a lo dah ngei mai chuan
: a khabe nõ chek mai chu ka dawm a, a mittui
parawl kiang mai chu ka hrûk hulsak a, eng emaw
titiin kan inthlem lungawi thei ta hrâm a; ap aw
iau chung chuan, “Kha thil kher kha chu min
zawt tawh lul suh aw, Duhlai,” a han ti a.
Kei ch uan h an chhunza wm va k
ngaihna pawh ka hre lo. Ka hrilhhai kher mai! A
sakhmêl ka’n thlîr chuan lainatnain ka khat a:
ka thinlung chu hnimhlîngnei zînga tlanchhiat
ang maiin a sa zak zak a. Kei chu zèm âtin ka
awm ta zâwk em ni? Engtin nge kha leh chen
kha ka lo awm theih? Zái a lo vung thut ni tùr a
ni : ka harh ta zawk a.
Khua a vár a; inah ka hãwng ta a. Ka pindan
chhûngah chuan lûtin : ka khumah chuan ka bawk
thlawp a. Ka nghilh theih loh Sakhmêlmawii chuan
ka thinlung ser reh thei lo chu a rawn ti pûn leh ta
vak a. Ka harh thut a; ka thingrem chu ka han
hawng a; a laisuih tuahrem min hlan zawng leh
a hlimthlá chu ka chhar chhuak leh ta a. Mahse
ni danga ka awmkhawhar min hnemtu leh ka
hlimna siamtu ni hìn kha, ahna mai siamtu a
lo ni ta!
Engdang mah ka ngaihtuah thei lo. Àiáwta
lût ang chauh ka ni. Ka nu’n min auva; mahse ka
chháng thei lo. A Thingpui siam tùrin ka duh leh
duh loh min lo zâwt a lo ni a; mahse min rawn pe
tho va. Ka in lai leh ka in zawh lai pawh ka hre lo.
9

Ka chhuikir neuh neuh a : hman ni khán a
hiannuin min lo ko lauh luah a, a hmél ka han
en khán eng emaw thil (thil hlu tak chu) min hrilh
duh nei niawm takin ka hmu a; mahse dãltu an
awm tlat si. A rem si lo.
Ka mit a hah tawngkhawng a ni ang chu : ka
lo chhîng leh sek a. Tawnmang lamah lung kan
lo rual a:
Keimah chauhin inah chuan ka lo awm a,
kawngkapui a lo ri kar’h kar’h a, kawngkhar ka
han hawng chu : ka phu zawk a, ka ringhlel phal
si lo, ka mumang chu a ni si lo. Buaina nge
hlimna? Hriatthiam ava’n har êm!Chhûn pachang
a ni si a, engtin nge kan in an rawn thlen theih?
Zawhnain ka rilru a luah a, ka hmangaihna chuan
buaina-ah min hruai lût dáwn ta!
Ka duhlai : engtiklaimaha ka theihnghilh loh,
ka thinlung lalnu, ahna ruam ka zawha
lungngaihna chirhdup lak ata ka pil bo phal lohna:
chuai lo pár ang maia ka thinlunga chuai ngai lo;
engtin nge a harsatna chhâwk zãng hìntu leh
englai pawha a tána hrehawm leh hmingchhiat
pawh huamtu nèn kan in an rawn pan theih? Ava
mak ngai êm! Hmangaihna chuan chhûngte a bum
a, hmangaihna vêkin chhuanlam a siam a,
hmangaihna vêk chuan a humhim ta!
Hun rei tak zawng a ni hauh lo; mahse ka
tán a rei ka tih tawh kha. Amah hmangaihtu : a
hian rinawm ber nèn chuan ka pindan : a zun
ngaia laikhum thlehtenêma vâla pum pa ka leh
10

zak zakna pindan ngeiah chuan kan inzui lût
ta a.
Ka thlâkhlelh ni mah se kan kárah bang
chhahpui a awm si a, sutlang tùr chuan kum tam
a la ngai si.
Ka tuar zõ lo; a mawi si. Aw a biang tai têk
mai leh a ir nõ chak mai chu han thlìr ngawt mai
zawng a har a ni. Bawihi, tih pah chuan ka han
kuai vanvadâk a, kan hun kal tawh harsatna
tinreng vànga phubá lâkna ang hrimin hun rei lo
tê chu : he lei hrehawm lungkham buaina ram hi
hnuchhawnin pialralah kan chantîr ta a.
Ka han dáwnkir a; zînga nî a chhuah hlim, a
tlángsàn tak tak lai chuan dãltu awm lo ang hrim
a, vân thiang kuk kára thlasik nilum han ai ar ar
mai a, ni a her liam a, a nawmna a reh a, káwl a lo
hnîm a, zan a lo inan anga vâwt tihnain min rawn
khuh leh ang hrimin : pár ang kan lãwm zõ ta si
lo. Thlasik nî zawng chuai mah se intihlumna dang
a awm si.
A kianga awm reng e ti lo chuan ka
ngaihtuahna chuan nun hlui a chhar chhuak a;
kan sapawng thiam tê têa lehkha kan inthawn
fiamna hìnte ka han chhui lût a - ‘D, you don’t
know how I love you’ min han tih te; a duhlian
awnga ‘Min theihpui lo, chiangten ka dáwn lungruk’
ka’n tihsak hìn te: ‘D, my adorable and adored !
You have ravished me away by a power, I cannot
resist’ ka tihte chu ka mitthlá-ah a lo lang uai’h
uai’h a. Tunah lah chuan zanin min thim hnan ta
thut si a.
11

Mi pakhat chauh zawng a ni; mahse khawvêl
thil leh khawvêl mihring zawng zawnga ka thlan a
ni; hmangaihna hian min phuar belhbawm a ni.
Engtin nge in rawn kal theih a? tiin ka zawt ta
phawng a. A hiannu nèn chuan an inmelh a, an
nui lek lek a, ka ngaihhat loh chu hlau ni lo sela
chuan an kiai sak ngei ang.
Ka khumah chuan hu mu deh titihin
kan inkâwm zui a. Ka zawhna chu min chhân a
han tum a, a ká a han áng deuh ziauva, a inthiam
lo leh deuh ni tùr a ni : a hmui a han chîp leh a,
biangsum lang deuh kâkin a han nui leh rih a.
Thâwk a han la leh hak hak hìn a. Kei pawh chuan
a chhânna nghâkhlel hle mah ila; a harsatna chu
ka hriatthiampui ta zâwk a.
Ni, hmangaihna avàng chuan chhuanlam
siam kan thiam a, hmangaihna vàngin harsatna
tawn kan huam a, chhum dum tuipai dum mup
kárah pawh kan pût chhuak hrãm hrãm zawng a
nih hi!
A han ngawi leh vàng vàng a. “Ih........ka
chhûngte hi.... ( a chal a han dawm leh rih a)
tunah pawh hiante dam lo tlawh tùr angin ka
chhuak a.............Kan kárah chûn leh zua an
hrâng lua ka ti! Hetiang rênga hmangaihna kawng
a bumboh mai hi!! Hring damchhûng vullai nî a
tawi tehlul nèn vullai nî pawh pár ang lawm loh
vin, hnah hlui angin a ìl a, pangpár huana párzû
pawh a duh êm êmtu : khuaiin duhãm takin a
dâwt heuh heuh a; chu párzû chu khuai tán
chuan malsâwmna a ni. Amaherawhchu pangpár
12

mawi tak, zu thlum tak nei chu thlân chhûngah
chhin hnana a awm chuan hlutna a nei lo ang
bawk hian : kan kára hmangaihna hian hlimna
min siam lovin, nun khawharna siamtu mai a lo
ni si ! Engtikah nge ka tán ni a chhuah ve ang a,
zan thim ihbaiawm tak hi êngah a chan ve ang
le?” mittui hnâm iam iam chung chuan a han ti
hrãm a.
A hiannu nèn chuan sawi tùr kan vân dùn
hle a; kan hnuk a ulh deuh euh hlawm a, inhnem
tùr bîk chuang kan awm lo!
Pachan ka chhuah a, “Duhlai eng kan ti ta
bîk nge ni? A biak kan sual nge, khuanu tuahrem
kan ni lo em ni bîk le? A hen ten damchhûng
hlim nán an hman hmangaihna hi, keini zawng
lungngaihna min thlentu mai lo ni si le! Tuarthiam
zawng a har lua ka ti,” ka’n ti hrãm a.
Ani chuan, “Ka haw tawh dáwn lo; ka khua a
har.......ka chhûngte an ....” a’n ti hman chauhva.
Kei chuan, “E, ni lul lo ve, kei pawhin i tel lo
va lèn reng pawh hi ka zuam bîk lo nachungin, i
anghmá ka ngaih vàng zâwkin; hun rei lo tê chu
ka han insawhnghet ve leh deuh ang a; chutilochu
i chhûngten an tuithlar mai che chuan i tán a
hrehawm lutuk ang,” tiin ka han hnial a.
Mahse ani chu a hmin zat lo nain ka thu a
hnial hreh ve si a, ka han kuah a; engtikah nge
bangchhah chu kan chhut chim ang tih ngaihtuah
chungin kan infâwp vawng vawng a. Min
chhuahsan ve leh ta hrãm a.
13

Ka han hangharh hlawl chu ka mumang a
lo ni si! Ka mumang vêka, “Ka haw tawh dáwn lo,”
a tih chu ka bengah châm tlatin ka hria a. Mumang
mai mai pawha a hmá ka lo ngaihluat vàngin a
thu ka lo hnial pawh ka inchhir rum rum a.
A ni maw. Bawihte! I sakhmêl ka tawn ngawt
pawh hian ka thinlung i va chhun náin, ka
thinlung i va han hliam nasa êm! Ka thinlungah
hian a lian telh telh a, zèm âtin ka lo awm chu a ni
ber e.
A ni. Ka hmangaihi chu a chhûngten an
phuar a; engtikah nge a phuar an phelh ang? An
phuar lo phelh ta tehrêng pawh nise, ka tán nge a
par zêl ang a, mi tán a pár tawh zâwk dáwn? Ka
hmangaihi chu a pármawina chu mite thliah mai
tùr leh a hmangaih mi tán ka pár mai tùr chu
hmangaihna chuan a phal mawlh lo.
Thlân thim chhûnga pármawi tak chuan
hlutna a nei si lo. Chûn leh zua rem loh dî zawng
tawn chángin : ‘Thinlaiah a thar leh hìn’ zawng
a nih hi!

14


Part
II

Chûn leh zua rem loh dî zawng
tawnchángin ‘Thinlaiah a thar leh hìn’ lo thei lo
a ni. Ka hmangaihna chuan kianzái a rél si lo va;
kian ahnehin tui liam ang maiin a liam zung zung
mai si a. A cháng chuan ka ngaihtuah bing lutuk
hian suangtuah ramah min luhpuiin hlimtêin kan
lo léngdùn hìn. Ka hianten, ‘Nang lah hi eng khaw
sawi set set lo hian i nui leh ver ver hìn a,’ an tih
mathlawn lo va. A lo ni a ni chêk ang chu :
Hmangaihnain min bual â a, zêm âtin ka lo awm
reng hìn a lo ni!
|um khat chu, chu hmangaihna bawk chuan
min lo bual lehpek a; ka suangtuah ram mai tê
chuan ka dî : ka nghilh loh, ka tán pármawi;
mahse a pármawi kumtluang atána ka thliah
theih si loh chu ka lo tawng lehpek a!
Biakhlatna hi a rawn ri ral ral a.
Rang mangkheng chuan ka tlãn a.
“Hallo....”.ka ti var a.
15

Khawvêla ka cham chhûnga ka tána aw mawi
ber mai chuan, damdiaiin, “Duhlai, i va’n
ngaihawm êm! Hun remcháng....” a ti ban deuh
chat a.
Ka phu deuh zâwk a. A aw ka han hriat
chuan tihdanglamin ka awm a. Duhlai a han tih
aang phei kha chuan ani lo chuan DUHLAI min
ti ngai si lo; ka duhlai a nih zawng ka hai hauh
lo. Ani chu a ke pen ri aang pawhin ka hai lo va,
mite kárah pawh a hnunglam aang pawhin ka
hai ngai lo rêng a ni. Chuti tak chuan mi hìpna
hi a nei a; kan kára harsatna chhum chhahzia
ngaihtuah chuan biakhlatna hmanga Duhlai a ti
thãwm ka han hria chu danglam lo chi ziazáng
ka ni lo.
Hun remcháng a tih a, a ngawih vang
vang hnu chuan : “Ka bawih, eng nge ni ta!? Hun
remcháng i sawi tak mai? Han sawi nawn
teh...Maw..maw...” ka han ti a.
Ani chuan, “Ih maw...ka chhûngte
inneihna-ah an kal vek a, keimahin min awmtîr a,
lo léng ta che,” damdiai, fân deuh raih chungin a
han ti a.
Chu a thu rawn sawi chu kei chuan ka
awih thei mawlh lo. Ka hmangaihi a chhûngten
an khuahkhirhzia ka hai hauh lo. An khuahkhirh
aleiah a hahdam phah viau lawi tih pawh ka hai
hauh lo. Chuti maia an thlah zalèn mai chu ka
ring thei mawlh lo a ni. Ka zin bo leh zin bo lohte
an chhûngte leh an hianten engtin tin emaw an
thlithlãi reng a; kei lah ka zin bo si lo. Biakhlatnaa
16

biak ka tum ve hin lahin ani chuan a dawm hmasa
ngai lo va, ka aw an hriat rual rualin an dah nghal
rawk rawk hìn a ni si! Tunah lah ani ngeiin min
rawn bia a ni si! Chuti maia an thlah zalèn chu ka
ring thei lo lutukin, “Eng maw i sawi? Lo léng ta
che i ti e lo? Engtin nge ka rawn lèn ngam ang?”
ka la ti fan a.
Keini zawng kan hlimna Nî ve tùrte pawh
hi arkhual ang maiin i dêkin kan hmang a. A
h e n t e ’n d a m c h h ûn g h l i m n án a n h m a n
hmangaihna hi keini tán zawng lungngaihna
min thlentu mai a lo ni ngei si a le. Biakhlatnaa
kan inbiak kan tihtâwp hnu chuan ka ngaihtuah
nasa mai a. Biakhlatna a kalsual nge ni ang;
mahse a ni thei lo. Ka ‘duhlai’ ti a koh ka ni. A
chhûngte thang kam zâwk nge ni ang? Tuemaw
min rawn biaktîr ang a, kei ani ngaia kûr kûr nà nâ
na chuan amah chauhva awm ta nà nâ na chu i-
he-lova ka pan ringin mualpho taka min chhuah
an tum a ni thei ang em? titein ka ngaihtuah thul.
Mahse chu zawng thudik a nih ka ring phal
mawlh lo.
A thim záwngin kan ngaihtuah laklawh
tawh a, engkim sak ta ûkin kan hre vêl vek mai a
ni. Mahse ka inngaihtuah harh a: an in lama a
rang thei anga pan mai tùr chuan ka inbuatsaih
ta zâwk a.
Bei nge sei rûn dung an ti mathlawn lo vin
ka hmangaihi, sakhmêl sensiar tawng tùr chuan
an rûn lamtluang hawiin pheilai ka vâwr haih haih
a. Pên a zãng duhin; rin aia hmáa thlen a awl
ngei mai.
17

An in ka thlen chuan Dar (Bell) ka han hmet ri
ãt ãt a. Thutak nia kan rin ngam loh; mahse thudik
ni ngei se ka lo tih rilrûk, ka hmangaihi zawng a lo
awm ngei mai. Aw nêm dam thliamin, “Lo lût rawh,”
a ti a. Chutih rual chuan kawngkhar a rawn nam
hawng nghal a.
Kei chuan, “I chhûngte....” ka han ti an nghal
phat a.
Ani chuan, “An awm lo ka tih kha, i la ringhlel
cheu e lo...” a ti a. Chutah zet zawng lung a dam
siai siai mai.
Engkhaw sawi zawm set set lo chuan ka
áwmah ka pawm bei nawlh a; fawh thianghlimin
chibai kan inbûk vawng vawng a. Kan inthlah
dáwn hìn a, a bul kan an ha leh hìn a. A ni, a
biang tai têk leh a hmui sen vàm hiam maite chu
ka fawh lohna nikhua a rei ta êm a ni. Fawh chu
sawi loh, hmél pawh kan inhmuhlohna pawh a
rei ta êm atin a ni. A-tu-amah indem thei bîk kan
ni lo: Kan inhmangaih miau mai si a.
Chutia ka hmangaihi ka pawm ta vawng
vawng chu mipa e ti lo chuan ka lung a chhe
deuh tlat mai a! Keimahni avàng pawh ni lo;
anmahni avànga hlimna pár rimtui pawh tem dùn
thei lo va, nulat tlangval nun han hman ngawt
mai chu tuar dam thiam a har hian ka hre hliah
hliah a. Mahse, ka rilru-ah ‘mipa i nih kha’ tih a
lo lang zawk a. Ka lungchhe mittui tla mai thei
tùr tawh chu min hnuhkirsak leh ta zâwk a. Kan
18

inkuahna kut chu zawitêin kan thlah dùn riai
riai a. A mut pindan kan pan dùn ta a.
A khumah chuan hu-mu titih hian kan awm
dùn rial a; a cháng chángin hmui leh hmui
inchuktuahin kan infâwp leh zauh zauh hìn a.
Engvànga hetianga hun zalèn, mitmei ven ngai miah
lo va awm thei nge kan nih chu ka hmangaihi chu
ka zawt a; mahse a chhan a sawi thei lo. An chhûngte
inneihnaa kal tùr an phur tawh pheng lutukin an
fanu pawh an hre chang tawh lo pawh a ni mahna
ka ti rilru a. Chutih rualin keini pahnih tán Siamtu’n
hun remcháng min siamsak ve duh pawh a ni mahna
le. Hun kal tawh han chhuikir neuh neuh chuan
‘thil mak a ni’ a tih loh theih loh a ni.
Kan pahnih chauhva tuma mitmei ven
tùr pawh awm leh chuan tawh lohna hmuna kan
han awm chu ka ngaihtuahna pawh a kal thui
hman khawp mai. Ka rilru-ah chuan kan in lama
inhruai haw mai chu a awm lian hle a. Ani chu
ràwn pawh ngai lovin a remsa dáwn tih chu ka hai
si lo. Mahse, mahse tih a ngai leh hìn. Ka
inngaithuah harh hman lehpek a; ka dinhmun,
aw ka dinhmun ngai a la ni. Ka dinna a la pangngai
reng, pen khat pawhin tihdanglam ka la ni ta
chuang lo. Ani pawh, aw.... a la ngai reng, kan
dang chuang lo. A pawi ngei mai. Inngaihtuah buai
hman lêk lo va kan in lama lo hruai haw daih tùrte
ka ti hnuhnawh a; ka che muang leh hìn. Kan
nghei bîk awm chuang si lo!
Ani nèn chuan kan han sawi dùn hìn a;
buaina a chhah telh telh hian a hriat a. Chûn leh
zua thinlai damna hun nghah thlen a
huphurhawm si. Hla siamtu-in-
19

Run hmuna suihlung damte’n lèn hi,
A rem ve si lo maw, chûn leh zua mawl vàngin;
Kárah hraitê a lo pian hun chuan,
Chûn leh zua thinlai pawh tui ang a ném mahna.
tia a lo siam ang a, kan kára fanau chawi mai
pawh hi kan thlang rum rum a! Mahse siamtu
Pathian kan zah si a. Thâwk pawh kan la zing
dûn hak hak khawp mai. Ani phei chuan hetiang
hun zalènah chuan a duh vàng leh a lo inphalrai
vàng ni hauh lovin a hun hmaa kan tem ve ngei
chu a ring rilru ve awm si a. Mahse chû’ng zawng
chunglam pawi khawihna a ni tlat si a! Hun a
thâwlin a fianrial a; ka hmangaihi nõ vár haih
mai han tuai han tuai chuan keimahah a rûka
harsatna ka ngah duh khawp mai!
Kan inchhaih kan inchhaih a, tudang kan
ngai lo kher mai.
‘Nang i awm chuan lei vân a chang hìn’
tih hla han kaihlek a-
‘Bawihte i awm chuan lei vân a chang hîn’ han
tih dep dep mai a châkawm hliah hliah a ni. Kan
hlim dùn pheng lutuk chuan kan hun neih dàn
ngaihtuah chang lo tawpin kan inkâwm a; thu bulbal
nei êm êm lo chuan chawhnu her bawi hun kan
hmang a.
Kawngkhar a rawn ri rak a, ka bawihi
chuan, “E..e.. e...”a ti tlak tlak a.
Eng nge ni? ka ti vat a. Ani chuan kawngkhar
lam pang a khar hat loh thu a sawi ta mai a! A
mut pindan lam aang chuan kan chhuak a, an
20

huthahchawlhna pindan lamah kan inzui phei
a; kan hu fel vêl ta chiah tihah a nu chu a rawn
lût a.
Kei min han hmu chiah chu chawke ni rui
ang mai a meng sen nghal rûm mai a. Ka
ngaihtuahna a buai ta map map hle mai. Ka haw
nghal chuan a nu chuan a sawisa vak mai ang tih
ka hlau si. Han awm rengna chi lah a ni si lo. Ka
han ngaihtuah a, hawn hma chu ha ta zâwkin ka
hria a. A nih phawt aw tiin ka tho nghal uaih a. A
nu chuan min rawn melh vei râm râm a. An in chu
ka chhuahsan ta a.
Ka kal chak duh lo va, a chhan chu a
nuin engtin nge a tih? tih a thãwm aanga hriat
theih ka beisei vàng a ni. Ka hriatphâk china a
sawisa a nih chuan ka kir leh ang tih rilru pu ran
chungin ka kal hnak hnak a. Mahse thãwm ka
hre nghal lèm lo va; zawi zawiin an in chu ka hlat
tial tial a. Rilru zawng a thlamuang duh zat lo hle
mai.

Engtin nge ka duhlai chu a nu leh pâten an
nghaisak ang tih chu kawng tluanin ka ngaihtuah
a. Mite sawi ka hriat dàn chuan anni nupa pawh
hi harsatna tam tak tâwk ve tho; nu leh pâtena
harsatna tam tak an siamsak; mahse an
inhmangaih luat avànga innei ve thei mai an ni ve
tho va. Anni hun tawng tawh aang pawha
hmangaihna chu hrethiam ve tawh mai tùrin ka
han beisei thul. Mahse chuti ahnehin a zual zawpui
vailenhlo an tih ang maiin a hluar hlei hlei chu an
ni si. A cháng leh ka han thiam leh rih a. A chhan
21

chu kei pawh ni ve ta ila eng teh ual ka nih bîk ka
ring lo va; anni aimah hian duh loh hmêlhmang chu
ka tichhe zâwk mah mai thei a!
Chutia kan in lam pana ka kal hnak hnak
lai chuan ka hmangaihi hiannu duh tak, hlim
nîa hian mai ni lo; lungngaih nî ber pawha a chan
ang tuarpui thei leh hriat-thiampui tak nèn chuan
kan intawng hlauh va. Ka hiani-te ina kal tùr a lo
ni a. Rei lo tak kan inbiak hnu kan chanchinte ka
hrilh luam hnu chuan a hiannute in lam pan rang
tùrin ka ti a; eng nge a chanchin zêl min rawn
hriattîr tùrin ka chah nghal a.
Kan in ka thlen chuan ka pindan pualah
ka hu ngawi ran a, ka melh ngai ka melh
tlawk tlawk a. Ka ngaihtuah a, hlimna hi eng
nge maw a nih a, chuti taka kan thlâkhlelha
kan lungngaih hin ka ti rilru a. Keini ve hi
zawng kan hlimna tùr beisei avàng leh
hmangaihna avàngin kan lungngai a ni si.
Chutia ka hut ran lai chuan kan hiannu
chu ka pindan pualah chuan a rawn lût ve a;
ka hmangaihi chanchin chu kan sawi dùn ta
a. Kan kawmthlangah motor a insu ri bur a;
Nu pakhat hi ring mangkhengin a e tuar’h
mai bawk a. Chu thãwm chuan min tiharh ta
zawk a!
Hetiang êm êm hian hmangaihna hian min
bual ã ang tih rin ngaihna pawh ka hre ngai lo
rêng rêng. Ka han harhfim meuh chuan
suangtuahna ram vek a lo ni si a. Kan hut pindan
aang chuan ka tho lawk a, ka thingrem tê ka
hawng a, a hlimthlá nalh tak mai min pêk chu ka
22

la chhuak a: ka thlîr vawng vawng a. A hmêlah
chuan ka lung a awi hliah hliah a; mahse ka
lungawi kim thei si lo. Ka hmangaihna a tizual a;
mahse hlimten kan lendùn nán pen khat pawhin
ka pen thui phah chuang si lo va. Ka hmangaihi
zawng ka dâwn cháng ngawt pawhin ‘Thinlaiah a
thar leh hìn.’

23


Part
III

Kan intawn tirh aanga hun a kal liam
tam tawh dàn leh kan inkár chhahzia ngaihtuah
chuan : ‘Hnahhlui an ìl a; hnah tharin a thlâk’ tih
ve mai theih tawh âwm tak a nih laiin ‘A ná a thar
zêl hìn’ zawng a nih hi!

Ka sawi tawh angin hun a kal liam tam tawh
a, keini tán zawng pangpár kuhmum chem hriam
taka chhawk ang maiin kan inhmangaihna ve
chuan parh zai a rél dáwn lo a nih hi! Mahse chu
hmangaihna kuhmum chu pàrtîr phet kan tum
lawi si a, a buaithlâk teh zawng a ni hi. Ka
awngphaha pangpár, dîpdaltu awm hauh lo va a
pár parh hîk hêk ka han hmuh cháng ngawt pawh
hian ka thîk rum rum hìn. Khuanu dem a awl
mai dáwn zawng a nih hi maw. Mahse khuanu
chu dem rual a ni si lo.
24

Keini pahnih dinhmun hi zawng fur tui lian
so bulh bulh mai, a kuang cham pûta luang mup
mup, lèi awm si lo, chutih kára vaukam lehlam
lehlama awm hrang ve ve ang chauh kan ni : kan
inhmu thei vuai vuai a, tui luang ri a rin êm
avàngin kan awng ri pawh kan inhriatpawh ha
thei mang si lo va. Inhmu reng siin kan inhmu lo
a ni hrim mai. Kan kárah tui lian a awm si a;
inpawh tùr chuan tui lian kàm hun kan nghah
mai a ûl si a le.
Tunah chuan ka hmangaihi chu ka tán
chuan hmélma a ni hrim mai. Ka ngaihtuahna
zawng zawng min hipbehsak a; léngdang han
chhai ve dáwnin ka thinlungah khakna lian tak
mai a awm rùn si a. Mahse hun a rei ve ta bawka
tiin mahni leh mahni inthiamchawpin nghilh zai
rèl ka han tum ve sa teh a.
Nî a sa vawl vawl a; mite awngkam ha
ûmin Welcome pahnih pathum kal pèlin ka han
léng ve a. Anni pawhin ka thinlung rei lo tê atána
hlimna tùr khawp thu min fah ve bawk. Mahse
lung tiléngtu mai an chang rih. Dàwn an ti sei a,
thinlai mu hnu an kai tho dáwn tlat thung. Thu
bulbãl engmah ka nei thei chuang lo. Khat deuh
upa inhre siin ka haw thâwl leh viau lawi si a; ah
hawn ka nei azeng a ni si lo.
Tuna mi hi chuan khawlaiah han inhmu
hlek ila, léng tùrin min sáwm chamchi a; lèn loh
theih loh hian min ah chhuah hi a ni hrim a. An
chhûngte ni se, ka lèn ve tawh hi chuan thehmeh
ang hiap hian a reh hian an reh tlawk tlawk a;
25

mahse ka rilru chhûngril tak zawng hmun hla
takah a vâk ruai ruai reng hìn a ni si a.
Chu nu pawh chu a beidawng ve hìn hle a;
mahse min hmangaih ve miau mai si a; chu
hmangaihna chuan min ngaidam thei a ni lawi si
a. Kei lahin ka thinlung zawng zawngin ka kâwm
thei si lo. Chu nu chuan ka taksa zawng a chang
a; mahse ka hmangaihi’n ka rilru zawng zawng a
chang lawi si a. Ani zawng ka rilru chanve pawhin
ka kâwm thei lo a ni ber mai.
Ka lènchhuah ni ve ber kher chuan ka
hmangaih, ka thinlung lalnu, he khawvêl ahna
hmuna min siamtu, ka hmangaih tlat lawi si leh a
hiannu chuan hmangaihna avànga chhûngte bum
thluin, ka sakhmêl leh ka ânka nêm tawn châkin
kan rûn lamtluang an rawn zawh tlat lo niin. Mahse
an rawn kal lama an rilrua a lo suangtuahna zawng
zawng chu a thlâwn a chang ta!
Khawnge i awm tak? Ka ’ngaih Laldang ka
tawng lo tùr chu ka ngai ngam lo asin tichungin
beidawng takin an lo kir leh ta chu lo niin.
Ka hmangaihi hian a rawn kal dáwnin min
rawn háwng lâwk lo a ni lo va; biakhlatnain min
rawn biak a tum a, ka chhûngten an lo chháng
a, kei chu insiam peih vek sain kuhva-khawr lei
tùrin ka chhuak zawk a; mahse ka hianpa,
motor-in a lo kal hlauh mai si a, engkhaw sawi
set set lo vin ka chuang ve ta rawih ringawt mai
a ni. Chhûngten rawn kir leh mai tùra min ngaih
kha kir leh mai tùr ka awm ta si lo va, thil a
sawngkawn zõ ta vek mai a ni. A pawi ngei mai.
26

Kei lah chuan chutiang thil lo thleng thei
tùrah ka ngai lo rêng rêng a; a rêng thu-ah hlimna,
he lei hlimna famkim ûmin a hmeichhiatpui laka
hlimna thliah ve mai inbeiseiin ka lo tei chhuak
daih mai si a. Ka hmangaihi chuan chu ka rilru
chu han hria se a thinlung engtin chiahin nge ka
hliam ang le? Mi tán ka pár mai tùr chu a
hmangaihna chuan a phalin ka ring bîk lo. Tih
êmah chuan kei pawhin inthiam lo, inthiam ru
ang reng sia rilru pu ka ni ve tho asin!
Beidawng takin kir leh mah se a tán
leh ka tán kawng zawng a awm ve ta zêl tho.
Mahse a rei lo lua a ni! Lampui tluang zau laiah
mit châkna zawng inphuhrûkin, thinlung tawt
infah thawlna hun zawng a awm ngang si lo. Kan
han intawng a, hmangaihna sahal chuan
thinrimna tenau ka hmangaihi lakah chuan a lo
thlen a ni chêk ang chu : “Ngai êm êmin kan
rawn pan ve âwk âwk che a; khawiiah nge i lèn
bo daih a? Tunah hun kan nei tawh si lo,” ban
deuh chat hian a han ti a. Kei pawhin chhân
ngaihna ka hre chuang lo. Kan kut leh kan kut
chu kan inhmer dùn vang vang a. Kan inhen a
ùl leh ta mai si a.
An kal ta a.
Chutia an kal ta chu kei chuan hmun dang
thlîr lo lêkin ka en zui vawng vawng a. An liam
dáwn tak tak ta tihah chuan ka bawihi chu a rawn
lehhawi leh zawk a, a bán a rawn vai a; ka thlîr
liam ta a. Ka mit deuh sulhin ka hria.
27

Ka ngaihtuah zui leh ta veng veng a. Ka
kawng kal dàn pawh a mumal vak lo a ni ang :
Motor Horn a rawn ri tuar’h a, ka harh leh zâwk a.
Chu motor thãwm rawn ri ta huaia a khalhtupa
chuan min rawn en râm râm a. Mahse ka hmél
awm dàn a lo hmu chiang hle a ni ang. Chu a
huatna mit meng thîp tak chu kár lovah a sut leh
ta thuai a; lainatna mitin min enzui leh ta vawng
vawng zâwk a.
Rei lo tê-ah kan in zawng ka thleng leh
thuai mai a. Kan naute an lo awm ve deuh laih
laih nain ka thinlung lam a ruak vàng a ni chêk
ang chu kan in chu ruak ta huai hian ka hmu a.
Tukverh biangah ka hu a; ka melh ngai ka melh
leh ta tlawk tlawk mai a.
Kan pangpár, fur laia pár chi, a pàr lai
chuan mawi ve hìn êm êm mai chu ka thlîr a;
mahse a lo vuai ve sen reuh a. Aw... keimah
maiin ka lo tuar nange, kan pangpár meuh
pawhin min lo tuarpui ve em ni le? Ka han thlêk
ka han thlêk a, a hmêlah chuan mamawh riau
nei ve tho; mahse hmu zõ si lo hmuh hian ka
hmu a. Aw... ruah a sur zawh hlim tea a pár
mawi hin tehrêng nèn tiin lainatnain ka khat
a. Mahse tunah zawng nî a sa rum rut mai si a;
a tán dinkhawchhuah a theih si loh a ni.
Mamawh zawng a nei tih ka hai bîk lo. Ruahpui
rawn sûr ni se zawng a tán hlimna famkim
siamtu lo ni mai tùr a le.
Kan pangpár nèn chuan kan uai dùn a
ni ber mai! Ani’n mawina nei tùrin zîng daifim leh
28

malruah a mamawh a; kei ve thung erawh chuan
ka ngaihlai Thanghniangi ka mamawh ve thung a
ni si a. Mahse kan harsatna min phuhrûksak tùr
han ngaihtuahin lung rêng a awi zõ si lo.
Kan pangpárte chu ka en reng a, a
kiangah chuan khuaitê hi a thlâwk kual veng veng
a; bawm tùr pár a nei rih si lo va, chu párzû dàwn
tum khuaitê pawh chu a riang thlawn mai mai
mang e ka ti neuh neuh a. Ni dang, hun dang
chuan chu khuaitê chuan kan pangpárah hlimna a
zawng hìn a; hmuh pawh a hmu ngei hìn.
Duhthawh leh ãm takin a párzû thlum chu a dâwt
heuh heuh hìn a; mahse a párzû dàwn tùr kha
tunah zawng, tunah zet zawng hnahthel ro tluk
chauh a ni si a!
Kan pangpárin tuia châwmtu a mamawh a,
kha khuaitê khân a hlim nán párzû a mamawh a;
kei pawhin hmangaihna pár ngaihngam têa tlan
ka thlahlel a ni si a; amaherawhchu awmzia nei
lovin kan hun kan hmang liam mai mai ni hian ka
hria a. Kei chauh ka lo ni lo va, kan pangpár te,
khuaitê te niin ka lungngaihna chu min awmpui
ve hliah hliah ni hian ka hria a.
Ka han ngaihtuah neuh neuh a, a
kimtláng vêl leh a bahsam thlahhniang maite kha
ka mitthlá-ah a châm reng a; a kuthiah nõ tak
maia min bye bye lauh lauh kha ka theihnghilh
theih mawlh lo a ni. A sakhmêl ka tawn ngawt
pawh hi ka tán a hlu a; mahse ka tán a hlut rual
rual hian dâwn titamtu a chang leh lawi si hìn
a ni.
29

Ka mitthlá-ah a sakhmêl chu a châm
veng veng a; a kawr rawng senduk hâk chuan a
kâp noin; a kawr bânin a khuh phâk bâka a
bán uai var thla ngiakte kha ka mitthlá-ah a
châm reng mai. Chu mai a la ni lo: Miten
inhmeh an ti ve em tih ka hre lo nangin a
bahsam kir ni chiah si lo, kir tia sawi theih si lo
a, a ngil tia sawi theih chiah bawk si loh chuan
a kal záwngin a dàr a vaw hnap hnap a. Chu
mai a la ni lo cheu : kan han inhmuh phata a
sakhmêl kha a mawi ka ti chuai thei lo. A
mitmeng kha ka han en a, a nui chhîng deuh
chen chen ti dáwn i la, a meng chiang ang viau
lawi si a; a nui deuh sêng han ti dáwn ila
chutianga han hen teh vak chu a ni bawk si lo.
A nui chhîng deuh eih han ti dáwn ila, a chal a
chuar nêng azeng pawh a ni si lo. A nui deuh
vur vur han ti dáwn ila a nuih zawng khán a
biangsum a lang deuh kêk lawi si a. Sawithiam
a harin, a hmuh a hmuh ve ngawt loh chuan
han sawifiah thiam phâk rualah ka ngai lo.
Chû’ng zet zawng Thamral lo mitthlá chauh a
chang si a. Video-te anga han Rewind leh chi
ziazáng a ni si lo.

Ka bengah lah chuan : Ngai êm êmin
kan rawn pan ve âwk âwk che a, khawiiah nge
i lèn bo daih a? a tih ri chu a inthumrawn tluk
tluk reng mai si a. Chhân tùr awm si lovin ka
bengah zawhna hlir mai chu a châm reng mai si
a ni.
30

Ka hmangaihi nèna kan inkár ka han
ngaihtuah hìn a; rilru-ah hian eng emaw thil
chhah pui, hmuh theih si loh paltlang theih
bawk si loh awm ang hian ka hre tlat a. Chu mi
avàng chuan ka hmangaihi ka hmangaihna ata
chu tlãnchhuah tumin mual hranah ka han
chhuak ve a; mahse ka hmangaihi bawk chuan
min rawn ûm leh ta si a. Kan rawlthar laia kan
ngaihzáwng neite min ti hrechhuak a. Chutih
lai chuan kan ngaihzáwng kan duh êm êmte hi
kan han tihtauhkhum a; mahse an titau ve ang
tih kan hlau ru viau lawi si a. A tau hmasa sa
khân tihtauh hlen erawh chu kan hlau thung a
nih kha. Chumi dungthul chuan kei pawh mual
hranah ka han chhuak ve a; mahse ka hmangaihi
chuan duh tâwka min tlattîr a phal mai ang tih
chu ka hlau hle thung si a.
Hetiang hian engtin tin emaw kan
intawng leh mial mai hìn a. Kan inthlun-zawmna
hruipui zawng chat tawh mah se a zái sîn têin a la
awh der der si a. Chu zái sîn tê chu kan tána hlu
ber a ni lawi si a. A zâi sîn tê ber erawhchu a lian
berah a ang ta zâwk a.
Hnimhlîngnei kára pangpár mawi chu
lâk a buaithlâk a, han lâk dáwn pawhin buai
fet a ngai a, hliamte hial tuar a ngaih cháng a
awm hìn. Hnimhlîngnei kan vai kian hma
chuan ngaihngam taka lâk mai zawng a harsa
viau hìn.
Ka hmangaihi nèn kan inkára
hnimhlîngnei lo o pût mai hi thenfai ka tum lo a
31

ni bîk lo. A hnim hlîng chhun hi a na êm a, a
hnim a hangduang bawk si a ni, ka han vai kiang
ve duak hìn a; mahse a dang a lo o belh zêl mai
si a, a dang ka buaipui chhûngin ka khawih loh
loh khân min lo dîp hlum hman lo chauh zêl a
ni. Hnimhlîngnei dîp zawng a lo na nangiang ni
tùr a ni.
Mahse kan Pathian thu pawhin,
‘Hmangaihnain a dawhthei a, ngil a nei bawk
hìn....engkim a tuar hrãm hrãm a, engkim a ring a,
engkim a beisei a, engkim a tuarchhuak hìn’ a lo
tih chu ka thinlungah hian ka vawng nghet tlat a.
Ka hmangaihi nèn kan inkár ka han ngaihtuah a,
ka beidawn tak tak lai chuan khi cháng thu
thianghlim Tirhkoh Paulan Korinth khua mite
hnêna a thawn khi ka ngaihtuah chhuak thuai
hìn.
Tunah dîpin awm mah ila, kan kára
dîptu awm chu a han a hut beiseiin, kan tán
kawl a la êng ve ang tih ring ngam ila, harsatna
chhumpui zîng thim mup mup mah se tuar hrãm
hrãm ila, kan tuarchhuak ve ang chu maw tih hi
ka inhnemna chu a ni ta rih.
A ni, ka hmangaihi sakhmêl leh ânka
nêm ka tawn ngawt pawh hian ‘Thinlaiah a thar
leh hìn’ zawng a nih hi!

32


Part
IV
Zan a ni a, Mizo pi leh pûten thla ên zan bera
an sawi hin Khuangchawi thla, arkaidenzan a ni
a. Zan rei tak zawng a la ni lo va, vansáng lam
boruak chu ka han thlîr a; vân chu a thiang kûk
a. A thiang kuk han tih lêmah ngun taka han thlìr
chuan hmun ruak awm hmél loh tak hian arsi a
pe un a. Chhawrthlapui pawh khawhar ve hmél
tak mai hian amah maiin a tla ve nul nul a.
Mahni pawha ênna nei lo, mite ênna ring chung
pawh, a pármawi lâwmin hnam tin naufa kan
kûr a ni si a le.
Kan Varanda-ah hruipuia siam, mi
pahnih hut theihna hutthleng ka la chhuak a.
Bawp khawkherh meuhin ka hu a; hutthleng bán
chu ka bán veilamin ka kuah ràn a. Zan a rei tial
tial a, chhawrthlapui lah chuan a ênna a chhuah
zual sauh sauh emaw tih tùrin a êng telh telh niin
ka hria a. Arsi-te lah chu inhnaih tê têin mahni
phâk tâwk ang tê têin an êng ve sep sep reuh a.
33

Lei lam thãwmte ka han ngaihthla a, thei reh
takin a reh ang tlawk tlawk a. Tlêma beng han
chhit deuh erawh chuan lei hrikte chu an lo hram
ri ve cherh cherh a. Keimah ang tak maia thla êng
làwm ve nge? Thla êngah hlimna a zawng ve nge
tih pawh hriat loh Pawnga zaithiam chuan mual
lehlamah lamtual a lo thai a; a lo ri veng veng mai
a. Keimah mai chuan chhawrthla êng chu lawm
lovin min lawmpuitu pawh an awm ngei niin
pawnga zaithiam chuan lung min rualpui niin ka
hria a.
Ka han hawi kual zêl a. Chhawrthlapui
lah chu a ên zual zêl avàngin ram hla tak pawh a
hmuh theih a; amaherawhchu chiang tak erawh
chuan a hmuh theih lèm lo va; a paw deuh chuai
ni ber hian ka hmu a.
Kan naupan laiin thla-ah hian ‘Bungpui
a awm a, a zârah chuan hauhûk a ban nalh nalh
e’ an ti hìn a; vanvadâk tehmeuhin, ring na erh
urhin kan thlîr hìn a. Hmuh ngei tumin kan thlîr
a, kan hmu lèm chuang hlei lo va. Naupang daw
thei deuhte chuan : “A! khi, ka hmu, khi, khi, khi,”
an tih hinte ka ngaihtuah khâwm a, ngaihtuahna
hian min lo hruai thui theih dànte min ngaihtuah
chhuahtîr a.
Chu mai chu ni lovin ka nu hovin kan
unauza thla ên zana leihkapuia kan hut tlar
dal leh arsi hming min hrilhte ka ngaihtuah
chhuak a : “Hmar Arsi hian a awmhmun a sawn
ve lo va, engtik lai pawhin a lanna ngaiah a lang
reng hìn a.
34

Khi..i..i...ta hmar lama Biak In chhip zawna
arsi êng deuh bîk khi Hmar Arsi chu a ni.
Khi..i..i...ta arsi awm khâwm lêt, tuibur lû ang lek
lek khi, a khâwmin paruk an awm khi. Khi khi
siruk a ni a. Saw...aw...ta chhim lama Mizo pa
Sairawkherh ang tak, kûl khin khen, ‘D’ ang deuh
saw sisairawkherh a ni bawk a. Khii..i...i...ta Hmar
thlang lam deuha arsi pathum intlar deuh hap
leh a chung deuha tlêma awm khâwm deuh leh a
bula arsi, a sîra awm ve khi a rimtu a ni a....khi
khi Dingdi puantah a ni a. Khi...laia a tung záwnga
arsi êng deuh pathum tlar chho khi Chhohreivung
a ni bawk a.
Tin, tunah chuan a la lang thei rih lo
va, khaw vàr dáwn lamah arsi êng bîk tak mai,
han hmuh pawha hai rual loh tùr pahnih a la
rawn chhuak leh ang a; a lian zâwk chu
Chawngmawii a ni a, a tê zâwk chu
Hrangchhuana a ni a. Chawngmawii leh
Hrangchhuana chu an inngaizáwng hìn a........
arsi-ah an chang a, arsi-a an chan hnu pawhin
an la inzui zêl hìn .......” tih thu min hrilhte chu
ka hre chhuak uai uai a.
A ni, Chawngmawii leh Hrangchhuana
chuan indi chángte an nei hìn a. Hla siamtu
pakhat chuan -
“Vân hnuai mi hril si-ar hmingthang Chawngmawii,
Dî tawnah nau ang a nuar ngai lo;
An indî e, chhawrthlapui êng ruai kára’n.
Nang pawh mi u, relthang dáwn bîk suh.”
a ti a. Tin, hla dang pakhatah pawh -
35

“Si-ar Chawngmawipuii chuan e,
A Dî val Hrangchhuan hen mah se,
Tawn leh chang ni a nei....”
tih a awm bawk a. Ni e.Chawngmawii leh
Hrangchhuana chu kum khuaa inhen leh tawh
lo tùrin chung si-ar-ah an chang an tih hìn tak
kha maw......
Keini tán zawng chhawrthlapui-te pawh
chhawr loh thlapui a chang zõ ta a. Han êng viau
hìn mah se a ên zual zawh poh leh khawhar a
tizual a. Hmâna kan inkára lâwmna siamtu ni hìn
kha tunah zawng nun hlui ngaihtîrtu, lunglèn
tizualtu mai a chang ta si a le.
Thla êng chu ka han en hìn a, ka lung a awi
thei mawlh lo. Hla phuah thiam ni ta ila-

1. Kumpui sûl ang a lo inher a,
Hmâna nang nèna kan lawm chhawrthlapui kha;
Mawiten thangvânah a lo her chhuak leh ta e,
Nun hlui erawh a her chhuahpui si lo.

2. Hmânah chuan chhawrthla êngmawi lâwmin,
Ka dî nèn nuihiauvin hmangaih pár kan tlàn;
Tunah erawh nun hluiten kir zai rêng a rél si lo,
Ka thinlai chhum ang a zîng ruai e.

3. Min dàwnpui ve si lo léng zawng hian,
Mahriak awmkhawhar suihlunglén reng mai zawng;
Engtin tuar zêl ang i maw? Dî ngaih puan ang bâng si lo,
Engtin tuar ve ang maw léng zawng hian?
36

4. Kei zawng ka tuar thiam lo a ni e,
Vân ruai ruaiin maw chhawrtla eng hnuaiah;
Ka thâm vêl e. Hmangaih Dî zun ngâi rêng rêngin.
Kian zai rêng a rél thei mawlh si lo.
tiin ka phuah ve hial mai thei a ni.
Ka lût thûk tial tial a; ka rin loh hlânin min
chim pil leh ta! Thla a êng nõ nghial a, tláng
thengthaw nuam tak, thil/khaw hmuh zau theihna
deuh lam hi kan pan a, kan kal zêl a.
Tlángah chuan Bûngpui kung lian tak mai
hi a awm a, a zár a buk ha êm êm mai a. A hnuaiah
chuan phaitualhnim a o khat chiat a, bûng hnah
tlate chuan lei chu a dap a, lei lang tùr a awm lèm
lo bawk a, han hut pawha bal’h hlauhawm a awm
lèm lo va.
Bûng zár hnuaiah chuan rilru chhia tel
hauh lovin chhawrthla êng kan làwm a. Thlapui
lah chu a êng zual tual tual a, han hawi vêlin tláng
tin chu a ên nõ nghial mai si a. Kan awmna lai tak
erawh chu bûng zár bukin min hliah avàngin a
êng chuan min chhun lo va; mahse min chhun
chiah lo naa, a vêl a ên hat avàng chuan kan
awmna lai pawh chu thim chhia a ni hran lo va,
ral a khat aang chuan miin min rawn thlîr ta se;
tu nge kan nih chu an rawn hre thei lèm lo vàng a;
mahse a thlîr thiamte chuan fin chi kan nih loh
dàn chu an rawn hmuh thiam theih mai chu ka
ring! Engemaw chánga a zár thlîin a chhem chánga
min rawn chhun ve zauh zauh cháng erawh chu a
awm hìn. Kan sîr lawk lawkah erawh chuan bûng
zâr thâwl lai deuh aang chuan thla êng chuan a
37

rawn chhun tlang a, a êng pawh a rawn kaltlang
deuh sup a. Bûng kung bêlin hram thiam vaten
riah rûn an rem ve a ni tih hriat takin a khât tâwkin
an thla chu an zap ri leh phurh phurh a. An e a ni
ang tih rin theih tùrin kan bul lawk lawkahte chuan
eng emaw hi a rawn tla vâr ve leh zauh zauh hìn a.
Chutih lai chuan kan inkára hèm tla tùr
leh min kam nat theih dàn tùr rêng rêng kan dáwn
pha lo. Dik tak chuan kei ngat phei chuan ka ring
pha lo hrim hrim. Siamchawp hmangaihna ni lo,
hmangaihna chuan min zem ã a. Siamchawp
hmangaihna hi a lo awm thei ngai ang tih pawh rin
ngaihna ka hre hek lo.
Kâk deuh tak hian ka han hu a ka
bawihi chu ka kapkárah chuan a hu a, ka áwmah
chuan a rawn bei hle hle a, kei chuan a sam tle
nghiau mai chu ka theih ang tâwka dim leh duatin
ka chulsak heuh heuh a.
Ka tã a nih loh hi ka hlau hliah hliah a,
ka áwma a han bei hle hle chu ani aimahin ka
lung muang mah zâwkin ka hria a. A bahsam chûl
heuh heuh pah chuan, “Ka bawih, aw, nangnèna
tudang ngai lo têa run hmun lèn dun ka va’n
nghâkhlel tawh tak êm! Mahse tunah zawng a rem
si lo maw?! tih pah chuan ka han kûn hniam a, a
biangah ka han fawhsak zauh zauh a. A han awn
deuh tai a.
Ani chuan min rawn chhoh en hâ a, a
biang lah chu thla êng riai hnuaiah chuan a paw
phêt mai si a, a hnarngul sáng deuh vah maite chu
hmuh hmaih rual a ni lo va, a heh sen vam ham mai

38

kára a ha rual hat mai, a han hen var hah maite
chuan lung a dum hliah hliah a, ka kuai vanvadâk
deuh a, a sam lah chu a uai thla nghiau a, a kut
zungang zum sei sal mai chuan ka nghawngah a
rawn dawm a. Kan thlen thui ngam ber tiin duat tak
chung siin kan han infâwp vawng vawng a.
A bán nõ deuh tak mai chuan min kuah
nghet sauh sauh a. Kei lah chu ka dawmna lai
apiangah ka lungawi hliah hliah mai si a, duh tâwk
ngah tih tak tak awm thei hek lo le, ka han thlah
zuai a, ani lah chuan laklawh hmél tak hian beisei
tak chungin a lo la áng hiam a. Ka chuktuah leh
ta mai si lo va, a nui deuh saih a, ani pawh lawm
hmél tak hian a nui deuh var var a, ka nghawng a
kuahna chu a kuah nghet sauh a, ka biangah min
rawn fâwp leh zauh a.
“Hun hi a’n kal deuh ang a, rûn hmun
lèndun chu sawi loh, a hriat pawh min hre chang
duh lo mai angah,” a tih zauh va.
Fiamthua min hre chang tawh lo mai
angah a tih ngawt pawh chu ka thinlung hi vit
deuh zawk hian ka hria a.
“Chu, min va han ringhlel awm ve a?” ka
han ti lêt ve leh hrãm a.
“Ringhlel tihna pawh a ni chuang hlei
nem, mipa nazawng hi chu in awng hi a rintlâk
vek lèm loh a,” muang ban deuh hian a ti a.
“Min lo hmangaih lo tawp a ni maw?
Ringhlel chungin ka kiangah i lo awm ve mai mai
a ni maw?” ka han ti leh alh a.
39

“Aw...D..., ka hmangaih che asin.
Ringhlel lul lo ve, mi dang ka sawina zâwk a ni, a
pawi hle mai min hrethiam rawh,” tiin inthiam lo
aw tak hian min han chháng a.
Ani lakah chuan ka rilru zawng zawng
ka pe a, ka hmangaih luat avàngin a cháng leh a
lakah ka pangchang a, a cháng leh ka hmangaih
ang tlukin min hmangaih ve lo niin ka hre thul.
Ka hmangaihna ang tluka chhân lêtna dawng lo
nia ka inhriat chángte chuan ka thin a rim thul.
Ka duhna a nasat êm avàngin fiamthu pawha duh
tak tak lo lam hawia ka benga a han ri chu min
déng na zar mai a, ka nghing lawih hian ka hria.
Chutah chiah chuan alãwm, ka lo
hmangaihzia leh a chunga ka phût sanzia ka hriat
lehzualna. Kan hmangaih tak ten awngkam eng
emaw taka min han tih zauh hian a ri hi a ring
hma êm êm a. Ka duh tak tak lo sawi ni se, ui êk
pu tlukah pawh ka ngai awm si lo va.
Kan duh tak, kan hmangaih êm êmte
hian kan hmangaih ang tluk hian min hmangaih
ve lo nite hian kan han hria a; rei tak inzui hnu
pawh hian ‘leh lo mai angah!’ tih hi a awl viau
hìn. Kárah mi dang an rawn tla tihna pawh ni
chuang lo hian hmangaih luat vàng hian inrinhlelh
tawnna hi a lo piang ve fo mai a. He dinhmun hi
hriatthiam harsa ve tak thil awm ve thei ni tlat si a
ni a. “Ka hmangaih che alãwm,” min han tih pawh
hian hnára hlît phawi ang huai chuan awm a har
a. Thinlung zîng erawhchu kian khatin a kiang a
40

ni. “Ka hmangaih che alãwm,’ ‘kei pawhin ka
hmangaih che asin,’ tih ri tluka mawi hi chu
inngaihzawnna lam awngkamah hi chuan a awm
kher àwm lo ve. Mahse chutih rual chuan kei kher
lo pawhin ‘Ka hmangaih che’ a ti ve tawh tho ang
tih rilru put pawh hi thil awm thei tak zawng a lo
ni. Mahse chu chu hmangaihna chuan a phal thei
mawlh si lo.
Chutia ‘Min hrethiam rawh’ ti ngawih
ngawih ta chu han hriatthiam loh ngawt lah chuan
awmzia a nei si lo va.
Ka rilru timangang pawiti hmél ka han
hmuh chuan a inthiam lovin pawiti takzet hmél
pu niin ka hmu a. A rilru ka timangang lêt zâwk
hlein ka hria a, ka lainat leh hnuhnawh hle
mai a.
Chutih lai chuan chunglam aangin sava
êk niawm tak hi a rawn tla vei zauh hi ka hmu
zuai a.
Chutih rual chuan |hiani chuan a bán
a vai lauh a, “Ka duh thei lo, ka duh thei lo,” tih
leh thawh a rual a, a ding ta uaih mai a.
Chutia a’n din tâk hluaiah chuan kei
pawh thil awmzia ngaihvenin ka ding ve nghal hluai
a, “Eng nge ni ta?” tih pah chuan ka han kuah
thuak a.
Ani chuan, “Min khawih suh, min
khawih suh,” a lo ti chul a. A bán chuan na vak
lovin min nawr kiang a.
41

“Ngati nge?” ka’n ti leh a.
A nuih a za hnuhnawh a. ‘Êk, êk, êk’ a ti
ta! Bûng zár buk khuh phâk loha tlángsam hnah
chu a zût a, chu chuan a hru zui ta a.
A hrûk fai zawh chuan, “Khawii, keima’n
kan thianfai vek ang e,” ka ti a, a hrûk fai vek
hnuah chuan ka kut chuan kan zutsak leh a. A
nuih lah chu a za êm êm a; nui ri ring ngam si lo
hian a nui bu tlat tlat a.
“Chu Sava kher kher chu a va’n sual
êm êm, engah nge i bánah kher kher a rawn êk
ni. Êkna tùr hmun dang a tam tehlul nèn, i
bánah kher kher chuan engtianga rawn e chu
ni maw? Kawmthlang naupang han ni vaih se
chuan ka va’n hau nasa dáwn tehreng em! Mi
bánah kher kher han êk! Keini’n a pilh palh
ang tih hlauvin a chul pawh kan chûl ha phal
lo va, nanga eng sava chu ni maw i rawn êk
rikngawt mai le? I thisen a sáng reuh em mai!
Phuihnam par hlir tlàn tawh ang che,” ka han
ti vêl a.
Khatia tho ta hluai chu a chhan lah a ho
ang reng si a, kei lah chu a ho thei ang berin ka lo
tlak kual leh duah mai si a. “I ho mai mai êm mai,”
a’n ti hlak a. A nuih a za leh si a. “I ninawm,” a’n ti
leh ngawt hìn a.
Kei lah chu ka uangthuang tual tual mai
si a, “Ka bán pawh a awm ve reng a, i bán kher kha
a rawn tum chat mai a, a pà a ni ang, a pà a ni
hrim hrim ang,” ka han ti vêl a.
42

“I thîkthu a chhe mai e a. Ni e, a pà a nih
kei pawh ka ring. A hmélha ngawt ang. A pà ngawt
ang. Ani chuan nupui pawh a nei ngam ngei ang,”
tiin mi han sawi el vêl a.
Ni e, chu chu a dikna lai pawh a awm.
Han huat ngawt tùr pawh a awm lo. Thil chu a
nih a hnu hmanah huat tùr a awm lo ve, a lo nih
loh pawhin huat tùr a awm chuang hek lo.

Thil hi a nihna tak chhui chian kilh kelh
a nih hran loh chuan, han ngaihtuah maia ni thei
mai awm thil hi a awm châwk reng a. Ani min
ngaih dànah pawh ‘eng thil emaw’ avàng mai maia
‘hmangaih nei lo’ anga min ngai pawh demna tùr
a awm hran lo. Mipa tána chet mai hun ni awm
taka a ngaih pawh ka thiam lo chuang lo. Eng
emaw avànga nupui atána nei ngam lo va min ngai
pawh a suangtuahna khawvêl aanga thlìrpui
chuan a àwm ve thlap.

Duh tak chung sia ka neih chuan si loh
avàngin a ni ngaihah chuan pà lo nih pawh ka lo
hlawh pawh a ni ang. Mahse engvàngin nge duh
êm êm chung sia ka neih si loh? tih zawhna vawi
tam tak ka inzawt tawh, a chhânna ka hmuhte a
hriat ve si loh vàng a ni. A hen azar chu ani pawhin
a hre ve tùrah ka ngai.

Chutia, “Nupui pawh a nei ngam ngei
ang,” a han tih chu ka han tui hnih ve leh a,
“Hmei pawh pathum vêl tal chu a nei lo’ng maw?
A henin an bual ang a, a henin an zap bawk
43

ang a, henkhatte chuan a lu thakte pawh an hiat
mai mai ta lawng,” ka’n ti a.

“A awihawm teh duah hìn lo ve a,” za lo
zet hian a han ti a.
Kan thu dang alai chuan, “Haw zái kan
rél tawh mai dáwn em ni?” ka han ti a.
Ani chuan, “I thu thu, i duh hun hun a
ni mai,” a ti a.
“Chuti chu, ka thu a nih chuan haw tawh
lo ila, hetah hian awm reng mai ang aw,” nui
chungin ka han ti leh hrãm a.
Ani hmél chu ka han en a, za ve deuh
hian a hen ai a. Min rawn thlêk há a, hawn lam
kan hnaih tawh avàngin inthlahnán ang reng, ka
han kuah vawng vawng a, engmah kan sawi lo va,
kan inkuah ngawih ngawih ringawt mai a ni.
Hetiang hun ha hi neih a har a, keini
pahnih inkárah ngat phei chuan neih leh theih a ni
ang nge tih pawh suangtuah phâk rual pawh a ni lo
va, suangtuah chhin ngam pawh harsa tak a ni.
Sap thufing chuan, “Hun hi tangka a ni,”
a lo ti a. A dik ngawt mai. Keini pahnih tán phei
chuan minute hnih khat hi a hlu vet vet êm mai!
Hun hi chu a hmang thiamten an hmang daihzai
a, a hmang thiam lèm loten eng ualah an chan
chuang lèm hlei lo va; mahse chu hun chu a
hmangtuten an hman dàn ang anga kal muang
leh kal chak a ni mai lo va; mi tin tán a hmangtu
44

azir ni lovin, a kal dàn pangngaiin a kal reng mai
a ni.
Ka bawihi chu a insût hraih hraih a,
zawhna han zawh buai pawh a ngai lo va, thil thar
dapa hnem tum pawh a ûl ber hran lo. Khawvêl
hi a letlinga a kal a nih loh vêk leh, a linglet zawng
tala a kal a nih ngawt loh chuan a damdawi a
váng a ni e. Kuah ngheh sauh sauh bâk chu tih
theih dang a váng rih hle mai. Buaina hi a lo
buaithlâk a, manganna hi a lo manganthlâk ber
mai a lo ni e.
A koki dinglamah chuan ka bán dinglam
ka bâng liam a; a bán vei lam chuan ka kãwngah
nghet vak lovin min kuah a; insi chialin kan haw
dun ral ral a.
Tláng thawveng aang chuan hnuai lam
panin kan kal a. Cubic lung inrem hi a lo awm a,
lungrem kárah chuan phai-tualhnim hi a rawn
chawr far a. Tláng thengthaw panna ti lo chuan
chu lai lung rem chu phaitualhnim chuan a
bawh hneh phian mai a, a lung lai chauh an rah
hìn avàngin phaitualhnim chuan a han a hulh
phah lo ni ngei tùr a ni.
Chu lungrem chu a lo nghet lovin, a buk
thei chu lo niin ka bawihi chuan a rap buk thut a,
a awpta rawp mai a! Kei pawh min phih léng ve
nawk a.
Chutah leh, ka harh ta zawk mai a. Ka
bawp khawkherh chu a lo phelh chu niin, ka ke
delh lam zâwk chu a mu chur chur mai a. Ka
hutthleng her nawk khawpin ka lo che a.
45

A mak ngei mai! Suangtuahna li thûka
han pil meuh chuan, rin loh tak hi kan dâi a,
tuizangkhauh lai lo awmte chuan a rem laiah min
lèn kual nawk nawk a; tuifawn insêp chuan min
vawrh chhuak leh nawlh mai hìn a nih hi maw.
Lui mawng lama pil hlen daih a, a tawng fuh fuhte
pumpui tihpuar nána awm mai pawh thlan theih
nise, thlan a châkawm rum rum mai dáwn e.
Thinlai mu hnu hi a tho leh hìn a, awi
awi mah ila, naute tho fu lo laklawh, mut kham lo
ang maiin kan chiau reng mai zawng a nih hi.
Lungrun, i zuna uai hi a na lua a ni e.

46


PART
V
Zan khat chu ka Diary ziah tawh bu hnih
bu thum chu ka la chhuak a, eng kum ber nge tih
lam ngaihtuah nachang hre lo leh en mai nachang
hre lèm lo chuan a ni chhinchhiahna bîkah chuan
ka buai tâwk êm êm tlat mai a!
Ni khat chu : ‘Vawiin chu College can-
teen-a kan chawlh laiin hmélha tih deuh mai ka
hmu a; ngaihzáwng lo nei ve fo tawh mah ila, ani
aia ha tih ka la nei lo. Ka hmuh phat aangin
keimahah nasa takin thu a sawi nghal a, hun a
chep deuh avàngin tu nge a nih a, khawii a awm
nge tih ka hre hman ta lo. Zanah lehkha tlêm tê ka
zir a, chu nu ringawt chu ka ngaihtuah mai. Hriat
chian zêl a châkawm hle mai’ tih a inziak a.
A tûkah chuan: ‘Class ka kal a, nimina
ka hmuh kha hmuh leh tumin ni dang aia rei deuh
canteen-ah ka awm a; mahse ka hmu chuang hlei
lo va; ring ka fân nasa thei ak ak khawp mai a,
hianpa L.M-a’n min hmu se chu sawi tùr a ngah
ngawt ang. Rilru kim lo deuhin inah ka hawng a,
zanah lehkha zir lovin hiante nèn kan inkâwm a,
47

lehkhaden kan déng a, kan angdun kan thiam loh
zâwk avàngin tui kan in hnem hle’ tih a inziak leh a.
A tûk chu Saturday a ni a, ‘YMA Sports’
tih chauh hi mãwlmang deuhin a inziak a.
A tûk lehah chuan - ‘Sande Sikul zirlai
Upa Khuanga’n a khai khâwm, zanah Missionary
pakhatin report pêk pahin thuchah tawi tê a sawi’
tih tê hi a inziak leh a.
Ni thum a zawnin engmah a inziak lo va,
a ni lina-ah chuan, ‘Ghy-ah chhûngkaw pawimawh
tiin zan khat riakin ka kal zuai, rin aiin a chauh
theih nek mai, motor chuan ka kham hle, muthilh
ka harsat bawk si, dam takin ka thleng leh a,
Pathian vênna a ni e’ tiin a inziak leh a.
Ka keu zêl a, ka keu kân nual a. Ni khat
dang lehah chuan ’tiang hian a lo inziak a:-
‘Vawiin chu ka hmuh nawn châk êm êm,
ka zawn rilrûk reng hin ka hmu leh thei. A nuam
ka ti hle mai. A bulah ka kal a, ka biak hmain ani
chuan, “I va reh ve a,” mi lo ti a, ka biak duh tak ka
bia a, ka hmuh châk êm êm ka hmu bawk a, a
nuam ngei mai. I BA zir a ni a, College dang aangin
kan College-ah a rawn insawn a. A hming pawh
ka zawt a, Rita Zorammawii a ni. Phone number
leh address kimchang pawh kan inpe’ tiin.
‘Rita Zorammawii’ tih chu a hnuaiah a
inrîn kalh nghe nghe a.
Chu thil ka han chhiar chiah chu ka mit
deuh sulh ni berin ka hria a. Ka mitthlá-ah khami
48

nî kha a lo lang uai(h) uai(h) a: Khua a thiang ha
a, ni a sa vût hran lo va, thlifim a thaw heuh heuh a,
a sam chu nasa lutuk lovin a chhêm lêng vet vet a.
A sam tan dàn chu sam azawnga mawi
ka tih dàn berin: dar vaw pêl siin, a slope-in a tán
a. A kir ka tih dáwn chuan kir teh chhup chu a ni
lo va, thlifîm pawhin a chhèm lèn siau siau theih
a nih avàngin kir tep tup lo, mâm zuar bawk si lo
a ni ber mai a. Ka mitthla-a a fiah ang hian ka
sawi chhuak thiam lo va, a... hmuh ngawt mai
loh chuan a sawia sawi fiah mai chi a ni lo va,
hrilhfiah tum dáwn ngial mah ila, ka hrilhfiah
thiam lo a ni ber e. A mawi a, a nalh a ni ti ila, a
bâk a la inphum euhah i ngai mai ang.
|awngkam thiamnaa han sawi chhuah thiam chi-
ah ka ngai lo va, a tak ngeia hmuha lang chiang
leh a mawizia hriatchhuah zual deuh deuh tùr
chi a ni.

A hmai tláng a hriam han ti dáwn ila, cher chhe
zâwk zâwk chu a ni chuang si lo va. A hnar ngul
sáng deuh vah chuan a hmai a tilang cher deuh
pawh a ni mai thei. Siam chawp leh hnawih chawp
pawh a ni lo tih hriat tak hian a hmui lah chu a sen
vâm hiam a. A mitmeng pawh a fiah hain a thiang
a, duhtakin min han melh se khaw dang hawisan
harsa tak tùr a ni. A mit hmul tlêma er deuh chuan
a ti nelawm phian lehnghal a; a biang tai sen têkte
chu hmuh hmaih phal chi a ni hauh lo.

A hiannu nèn an ni a, thing buk tê tak
tê hnuaia a hlim zîm tê-ah chuan an ding a.
49

Hmelhriat an la neih vak lèm loh avàng leh kal
thar an nih avàngin an la kimki deuh bawk a; mi
awm tamna zîngah chuan an la tal lût ngam lo va.
An pahnih chuan an inzui rawt hi a lo ni a.
A bula ka han kal chuan, “I va reh ve a?’
min lo ti ringawt mai a!
“Reh vak em ni? Nang ni alãwm reh
zâwk le, hmuh in har em mai,” tiin ka’n chháng
liam ve ngawt a.
Chutia, “I va reh ve a?” min han tih ngawt
mai chu mak ka tiin a ngaihtuah dàn pawh thiam
har ka ti a. Hmân deuha kan inhmuh zawk kha
chuan inbiak pawh kan inbe lo va, mite kárah
zawng um hnih um thum chu kan mitsir zawng
a intawng kha chu a ni ngei mai a. Khami nî aang
khán ani pawhin min lo ngaihtuah ve ngei a nih
dáwn hi tih bâk chuan ngaih dàn han siam pawh
harsa tak a ni. Mahse chutianga min lo be hmasa
zâwk ta mai chu ka tán chuan lawmawm tak chu a
ni. Thinlung a hlim a, chu thinlung hlimna chu
min hmutu tán chuan ka hmêlah a lan ngei pawh
ka ring a, duh loh rai ang an tih ang hmél zawng
ka put ka ring hauh lo mai.
|ha ka tih rilrûk êm êm, khawiiah nge a
awm ang tia ka thlithlai rûk rengin min han be ta
mai chu a phurawm duhin, a hlimawm duh hle mai.
Min lo be hmasa lo pawh ni se, kei, ani hmuh châk
leh biak châk ngawih ngawiha awm ta chuan ka be
dáwn tho tho a; be hmasa zâwkin a rul tâwk lekin
min chháng pawh nise, ka lâwm a tling tawh dáwn
50

tho asin. Min chháng mumal lovin, hre ha duh lo
hial pawh nise ka la ngaidam thei tho àwm asin!
Hetianga hmuh châk deuh han hmuh
hian a hmaa kan lo ngaihtuah lâwk diamsa
pawh hi sawi tùr a váng thut mai a! |ingang
thiam hahum lo, zai ngaina ve tak, zai thiam
vak loten |ingang an perh chánga hla sak tùr
an vân duak ang deuh hi a ni ber ang chu. Sawi
tùr êm êm hre ta lo chuan, “Period in nei rih na
nge?” tiin ka han zawt chawt mai a.
Hmélha ka tih êm êm, tu nge a nih a,
engtin nge an koh va, khawii vénga awm nge tih
pawh ka hriat loh chuan hlim hmél pu tak hian,
“Aw..., period hnih kan off zâwn a; mahse vawiin
chu ka hiannute inah lèn kawi kan tum a; mahse
ani alo chhuak daih si a, zawi muangin College
kan rawn pan a, rin aiin hei, kan la thleng hma
a...” dam dap hian a han ti a.
“Chu, kan va inang awm ve, kei pawh
hianpa zin tùr thlah tumin ka chhuak hma deuh
a, ani lah chu an tum aia hmain an kal leh thut a,
ka nang hman ta lo va..... College lam ka rawn pan
chawt a, hei, hun ãwl a la tam viau mai a...” ka
han ti ve leh a.
A taka kan inkárah thu engmah thlun a
awm hma hawtin kan inpawh nghal êm êm mai a!
“Chutia hun ãwl in la neih tho chuan, class an
hmain canteen lamah kan inhnawh puar hmasa
dáwn em ni? In duh ve em?” tiin ka han sáwm a.
Anni pawhin an lo hnial hran lo va.
Chutia tih tùr nei lo va, rilru inpawhna tak tak
51

neih hmaa chu lai hmun ualau tak maia han din
sawih reng chu awm dàn thiam a har deuh bawk
a, duh leh duh chu Canteen lam pan chuan phur
takin kan inzui ta a.
Canteen chu kan thleng thuai a,
inhmatawnin a kil lamah chuan kan hu a, mi an lo
awm tam loh lai tak a ni hlauh va. Waiter chuan kan
hu fel hlawt tihah chuan kan mamawh zawng min
rawn zawt zung zung a, kan ei tùrte chu Menu en
chungin kan lo hrilh a.
Ei tùr kan nghah mêk lai chuan, “Ngawi
teh u, engtin nge kan inkoh ang le? Khawii véngahte
nge in khawsak le? Kei hi, P.L. Rinawma ka ni a, P.L.
min ti mai hìn,” ka han ti a.
Ka hmélha-tih-zâwki chuan, “A ni teh
tak e, kan la insawi hlei nem maw le. Ka hiannu
hi, Marami, Lalramthari a ni a, Dawrpui Véngah
an khawsa a. Tin, kei hi, Rita Zorammawii ka ni a,
‘Rita’ min ti mai hìn a . Dawrpui Véngah tho kan
awm a, Marami-te nèn hian kan in kawmchhak
kawmthlang chiah a ni,” a han ti a.
An véng an han sawi tâkah chuan kei ber
chuan ka awmna veng ka la sawi lo tih chu ka hre
chhuak a. Ka’n hrilh ve leh hnuhnawh kha a ni a.
Ka thil order a fuh tâwk lo deuh a, Pork
chow ka chah ve ngawt a,thirfian tê an rawn dah
tel bawk si lo va, nula hmaa han peh uai dur dur
kha ka hreh ve tum hrang a, thirkut (fork) khán
ka han zial a, a chang leh duh aiin a lian a, a
chang leh ka zial fuh mang lo va; min hriatpui
mang lohva a rûka ka buaizia kha aw. Duh tak,
52

zah tak bawk si, Interview laia buan deuha chêt
kha chu a nuam lo ve bawk a ni.
Hmaichhanah, insi lo chauhin kan
inhmu a, ral a khata ka hmuha ha ka tih chu ka
hmusual lo va; belhchian a dãwl a, ha ka ti zual
sauh a. A bula ka han awm ta mai chu ka lãwm
hliah hliah a ni.
A hiannu nèn chuan engtiang chiahin
nge min lo sawi ve hin ka hriatpui hauh lo na a; “I
va reh ve a? min tih uma an pahnih mit meng ka
en khán, eng emaw tak zawng an lo sawi dun tawh
a ni tih chu mi ã niléng tán lo chuan a rin zawn
theih mai a. “I va reh ve a,” min lo tih ngawt dànah
pawh min zawng ru ve fo tawh hìn tih chu a hriat
theih mai a.
Kan hmuh duh takte hmuh châka kan
ngaihtuah lai hian: Hman ila chuan chumi
khami chu ka sawi ang a, chutia min chhân
chuan chutiang khatiang chuan ka awm ang
emaw chutiang khatiang chuan ka chháng ang
tih emawin kan ngaihtuah lâwk hìn a; mahse a
tak ram a lo thlen chiah erawh chuan kha a chih
duh leh viau lawi si hìn a nih kha.
Chutia hmaichhana kan inhutchilh
reng lai chuan vawi tam tak ka lo ngaihtuah lâwk
vek tawh chu a bo duak a!
A hiannu lah chuan eng emaw lei tùr
chhuan lamin min kalsan ta daih bawk si a. Chutih
rual chuan sawi tùr lah chu ka vân êm êm mai a.
Rita-i chuan, “Class i kal ngai vak lo em
ni? Ka va hmu khât che ve a?’ tiin min han zawt a.
53

Kei chuan, “Min hmu ngai lo mai mai a
nih chu, ka kal ha lutuk,” ka’n tifiam zauh a.
“Ka awih lo rêng rêng, ka hmu ngai rêng
rêng lo che,” a lo ti thuai a.
“Min en kân hìn a nih chu,” ka la ti hrãm
a. “Tak tak a, zan hnih khat lek riak bovin kan zin
a, ka chau deuh bawk nèn tun ni lî ni nga chu
class ka’n hulh ve hlek alãwm maw le,” ka ti zui
ve lehnghal a.
“Eng tiin nge i zin a?” tiin min zawt zui
a, chhûngkaw pawimawh ti satliah ka nih thuin
ka chháng kha a ni a. Ani pawhin thil dang min
zawt zui ta lèm lo va.
An ina lèn a rem leh rem loh thute ka
zawt a. An biakhlatna nambar pawh ka dil ni lèm
lovin min hrilh a, kan biakhlatna nambar pawh
ka hrilh ve ta nghal a.
Class an a hun dáwn hnai a, canteen chu
kan chhuahsan ta a....
A bâk chu mitthla zui ngial ka han tum
na a, canteen kan chhuahsan chin bâk kha chu
han mitthla zui dàn ka thiam tawh miah lo mai a!
“Engtin nge ni ta zêl kha le?” tiin ka
ngaihtuah chhunzawm a. Kan College Compound
leh class room leh pindan dang dangte ka mitthla
kual a. Canteen awm dànte ka mitthla a. Mahse
Rita-i nèna kan chanchin chhunzawmna tùr han
ngaihtuah chhuah thar ka nei thei chuang lo!
Ka diary dangte ka han keu nual a; mahse
tuna ka keu zawh hlim tih loh chu a ziak chhiar
54

tum êm êm pawh ka nei lo. Ka khua a har a, hun
ãwl ka lo nei bawk nèn, a remcháng a, ka la chhuak
ve mai bawk a ni.
Khawhar hnêmah Diary hlui ka han hai
chhuak a; mahse khawhar hnemtu ni lovin
khawhar chawk thotu leh dawn tisei zualtu mai a
lo ni zâwk si a. Kan nunhlui, ka ngaihtuah ngai
zen zen lohte min ngaihtuahtîrtu a lo chang ta
zâwk a ni.
Khua a han har tak tak hi chuan hnêmtu
hi kan zawng ruai tak na a, khawhar theihnghilh
hak khawpa min hnem theitu hi chu muthilh bâk
hi chu a lo ni lo a ni àwm mang e tih min
ngaihtuahtîr a ni.
Chutah kan han muhil a, muthilh
hmaa mumanga man kan châk êm êmte mangah
hmu lèm lovin thil dang daih kan hmu leh lawi
a. Man tum ràn ràna mut pawhin kan mang der
si lo va. Beisei ang taka kan mumanga kan man
fuh hlauh cháng hi chuan zînga kan han tho hi
kan harh ha bîk deuh vah hian a hriat a.
Mumang neih tui lai tak maia kan han hangharh
hlawl maite hi chu a vânduai thlâk hìn e.
Tawrhna awm si lovah chuan manganthlâk duh
ve tak chu a ni.
Zanah kan han mu a, vawikhatmah
hangharh miah lovin kan mû a, zîngkárah
thawh hun pangngaiah kan han tho va. Zan
lamah mumang hlimawm tak nei nia kan hriat si
kha kan ngaihtuah chhuah theih mai loh chángte
a lo awm ve tho va. Mak ve tak chu a ni!
55

Engpawhnise, rilru pangngaia kan
ngaihtuah lai kan hriat loh hlâna min tawptîrtu
chu muthilh hi chu a ni tho tho va. Rilru hlim tak
pua kan awm lai pawhin min chawlh hahdamtîrtu
a ni a; rilru na taka kan awm mêk laia kan muhil
thei a nih ngat phei chuan nachhâwkna mum lian
tak a ni tho tho mai.
Khawharna hi chuan ruahthimpui sur
dáwna chhum dumin min tuam thim mup ang mai
hian min tuam mup reng mai a. Zihnghal kung
Hmáwngin a zêm buai duh riau ang hian min zem
buai bîk ni tein ka han hre thul. Dik tak ang maw?
Mite mimal nun ka thlìr thiampui vek loh avàngin
mite tawrh ve reng hi ka lo tuar na bîk a ni lo
maw? tihte ka ngaithuah a. ‘Mahni hmasial
lutuk ka ni thei mai ang em?’ tihte min
ngaihtuah chhuahtîr a.
‘A mak’ tih bâk hi chuan sawi thiam pawh a
har a ni. Diary dang pawh en tawh chuang lèm lo
chuan chu zan chu chutiang ngaihtuah nán
chuan ka hmang a.

56


PART
VI
|um khat chu hiante nèn ‘lèn fângin i léng
teh ang u’ kan ti a, tu mahin lènna tùr hualsa chu
kan nei hran lo va. Lênna tùr hualsa han tihah,
mahni ngaihzáwngte in ni lo, a huhova han lênna
tlâk deuh, hiante ni ve lêm lo ngamtlâk tena an lo
hriat palh pawha nuih tiza lo deuh tùr a ni ber
ang chu.
Chutih rual chuan, kan han sawi khâwm
meuh chuan lèn châkna tak tak chu kan lo nei
hlawm nameuh mai. Kan lèn châkna-ah heuh lèn
ho kan duh ta heuh si a, thu bulbãl nei mang
lovin rei ngial chu kan sawi ho a.
A tâwpa tâwpah chuan, ani hianpa L.M-
a, mit fing deuh, fiamthu-a nula dictionary tia
kan chhaih hin, ral khata nula chhiat loh
hmél deuh han hmuh chánga ‘a chuti khati’
lo ti thei deuh zêl, amah eng ual ni bîk mang
si lo va duh tui ve zet mai, nula hre thei, nula
hriat hlawh si lo, nula lâwm tak, mahnia
57

ngaihzáwng pakhat pawh la kherh thlu zõ tlat
si lo chuan a hriat hat kan ring tláng deuh a
ni ang chu, L.M-a hriatna-ah chuan kan kal
ta hlawm a.
An in kan panna kawngah chuan fiamthu kan
thawh hlat reng a. ‘Pasal a lo nei tawh mai anga(h)
tih te, ‘a lo zin bo daih mai anga(h)’ tih te, ‘inléng
mumal deuh hi a lo nei ang a, a lo keipui sa hauh
hlur mai anga(h)’ tihte kan sawi a, kan nui leh hìn
a; L.M-a erawh chu a nui ha duh ve vak lo va.
Ani hi zawngin a hre kilkhãwr ve thei a, engtin
nge a hriat zâwk chu aw tih tùr khawpa véng tlafual
lamah pawh a mawng lama mite hi an ni hìn a!
Tuna mi chu véng khatah pawh a hulum lai deuh,
lawi-lèn nuam ve deuh a ni chêk ang chu maw tih
kan han beisei deuh ngawt a. Mahse, kan kal kan
kal a, kan lênna tùr véng pawh chu a lu lam aanga
lûtin kan thil tlang deuh thaw ta mai a! A hian
dangteho chu kan inmelh deuh hrâk hrâk tawh
hlawm a, ani lah chuan hma a hruai a, chak deuhin
a kal zêl a. Zui loh theih ni tawh hek lo le, a hnungah
chuan kan zui ve ta zêl a.
Chuan, kawtzawl zau ve deuh nei, in pakhat,
Assam Type-a sak, a bang Tile, chinai an hnawih
a ni tih hriat tak mai bang chehna hring, scarting
hring ni bawk, kawngkapui rawng sen duka an
hnawih lam chu a pan a, a hma aiin a kal chak
thut a, kawngkhar chu vawi li teh meuh mai a kik
chu kan hmu hman a. An varanda light pawh chu
a êng pup mai a. Tualzawlte chu a chhun êng
uar(h) mai a.
58

Kawngkhar chu an rawn hawng a: nu tãwi,
thau lei luai, sam kir chhup mai chu hmélhriat
ngai loh hmu tih hriat tak hian a rawn hawi mul(h)
mai a.
Kan thleng tawh dáwn emaw tiin kan lo lãwm
rilru ve êm êm tawh a. Chutih lai chuan L.M-a
chuan, “Ka pi, khawii lai nge Parte-i te in kha?”
tiin a la zawt ta cheu mai! Hemi te in pawh hi a
mawng tawh tehlul nèn, kawr kam kan thleng lo
chauh a ni tawh a, mang a ang ru duh khawp mai.
A mi zawh nu lah chu a hawi phâwk ang
reng si a, kan kal tumna tak a la nih hmél loh
bawk a, kan hnaih duh ta lo va. A hmeichhe biak
chuan, “Parte-i maw?!” a tih chu kan hre phâk
vuai a. Kan hlauhthawn rûk leh fiamthu-a kan
sawi chu a tak thleng dikin, a lo awm tawh lo em
ni chu aw kan ti a. Chuan, rei vak lo an inbia a.
Hmeichhia chuan, “Khu lai deuhah khuan, helai
step-ah hian chhuk thla ula, kawng in pawh hunah
step-a kal thla zêl lovin ding lamah in phei ang a,
kawtah tuizem hring a lo awm mai ang,” tia a sawi
kan hre leh a.
L.M-a pawh chu a nui deuh suk a, “Ti r’u
helamah hian,” a rawn ti a, a kutin min rawn hui a,
a awmna lam chu kan va pawh ve ta a.
Kan kal leh a, step chhuk zet mai hi a lo awm
a, ’tah chuan kan chhuk a, street light awm hek lo,
a thim ang reng si a, a vawn bán an siam chu kan
dawm far a, a bàn a nghet lo a ni tih hriat tak
maiin kan dawm bûk leh nawk nawk hìn a.
Hmeichhe pakhatin a sawi ang chuan kawng
kan pawh thla a, ding lamah chuan kan kal phei
59

ta a. Tuizem hring chu a lo awm a, tuizem-ah chuan
‘He tui in apiang chu an tuihâl leh ang’ tih te, ‘H2O’
tih te, ‘Parte-i’ tih te chu nalh vak lovin rawng varin
a lo inziak nuai(h) a.
Chutiang kan han hmuh tâkah chuan
‘hei ngei hi a nih dáwn hi’ kan ti a. L.M-a
pawh phur zet maiin a kal a. Kawngkapui
rawng hring duka hnawih chu a han kik leh
dat dat a.

Hmeichhe naupang aw tih hriat tak hian, “Lo
léng rawh u,” a lo ti lau lau a. L.M-a chuan
kawngkhar chu a pawt hawng a, chuan, kan zain
kan lût ta dial a.

Nu valai ve tak, tarmit bun hian, “E! Lo léng
rawh u, lo léng rawh u, eng nge in duh a? Kha, a
remcháng lai laiah khán lo hu rawh u,” a lo ti a.

L.M-a chuan, “A.... hei, kan rawn teilût ve
nawlh a nih hi. Khaw nge Parte-i hi?” tiin a’n
zawt a.

Nu chuan, “|henawmah a kal zawk a nih kha,
a hiannu phâia lehkha zir vawiin-ah a rawn thleng
a, ava léng phei lawk a nih kha, kan kò dáwn a
nia,” a ti leh a.

Hmeichhe naupangtê chu auvin, “Mate, a nî
va ko rawh aw, ‘A nî, a piin lo haw rawh a ti,’ va ti
la aw,” a ti a. Naupangtê chuan kawngkhar chu a
nem hawng rawk a, a nî kò tùr chuan a tlãn
chhuak a.
60

Tuibûr hmuam dà pawh a ni meuh lo ang e,
naupangtê leh a nî chu an rawn awng ri nak nak
a. Rei lo tê-ah chuan naupangtê chu a rawn kai
lût a.
“E he! L.M-a te ve tehmial chu(h)! Khawii lam
thli chhiain nge rawn chhêm lût che u a?” tih pah
chuan L.M-a bula hutna ruakah chuan a rawn
hu a.
L.M-a chuan, “A ùlnain min pawt thlu ngang
a nih hi. Hmél han inlan ve zawk pawh hi a ha
alãwm, kan dam reng si chuan,” a ti a.
“Engtin nge kan inte in rawn hriat theih zâwk?
Kan awmna hi a mawng tih piah lam hi a nia. A
lawilên a nuam bawk si lo va, in ti lâwmawm hle mai
a. Hei, i hiante hi khawii lama mite nge ni hlawm?
In fel hle mai a,” Parte-i chuan a’n ti luam a.
L.M-a bawk chuan, “Kan véng mite vek an nih
hi, chu bâk chu sawi tawh lo mai ang, ka sawi tam leh
i hriat loh ka sawi hnem a ni ringawt dáwn a,” a ti
zung zung a.
L.M-a vek chuan, “An hming i hriat duh leh
anmahni kha zawt mai la, an hming chu an
hrechiang ang. I zawt zak deuh a nih leh ‘Vala’ ti
vek mai rawh. Mizo chu tlangval an nih chuan an
hming kan hriat loh leh ‘Vala’ han ti chawt ila, a
sual tampui ngai lo a nia,” a’n ti liam ve leh puat a.
Parte-i chuan, “I ho e a, sawi mai mai rawh. I
ti ang lo êm mai,” tiin L.M-a chu a nawr ve leh a.
’Tahchuan ani pawhin kan hmingte chu a’n
sawi zung zung a.
61

Tukverh bula hu ka ni bawk a, thlanglam
ka hawi thla chu ‘kawmthlangte’ tih tùr an lo
nei tawh rêng rêng lo va! Fùrah tuihawk riin a
awi ve ngei dáwn niin a ngaihruat theih a. Chhùn
pachanlai a ni emaw, bãk chhe lèn hunah a ni
emaw, office kal vanglai a ni emaw, Bazar Bus
thlen vanglai a ni emaw engtiklai mahin an tán
chuan motor ri chu ri beng chheng a ni ngai lo
thung ang a, zirlai tán chuan zirna hmun ha,
rilru duhtâwka sawrbing theihna hmun a ni tih
chu sawi tam pawh a ngai lo va, a hmun thlen a,
han awm vang vangin a hriat theih a ni.
“Thingpui tui tâwk ka’n lum ang che u aw, in
rawn kalna a hla si a,” tih pahin Parte-i chuan
choka lam chu a pan a.
“I lum thiam ang ang khán va lum ve rawh.
Da duau khán i rawn lum ang e,” tiin a kal mêk lai
chuan L.M-a chuan a’n tuihnih hrãm a.
Parte-i chu a rawn lêt leh thuai a, kan hming
chuan min rawn kò nghal bawrh bawrh a, eng nge
kan thawh hinte min zawt hlawm a.
Kan tìtî chhunzawm luam a, phâiah lehkha
zirin a lo awm hìn a. Nikum maiah a zirlai zir
zovin kumin aangin Mizoram-ah a awm ve leh
an dáwn chiah a lo ni a. A chanchin chu kan
zawt zêl a, Bangalore-ah kum thum zet a lo zu
awm ve a lo ni a.
Bangalore a han tih chiah chuan ka rilru-ah
Rita-i a lo lang nghal a. A hriat ve ngei pawh ka
62

ring a, a chhan chu Mizoram aanga State danga
awm, khawpui pakhata awm ho hi chu kum hnih
khat an awm tawh chuan an inhre deuh zêl a.
Mahni chênna ram mite nà nâ na chu an lo inngai
lo thei lo va. |hian inkâwm bîk chu an awm hìn
nameuh mai a. Amaherawhchu, inkâwm fál bîkte
chu awm mah se eng emaw tih khâwm nikhuaa
kal ve hìnte chu mi ã nileng tán lo chuan an
hming emaw tal chu hriat loh theih pawh a ni
hìn lo.
“Chu, Bangalore chu nuam i ti em? Khu laia
awmte chu in inhre hlawm viau lo maw?” ka han ti a.
Parte-i chuan, “A.... nuam a ni ve mai ang
chu, zirlai nih chuan mahni zirlai kha taima taka
zir a ngai a, a nuam záwng phei chuan ka lo
ngaihtuah vak lêm lo va. Lung chu a léng duh ve a
ni. Chhuk thla hi an awm ve nual a, tin, chubâkah
sorkar hnathawk an awm ve nual bawk a.
Intihlim tham chu kan awm ve a, Mizo Inkhâwm
hi a awm ve hìn a, chu chu kan inhmuh
khâwmna hun ber chu a ni mai a. Inkhâwm ve
hìn pangngai chu hriat loh ka neih pawh ka
hre lo, ka hre kim khat viauin ka hria. Mahse lût
leh chhuak hi kan awm ve deuh reng a, ka sawi
sual êm lovang chu. Tlêma awm rei deuh chu ka
hre vek a ni mai,” a ti a.
L.M-a’n, “Chu, i zuk inkhâwm ha ve meuh
em? He laia Kristian ha tak pawh hi phai lama an
tlâk thlâk chuan Kristianna an dah ha a, Pathian
nung be ngai lo awmin an awm hmiah hmiah hìn
e an ti a, dik tak maw? Kan la awm ve chiah lo va,”
a lo ti a.
63

“A ni khawp mai chu lai chu, i sawi chu a
dikna chin chu a awm alãwm. Amaherawhchu,
‘mipui an thuhmun fo thei lo’ tih a ni kha. Mi
tlêmtê kawhmawhbáwl an awm hin avàng hian
phai lama tla thla tawh phawt chu an fel lo tihna a
ni hlei nem,” tiin L.M-a zawhna chu Parte-i chuan
a chhâng a.
“Ka zawhna pawh ila chhâng kim lo. ‘I zuk
inkhâwm ha ve meuh em?” tih kha,” tiin L.M
chuan a zawt ve leh hrâm a.
“I hianpa awng tùr i sawi kêp vek tawh alãwm,
ka inkhâwm ve hin i ring em?” a’n ti lêt a.
Kan hianpa pawh a khât tâwk chuan a rawn
awng ve na a, a tìtî tui loh lam thil kan sawi lai
pawh a ni mai thei, in danga kan lèn ang chuan a
awng tam lêm lo hle rêng lah tak a.
Parte-i’n, “Ka hre kim khat viauin ka hria,” a
tih chuan, ‘chu zawng, Rita-i pawh a hriat ve ngei
dáwn chu,’ ka ti rilru a. Engtiang takin nge a hriat
ang aw ....a ngaihnêp záwng taka khawsa chi a lo
ni mai ang em? Nge, a lo hre chiang viau ang a,
thu chhia, thu ha an inhrilh hial zâwk ang? tih
chu rilru-ah a rawn awm nghal a. A hriat leh hriat
loh chu zawt ta dawt ila, lo hre lo ta se ka tán a
zahthlâk ang em? Lo hria pawh ni tehreng se a
chanchin hriat ka châk êm êm hi min tivir tâwk
chauhin a awm ang a, bang phèn, sawi duh loh
chinte a nei nual ang em? tih chu ka inzawt mawlh
mawlh reng a.
Rita-i chanchin chu zawh ka châk si, ka zawt
hreh ve deuh bawk si, ka rilru tina tùr deuh
64

chanchin ka hriat palh chuan hawn kawng ringawt
pawh a thui dáwn êm mai!
Rita-i a hriat leh hriat loh zawt tùr ringawt
pawhin ka rilru a inkhâp nasa hle mai a. Rita-i
nge nge zawngin ka thinlung hi a luah a, a
awmna khawpuia awm ve ringawt pawh kan ngai
hlur ringawt mai dáwn a nih hi maw. Ka
duhthusam zawng a ni bîk lo, ka thinlungah
hian a lo lian êm atin a ni. Ka thinlunga a la
lenziate hi hria se, a làwm viau loh pawhin a
rilru tal zawng a na ve ngawt ang chu. Kan
inhmangaih hìn si a.
Mahni chauha awm ni ila chuan ka hûi leh
pap pap ang a; mahse hiante nèna léng kan ni a,
léng satliah pawh ni si lovin hmél hriat loh nula
kan rim a ni si a.Nunphung hloh hak khawp, hmél
danglam bawih khawpin ka lo awm mai ang tih ka
hlau hle mai a.
Ka mitthlá-ah Rita-i hmél chu a lo lang uai(h)
uai(h) a. Kan inhmuh hnuhnun ber, tuna a
awmnaa a awm hmá deuh khán a ni a; khami um
khán a hnuk ulh khân engmah a sawi hlei thei lo
va. Kei, a dawngsawng tùr zâwk pawh ka tuiral lo
chauh kha a ni si a. Tun ang dinhmun ang êm êm
hi chuan kan awm ang tih kan ring phâk lo va,
kan inhmangaihna chu kárah buaina chhumpui
chu lo zîng mah sela, hmangaihnaa kan inthlun
zawm tlat chuan chu harsatna chu kan táwn tlang
thei tùrah pawh kan ngai a ni. Amah pawhin min
hmangaih a, kei pawhin ka hmangaih êm êm bawk
si a.
65

Mahse tunah zawng daidanna bang hi tàwn
tlang rual loha chhah a ni a, keini ang duang tán
chuan he bang hi zawng a chhah lua a ni. Hmanrua
ka hmang hlei thei lo va, ka hma nr a w
neihchhunte lah hi a beitham êm bawk atin a
ni. Chem bil nà nâ na chu tû fa mahin an khawih
danglam loh chuan chem hriam hmanin an
hmang ngawt thei bîk lo vang.
Parte-i hriatpui ni miah si lovin Rita-i
chanchin a hriat leh hriat loh chungchángah chuan
keimahin ka lo buai ve êm êm a. A tâwpa tâwpah
zawng rilru ka siam fel thei ve ta a.
Ka zawh ngawt khán a chanchin a lo hre
chiang viau ang a, chanchin a chhia ha an lo
inhrilh ang a, ngaihven ta riauva ka awm chuan
ha dáwn lovin ka hre ta a. Ama sawi sawiin sawi
tawp sela, a sawi dàn aang chuan hriat zawm
châk ka neih leh engtin tin emaw kawng a awm
chhoh ve zêl mai chu ka ring a.
“Chu Bangalore lam Chhass pawh an awm
nual lo’m ni ?” ka’n ti zauh a.
“Chhass lam pawh a lang vak thei lo, zirlai
nih chuan, bâkah mipa ka kâwm tam lo hrim hrim
a, Rita-i nèn kan inkâwm chawt hi a ni mai a, mipa
lam hi chu kan ngaihtuah lo hrim hrim hi a ni
mai,” tiin Parte-i chuan min han chhâng a.
‘Rita-i a’n tih chiah chuan ngun takin min
en se chuan ka hmélah danglamna a hmuh theih
ngei ka ring. Mahse, min lo en lo hlauh a ni ang
chu.
66

Chutia ‘Rita-i’ hming a han lam rîk tâkah
chuan hiante pahnih chuan, “Rita-i a!” tih pah
chuan min rawn melh deuh zâwk a. A rang a rangin
ka mitmeiin ka khap vat a. An rawn phûl zui lo hlauh
a; vanneihthlâk tak a ni.
Chutia ‘Rita-i’ ti rual ta hãwih chu Parte-i
pawh chuan kan hriat záwng a nih leh nih loh
min zawt leh hlawm a. Thu dik tak chuan kan
chhâng fumfe ta lo niin ka hria.
“Kan hriat a inang kher lo vang, kan véngah
Rita-i a awm ve hìn a, chutia hming inang ta chu
an rawn sawi ve mai mai a nih kha,” ka han ti a.
“Kan hriat a inan pawh ka ring lo,” tiin ka’n tuihnih
leh a.
Chuan, Parte-i chuan a kawm hin Rita-i
chanchin chu hetiang hian a sawi sar sar a :
“Ka chhuk thlâk hlim khán hian kawm tùr
pawh ka nei lo va, hmél hriat lah chu pakhatmah
ka nei bawk si lo va, baihvai ka inti a, ka lung a
léng a, hrehawm ka ti êm êm mai a. Chutih lai
chuan, tlãi khat chu, ka inkhâwm ve a, hmélhriat
tu mah awm ta lo chu mal ta ngawih ngawih niin
ka inhria a. Han hlim chawp teh ka’n tum a; mahse
ka hmélah chuan hlim hmél a lo lang chhuak mang
lo a ni chêk ang a; inkhâwm kan han bân chuan
Rita-i chuan min rawn pan a, ka awmnate min
zawt a. Chuan, kei chuan ka chanchin chu ka hrilh
ve mawlh mawlh a. Ka awmna leh an awmna pawh
a lo inhlat lo viau mai a. Pathian remruatte pawh a
lo ni zêl a niang chu.
67

In lam kan pan a, an chênna inah chuan min
hruai a, thingpuite kan in a, kei lah chuan ka nél
nghal êm êm mai a. Amah kha mi nêlawm tak,
hmélha si, fel êm êm mai a ni bawk a.
Keini hianzaho chuan Parte-i tìtî chu kan
ngaithla hap a, dik tak sawi duh ni ila, ‘kan Rita-
i hriat’ ngei mai kha a ni si a. A chanchin chu kan
bengkhawn záwng tak a ni a, keia tán phei chuan
he khawvêl chanchinah Rita-i chanchin tluka
ngaihven ka nei ngai lo a ni si a. Naupangin
thawnthu ngaihnawm ti taka an ngaithla ang deuh
hian ka ngaithla deuh deuh hi a ni ber mai.
Chuta ang chuan kan inhre chho ta zêl a,
Mizo thiltih khâwm engkimah kan inzui a, kan
inkawp chawt a ni ber a. Chu lo rêngah kan zia
pawh a lo inang phian a, kan ngainatzáwng te,
kan tìtî duhzáwngte pawh a lo inrual êm êm mai
bawk sia maw. Tudang kan ngai lo va, ka zuk awm
chhûng chuan kan inkawp chawt a ni ber mai.
Chutia a sawi siam siam lai chuan ka lo tlazep
ve leh lailãwk a. |hianten Rita-i hming an lo lam
rik zeuh tawh avàngin Rita-i chanchin chu a kip
a kawiin a sawi duh lo mai ang tih ka hlau va.
“Kan hriat nèn chuan a inang lo a nih chu,” ka’n
ti hrãm a.
Parte-i pawh chuan tìmna nei hranpa lovin
an chanchin pawh chu a sawi chhunzawm zêl a.
Rita-i chu a hmélha si a, a nun a mawi bawk
si a, a pian a nalh bawk si a, amah lah chu a che fel
thlarh mai bawk si a, mipaho pawhin an ‘star’ thei
68

lutuk a, ka hnênah hian ‘min lo tihpui teh a’ an ti
hìn a.
Chutia ‘a hmél ha si a, a nun a mawi bawk
si a, a pian a nalh bawk si.....’ a tihlai vêlte chuan
ka bîng mup mup hian ka hria.. Ka mitthlá-ah a
hmél awm dàn chu a lo lang uai (h) uai(h) a. Ka
Rita-i kha zawng a ha êm rêng a ni. Mi hmélha
leh fel hria inti chuan ‘Rita-i’ ha an ti lo a nih
chuan ‘ha leh fel’ an la hre tâwk lo deuh a ni ang.
Ka bawihi zawng mite ngainat záwng tak a ni a, a
nun khân mi a hîp tlat reuh a. A hmélhat
ngaihtuah chuan lepchiah deuh hlek pawh nise ‘a
àwm ve tho alãwm, zartu a ngah a, invèn sèn a
harsa ang’ han tihpui mai theih âwm tak pawh a
ni a; mahse chutiang zawng a ni hauh lo. Mahse,
‘mipaho pawhin an ‘star’ thei lutuk a’ a han tih
chuan thinlung a khei zak mai a. Ka làwm rual
rualin a chhunzawm leh zêlna chu ka ngaihtuah
lo thei lo. Engtin awm zêl ang maw? tih chu ka
ngaihtuah lo thei lo.
|henkhatte phei chu tlangval fel, chhûngkaw
background nei ha tak tak an ni hlawm. ‘Neih atán
ka duh a nia’ tiin ka bulah an sawi ngawng ngawng
a. Tihpui ngial ka’n tum hìn a; mahse ka beidawng
a, tlangval fel pui pui pawhin tu mahin an chhãi
thlu thei lo. ‘A mit a sâng’, ‘a chapo’ han ti dáwn
ila- Mizo tlangvalah chuan ani bâk han thlan tùr
chuang an awm lo tih tùrte pawh a lakah chuan
an beidawng ve tho bawk si a.
Ni, chu tak chu Rita-i a nihna chu a ni. A
chapo a ni lo va, a mit a sâng pawh a ni hek lo ka ti
69

rilru a. Ka hianpa chuan, “Chuti chu, ama taksa
lamah ngaihzáwng nei thei dinhmuna dintîr lotu
a awm a ni lo’ng maw? Chutianga tlangval fel tak
tak, dinhmun ha tak tak pawh a laka an beidawn
zêl bawk si chuan,” a lo ti a.
Chu zawhna a chhân hlân chu ka lo nghâkhlel
hle mai a. Nghâkhlel e ti lo chuan huphurhna tak
ka nei bawk a. Zanin kan léng hi rilru na deuhin
ka haw mai ang tih ka hlau a, chutiang êm tùr chuan
ka phal thei mawlh lo.
Rita-i chu hmélha, vanduai deuh niin ka hria.
“Eng nge chu chu a awmzia?” ka lo ti thuai a.
Chu, duhtu pawh a ngah ka tih tawh kha.
Amah pawhin duh ve deuh chu a nei ngei chuan
ka ring hìn a; mahse a uksak duh tlat lo.
A lehlamah chuan a khawngaih thlâk a ni
ber ang chu. Beiseitu tam tak a hnawl zêlna chhan
chu ‘Hmangaih ka nei tawh’ a ti mai hìn a. Ama
chanchin hriat chian chuan a àwm ve khawp chuan
ka hria a, han thiam loh tùr êm êm pawh niin ka
hre hran lo va.
“Chu, ngaihzáwng nghet a lo neih reng vàng
zâwk a ni maw?” ka ti leh a.
A...... sawi dáwn chuan sawi tùr a tam lutuk.
A ‘rinawm’ a ni tawp mai.
Chutih lai chuan L .M-a chuan, “Ka va’n
hmu ve châk e, a hmél a hat hmél riau mai,” a
lo ti a.

70

Parte-i lah a phur tual tual a, “Ngawi r’u, ka
Photo Album ka’n la ang e, a thlalâk chu ka kawl
euh alãwm,” tih leh thawh a rual a.
A thlalâk bawm chu a rawn keng a. A tê deuh
pahnih chu hiante pahnihin an en ve ve a. A lian
ber, thlalâk tamna ber chu Parte-i nèn chuan kan
en dûn a.
Parte-i chuan a’n keu par par a, Bangalore-a
a thlalâk awmna hlãwm, Rita-i nèna an lak dun
awmna lai vêl chu kan en a. Swimming Pool tlánga
a hu lai, a hnunga hlim hmél tak pu chunga Parte-
i ding chu ka zuk hmu a. A fuke chu a la ngo ha
vek vawk hle a, a kimtláng lah chu a hma aiin a
ha zâwk emaw tih tùr a ni a. Mizoram-a a awm lai
ai mahin Bangalore-a awm chu a ngeih a ni tih a
vun rawng leh a hmél aang chuan a hriat theih a.
A taksa a lang tam a, a mawiin keu sawn a harsa
ngei mai.
Thlalâk kan en chu Parte-i chuan an lâkna
hmun te, engtik huna an lâk nge tihte min
hrilhfiah zêl a. Mit a tlai hle mai.
|hiante paw’n a hmuhnawm hmél lai deuhte
an hmuh chuan Parte-i chu a khât tâwkin an zawt
reng bawk a.
Rita-i meuh zawng en nin a har a, a lanna
apiang mai chu hmuh a nuamin mit a la var vek
mai. Ka Rita-i kha a ni miau alãwm.
Rita-i chanchin hriat chhunzawm zêl chu ka
châk et et a; mahse han zawh ruai ruai chu a dik
71

dáwnin ka hre si lo, Thlalâk ringawt chu kan
buaipui reng ang tih ka hlau hle a. Rita-i lanna
tawh phawt chu en nin tih leh en kham tih tak
tak a awm dáwn chuang si lo va. Thlalâk han
hmuha hriat fiah ka châk tak takte pawh ka zawt
duh ta lo va, kham lo zet chuan ka en chhuak
lui ta zâwk a.
Tìtî dangah kan kai mai ka hlauh deuh
avàngin, “’Chuan engtin nge ni zêl? Engnge a
rinawmna tak chu nia?” ka’n ti leh zauh a.

Parte-i pawh chuan a sawi zawm veleh mai
bawk a.
“A chanchin hi min hrilh ve keuh keuh hìn
a, a dinhmun a lainatawm khawpin ka hria. Amah
chu thlahpawlh a ni a, a nu Mizo, a pâ hnam dang
a ni a.
Hre àwm lo takin, “Thlalâk ka en khán Mizo
pangngai chu ni lo deuhin ka ring deuh rêng a
ni,” ka lo ti a.
Mahse, a vannei kan ti dáwn nge ni? A
hmélah chuan a hnam dang hmél lutuk lo va, a
nu a phawk fu ve deuh a nih hmél a. Mahse a mit
leh a hnarah a pâ lamah a kal deuh a nih hmél
thung a.
A pâte pawh Mizoram-a an awmna pawh a rei
tawh hle a ni àwm e. An hnam awng aimahin Mizo
awng pawh a thiam tawh zâwk niin Rita-i chuan
a sawi a.
72

Sawi tawh ang khán a hmél a ha a, a nun a
mawi bawk a, mipate pawhin an ngainain
ngaihzawn atán pawh ka hriat theih chinah pawh
hêltu an awm nual rêng a ni. Mahse a lakah chuan
an beidawng zêl tho va.
Ngaihzáwng nei lo va han awm mai tùr atán
chuan ka lo ui ve hìn a, a hian hnãi ka nih ve
avàngin an pawh ka khawh nasa ve thei khawp
mai a; mahse awmzia a nei chuang si lo va. A
cháng phei chuan ka hau va, ka thinrim phah fo
hìn a, a chhan chu a hmá ka lo ngaih ve êm êm
vàng a ni a.
Ni khat chu, sawi mai rem si lo harsatna a nei
a nih dáwn hi ka ti rilru a; chu a harsatna chu
zawh chhuah ka tum ta a. Chumi ka zawh um
chuan a ang ve nasa ang reng a, sawi loh zâwk
chu a duhthusam a ni a; mahse kei chuan sawi
ngei tùrin ka kar tlat bawk si a.
A sawi duhna tùrin hian awmzia hrilh thar
leh chuang ngai hauh lo tùr kha ka han hrilh thar
ve leh a : ‘|hian chu kawng engkima kan harsatna
te, lungngaih mangannate intuarpui a, hlim nî leh
lawm nî-a in lawmpui tùr’ kan nih thute ka han
hrilh ve leh sa sawi a.
Kan kar ngial hìn a, “Nakinah ka la hrilh
dáwn che nia,” a ti leh ringawt hìn a. Nakin nakin
eng nge? Nakina sawi tùr tho, tunah sawi la a ni
mai alãwm, ka tih pawhin chumi um chuan ka
hlawhchham der a. Ani’n a sawi duh miau loh
chuan keia lo sawisak theih ngawt lah chu a ni
der si lo va.
73

Mimal nuna harsatna kan tawh hian hian
ha, hian rinawmte laka han sawi chhuaha ven
hawk hawkna chi a awm a; mahse engtiang pawhin
sawi ila ziaawm chuang lo tùra kan ngaih, mahnia
han hel tawrh ve tlawk tlawk hin hi a awm ve
châwk a. Chu chuan kan hiante chu kan ring ta
lo va, kan harsatna chu min sutkiansak thei chuang
lo tùrah kan ngai pawh a ni chuang lo. Thurûk
kan vawn theih êm vànga zêp ta reng kan ni pawh
a ni chuang lo va. Mihring nuna thil lo awm ve a
ni mai a. |awng thei leh lei veng zõ lo tak tak nia
kan hriatte pawh hian, eng emaw thup chin chu
an nei ve hìn tho alãwm ka ti rilru a.
Beiseitu tam tak kárah Rita-i chu a
hmangaihna hmasa bansan lovin, chu a
hmangaihna hmasa a lo hlan tawh tán chuan a
rinawm reng a, chu chu ka Rita-i ngei chu a ni.
Parte-i chuan a chanchin kimchang chu sawi
vek rih lo mah se eng emaw chen chu a chhuidawn
theih tawh a ni. Aw Rita-i chu a vanduai a ni e,
chutih rual chuan Rita-i a vanduai ka ti a nih si
chuan hei leh chen amah ngaia kûr reng ‘kei hi’
mi vânduai ka va ni ve tho êm! Keimah avàngin mi
vanduai a ni a; ani avàngin mi vanduai ka lo ni.
Rita-i chu ka tán a la rinawm reng a, kei pawh
ani tán ka la invawng reng asin. Hetiang hrepa
khawvêl hmang tùra a lo piang chu inchhirin
Siamtu pawh dem cháng a nei ve ngei ang. Kei
pawh ka ni ve tho alãwm. Mahse, Siamtu meuh
zawng keini dem rual a ni si lo. Hringnuna thil
thleng zawng zawngte hi chhinchhiahin kan hlim
nî leh làwmlai nîte mual an liam mai hi chu
74

lungngaihna chhum dum chuan min bawh a ni
tih hai rual a ni lo va. Kan hun tawng zêlah hian
khawvêl mita kan thlìr chuan vuivaina hi a tam
hle hìn a. Kan thlìrna mit azirin kan hun tawnte
pawh hi a nuamin a lo nuam lo mai hìn a ni.
Thim záwnga thlìr chuan awmzia a nei lo va, min
tichhetu a nih hre reng mah ila, khawvêl mita
kan thlìr tlat chuan a aia thûk zâwkah luh a awl
khawp mai.
Chu zàn zet zawng ka tán nun hlui mu hnu
kai tho lehtu, suihlunglên tizualtu a lo ni. Parte-i
chuan a han sawi chhunzawm leh a. Mahse eng
eng nge a sawi ka hre mumal thei ta tlat lo. Ka
rilru zawng zawng chu Rita-i chuan min hìpbehsak
a. ‘Kei pawh i tán ka la rinawm asin’ ka ti rilru
mawlh mawlh a. Ka mitthlá-ah te chuan hlim taka
kan lèn dun lai vêl chu ka hmu uai(h) uai(h) a.
Parte-i chuan Rita-i’n hmangaihna a lo hlan,
a tána a inserhhran tlat, haléng dangte hnawla
rinawm taka awmtîrtu chu ‘keimah’ hi ka ni tih
han hre ta se chuan sawi tùr a nei belh euh àwm
si a. Mahse, keimah vàng a ni tih chu hre rih lo se
ka duh bawk si a. Tlang takin hrilh law law ila, a
ha zâwk ang em tih pawh ka ngaihtuah nasa hle
a. ‘Ka rilruin hrilh loh chu a ha’ ka han ti a; mahse
hrilh a hat zâwk rinnate ka nei thul. Mi hriatpui
lêm si lovin rilru a insual bat bat mai a ni.
Eng pawh nise, ‘mi’ ve mai mai anga ka lan
khán Parte-i pawhin Rita-i chanchin a kip a
kawiin, a chhia a ha lai zawng zawng thup nei
hauh lovin a sawi theih phah dáwn bawk si.
75

Rita-i kawm hin a nihna ringawtah pawh
Parte-i chu ka nêl sawt a, ka ngâi nghal riau mai
a! Ka inthup zõ dáwn ngang lo niin ka hria a.
Parte-i chuan Rita-i chanchin, a thurûk,
amah chauhin a vawn khiau hin chu a hriatpui
a, engtiang chiahin nge chu a thurûk chu a lo
hrilh tih hriat chhunzawm ka châk bawk si, zan
rei lam a lo ni nèn, amah leh hiante mitmei ven
pawh a na an riau bawk si a.
Chuan, Parte-i pawh chuan Rita-i chanchin
chu a sawi chhunzawm ve zêl a.
“Ka lo zâwt ve ûk tawh bawk nèn, a chanchin
chu a kip a kawia hriatsak chu ka châk telh telh a;
um khat chu hun thâwl ha tak kan nei hlauh a,
ngènngâwl lehzualin ka han zawt leh a, ’tahchuan
heti hian a chanchin chu bul ret rãwt deuhin min
hrilh ta a :
“Parte, kei chu vânduai ka inti lo thei lo a ni.
Ngaihzáwng hi chu ka nei ve hìn a, min
ngaizáwngtu pawh insawitheih lam ni lovin ka vân
zawk zawk bîk lo va. Tlêma han duh ve deuh pawh
ka nei ve hìn a; mahse khâ’ng zawng zawng kha
ka duh lo tihna ni lovin, anni pawhin min
ngaizáwng ngei a, kei pawhin ka ngaizáwng tih
chu phat rual a ni lo. Amaherawhchu, ka lo
hmangaih lo a ni tih ka hria. Hmangaih tak tak
loh hian ngaihzáwng a lo neih ve euh thei dáwn a
lo ni tih pawh ka hriat chhuah phah.
Hun a lo kal leh deuh a, College kan han rap
chho ve a, chutah chuan a ni, tun thlenga hetianga
ka lo awmna chhan ka tawn tâk ni. Ani ka’n tawng
76

chiah chu a lakah hian ka tuiral a, a felna leh a
hatna te, a mawinate chu ka duh satliah mai ni
lovin, ka ngaizáwng hliah hliah a. Ka ngaizáwng
ringawt ni lovin ka hmangaih a ni.
Ani pawhin min hmangaih ve hlein ka hria a,
amah ka hmangaih lo tihna ni lovin min
hmangaihna chu ka hmangaihna hian a chhánglet
zõ lo ni hian ka hre hìn.
Chu thil a sawi lai chuan kei pawhin Rita-
i sawi chu ka pawm thlap a, ka lo bu nghauh
nghauh a. Kan inhmangaih rêng a ni.
Induh leh induh, hmangaih leh hmangaih
nafam chu kan inngaina êm êm a, chhûngten min
hriat chhuah hma chuan zui pawh kan inzui zing.
Kan College kalna a thuhmun bawk a, hun rei tak
chhûng chu College kal paha kan inkawm theih
avàngin chhûngte pawhin kan inngaizáwng tih an
hre lo. Mahse zirna hmunte a lo inang reng thei ta
lo va, chuta chin chu chhûngte lakah zêp theih
reng hek lo le. Kan khawsa zia-ah chuan hian
inkâwm satliah kan ni lo tih chu hmuh hmaih chi
a ni si lo va.
Ka chhûngten an han hriat meuh chuan
namen lovin an thinrim a. Kan pahnih tán chuan
záwngkhara záwng dan beh ang chauh a lo ni ta
a. Lal ni si lovin lal chei bâwlin min chei báwl a,
min veng ta chawt hi a ni mai a. A lehlam zawnga
thlìr chuan min khuahkhirh a leiah ka ãwl zaw
phian a.
Kan inngaizáwng tih an hriat ni la lain min
lawi leiliah hrep a. A theih chin chinah min
77

Ka Lehkhabu 5 Na Thinlai A Thar Leh Thin

Ka Lehkhabu 5 Na Thinlai A Thar Leh Thin

Recomendados

Recomendados

Mais conteúdo relacionado

Destaque

Destaque (20)

Semelhante a Ka Lehkhabu 5 Na Thinlai A Thar Leh Thin

Semelhante a Ka Lehkhabu 5 Na Thinlai A Thar Leh Thin (20)

Mais de Ellis Pachuau

Mais de Ellis Pachuau (20)

Ka Lehkhabu 5 Na Thinlai A Thar Leh Thin