SlideShare a Scribd company logo
1 of 51
Download to read offline
Abduhu Abas el-Velidi

‫الزبدة فى مصطلح الحديث‬

AJKA NË TERMINOLOGJINË E
HADITHIT
Përktheu:

Dr. Musli Vërbani
Kaçanik ,2005
Autor:

ABDUHU ABAS EL-VELIDI
Titulli i origjinalit:

‫الزبدة فى مصطلح الحديث‬

Titulli:

AJKA NË TERMINOLOGJINË E
HADITHIT
Përktheu:

Dr. Musli VËRBANI
Redaktor gjuhësor:

Mustafë Krevanjeva, prof.
Radhitja kompjuterike,
kopertina dhe dizajni grafik

Mumin Shehu
Prishtinë
2004

Të drejtën e ribotimit e rezervon botuesi
2
‫بـــــــــــســم ال الرحمان الرحيم‬

HYRJE
Falënderojmë Allahun, i Cili ka bërë Kur'anin udhëzim dhe
shërim të zemrave, mirësi dhe mëshirë për çdo nevojtarë,
kënaqësi dhe qetësi të zemrave, shoqërues për çdo të vetmuar.
Përshëndetjet dhe selamet qofshin për zotëriun e të
dërguarve, Imamin (prijësin) e të devotshmëve, i cili ka
transmetuar lajmet dhe porositë, ka kryer emanetin dhe u ka
sqaruar njerëzve çka ju është shpallur atyre, u ka lënë atyre
qiriun, i cili edhe në mes të natës i bën dritë dhe e ndriçon natën
si të ishte ditë. I ka rrënjosur bazat dhe i ka forcuar shtyllat.
Qoftë i kënaqur Allahu me shokët e tij të pastër, të çiltër e të
sinqertë, të cilët kanë pasuar, e kanë dëgjuar dhe i kanë përcjellë
thëniet e tij. Qoftë i kënaqur Allahu edhe për tabiinët (gjeneratën
e dytë), të cilët kanë vazhduar realizimin e planprogramit të tyre,
janë udhëzuar prej udhëzimeve të tyre dhe e kanë përcjellë këtë
fe prej paraardhësve të tyre te pasardhësit e tyre. Umeti e ka
bartë librin e Allahut dhe sunetin e të dërguarit të tij s.a.v.s. jo
vetën në teori, por edhe në praktikë.
Në këto dy baza kryesore janë mbështetur njerëzit në
kohën e të dërguarit të Allahut s.a.v.s., në kohën e halifëve
(udhëheqësve) të drejtë, në kohën e sehabëve, tabiinëve, por
edhe në gjeneratat pas tyre, deri në ditët e sotme.
Pasi që kam mbajtur ligjërata në temën "Terminologjia e
Hadithit", në disa trajnime verore, kam vërejtur se nxënësit kanë
zbrazëti , por në të njëjtën kohë kanë dëshirë ta njohin këtë
shkencë më mirë. Një pjesë e nxënësve nuk mundnin ta kuptonin
3
lehtë këtë shkencë, pos kur bëheshin pyetje dhe përgjigje. Kjo
më ka shty që të mendoj për një punim të kësaj shkence në
formën e pyetjeve dhe të përgjigjeve, që të jetë në duart e bijve
tanë, nxënësve tanë që ta kenë më lehtë për t'i kuptuar çështjet
për të cilat kanë nevojë për t’i ditur, por ndiejnë vështirësi.
Zoti i Lartëmadhëruar më ka mundësuar ta kryej këtë
punim, duke bërë tepër të thjeshtë, të shkurtër, duke u bazuar në
librat tjerë të kësaj shkence si libri "NUHBETUL FIKRI" të Ibni
Haxherit r.a., libri "TEJSIRË MUSTALEHAL HADITHË" të shejhut
Dr. Mahmud Tahan dhe librit "TEDRIB RAVIJ" të Sujutijut r.a.
Ky libër është prej librave më të lehta, e cila është botuar në këtë
shkencë. Në fund dëshiroj që Allahu të m’i regjistrojë qëllimet
dhe mendimet e mira.
Abduhu Abas El-Velidi
* * * * * * *

4
TERMINOLOGJIA E HADITHIT PËR
FILLESTARË
Pyetja 1: Përkufizo shkencën e terminologjisë së hadithit?
Përgjigjja: Është shkenca mbi bazat dhe rregullat me të cilat
kuptohet, metni (teksti) dhe senedi (zinxhiri i
transmetuesve) për t’u pranuar ose për t’u mos
pranuar.
Pyetja 2 : Cila është tematika?
Përgjigjja: Senedi dhe metni (teksti) të pranohet ose të mos
pranohet.
Pyetja 3: Cili është qëllimi?
Përgjigjja: Për ta dalluar hadithin e shëndoshë (të vërtetë) prej
atij jo të vërtetë.
Pyetja 4: Përkufizo "HADITHIN" ‫ الحديث‬në aspektin
etimologjik dhe terminologjik!
Përgjigjja: a) Në etimologji hadith ‫ الحديث‬do të thotë e
re.
b) Në terminologji hadith do të thotë gjithçka buron
prej Muhamedit s.a.v.s. pa marrë parasysh prej
fjalëve, veprave apo prej rasteve kur ka heshtur ( e ka
pohuar ose e ka mohu ndonjë veprim) apo prej
cilësive të tij.
5
Pyetja 5: Përkufizo "HABERIN" ‫ الخبر‬në aspektin
etimologjik
dhe terminologjik!
Përgjigjja: a) Haber ‫ الخبر‬në etimologji do të thotë lajm.
b) Në terminologji haber ka tri kuptime:
E para: ka kuptimin e hadithit.
E dyta: ka kuptim të kundërt prej hadithit.
Hadith: çka buron prej Muhamedit a.s.
Haber : çka buron prej tjerëve.
e treta: Kuptim më të gjerë: Hadith çka buron prej
pejgamberit a.s.v.s. ndërsa , "Haber" çka buron prej tij
ose prej tjerëve.
Pyetja 6: Përkufizo "ETHERIN" ‫ الثر‬në aspekt
etimologjik
dhe terminologjik!
Përgjigjja: a) "Ether" ‫ الثر‬në etimologji do të thotë
gjurmë.
b) Në terminologji ka dy kuptime:
- Ka kuptimin e hadithit.
- Ka kuptimin e kundërt me hadithin, pra çka buron
prej sehabeve (shokët e Muhamedit a.s.) dhe tabiinëve
(gjenerata pas sehabeve), pa marrë parasysh fjalë apo
vepër.
Pyetja 7: Përkufizo "SENEDIN" ‫ السند‬në aspekt
etimologjik
dhe terminologjik!
Përgjigjja: "Sened" në etimologji: bazë në të cilën mbështetet
diçka, është quajtur kështu, sepse hadithi bazohet
dhe mbështetet në të.
- Në terminologji do të thotë zinxhiri i transmetuesve,
të cilët e bartin metnin (tekstin).
6
Pyetja 8: Përkufizo "ISNADIN" ‫! السناد‬
Përgjigjja:"Isnadi" ‫ السناد‬ka dy kuptime:
- Ngritjen e hadithit te transmetuesi.
- Zinxhiri i transmetuesve, të cilët e bartin tekstin.
Pyetja 9: Përkufizo "MUSNEDIN" ‫ المس ند‬në aspekt
َ
etimologjik dhe terminologjik?
Përgjigjja: "Musned" ‫ المس ند‬në etimologji është pasivi,
َ
në
të cilën është mbështetur diçka, do të thotë është
ngritur diçka deri aty.
- Në terminologji ka tri kuptime:
E para: Çdo libër, i cili përmbledh transmetimet e
secilit sehabij veç e veç.
E dyta: Hadithi me zinxhirin e transmetuesve të
pakëputur.
E treta: E ka kuptimin e Senedit vetëm se është
infinitiv, jo folje.
Pyetja 10: Përkufizo "MUSNIDIN" ‫ المس ند‬në terminologji!
ِ
Përgjigjja: Është ai, i cili transmeton hadithin me senedin e tij
(zinxhirin e transmetuesve) pa marr parasysh a ka
pasur njohuri për ata transmetues apo jo.
Pyetja 11: Përkufizo "METNIN" ‫ المتن‬në aspektin etimologjik
dhe terminologjik!
Përgjigjja: "Metn" ‫ المتن‬në etimologji do të thotë
gjithçka
që ngritet dhe ngulitet për toke.
- Në terminologji do të thotë: teksti i hadithit apo
fillimi dhe mbarimi i fjalës së transmetuesit.
7
Pyetja 12: Përkufizo "MUHADITHIN" ‫! المحدث‬
Përgjigjja: Është ai, i cili merret me studimin e hadithit
thellësisht, me transmetimin dhe transmetuesit e tij.
Ai i zbulon fshehtësitë e transmetimit dhe
transmetuesve.
Pyetja 13: Përkufizo "HAFIDHIN" ‫! الحافظ‬
Përgjigjja: Ka dy kuptime:
- Shumica e muhadithinëve mendojnë se është titull i
një grade me Muhadithin.
- Disa mendojnë se është titull më i lartë se i
Muhadithit, që do të thotë se di për secilën gjeneratë
diçka më shumë se Muhadithi.
Pyetja 14: Përkufizo "HAKIMIN" ‫! الحاكم‬
Përgjigjja: "Hakimi" është ai, i cili përfshin dituri të thellë në të
gjitha hadithet sa që nuk mund t’i ikë asgjë, përpos
sendeve të imta. Këtë mendim e kanë dhënë një pjesë
e dijetarëve.
Pyetja 15: Përkufizo hadithin "MERFUË" ‫الحديث المرفوع‬
në
aspektin etimologjik dhe terminologjik!
Përgjigjja: "Merfuë" në etimologji do të thotë ngritje lartë, e
cila është e kundërta e zbritjes poshtë. Është kështu
për arsye se hadithi është ngritur lart në pozitë të lartë,
saktësisht te pejgamberi s.a.v.s.
- Në terminologji do të thotë gjithçka buron
drejtpërdrejti prej së larti , prej pejgamberit s.a.v.s.
prej fjalëve, veprave, heshtjeve (pohimeve ose
mohimeve) dhe cilësive të tij.
Pyetja 16: Duke u nisur nga përkufizimi, cilat janë llojet e
8
hadithit merfuë?
Përgjigjja: Nga përkufizimi kuptojmë se llojet e hadithit
Merfuë janë katër:
1. Hadithi MERFUË Fjalor ‫, المرفوع القولى‬
shembull: Kur Sehabja thotë "Ka thënë i dërguari i
Allahut s.a.v.s., kështu ... ".
2. Hadithi MERFUË Vepror, ‫المرفوع الفعلى‬
shembull: Kur Sehabja thotë "Ka vepruar i
dërguari i Allahut kështu ... ".
3. Hadithi MERFUË i Heshtjes, ‫المرفوع‬
‫ التقريرى‬shembull: Kur Sehabja thotë "Është
vepruar në prani të Pejgamberit s.a.v.s. kështu ...
", dhe nuk e ka mohuar atë veprim.
4. Hadithi MERFUË i cilësisë, ‫المرفوع الوصفى‬
shembull: Kur Sehabja thotë "I dërguari s.a.v.s. e
ka pasur moralin, sjelljen dhe edukatën më të
mirën".
Pyetja 17: Përkufizo hadithin " MEVKUFË " ‫ الموقوف‬në
aspektin etimologjik dhe terminologjik!
Përgjigjja: Në etimologji Mevkuf do të thotë me u ndalë,
kjo për arsye se transmetuesi e ka ndalë te sehabja
dhe nuk e ka vazhduar me tutje zinxhirin.
- Në terminologji Mevkuf është gjithçka që buron
prej sehabës, pa marrë parasysh a është fjalë, veprim
apo heshtje (mohim ose pohim) i një veprimi.

Pyetja 18: Përmendi shembujt prej haditheve "MEVKUFË" të
fjalës, veprimit apo të heshtjes.
Përgjigjja: 1. Sh. "MEVKUFË i fjalës", thënia e Aishes:
"Nuk dënohej me prerje të dorës për sende me vlerë
9
të paktë".
2. Sh. "MEVKUFË i veprimit", thënia e Buhariut:
"Ibni Abasi ka udhëhequr namazin (imam) edhe pse
ishte me Tejemum (jo me abdest).
3. Sh. "MEVKUFË i heshtjes", thënia e disa
tabiinëve: "Kam vepruar kështu në prani të Sehabijut
dhe nuk e ka mohuar veprimin tim".
Pyetja 19: Përkufizo hadithin "MEKTUË " ‫ المقطوع‬në
aspektin
etimologjik dhe terminologjik!
Përgjigjja: Në etimologji "Mektuë" do të thotë ndërprerje, e
cila është e kundërta e ngjitjes.
- Në terminologji "Mektuë" është gjithçka që buron
prej tabiinëve, prej fjalëve, apo veprave.
Pyetja 20: Trego shembuj prej haditheve "MEKTUË të fjalës"
dhe "MEKTUË të veprimit".
Përgjigjja: Sh. i Mektuë i fjalës thënia e Hasan el Basriut në
lidhje me faljen e namazit pas Imamit bidaatgji
(risibërës): "Jam falur ndërsa Imami pas të cilit jam
falur, ka bë bidaat". (BUHARIU)
Sh. i "MEKTUË i veprimit" thënia e Ibrahim bin elMunteshir: "Është vendosur një perde në mes të
vjedhësit dhe familjes së tij. Dhe është pranuar
namazi i të tjerëve kur ai është bërë imam".

Pyetja 21: Përkufizo hadithin "MUTASIL" ‫ المتصل‬në
aspektin
etimologjik dhe terminologjik?
Përgjigjja: "MUTASIL" në etimologji do të thotë i ngjitur, e
10
cila është e kundërta e të këputurës.
- MUTASIL në terminologji do të thotë çdo hadith, i
cili e ka të ngjitur zinxhirin e transmetuesve deri te i
dërguari s.a.v.s. (MERFUË), apo deri te sehabiju
(MEVKUF).
Pyetja 22: Përmend nga një shembull të hadithit MUTASIL
MERFUË dhe MUTASIL MEVKUF!
Përgjigjja: Sh. të hadithit MUTASIL MERFUË
Transmeton Maliku e ai nga Ibni Shihabi e ai nga
Salim bin Abdullahu e ai nga baba i tij e ai nga i
dërguari i Allahut s.a.v.s. se ka thënë:
Kështu ....... .
- Sh. të hadithit MUTASIL MEVKUFË:
Transmeton Maliku e ai nga Nafiu e ai nga Ibn Umeri
i cili ka thënë: Kështu ... .
Pyetja 23: Përkufizo haberin "MUTEVATIR" ‫ المتواتر‬në
etimologji dhe terminologji!
Përgjigjja: Në etimologji "Haber MUTEVATIR" do të thotë
përputhshmëri, hap pas hapi.
- Në terminologji do të thotë hadithin të cilin e kanë
transmetuar një turmë e madhe njerëzish, sa që
logjikisht është e pamundur që të gjithë ata të ishin
pajtuar në një rrenë pasi që kanë jetuar në vende të
ndryshme dhe në kohëra të ndryshme, pra gjeneratë
pas gjenerate.

Pyetja 24: Nga përkufizimi trego kushtet e Haberul Mutevatir.
Përgjigjja: Nga përkufizimi kuptojmë se haberi MUTEVATIR
përbëhet prej 4 kushteve e ato janë:
1. Me e transmetuar një numër i madh.
11
2. Ky numër i madh të jetë në të gjitha gjeneratat.
3. Logjikisht të jetë e pamundur , që ata të jenë
pajtuar për të rrejtur.
4. Të kenë mbështetje në transmetimin e tyre si p.sh.
"E kemi dëgjuar; ose e kemi pa; ose e kemi
kuptuar".
Pyetja 25-të:Përmendi llojet e Haberit MUTEVATIR, duke
ilustruar secilin prej tyre me shembuj.
Përgjigjja: Haberi MUTEVATIR ndahet në dy lloje e ato janë:
- Tekstual dhe
- kuptimor.
1. MUTEVATIR TEKSTUAL ‫المتواتر اللفظى‬
është përputhshmëria edhe në tekst edhe në kuptim.
Sh. hadithi: "Kush rrenë në mua me qëllim le ta
përgatitë vendin prej zjarri". Këtë hadithë në këtë
tekst e kanë transmetuar shtatëdhjetë e disa sehabe.
2. MUTEVATIR KUPTIMOR ‫المتواتر المعنوى‬
është përputhshmëria e kuptimit, por jo e tekstit, siç
është rasti për ngritjen e duarve gjatë lutjeve.
Pyetja 26: Përkufizo haberin "AHAD " ‫ الحد‬në etimologji
dhe terminologji!
Përgjigjja: AHAD në etimologji do të thotë NJË, pra, lajmin
apo hadithin, të cilin e ka transmetuar vetëm një njeri.
- Në terminologji do të thotë hadithi, i cili nuk i ka
plotësuar kushtet e hadithti MUTEVATIR.

Pyetja 27: Varësisht prej rrugëve të tij në sa lloje ndahet haberi
AHAD!
Përgjigjja: Haberi AHAD ndahet në tri lloje e ato janë:
- El Meshhurë
- El Azizë
12
- Garibë
Secilin prej tyre do ta shpjegojmë.
Pyetja 28: Përkufizo hadithin "MESHHUR" ‫المشهور‬
në
etimologji dhe terminologji!
Përgjigjja: EL-MESHHUR në etimologji do të thotë një çështje
e cila paraqitet, përhapet dhe del haptazi.
- Në terminologji do të thotë hadithin, të cilin e
transmetojnë tre apo më shumë vetë të secilës
gjeneratë, mirëpo pa e arritur numrin e hadithti
MUTEVATIR.

Pyetja 29: Trego shembuj të hadithit MESHHURË.
Përgjigjja: Sh. hadithi: "Vërtet, Allahu nuk e ngritë diturinë
në tërësi si dituri, ... ".
(Transmetojnë dy shejhat BUHARIU DHE MUSLIMI)

Pyetja 30: Çka do të thotë hadith MESHHURË JO TERMINOLOGJIK?
Përgjigjja: Ka për qëllim hadithin, i cili është përhapur në njerëz
pa i plotësuar kushtet dhe përfshinë:
1. Hadithi i cili ka një burim, mbështetje, transmetues.
2. Hadithi, i cili ka shumë transmetues.
3. Hadithi, i cili në esencë nuk ka mbështetje.

Pyetja 31: Trego llojet e hadithit MESHHURË JO
TERMINOLOGJIK, duke ilustruar me shembuj!
Përgjigjja: Ka lloje të shumta:
1. MESHHURË vetëm te ekspertët e Hadithit:
13
Sh. Hadithi i Enesit: "Gjatë një muaji sa herë që
ngritej nga rukuaja Muhamedi a.s. lutej për
familjen e tij dhe për gabimtarët".
(TRANSMETOJNË DY SHEJHAT)

2. MESHHURË te ekspertët e hadithit, te dijetarët
dhe te njerëzit e rëndomtë:
Sh. hadithi:"Musliman është ai, prej të cilit janë të
sigurtë prej gjuhës së tij dhe duarve (veprimtarive)
të tij".
(MUTEFIKUN
ALEJHI)

3. MESHHURË te ekspertët e jurisprudencës islame
(FUKAHATË) Sh. hadithi: "Çështja më e urrejtur,
por e lejuar, tek Allahu është shkurorëzimi".
(Hakimi, e ka vërtetuar dhe e përshtat Dhehebiu)
4. MESHHURË te Usulijinët: Sh. hadithi:
"Është ngritur (mëkati) prej umetit tim sa i takon
për veprimet pa qëllim, me harresë dhe për të cilat
janë të detyruar dhe i kryejnë për shkak të
presionit".
(E ka vërtetu Ibn Habani dhe Hakimi)
5. MESHHURË te gramatikanët: Sh. hadithi:
"Lum për robin Suhejb, po mos t'iu frikësohej
Allahut, nuk do të gabonte". Nuk ka bazë.
6. MESHHURË te njerëzit e rëndomtë: Sh. hadithi:
"Ngutja është vepër e shtyrë prej shejtanit". E ka
nxjerrë Tirmidhiu dhe e ka vlerësuar të mirë (hasen).

Pyetja 32: Përkufizo hadithin "AZIZË" ‫العزيز‬
etimologji
dhe në terminologji!

në

14
Përgjigjja: AZIZË në etimologji do të thotë i çmuar, i shtuar dhe
i përforcuar.
- Në terminologji do të thotë hadithin, të cilin e
transmetojnë më së paku dy transmetues të një
gjenerate, apo nga dy transmetues të secilës gjeneratë.
Pyetja 33: Ilustro një shembull të hadithit AZIZË.
Përgjigjja: Hadithin, të cilin e transmetojnë dy shejhat (Buhariu
dhe Muslimi) nga Enesi se i dërguari i Allahut s.a.v.s.
ka thënë: "Nuk ka besuar askush prej juve deri sa
mos të jem më i dashur se fëmijët e tij, prindërit e tij
dhe të gjithë njerëzit".
Pyetja 34: Përkufizo hadithin "GARIB" ‫ الغريب‬në
etimologji
dhe në terminologji!
Përgjigjja: GARIB në etimologji do të thotë i vetmuar, apo
njeri larg të afërmve të tij.
Në terminologji do të thotë Hadithi i transmetuar
vetëm prej një transmetuesi (vetëm prej një rruge).
Pyetja 35: A është kusht, me qenë i vetmuar, vetëm në
një gjeneratë, apo në secilën gjeneratë prej
gjeneratave transmetuese.
Përgjigjja: Është kusht me qenë i vetmuar në secilën gjeneratë,
por edhe nëse është i vetmuar vetëm në një
gjeneratë prej gjeneratave quhet hadith GARIB.

Pyetja 36: Si ndahet hadithi GARIB dhe ilustro me shembuj
secilin lloj.
15
Përgjigjja: "GARIB MUTLLAK": ‫ غريب مطلق‬Është
hadithi i
vetmuar në fillim të zinxhirit të transmetimit, pra në
hallkën e parë. Sh. hadithi: "Vërtet veprat
shpërblehen sipas qëllimit" Ky hadith buron vetëm
prej një transmetuesi e ai është Umet bin Hatabi r.a.
- "GARIB NISBIJUN": ‫ غريب نسبى‬Është
hadithi i vetmuar në hallkën e dytë e të tretë të
transmetimit, pra në hallkën e parë e transmetojnë
shumë transmetues, por më vonë kalon në
transmetues të vetmuar. Sh. hadithin të cilin e
transmeton Enesi r.a. se: "Pejgamberi s.a.v.s. ka hy
në Meke, ndërsa në kokë kishte Kapelë (Migfer)".
(Transmetuan Dy Shejhat)

Pyetja 37: Përkufizo hadithin "SAHIH" ‫ الصحيح‬në
etimologji
dhe në terminologji!
Përgjigjja: Në etimologji SAHIH do të thotë i shëndoshë, e cila
është e kundërt me të sëmurën.
- Në terminologji SAHIH është çdo hadith me hallka
të transmetuesve të ngjitura, me transmetues të drejtë,
me tekst të përpiktë fillim e mbarim, pa të meta dhe
pa mangësi a sëmundje.

Pyetja 38: Shpjego përkufizimin në pika të shkurta.
Përgjigjja: 1. Hallkat e zinxhirit të transmetuesve i ngjitur:
Secili transmetues i hadithit e ka marrë drejtpërdrejtë
hadithin nga transmetuesi i mësipërm, pra prej fillimit
deri në mbarim pa u këputë.
2. Drejtësia e transmetuesit - do të thotë që
transmetuesi me qenë: musliman, i moshës madhore, i
mençur; burrëror dhe jo mëkatar.
3. Teksti i hadithit i përpiktë, që do të thotë, secili
transmetues të përcjellë hadithin me tekst të plotë, të
16
përpiktë dhe preciz; pa marrë parasysh se ai hadith
është përcjellë me shkrim apo me gojë.
4. Pa të meta - pra hadithi, i cili nuk ka ndonjë të
metë, nëse krahasohet me një hadith të njëjtë, i cili
është në një shkallë më të lartë dhe i cili është i
besueshëm.
5. Pa sëmundje apo mangësi. Sëmundja apo
mangësia është një turbullim i lehtë, i cili nga jashtë
duket se hadithi është i vërtetë dhe i plotë, ndërsa në
brendësi ka simptome, të cilat tregojnë se është i
shtrembëruar.
Pyetja 39: Në bazë të shpjegimit të hadithit SAHIHË, përmendi
cilat janë kushtet e hadithit SAHIHË.
Përgjigjja: Nga përkufizimi dhe shpjegimi kuptohet se hadithi
SAHIHË ka pesë kushte e ato janë:
1. Hallkat e zinxhirit të transmetuesve të ngjitura.
2. Drejtësia e transmetuesve.
3. Teksti i hadithit i përpiktë.
4. Hadithi pa të meta apo mangësi.
5. Hadithi i shëndoshë, pa ndonjë simptomë të
dobësisë apo sëmundjes.
Pyetja 40: Shëno një shembull të hadithit SAHIHË!
Përgjigjja: Hadithin, të cilin e ka regjistruar BUHARIU në
SAHIHUN e tij: "Na ka treguar Abdullah bin
Jusufi, i cili ka thënë: Na ka tregu Malik bin Enesi
e ai nga Shihabi e ai nga Muhamed bin Habir bin
Mut'ami e ai nga baba i tij se e ka dëgjuar të
dërguarin e Allahut s.a.v.s. duke e kënduar suretu
"Turë" në namazin e akshamit".
Ky hadith është SAHIHË, pse transmetuesit janë
të lidhur mes vete, janë të përpiktë, nuk ka të meta
dhe nuk ka ndonjë simptomë që le të dyshohet në
17
të. Për këtë arsye vaxhib është për të vepruar
me këtë hadithë edhe sipas mendimit unanim
(të IXHMAIT) dhe sipas ekspertëve të hadithit.
Pyetja 41: Trego shkallët e hadithit SAHIHË!
Përgjigjja: Hadithi SAHIH ka shtatë shkallë e ato janë:
Shkalla e parë: Hadithi për të cilën janë pajtuar Buhariu
dhe Muslimi.
Shkalla e dytë: Hadithin të cilin e transmeton vetëm Buhariu.
Shkalla e tretë: Hadithin të cilin e transmeton vetëm Muslimi.
Shkalla e katërt: Hadithi i cili i ka plotësuar shartet (kushtet),
të cilat i kanë paraparë Buhariu dhe Muslimi, por
nuk i kanë regjistruar ata, por është regjistruar në
koleksionet e tjerëve.
Shkalla e pestë: Hadithi i cili i ka plotësuar kushtet e Buhariut
por nuk është i regjistruar në Sahihun e tij.
Shkalla e gjashtë: Hadithi i cili i ka plotësuar kushtet e Muslimit
por nuk është regjistruar në Sahihun e tij.
Shkalla e shtatë: Hadithi i cili është Sahihë te të tjerët përpos
tyre, si te Ibni Huzejme dhe Ibn Habani.
Pyetja 42: Përkufizo hadithin SAHIH LI GAJRIHI ‫الصحيح‬

‫لغيره‬

(i vërtetë nga tjetri)
Përgjigjja: Në esencë është hadithi Hasen lidhatihi (në
vetvete), por i cili transmetohet në një rrugë tjetër të
transmetimit më të fortë. Quhet Sahihë ligajrihi për
arsye se vërtetësia nuk vjen për shkak të hallkës
zinxhirore të tij, por për shkak se i bashkëngjitet diçka
tjetër që e vërteton dhe e përforcon.

Pyetja 43: Trego një shembull të hadithit SAHIHË LI GAJRIHI
18
(i vërtetë nga tjetri).
Përgjigjja: Hadithi: Muhamed bin Amri nga Ebi Selemete e ai
nga Ebi Hurejrete se i dërguari i Allahut s.a.v.s. ka
thënë: "Sikur ta dija se nuk e rëndoj shumë umetin
tim do t'i urdhëroja për ta përdorur brushën për
pastrimin e dhëmbëve (MISVAKUN), para çdo
namazi".
(Transmeton Tirmidhiu në temën "Pastërtia")
Pyetja 44: Përkufizo hadithin HASEN LI DHATIHI ‫الحسن‬

‫لذاته‬

në etimologji dhe terminologji.
Përgjigjja: HASEN LI DHATIHI në etimologji do të thotë cilësi
e të mirës, të bukurës.
- Hasen li dhatihi në terminologji është çdo hadith i
cili hallkat e zinxhirit të transmetuesve i ka të ngjitura
me transmetues të drejtë, pa të meta, pa mangësi apo
sëmundje. Mirëpo në tekst vërehet papërpikëri e
vogël prej fillimit deri në mbarim.
Pyetja 45: Trego një shembull të hadithit HASEN LI DHATIHI
(i mirë vetvetiu).
Përgjigjja: Hadithi të cilin e transmeton Tirmidhiu: Na ka tregu
Kutejbe se i ka tregu Xhaëfer bin Sulejban ed Dabiiju
e ai nga Ebi Umrani el Xhuni e ai nga Ebi Bekri bin
Ebi Musa el Eshariju, i cili ka thënë: E kam dëgjuar
Ebi Bahdereti el Advi, duke thënë: Ka thënë i
dërguari i Allahut s.a.v.s.: "Vërtet dyert e xhenetit
janë nën hijen e shpatave ... ". Për këtë hadith ka
thënë Tirmidhiu: "Është hadith Hasen Garibë".
Është ky hadith Hasen, pse që të katër transmetuesit e
zinxhirit janë të besueshëm e të drejtë, përpos që nuk
dihet me siguri gjendja e Xhaëfer bin Suljman ed
Dabiijut. Për këtë arsye e ka zbritur hadithin prej
gradës SAHIHË në hadith HASEN.
19
Pyetja 46: Përkufizo hadithin HASEN LI GAJRIHI ‫الحسن‬
‫. لغيره‬
Përgjigjja: HASEN LI GAJRIHI është hadithi i dobët, mirëpo i
njëjti hadith ka rrugë të shumta, dhe dobësia e hadithit
nuk është te transmetuesi i njohur si rrenacak apo si
fasik.
Pyetja 47: Shëno një shembull të hadithit HASEN LI GAJRIHI.
Përgjigjja: Hadithin të cilin e ka transmetuar Tirmidhiu, mirëpo
është ngritur në HASEN nga rruga tjetër e
transmetimit nëpërmjet Shuëbetes e ai nga Asim bin
Abdullahu e ai nga Abdullah bin Amir bin Rebiate e
ai nga baba i tij “se një femër prej familjes Beni
Fezaretes është martuar, ndërsa shuma e Mehrit ka
qenë dy papuçe. I dërguari i Allahut s.a.v.s. e ka
pyetur: A je e kënaqur për mehër dy papuçe? Është
përgjigjur me PO. Dhe Muhamedi a.s. e ka lejuar të
martohet”. Transmetuesi Asim është i dobët pse nuk
mban mend mirë, mirëpo këtë hadith Tirmidhiu e ka
ngritur në shkallën "HASEN" nëpërmjet një zinxhiri
(rrugë) tjetër.
Pyetja 48: Cila është shkalla e hadithit HASEN LI GAJRIHI?
Përgjigjja: HASEN LI GAJRIHI është hadith i një shkalle më
të ulët se HASEN LI DHATIHI.
Pyetja 49: Çfarë vendimi duhet të merret, nëse hadithi
HASEN LIDHATIHI vjen në kundërshtim me
hadithin HASEN LI GAJRIHI?
Përgjigjja: Nëse hadithi HASEN LIDHATIHI, bie në kundërshtim
me hadithin HASEN LI GAJRIHI, veprohet me
hadithin HASEN LI DHATIHI.
20
Pyetja 50: Përkufizo
hadithin "MUHKEM" ‫المحكم‬
në
etimologji dhe terminologji!
Përgjigjja: Në etimologji MUHKEM do të thotë i sigurt.
- Në terminologji MUHKEM është hadithi i cili
pranohet pa kurrfarë dyshimi, sepse është i plotë dhe
pa të meta.
Pyetja 51: Përkufizo hadithin "MUHTELIF" ‫مختلف‬
në
etimologji dhe terminologji!
Përgjigjja: Në etimologji "Muhtelif" do të thotë ndryshe, e
kundërt, pra MUHTELIF HADITH ka kuptimin kur
dy hadithe e më shumë janë ndryshe apo në
kundërshtim njëra me tjetrën në domethënie.
- Në terminologji do të thotë hadithi i pranuar
Kontrast me hadithin tjetër pasi që ekziston mundësia
e veprimit të secilit hadith për qëllimin e vet.
Pyetja 52: Shëno një shembull të hadithit Muhtelif.
Përgjigjja: Hadithi : "Nuk ka (sëmundje) ngjitëse dhe
nuk infektohet njeriu prej tjetrit".
Është në kundërshtim me hadithin, të cilin e
transmeton Buhariu: "Ik nga i sëmuri prej lepre
sikurse ikë prej luani".
Që të dy hadithet janë në kundërshtim në mes vete
nga ana e jashtme e tyre dhe që të dy janë hadithe
SAHIHË.
Hadithhi i parë e mohon sëmundjen ngjitëse, ndërsa
hadithi i dytë dëshmon (pohon) sëmundjen ngjitëse.
Dijetarët i kanë tubuar këta dy hadithe dhe u kanë
dhënë kuptime të ndryshme, por në këtë rast po e
përmendi çka ka thënë Ibn Haxheri r.a.
21
TUBIMI (i këtyre dy haditheve):
Duhet të thuhet se: Esenciale është se sëmundja ngjitëse
është e papranueshme dhe jo e qëndrueshme, duke u
argumentuar me thënien e Muhamedit a.s. “Asgjë nuk
kalon prej një çështje në tjetrën”. Thënia e
kundërshtarit (replikuesit) se Deveja shterpë nëse
përzihet me devenë joshterpë (të shëndoshë), atëherë
edhe e shëndosha bëhet shterpë, pse është sëmurë nga e
para. Kjo do të thotë se shterpësia ka filluar te e dyta, po
ashtu siç ka filluar nga e para. Ndërsa ikja nga sëmundja
e leprës për shkak të pengimit të përhapjes (sed-dhiraë),
pra për të mos u sëmurë ashtë siç është sëmurë e para,
nëse iu bashkëngjitet atyre që e kanë sëmundjen e leprës
me kaderin e Zotit si fillim i sëmundjes, jo për shkak të
bashkëngjitjes së sëmundjes apo kalimit të sëmundjes, e
për të menduar se për shkak të shoqërimit, pra përzierja
është shkak i sëmundjes. Pra ai mendon se iu është
ngjitur sëmundja dhe bën mëkat. Për këtë arsye është
urdhëruar me iu largu atyre me sëmundje të leprës për
mos me menduar se për shkak të tyre janë sëmurë dhe
bëjnë mëkat.
Pyetja 53: Çfarë vendimi duhet të merret, nëse haset në dy
hadithe të kundërta mes tyre dhe që të dyja janë të
pranuara!
Përgjigjja: - Nëse ka mundësi që me secilin të veprohet në
vendin e vet dhe qëllimin e vet dhe veprohet me të dy
hadithet.
- Nëse nuk ka mundësi bashkimi i tyre, dhe nuk ka
mundësi që me secilin të veprohet me qëllimin e vet
pse që të dyja kanë të njëjtin qëllim, atëherë shikohet
cili hadith është mensuh (shfuqizuar) dhe cili është
nasih (shfuqizues) dhe nuk veprohet me hadithin e
shfuqizuar (mensuh).
22
- Nëse nuk mund ta dimë se cili hadithë është nasih
(shfuqizues) dhe cili mensuh (i shfuqizuar), atëherë i
japim përparësi njërit prej tyre pas verifikimit të
rrugëve dhe mënyrave të shumta. Ekzistojnë më
shumë se 50 mënyra për t’i analizuar dhe në fund për
t’i dhënë përparësi një hadithit nga hadithi tjetër.
- Nëse nuk mund t'i japim përparësi ndonjërit prej
tyre për shkak se në çdo aspekt janë të barabartë, e
cila gjë është shumë e rrallë, atëherë ndalemi dhe
presim deri sa të gjejmë diçka, ndonjë argument, i
cili i jep përparësi njërit prej tyre.
Pyetja 54: Përkufizo hadithin "NASIH" ‫ ناسخ‬dhe
"MENSUH"
‫ منسوخ‬në etimologji dhe terminologji!
Përgjigjja: NES-H në etimologji do të thotë "heqje dhe
bartje", pra sikurse ligji e heqë një ligj tjetër ose e
vendosë në një vend tjetër.
- Në terminologji do të thotë kur Dispozitori e
shfuqizon një vendim të mëhershëm dhe vendosë
vendim të ri.
Pyetja 55: Si njihet hadithi Nasih (shfuqizues) prej mensuhit ( të
shfuqizuarit).
Përgjigjja: 1. Me thënien e qartë të të dërguarit të Allahut
s.a.v.s. sikurse në hadithin e vizitës së varrezave, të
cilin e transmeton Muslimi "Më herët ju kam pas
ndaluar vizitën e varrezave, por tani vizitoni se aty
keni këshillë dhe përkujtim të botës tjetër".
2. Sqarimi i Sehabiut, sikurse është rasti i Xhabir r.a.,
i cili ka sqaruar hadithin: "Prej çështjeve të fundit të
dërguarit s.a.v.s. ka qenë se abdesti nuk prishet prej
ushqimit të mishit të pjekur me zjarr".
(E kanë regjistruar AS-HABU SUNEN)

23
3. Njohja e datës së hadithit, sikurse është rasti me
hadithin e Shidad bin Evsit: "Është prishur agjërimi
i atij, i cili jep gjak, dhe i cili merr gjak". Ky hadith
është shfuqizuar me hadithin e Ibni Abasit, i cili ka
thënë: "I dërguari i Allahut s.a.v.s. ka dhënë gjak
deri sa ka qenë në haxh me ihram dhe ka qenë
agjërueshëm". (Transmeton MUSLIMI)
Sipas disa rrugëve transmetimi i hadithit të Shidadit
ka qenë ditën e çlirimit të Mekës, ndërsa Ibni Abasi e
ka shoqëruar Muhamedin a.s. në Haxhin Lamtumirës,
i cili haxh ka qenë pas çlirimit të Mekës.
4. Me sqarimin e Ixhmait, sikurse është rasti me
hadithin: "Kush pi alkool rrihne me shkop, ndërsa
nëse e pi përsëri, në të katërtën herë ekzekutojeni".
Pyetja 56: Përkufizo hadithin "DAIF" ‫ الضعيف‬në
etimologji
dhe terminologji!
Përgjigjja: DAIF në etimologji do të thotë i dobët, i cili është e
kundërta e të fuqishmit.
- Në terminologji hadithi DAIF është hadithi, i cili
nuk i ka plotësuar kushtet e hadithit HASEN, pra i
mungon një kusht prej kushteve të tij.
Pyetja 57: Shëno një shembull të hadithit DAIF.
Përgjigjja: Shembull hadithin, të cilin e transmeton Tirmidhiu të
Hakim el Ethremit: "Transmetohet nga Ebi Temimeti
el Hexhemiju e ai nga Ebi Hurejrete se Pejgamberi
s.a.v.s. ka thënë: "Kush kontakton seksualisht me
bashkëshorten derisa ajo është në kohën e
menstruacionit ose në anus, ai ka mohuar atë çka i
ka zbritur Muhamedit". Pasi që e ka regjistruar
Tirmidhiu ka thënë: “Këtë hadith nuk dimë se ka
ardhur në ndonjë rrugë tjetër, përpos nëpërmjet
24
Hakim el Ethrmit e ai nga Temimete el Hexhemiju e
ai nga Ebu Hurejrete. Pastaj ka sqaruar Tirmidhiu:
Këtë hadith e ka konsideruar të dobët Muhamedi në
hallkën zinxhirore, pse në mesin e transmetuesve
është Hakim el Ethrem!. Nakin e l Ethremin e ka
konsideruar të dobët edhe Ibn Haxher el Askalani në
librin "TEKRIBË".
Pyetja 58: Si duhet veprohet (çfarë dispozite) me hadithin daifë?
Përgjigjja: Dijetarët kanë dhënë mendime të ndryshme sa i
përket veprimit me hadithin DAIFË. Pjesa dërmuese e
dijetarëve mendojnë se mustehab (e pëlqyer) është për
të vepruar me hadithin DAIFË në çështjet që kanë të
bëjnë me edukatën dhe vlerat. Mirëpo kjo është e
kushtëzuar me tri kushte, të cilat i ka përmendur Ibn
Haxher el Eskalani:
1. Që mos të jetë tepër i dobët.
2. Që hadithi të jetë nën shkallën e haditheve tjera.
3. Që mos të mendohet se është i domosdoshëm
veprimi me të, por të jetë vetëm rezervë.
Pyetja 59: Përkufizo hadithin "MUALAK" ‫ المعلق‬në
etimologji
dhe terminologji!
Përgjigjja: MUALAK në etimologji do të thotë i varur. Quhet
zinxhiri i varur për arsye se nga lart hallka e zinxhirit
të transmetuesve është i ngjitur, por ka mbetur i varur
poshtë, sikurse të ishte i varur në kulm.
- Në terminologji hadithi MUALAK është hadithi, të
cilit i mungon transmetuesi apo dy e më shumë në
fillim të hallkës së transmetuesve.
Pyetja 60: Shëno një shembull të hadithit MUALAK.
Përgjigjja: Hadithin, të cilin e ka regjistruar Buhariu: "Ka
thënë Ebu Musa:
"Pejgamberi s.a.v.s. ka
mbuluar gjunjët kur ka hy Othmani" Ky
25
hadithë është MUALAK (i varur), sepse Buhariut
i mungojnë të gjithë halkat zinxhirore të
transmetuesve, përpos sehabiu Ebu Musa el
Eshariju r.a.
Pyetja 61: Çfarë dispozite ka hadithi MUALAK?
Përgjigjja: Hadithi MUALAK është i papranuar, sepse i mungon
një kusht prej kushteve të pranimit e ai kusht është
zinxhiri i ngjitur, pse i mungon një e më shumë
transmetues të hallkës zinxhirore e ne nuk e dimë
gjendjen e tyre.
Pyetja 62: Përkufizo hadithin "MURSEL" ‫المرسل‬
në
etimologji dhe terminologji!
Përgjigjja: MURSEL në etimologji do të thotë rrëzim, rënie,
i panjohur, e kjo është për arsye se filli i hallkës së
zinxhirit mungon, me fjalë tjera është i panjohur.
- Në terminologji hadith MURSEL është hadithi, të
cilit i mungon hallka e fundit të zinxhirit të
transmetuesve, pra pas tabiinit.
Pyetja 63: Shëno një shembull të hadithit MURSEL.
Përgjigjja: Hadithi të cilin e ka regjistru MUSLIMI në Sahihun
e tij: "Më ka treguar Muhamed bin Rafiu thena
Haxhejni thena Lejthi e ai nga Akili e ai nga Ibn
Shihabi e ai nga Seid bin el Musejebi se i Dërguari i
Allahu s.a.v.s. e ka ndaluar llojin e shitblerjes së
quajtur Muzabenetu". Seid bin el Musejeb është
Tabiij, i cili e ka transmetuar këtë hadithë nga
pejgamberi s.a.v.s. pa u treguar sehabja në mes tij dhe
të dërguarit s.a.v.s., pra i mungon hallka e zinxhirit të
transmetuesit të hadithit në fund, pra pas tabiijut.
Ndonjëherë mund të mungojë edhe vetë tabiiju.
26
Pyetja 64: Çfarë dispozite ka hadithi MURSEL?
Përgjigjja: Hadithi MURSEL në esencë është hadith i dobët, i
papranuar, pse i mungon kushti i pranimit e ai kusht
është hallka e zinxhirit të transmetuesve me qenë i
pakëputur, dhe nuk dihet gjendja e transmetuesit, i cili
mungon në zinxhirin e transmetuesve. Po ashtu është
e mundur që në zinxhir mungon tjetër transmetues, jo
Sehabiju. Për këtë arsye hadithi konsiderohet i dobët.
Pyetja 65: Çka do të thotë MURSEL SEHABIJI ‫مرسل‬
‫? الصحابى‬
Përgjigjja: Është hadithi, të cilin e tregon sehabiju nga
Muhamedi a.s. hadithin si me tekst, si hadithin
veprues, por ai ose nuk ka qenë prezent dhe nuk e ka
dëgjuar ose pse ka qenë nën moshën madhore ose
ende nuk e ka pas pranuar Islamin.
Pyetja 66: Përkufizo hadithin "MURSEL HAFIJ" ‫مرسل‬

‫الخفى‬

në etimologji dhe terminologji!
Përgjigjja: MURSEL HAFIJ në etimologi do të thotë i
fshehtë jo i qartë, i cili nuk mund të kuptohet pa një
analizë dhe studim të thellë.
- MURSEL HAFIJ në terminologji është hadithi, të
cilin e transmeton transmetuesi prej personi
(transmetuesit), të cilin e ka taku ndonjëherë ose ka
qenë bashkëkohanik, por hadithin, të cilin e
transmeton nuk e ka dëgjuar prej tij, është e mundur
që e ka dëgjuar prej tjetërkujt.
27
Pyetja 67: Shëno një shembull të hadithit MURSEL HAFIJ.
Përgjigjja: Hadithi, të cilin e transmeton Ibn Maxhe nga Omer
bin Abdul Azizi e ai nga Ukbete bin Amri (Merfuë):
"Zoti e mëshiroftë rojën e rojës". Omeri nuk e ka
takuar Ukben.
Pyetja 68: Si mund të kuptohet hadithi MURSEL HAFIJ?
Përgjigjja: MURSEL HAFIJ kuptohet nëpërmjet tri çështjeve e
ato janë:
- Kur transmetuesi nuk e ka dëgjuar ose nuk e ka
takuar personin prej të cilit thotë se e ka dëgjuar
hadithin, mirëpo këtë e kanë zbatuar dhe e kanë
treguar disa ekspertë të hadithit.
- Kur vet transmetuesi tregon se nuk e ka taku dhe
nuk e ka dëgjuar hadithin prej të cilit e transmeton
hadithin.
- Kur vjen një hadith në rrugë tjetër me një person
shtesë prej këtij transmetuesi dhe transmetuesit të
mësipërm.

Pyetja 69: Çfarë dispozite ka hadithi MURSEL HAFIJ?
Përgjigjja: Është i dobët pse është prej llojit të hadithit
MUNKATIË (i ndërprerë). Nëse paraqitet ndërprerja
e zinxhirit, atëherë quhet hadith MUNKATIË (i
ndërprerë)
Pyetja 70: Përkufizo hadithin "MUADAL" ‫ المعضل‬në
etimologji dhe terminologji!
Përgjigjja: MUADAL në etimologji do të thotë i plogësht.

28
- MUDAL në terminologji është hadithi, të cilit i
mungojnë dy e më shumë transmetues në hallkën
zinxhirore njëri pas tjetrit.

Pyetja 71: Shëno një shembull të hadithit MUADAL.
Përgjigjja: Hadithin, të cilin e transmeton Hakimi në librin
"Mearifetu ulumul Hadithë" në Senedin e tij te
Kaënebiju : "Transmetohet nga Maliku se ka dëgjuar
se Ebu Hurejrete r.a. ka thënë: “Ka thënë i dërguari i
Allahut s.a.v.s.: Robin duhet ushqyer, veshmbathur
si është më së miri dhe nuk duhet me e ngarkuar me
punë të rëndë çka nuk mundet, por vetëm sa
mundet". Ky hadith është MUADAL se i mungojnë
dy transmetues njëri pas tjetrit, në mes të Malikut dhe
Ebi Hurejres.
Pyetja 72: Çfarë dispozite ka hadithi MUADAL?
Përgjigjja: Hadithi MUADAL është hadith i dobët, është më i
dobët se hadithi Mursel dhe Munkatië pse i mungojnë
dy e më shumë transmetues të zinxhirit njëri pas
tjetrit. Për këtë janë të pajtimit të gjithë dijetarët.
Pyetja 73: Përkufizo hadithin "MUNKATIË" ‫المنقطع‬
në
etimologji dhe terminologji!
Përgjigjja: Hadith MUNKATIË në etimologji do të thotë i
ndërprerë, e cila është e kundërta e ngjitjes.
- Në terminologji hadith MUNKATIË është çdo
hadith hallka zinxhirore e transmetuesve është e
ndërprerë pa marrë parasysh, në fillim, mes apo në
fund.
29
Pyetja 74: Shëno një shembull të hadithit MUNKATIË.
Përgjigjja: Hadithin, të cilin e transmeton Abdurr-Rrezzaku e ai
nga Thevriju e ai nga Ebi Is-haku e ai nga Zejd bin
Jethiu e ai nga Hudhejfe (Merfuë): "Nëse e emëroni
atë - Ebu Bekrin, ai është i fuqishëm dhe besnik".
Në këtë hadith mungon një person në mes të zinxhirit
të transmetuesve e ai është Sheriku. Pra, Sheriku nuk
është i vendosur në mes të Thevrijut dhe Ibni Ishakut, pse Thevriju nuk e ka dëgjuar hadithin
drejtpërdrejt prej Is-hakut, por e ka dëgjuar prej
Sherikut e Sheriku e ka dëgjuar prej Ebi Is-hakut.
Pyetja 75: Çfarë dispozite ka hadithi MUNKATIË?
Përgjigjja: Hadithi MUNKATIË është hadith i dobët , për këtë
janë të pajtimit të gjithë dijetarët, pse nuk dihet
personi (gjendja e personit), gjegjësisht transmetuesi,
i cili mungon.
Pyetja 76: Përkufizo hadithin "MUDELIS" ‫ المدلس‬në
etimologji dhe terminologji!
Përgjigjja: Në etimologji TEDLIS quhet fshehja e të metës së
artikullit që të mos e hetojë blerësi, e ta blejë.
Ndryshe fjala DELES do të thotë padrejtësi.
- Në Terminologji TEDLIS është hadithi, të cilit i
fshihet e meta në hallkën zinxhirore të transmetuesve
dhe për ta treguar se është i mirë.
Pyetja 77: Trego llojet e TEDLISIT!
Përgjigjja: Llojet e TEDLISIT janë:
- Tedlisi i transmetuesve
- Tedlisi i dijetarëve
- Tedlisi TESVIJE.
30
Pyetja 78: Përkufizo secilin lloj të TEDLISIT dhe ilustro me
Shembuj!
Përgjigjja: 1. TEDLISI I TRANSMETUESËVE ‫تدليس‬

‫السناد‬

është hadithi kur thotë se këtë transmetim të hadithit
e kam dëgjuar prej tij, por në fakt nuk e ka dëgjuar.
Shembull: Hadithi, të cilin e transmeton Hakimi me
senedin e tij deri te Ali bin Hashremi, i cili ka thënë:
“Na ka thënë neve Ibn Inahi e ai nga Zehre. Kur kanë
pyetur: A e keni dëgjuar nga Zehra? Është përgjigjur:
JO! Bile as prej dikujt tjetër, i cili e ka dëgjuar nga
Zehra, por më ka treguar Abdurr-Rrezzaku e ai nga
Muameri e ai nga Zehra". Në këtë shembull është i
eliminuar Ibni Ineti, i cili ka qenë në mes të dyve; në
mes të Ineti dhe Zuhres.
2. TEDLIS SHUJUH ‫ تدليس الشيوخ‬Me
transmetuar transmetuesi nga një Shejh hadithin prej
të cilit e ka dëgjuar dhe e emëron, e cilëson dhe i jep
një emër tjetër, të cilin nuk e njeh, pra thotë se e ka
dëgjuar prej një shejhi (dijetari) me famë vetëm për
t’iu pranuar më mirë, ndërsa nuk ia përmend emrin
prej të cilit e ka dëgjuar.
Shembull: Thënia "Ebi Bekri bin Muxhahidit ai ishte
njëri prej dijetarëve të El-Ferait, ndërsa "Na ka
treguar Abdullah bin Ebi Abdullah" ka pas për qëllim
Eba Bekrin bin Ebi Davudë Es-Sexhistanin".
3. TEDLISË ET-TESVIJE ‫ تدليس التسوية‬është
kur transmetuesi i hadithit e transmeton hadithin nga
shejhu i tij, por e eliminon një transmetues të dobët në
mes të dy hallkave zinxhirore të transmetuesve të
besueshëm.
Shembull: Hadithi, të cilin e transmeton Ibni Ebu
Hatemi në Librin "Ilel" ku thotë: "Kam dëgjuar babën
31
tim ..." dhe e përmend hadithin të cilin e ka
transmetuar Is-hak bin Rahuvijete an Bekijeti, të cilin
ma ka treguar Ebu Vehbi El-Esediju e ai nga Nafië e
ai nga Ibn Umeri hadithin: "Mos e ngritni
(lavdëroni) islamin e ndonjë njeriu deri sa ta
kuptoni mirë besimin në mendjen e tij". Pastaj babai
im ka thënë: "Ky hadithë ka një çështje, të cilën të
rrallë janë ata, të cilët mund ta kuptojnë, e ajo është se
"Këtë hadithë e ka transmetuar Abidullah bin Amri e
ai nga Is-hak bin Ebi Fervete e ai nga Nafiu e ai nga
Ibn Omeri e ai nga Pejgamberi s.a.v.s. Abidullahu
është i besueshëm, Ibni Umeri dhe cilësia e tij, Ebu
Vehb është më i fuqishëm. E ka cilësuar Bekijete,
ndërsa ai është prej beni Esedit, me qëllim që hadithi
të pranohet sa që edhe nëse e lenë Is-hak bin Ebi
Ferveten nuk do të ishte udhëzuar.
Pyetja 79: Çfarë dispozite ka hadithi MUDELIS ‫? المدلس‬
Përgjigjja: TEDLISI ISNAD ‫ تدليس السناد‬është mekruh ,
kështu e kanë konsideruar shumica e dijetarëve.
- TEDLISI SHUJUH ‫ تدليس الشيوخ‬është mekruh
më i lehtë se TEDLISI ISNAD, sepse MUDELISI nuk e
ka eliminuar askënd, por është mekruh për shkak se
nuk e tregon transmetuesin dhe dëshiron të tregojë
ndonjë më të njohur.
- TEDLISI TESVIJE ‫ تدليس التسوية‬është më e
urrejtur se TEDLISI ISNAD.
Pyetja 80: Cilat janë shkaqet që e shtyjnë deri te TEDLISI?
Përgjigjja: Shkaqet, të cilat ndikojnë në TEDLISI SHUJUH
‫تدليس الشيوخ‬
janë katër:
1. Shejhi i dobët apo personaliteti i tij jo i besueshëm.
32
2. Jeta e gjatë sa që prej tij kanë dëgjuar shumë të
tjerë pos tij.
3. Mosha shumë e re, sa që transmetuesi është më i
vjetër se ai prej të cilit e ka marrë hadithin.
4. Transmetime të shumta vetëm prej njërit sa që nuk
dëshiron me ia përmend emrin vetëm njërit.
Qëllimet, të cilat janë te TEDLISI ISNAD janë pesë:
1. Dyshimi në hallkën zinxhirore sipërore.
2. Humbja e një pjese të hadithit prej shejhit, prej të
cilit e kanë dëgjuar shumë transmetimin.
3. Shejhi i panjohur ose i pabesueshëm.
4. Jeta e gjatë sa që prej tij kanë dëgjuar shumë të
tjerë pas tij.
5. Mosha shumë e re sa që transmetuesi është më i
vjetër se ai prej të cilit e ka marrë hadithin.
Pyetja 81: Si kuptohet TEDLISI ‫? التدليس‬
Përgjigjja: TEDLISI ‫ التدليس‬kuptohet me njërën prej
dy
çështjeve :
- Kur Mudelisi vetë e pranon, pasi që të pyetet.
- Kur ndonjë dijetarë prej ekspertëve të hadithit e
zbulon dhe e tregon pasi që e studion dhe analizon.
Pyetja 82: Përkufizo hadithin "MUAN-AN" ‫المعنعن‬
në
etimologji dhe terminologji!
Përgjigjja: Në etimologji MUAN-AN ‫ المعنعن‬do të
thotë
prej-prej.
Në terminologji hadithi AN-AN është kur transmetuesi
thotë "Filani prej Filanit".
Pyetja 83: Shëno një shembull të hadithit MUAN-AN ‫المعنعن‬
.
33
Përgjigjja: Hadithin, të cilin e transmeton Ibn Maxhe: "Na
ka treguar Uthman bin Ebi Shejbete thena
Muavijete bin Hisham thena Sufjan prej Usamete
bin Zejdit, prej Uthman bin Urvete prej Urvete prej
Ajshes se ka thënë i dërguari i Allahut s.a.v.s.:
"Vërtetë Allahu dhe Melekët luten për rreshtat e
djathtë".
Pyetja 84: Përkufizo hadithin "MUEN-EN" ‫المؤنن‬
në
etimologji dhe terminologji.
Përgjigjja: MUEN-EN ‫ المؤنن‬në etimologji do të thotë "se ka
thënë se" Në terminologji hadithi MUEN-EN është
hadithi kur transmetuesi thotë: "Na ka tregu filani se
ka thënë filani se".
Pyetja 85: Përkufizo hadithin "MEVDUË" ‫ الموضوع‬në
etimologji dhe terminologji!
Përgjigjja: MEVDUË ‫ الموضوع‬në etimologji do të
thotë
"me vendosë diçka aty ku nuk e ka vendin", me fjalë
tjera "për t’ia mveshur".
- Në terminologji hadithi MEVDUË është rrena e
sajuar për t'ia mveshur të dërguarit s.a.v.s.
Pyetja 86: Çfarë dispozite ka transmetimi i
hadithit
MEVDUË ‫? الموضوع‬
Përgjigjja: Të gjithë dijetarët janë pajtuar se nuk lejohet për ta
transmetuar hadithin MEVDUË ‫ , الموضوع‬nëse e di
se është MEVDUË, por lejohet për ta tregu atë
hadithë, duke e sqaruar se është MEVDUË - i
mveshur, duke u bazuar në hadithin e MUSLIMIT:
"Kush e tregon një hadithë timin, i cili në fakt nuk
34
është i imi, por rrenë për mua, ai është njëri prej
rrenacakëve".
Pyetja 87: Si mund të kuptohet hadithi MEVDUË ‫? الموضوع‬
Përgjigjja: Kuptohet në shumë mënyra:
1. Pranimi dhe deklarimi. Shembull kur Nuh Ibn Ebi
Merjem e ka pranuar dhe ka deklaruar se i ka sajuar
disa rrena dhe ka thënë se janë të Muhamedit a.s.
2. Jo nëpërmjet deklarimit, por mosnjohjen e
transmetuesit . p.sh. e transmeton një hadith prej një
Shejhu (dijetari) e nuk e njeh atë.
3. Nëpërmjet faktorëve apo argumenteve të
transmetuesit, si p.sh.: kur është transmetuesi
RAFIDIJ, i cili ka transmetuar për vlerën dhe
rëndësinë e EHLI BEJTIT (familjes së Muhamedit
a.s.).
4. Nëpërmjet faktorëve apo argumenteve në vet
tekstin e transmetuar p.sh. Hadithet të cilat janë në
kundërshtim me Kur'anin ose me logjikën, pra të
pakapshme.
Pyetja 88: Cilat janë shkaqet e haditheve MEVDUË
‫? الموضوع‬
Përgjigjja: Shkaqet janë të shumta:
1. Me kërkuar afërsi te Allahu
2. Me fituar pasuri dhe përfitime
3. Me fituar reputacion (famë,autoritet)
4. Me përkrah një medhheb
5. Me injoruar islamin
6. Me iu afruar udhëheqësve apo me fituar simpatinë
prej tyre.

35
Pyetja 89: Përkufizo hadithin "METRUKË" ‫المتروك‬
në
etimologji dhe terminologji!
Përgjigjja: Në etimologji METRUKË ‫ المتروك‬do të thotë send
i
lënë pas dore se nuk ka vlerë as dobi.
- Në terminologji hadithi METRUKË është hadithi në
të cilin në hallkën zinxhirore të tij gjendet
transmetuesi rrenacak.
Pyetja 90: Sjell një shembull të hadithit METRUKË ‫المتروك‬
?
Përgjigjja: Hadithi i Amr bin Shemre el Xheafiju el Kufi el Shiiju, i cili transmeton nga Xhabiri e ai nga Ebi
Tafili e ai nga Aliju dhe Amari, të cilët kanë thënë:
"Pejgamberi s.a.v.s. e këndonte duanë e kunutit në
namazin e sabahit, e thoshte tekbirin ditën e Arafatit
për namazin e drekës, ndërsa nuk e falte
(ndërpriste) namazin e ikindisë në fund të ditës së
ditëve të Teshrikut".
Dijetarët kanë thënë për Amër bin Shemre pasi që
transmetohet prej tij, është "hadithë METRUKË".
Pyetja 91: Përkufizo hadithin "MUNKIR" ‫ المنكر‬në
etimologji
dhe terminologji!
Përgjigjja: MUNKIR ‫ المنكر‬në etimologji do të thotë
i
mohuar, i papranuar.
- MUNKIR në terminologji ka disa përkufizime, por
më të theksuar dhe më të njohura janë dy:

36
1. Hadithi, i cili në hallkën zinxhirore të tij ka një
transmetues amoral, rrenacak, i njohur si harrestar ose
si mëkatar.
2. Hadithi, të cilin e transmetojnë të dobëtit, jo të
besueshmit.
Pyetja 92: Shëno një shembull të hadithit MUNKIR
‫. المنكر‬
Përgjigjja: Shembull nga përkufizimi i parë:
Hadithi, të cilin e transmeton Nesaiu nga transmetimi
i Ebi Zekir Jahja bin Muhamed bin Kajs nga Hisham
bin Urvete e ai nga babai i tij e ai nga Aishja
(Merfuë): "Hani hurma se kur i biri i Ademit i ha
ato e hidhëron shejtanin".
Thotë Nesaiju: Ky hadith është MUNKIR ‫المنكر‬
(i papranuar) pse të tjerët, të cilët e kanë transmetuar
nga Ebi Is-haku MEVKUF, janë të besueshëm dhe
është "MEARUF".
- Shembull nga definicioni i dytë:
Hadithi, të cilin e transmeton Ebi Hatemi nga rruga e
Habib bin Habib Ez-Zijat e ai nga Ebi Is-haku e ai
nga Ajzar bin Harithi e ai nga Ibn Abasi se
Pejgamberi a.s. ka thënë: "Kush falë namazin, jep
zekatin, e kryen haxhin, agjëron ramazanin, e
nderon musafirin hynë në xhenet".
Ebu Hatemi thotë: Ky hadith është MUNKIR (i
papranuar), sepse hadithi tjetër nga rruga tjetër e kanë
transmetuar nga Ebi Is-haku MEARUF e i dihet
mirëfilli dispozita për hadithin MEARUF.
Pyetja 93: Cili është dallimi në mes të hadithit SHADH
‫ الشاذ‬dhe MUNKIR ‫? المنكر‬
37
Përgjigjja: MUNKIR ‫ المنكر‬është hadithi i dobët, i cili është
në
kundërshtim me hadithin e besueshëm.
- SHADH ‫ الشاذ‬është hadithi i një shkalle më të
ulët, i cili është në kundërshtim me hadithin e një
shkalle më të lartë se vetë.
Pyetja 94: Përkufizo hadithin "MEARUF" ‫المعروف‬
në
etimologji dhe terminologji!
Përgjigjja: Në etimologji MEARUF ‫ المعروف‬do të thotë
i
njohur.
Në terminologji MEARUF është hadithi, të cilin e
transmetojnë besnikët e jo të dobëtit, të cilët e kanë
transmetuar nga rruga tjetër.
Pyetja 95: Shëno një shembull të hadithit MEARUFË
‫. المعروف‬
Përgjigjja: Hadithi, të cilin e transmeton Ibn Ebi Hatem nga
rruga e Habib bin Habibit e ai nga Ebi Is-haku e ai
nga Izar bin Harithi e ai nga Ibni Abasi e ai nga
Pejgamberi s.a.v.s., i cili ka thënë: "Kush e falë
namazin, e jep zekatin, e kryen haxhin, agjëron
ramazanin e nderon vizitorin hynë në xhenet".
Ebu Hatemi thotë: Ky hadith është MUNKIR, sepse
rruga tjetër, të cilën e transmetojnë prej Ebi Is-hakut
MEVKUF janë të besueshëm, për atë themi se është
hadithë MEARUF.
Pyetja 96: Përkufizo hadithin "MUALEL"
në
etimologji dhe terminologji!

‫المعلل‬

38
Përgjigjja: MUALEL ‫ المعلل‬në etimologji do të thotë
defekt sëmundje.
Në terminologji MUALEL ‫ المعلل‬është hadithi, në
të cilin është zbuluar një faktor apo defekt, i cili e bie
në dyshim vërtetësinë e hadithit edhe pse nga ana e
jashtme duket pa defekte.
Pyetja 97: Çka është defekti ‫? العلة‬
Përgjigjja: Defekt ‫ العلة‬quhet faktori i fshehtë, i cili e vë
në
pikëpyetje vërtetësinë e hadithit.
Pyetja 98: Si mund ta kuptojmë defektin ‫? العلة‬
Përgjigjja: Defektin ‫ العلة‬mund ta kuptojmë nëpërmjet
të
disa çështjeve:
- Me qenë i vetmi transmetues.
- Me qenë në kundërshtim me hadithet tjera.
- Fakte tjera që e bëjnë hadithin edhe më të dyshimtë
dhe më të papranuar.
Pyetja 99: Ku mundet me qenë defekti ‫? العلة‬
Përgjigjja: - Defekti ‫ العلة‬mund të jetë në ISNAD.
Kjo
është shumica e rasteve.
- Defekti mund të jetë në tekst (METN), i cili ndodhë
më rrallë, siç është rasti me hadithin e këndimit të
ajetit: "Bismil-lahirr-rrahmanirr-rrahimë" në namaz.
Pyetja 100: Përkufizo hadithin "MUDEREXH"
në etimologji dhe terminologji!

‫المدرج‬
39
Përgjigjja: Në etimologji MUDEREXH ‫ المدرج‬do të thotë
me
vendos diçka në diçka tjetër, pra me ia bashkëngjitë.
Në terminologji MUDEREXH është hadith, të cilit i
bashkëngjitet një ISNAD (hallkë zinxhirore e
transmetuesve) ose për të shtuar diçka në METN
(tekstin e hadithit), çka nuk është e tij.
Pyetja 101: Si ndahet hadithi MUDEREXH ‫? المدرج‬
Përgjigjja: Hadithi MUDEREXH ‫ المدرج‬është dy llojesh:
1. MUDEREXH ISNAD ‫ مدرج السناد‬është
hadithi, të cilit i është ndërruar ISNADI (hallka
zinxhirore e transmetuesve).
Shembull: Me renditur një SENED (hallkë zinxhirore
e transmetuesve të vërtetë) e pastaj të thurët një tekst
vetë, për t’ia treguar tjetrit, që tjetri kur ta dëgjojë
senedin të mendojë se teksti (METNI) është po i atij
senedi e pastaj ai të përcjellë atë hadithë.
2. MUDEREXHI I METNIT ‫( مدرج المتن‬tekstit)
është hadithi, kur tekstit të tij i shtohet edhe një tekst
tjetër, pa e shkëputur.
Ky hadith ndahet në tri lloje:
- Shtimi i teksti në fillim të hadithit
- Shtimi i teksti në mes të hadithit
- Shtimi i teksti në fund të hadithit.
Pyetja 102: Çfarë dispozite ka hadithi MUDEREXH ‫المدرج‬
?
Përgjigjja: Shtimi në tekst të hadithit (IDRAXH) apo me
ndryshimi i SENEDIN është haram.
Haram është edhe te muhadithinët edhe te fukahatë
edhe me IXHMAË.
40
Pyetja 103: Përkufizo hadithin "MAKLUB" ‫المقلوب‬
në
etimologji dhe terminologji!
Përgjigjja: MAKLUB ‫ المقلوب‬në etimologji do të thotë
me
ndryshuar diçka.
- Në terminologji MAKLUB ‫ المقلوب‬është
ndryshimi i një fjale me një fjalë tjetër në SENEDIN
e hadithit apo në METNIN e tij. Pa marrë parasysh në
fillim apo në fund të tij.
Pyetja 104: Si ndahet hadithi MAKLUB ‫? المقلوب‬
Përgjigjja: Hadithi MAKLUB ‫ المقلوب‬ndahet në dy
lloje:
1. MAKLUB I SENEDIT ‫ المقلوب السند‬Është
hadithi, të cilit i ndërrohet transmetuesi (hallka
zinxhirore e transmetuesve). Kjo bëhet në dy mënyra:
a) Me parakaluar një transmetues dhe me vonuar
transmetuesin tjetër ose emrin e babës me vendosë në
mesin e hallkës zinxhirore të transmetuesve.
b) Që transmetuesi me heqë një transmetues dhe me
vendosur një transmetues tjetër në SENED (hallkën
zinxhirore të hadithit). Shembull i hadithit Meshhur i
transmetuar nga Salimi ndërsa transmetuesi e ka heqë
emrin e tij dhe e ka vendosur "Nafiun".
2. MAKLUBI I METNIT ‫( المقلوب المتن‬tekstit).
Është hadithi, të cilit i ndërrohet teksti. Edhe kjo
bëhet në dy mënyra:
a) Që transmetuesi pjesën e tekstit (METNIT) të
hadithit e thotë në fund të tekstit (METNIT), jo në
fillim.
41
Shembull hadithi i Ebu Hurejrës nga Muslimi, ku
shtatë persona do t'i vendosë Allahu në hijen e Tij, në
ditën ku nuk do të ketë hije pos hijes së Tij. E në të
cilin thuhet:
"Njeriun i cili jep sadaka (lëmoshë) dhe e fsheh sa
që dora e djathtë nuk e di çka jep dora e majtë".
Disa dijetarë e kanë ndërruar tekstin (METNIN), pse
duhet me qenë kështu:
" ... derisa nuk e di dora e majtë çka jep dora e
djathë".
b) Që transmetuesi e merr një tekst (METN) të
hadithit dhe ia bashkëngjit një SENEDI tjetër (hallka
të zinxhirit të transmetuesve) këtë e bën me qëllim të
sprovimit, apo për ndonjë qëllim tjetër.
Pyetja 105: Çfarë dispozite ka hadithi MAKLUB ‫? المقلوب‬
Përgjigjja: Hadithi MAKLUB ‫ المقلوب‬është prej llojeve
të
haditheve të dobëta dhe të papranueshëm për të gjithë
dijetarët, kjo është e njohur.
Pyetja 106: Përkufizo hadithin "MEZIDË ‫ المزيد‬të senedit
të
pakëputur" në etimologji dhe terminologji!
Përgjigjja: - MEZIDË ‫ المزيد‬në etimologji do të thotë
"e shtuar", e cila është e kundërta "e të shkurtuarit".
- Hadithi MEZIDË në terminologji është hadithit të
cilit i shtohet një transmetues SENEDIT, por pa e
eliminuar ndonjë transmetues tjetër.
Pyetja 107: Shëno një shembull të hadithit MEZIDË
‫. المزيد‬
Përgjigjja: Hadithin, të cilin e transmeton Mubareku. Na ka
treguar Sufjani e ai prej Abdurrahman bin Jezidit, i
cili ka thënë: Më ka treguar Besir bin Abidullah, i cili
42
ka thënë: E kam dëgjuar Eba Idrisin, i cili ka thënë: E
kam dëgjuar Viletin duke thënë: E kam dëgjuar Ebu
Murthidin duke thënë: E kam dëgjuar të Dërguarin
s.a.v.s. duke thënë: "Mos u ulni mbi varre, dhe mos
u falni në ta".
Në këtë hadith janë shtuar dy transmetues:
Transmetuesi i parë i shtuar është Sufjani, ndërsa
transmetuesi i dytë është Eba Idrisi.
Shtuarja e dy transmetuesve në dy vende e sjell
hadithin në dyshim.
Pyetja 108: Përkufizo hadithin "MUDTARIB" ‫المضطرب‬
në
etimologji dhe terminologji!
Përgjigjja: MUDTARIB ‫ المضطرب‬në etimologji do të
thotë
"ngatërresë në renditje dhe tollovi".
- Hadithi MUDTARIB ‫ المضطرب‬në terminologji
është hadithi, i cili transmetohet në forma të
ndryshme, të ngatërruara, por të cilat janë të një
shkalle.
Pyetja 109: Si ndahet hadithi MUDTARIB ‫? المضطرب‬
Përgjigjja: Hadithi MUDTARIB ‫ المضطرب‬ndahet në dy
lloje:
1. MUDTARIB I SENEDIT ‫مضطرب السند‬
Shembull: Hadithi i Ebu Bekri Sidikit kur i ka thënë
të dërguarit të Allahut s.a.v.s.: "Po e shoh se ke
filluar për t’u plakur. Muhamedi a.s. thotë: Më ka
plakë populli i Hudit dhe popujt që ngjajnë me te".
2. MUDTARIB I METNIT ‫مضطرب المتن‬
Shembull: Hadithi, të cilin e transmeton Tirmidhiu
nga Sheriku e ai nga Ebi Hamzete e ai nga Sheabiju e
ai nga Fatimete bint Kajsi r.a., e cila ka thënë: "Është
ç

43
pyetur i dërguari i Allahut s.a.v.s. për zekatin dhe
është përgjigjur: Përpos zekatit ka edhe obligime
tjera për pasurinë".
Ndërsa i Ibni Maxhe e transmeton kështu: "Nuk ka
obligime tjera për pasurinë, përpos zekatit". Thotë
Irakiu: Në këtë ngatërresë të tekstit nuk ka sqarime.
Pyetja 110: Përkufizo hadithin "MUS-HAF" ‫المصحف‬
në
etimologji dhe terminologji!
Përgjigjja: MUS-HAF ‫ المصحف‬në etimologji do të
thotë
gabim shtypi, apo gabim në të shkruar.
Hadith Mus-haf në terminologji është hadithit, të cilit
i është ndryshuar teksti në citat apo në të kuptuar në
krahasim me hadithet të cilat janë të besueshme.
Pyetja 111: Si ndahet hadithi MUS-HAF ‫? المصحف‬
Përgjigjja: Hadithi MUS-HAF ‫ المصحف‬është dy llojesh:
1. TES-HIFI NË ISNAD (Gabim shkrimi në hallkën
zinxhirore të hadithit). Shembull: Hadithi i Shuëbes
nga "El Avam bin Meraxhim", ndërsa e ka gabuar në
të shkruarit e emrit Ibn Muajeni, kur e ka regjistruar
me "El Avam bin Mezahim".
2. TES-HIFI NË METN (tekst të hadithit).
Shembull: Hadithi e Zejd bin Thabitit se pejgamberi
s.a.v.s. është izoluar (ihtexhere) në xhami, e ka gabuar
Ibn Lehijate. "Ka dhënë, ka nxjerrë gjak në xhami
(ihtexheme)".
Pyetja 112: Përkufizo hadithin "SHADH " ‫ الشاذ‬në
etimologji dhe terminologji!
Përgjigjja: SHADH ‫ الشاذ‬në etimologji do të thotë i vetmuar,
i izoluar.
44
SHADH në terminologji është hadithi, të cilin e
transmeton një transmetues, por që është në
kundërshtim me hadithet të cilat janë më të
besueshëm.
Pyetja 113: Ku ndodhë "SHUDHUDHI" ‫ الشذوذ‬ilustro
me
shembuj?
Përgjigjja: SHUDHUDHI ‫ الشذوذ‬ndodh në SENED, ashtu
siç ndodh në METN.
- Shembull në SENED: Hadithi, të cilin e transmeton
Tirmidhiju nëpërmjet rrugës së Ibni Ijnetë e ai nga
Amër bin Dinari e ai nga Usxhete e ai nga Ibni Abasi
se në kohën e të dërguarit të Allahut s.a.v.s. ka
vdekur një njeri dhe nuk ka lënë asnjë pasardhës
përpos një robi, të cilin e kishte liruar. E ka përcjell
këtë rrugë Ibn Ijneti nga Vasleti Ibn Xhurejxhi etj.
ndërsa e ka kundërshtuar Hamad bin Zejdi, i cili e ka
transmetuar nga Amër bin Dinari nga Usxhete, ndërsa
Ibn Abasi nuk e ka përmendur fare.
Për këtë arsye thotë Ebu Hatemi: Hadithi i Ibni Ijnetit
është hadith "MAHFUDH".
- Shembull SHUDHUDH në METN:
Hadithi, të cilin e transmeton Ebu Davudi dhe
Tirmidhiu me tekstin e tij dhe të tjerëve. Pra, hadithi
nga Abdul Vahid bin Zijadi e ai nga Eamesh e ai nga
Ebi Salihu e ai nga Ebi Hurejrete (MERFUË):
"Cili prej ... i falë dy rekatet e sabahut, le të
mbështet në të djathtë". Bejhekiu thotë: Këtë hadithë
e ka kundërshtuar Bejhekiu dhe shumë të tjerë.
Njerëzit veç kanë transmetuar edhe mënyrën praktike
të faljes të Muhamedit s.a.v.s.
45
Pyetja 114: Çfarë dispozite ka hadithi SHADH ‫? الشاذ‬
Përgjigjja: Hadithi SHADH ‫ الشاذ‬është prej haditheve
të
papranuara.
Pyetja 115: Përkufizo hadithin "MAHFUDH" ‫المحفوظ‬
në
etimologji dhe terminologji!
Përgjigjja: MAHFUDH ‫ المحفوظ‬është hadith më i
besueshëm, i
cili është në kundërshtim me hadith të besueshëm.
Pyetja 116: Shëno një shembull të hadithit MAHFUDH
‫. المحفوظ‬
Përgjigjja: Shembull dy rastet, të cilat i përmendëm te hadithi
SHADH ‫. المحفوظ‬
Pyetja 117: Çfarë dispozite ka hadithi MAHFUDH
‫? المحفوظ‬
Përgjigjja: Hadithi MAHFUDH është prej haditheve
papranuara.

të

Pyetja 118: Përkufizo XHEHALE "Panjohurinë e
transmetuesit" ‫ الجهالة بالراوى‬në etimologji
dhe terminologji!
Përgjigjja: XHEHALE
në transmetues
‫الجهالة‬

‫بالراوى‬

në etimologji është mosnjohje.
- Në terminologji është mosnjohja e vet
transmetuesit, ose njohja e emrit të tij, por mosnjohja
e gjendjes së tij.
Pyetja 119: Sa lloje është MEXHHULI ‫? المجهول‬
46
Përgjigjja: Mund të thuhet se MEXHHULI është tri llojesh:
1. MEXHHUL AJNI ‫( مجهول العين‬mosnjohja e
emrit të transmetuesit). Pra i përmendet emri,
mirëpo emri i tij është vetëm në një hallkë zinxhirore.
Pyetja 120: Çfarë dispozite ka transmetimi i transmetuesit të
panjohur (MEXHHUL AJNI) ‫? مجهول العين‬
Përgjigjja: Transmetimi i transmetuesit të panjohur
(MEXHHUL AJN) është i papranuar, përpos në rastet
kur kuptohet dhe zbulohet identiteti i tij se është i
besueshëm.
2. MEXHHULUL HAL ‫ مجهول الحال‬Mosnjohja e gjendjes së tij (ndryshe quhet i
fshehur). Është hadithi i transmetuesit, prej të cilit
janë transmetuar dy e më shumë hadithe, mirëpo nuk
ka dëshmi për besueshmërinë e tij.
Pyetja 121: Çfarë dispozite ka hadithi i transmetuesit të panjohur
për gjendjen e tij (MEXHHUL HAL) ‫مجهول‬
‫? الحال‬
Përgjigjja: Pjesa dërmuese e dijetarëve kanë mendim se hadithi
i tillë është i papranuar.
3. MUBHEM ‫ المبهم‬është hadithi ku nuk është i
sqaruar saktësisht emri i transmetuesit, pra është i
dyshimtë.
Pyetja 122: Çfarë dispozite ka hadithi i transmetuesit të
dyshimtë (MUBHEM) ‫? المبهم‬
Përgjigjja: Është i papranueshëm deri sa të zbulohet saktësisht
dhe të hiqet dyshimi prej transmetuesi nëpërmjet të
një rruge tjetër, ku tregohet saktësisht për gjendjen e
tij.
47
Pyetja 123: Përkufizo hadithin "IËTIBARIN" ‫العتبار‬
në
etimologji dhe terminologji!
Përgjigjja: IËTIBAR ‫ العتبار‬në etimologji do të thotë të
kesh
parasysh për t’i shqyrtuar çështjet për të vërtetuar
hadithin me një hadith tjetër të njëjtë.
- Në terminologji IËTIBAR është me përcjell shumë
rrugë të hadithit nëse i njëjti hadithë është me një
transmetues të vetëm, me qëllim që të bëhet në mes të
hadithit me një transmetues të vetëm një krahasim me
rrugët e tjera të transmetuesve.
Pyetja 124: Përkufizo "TABIIN" ‫ التابع‬në etimologji
dhe
terminologji!
Përgjigjja: TABIE ‫ التابع‬në etimologji do të thotë
pajtueshmëri, përputhshmëri.
- TABIE ‫ التابع‬në terminologji do të thotë hadithi,
të cilit iu kanë bashkangjitur transmetimit të vetëm
transmetime të tjera, të cilat përputhen në tekst dhe
kuptim, ose vetëm në kuptim të ardhura prej një
Sehabiu.
Pyetja 125: Përkufizo hadithin " MUTEBEAN " ‫المتابعة‬
në
etimologji dhe terminologji!
Përgjigjja: MUTEBEAN ‫ المتابعة‬në etimologji do të
thotë
pajtueshmëri, përputhshmëri.
- MUTEBEAN ‫ المتابعة‬në terminologji është
shoqërimi i një hadithi hadithit tjetër.
Pyetja 126: Si ndahet MUTABEATE ‫? المتابعة‬
48
Përgjigjja: MUTABEATE (Pajtueshmëria e plotë) ‫متابعة‬

‫تامة‬

- është shoqërimi i hadithit prej fillimit të hallkës
zinxhirore të hadithit (SENEDIT).
- MUTABEATE (Pajtueshmëria jo e plotë) ‫متابعة‬
‫ - قاصرة‬është shoqërimi i hadithit në transmetimin,
por jo prej fillimit të hallkës zinxhirore të hadithit
(SENEDIT), por në vazhdim të rrugës së tij.

Pyetja 127: Përkufizo "SHAHID" ‫( الشاهد‬Faktik,
dëshmues)
në etimologji dhe terminologji!
Përgjigjja: SHAHID ‫ الشاهد‬në etimologji do të thotë,
që
hadithit të vetmuar t’i paraqiten fakte dhe dëshmi, të
cilën e përforcojnë në vërtetësi ashtu siç e përforcon
dëshmitari pafajësinë e të akuzuarit.
- SHAHID në terminologji është hadithi, të cilit i
shoqërohen hadithe me transmetues tjerë, të cilët
përputhen tekstualisht dhe kuptim ose vetëm në
kuptim, ky ndryshim në SENED (hallkën zinxhirore
të hadithit) është Sehabij tjetër.
* * * * * * *

49
LIBRAT E AUTORIT
1. Besimi në Zotin
2. Melaqet e Zotit
3. Besimi në Librat e Zotit
4. Pejgamberët e Zotit
5. Besimi në Ditën e Kijametit
6. Besimi në Kaderin e Zotit
7. Tregime nga jeta e Muhamedit a.s.
8. Fikhu i Namazit
9. Fikhu i Zekatit
10. Fikhu i Agjërimit
11. Fikhu i Haxhit
12. Emërtoni fëmijët tuaj me emra të bukur
13. Dëshmorët e 9 Prillit në Rakoc dhe Lagje të Re
14. Shkruaj, lexo dhe mëso shkronjat e Kur'anit
15. Nata e Dhëndërisë
16. Fadil Çaka – Komandant Sharri

50
PËRKTHIMET NGA GJUHA ARABE
1. Këshilltari Fisnik për djem dhe vajza (nga autori Muhamed
Sajim)

2. Islami dhe Politika (nga autori Jusuf Kardavi)
3. Mrekullitë Numerike në Kur'anin Fisnik (nga autori Abdurrezak
Nufel)
4. Për Kushtetutën Islame (nga autori Dr. Muhamed Sejid Ahmed El
Musejer)

51

More Related Content

What's hot

Dr. Vehbetu Zuhejli - Usuli fikhu I (ligjet e sheriatit)
Dr. Vehbetu Zuhejli -  Usuli fikhu I (ligjet e sheriatit)Dr. Vehbetu Zuhejli -  Usuli fikhu I (ligjet e sheriatit)
Dr. Vehbetu Zuhejli - Usuli fikhu I (ligjet e sheriatit)Shkumbim Jakupi
 
Dr. Musli Vërbani - Usuli fikhu
Dr. Musli Vërbani -  Usuli fikhuDr. Musli Vërbani -  Usuli fikhu
Dr. Musli Vërbani - Usuli fikhuShkumbim Jakupi
 
11. medhhebi i sehabiut dr. vehbetu zuhejli
11. medhhebi i sehabiut  dr. vehbetu zuhejli 11. medhhebi i sehabiut  dr. vehbetu zuhejli
11. medhhebi i sehabiut dr. vehbetu zuhejli Libra Islame
 
Sq Shefati në Ditën e Gjykimit
Sq Shefati në Ditën e GjykimitSq Shefati në Ditën e Gjykimit
Sq Shefati në Ditën e GjykimitFatos
 
Dr. Vehbetu Zuhejli - Shkronjat kuptimore
Dr. Vehbetu Zuhejli - Shkronjat kuptimoreDr. Vehbetu Zuhejli - Shkronjat kuptimore
Dr. Vehbetu Zuhejli - Shkronjat kuptimoreLibra Islame
 
Dr. Musli Vërbani - Bazat në Usulul Fikh (për fillestarë)
Dr. Musli Vërbani - Bazat në Usulul Fikh (për fillestarë)Dr. Musli Vërbani - Bazat në Usulul Fikh (për fillestarë)
Dr. Musli Vërbani - Bazat në Usulul Fikh (për fillestarë)Shkumbim Jakupi
 
Dr. Musli Vërbani - Shkenca e texhvidit
Dr. Musli Vërbani - Shkenca e texhvidit Dr. Musli Vërbani - Shkenca e texhvidit
Dr. Musli Vërbani - Shkenca e texhvidit Shkumbim Jakupi
 
Kurani perkthim i Hasan Nahit
Kurani perkthim i Hasan NahitKurani perkthim i Hasan Nahit
Kurani perkthim i Hasan NahitGaz Mend
 
18. pasimi dr. vehbetu zuhejli
18. pasimi  dr. vehbetu zuhejli 18. pasimi  dr. vehbetu zuhejli
18. pasimi dr. vehbetu zuhejli Libra Islame
 
Sq Rregullat fikhore
Sq Rregullat fikhoreSq Rregullat fikhore
Sq Rregullat fikhoreFatos
 
Dr. Musli Vërbani - Shkruaj, lexo dhe mëso shkronjat e Kur’anit
Dr. Musli Vërbani - Shkruaj, lexo dhe mëso shkronjat e Kur’anit Dr. Musli Vërbani - Shkruaj, lexo dhe mëso shkronjat e Kur’anit
Dr. Musli Vërbani - Shkruaj, lexo dhe mëso shkronjat e Kur’anit Shkumbim Jakupi
 
Historia e perpilimit te Kuranit
Historia e perpilimit te KuranitHistoria e perpilimit te Kuranit
Historia e perpilimit te Kuranitamarstafa
 
Nëntë thëniet më të famshme kundër shejkh albanit dhe refuzimi i tyre
Nëntë thëniet më të famshme kundër shejkh albanit dhe refuzimi i tyreNëntë thëniet më të famshme kundër shejkh albanit dhe refuzimi i tyre
Nëntë thëniet më të famshme kundër shejkh albanit dhe refuzimi i tyreAvni Xhemajli
 
Dr. Vehbetu Zuhejli - E qarta definitive dhe e sqaruara
Dr. Vehbetu Zuhejli - E qarta definitive dhe e sqaruaraDr. Vehbetu Zuhejli - E qarta definitive dhe e sqaruara
Dr. Vehbetu Zuhejli - E qarta definitive dhe e sqaruaraLibra Islame
 
Dr. Vehbetu Zuhejli - Fjala specifike
Dr. Vehbetu Zuhejli - Fjala specifikeDr. Vehbetu Zuhejli - Fjala specifike
Dr. Vehbetu Zuhejli - Fjala specifikeLibra Islame
 
17. ixhtihadi dr. vehbetu zuhejli
17. ixhtihadi  dr. vehbetu zuhejli 17. ixhtihadi  dr. vehbetu zuhejli
17. ixhtihadi dr. vehbetu zuhejli Libra Islame
 

What's hot (17)

Dr. Vehbetu Zuhejli - Usuli fikhu I (ligjet e sheriatit)
Dr. Vehbetu Zuhejli -  Usuli fikhu I (ligjet e sheriatit)Dr. Vehbetu Zuhejli -  Usuli fikhu I (ligjet e sheriatit)
Dr. Vehbetu Zuhejli - Usuli fikhu I (ligjet e sheriatit)
 
Dr. Musli Vërbani - Usuli fikhu
Dr. Musli Vërbani -  Usuli fikhuDr. Musli Vërbani -  Usuli fikhu
Dr. Musli Vërbani - Usuli fikhu
 
11. medhhebi i sehabiut dr. vehbetu zuhejli
11. medhhebi i sehabiut  dr. vehbetu zuhejli 11. medhhebi i sehabiut  dr. vehbetu zuhejli
11. medhhebi i sehabiut dr. vehbetu zuhejli
 
Sq Shefati në Ditën e Gjykimit
Sq Shefati në Ditën e GjykimitSq Shefati në Ditën e Gjykimit
Sq Shefati në Ditën e Gjykimit
 
Dr. Vehbetu Zuhejli - Shkronjat kuptimore
Dr. Vehbetu Zuhejli - Shkronjat kuptimoreDr. Vehbetu Zuhejli - Shkronjat kuptimore
Dr. Vehbetu Zuhejli - Shkronjat kuptimore
 
Dr. Musli Vërbani - Bazat në Usulul Fikh (për fillestarë)
Dr. Musli Vërbani - Bazat në Usulul Fikh (për fillestarë)Dr. Musli Vërbani - Bazat në Usulul Fikh (për fillestarë)
Dr. Musli Vërbani - Bazat në Usulul Fikh (për fillestarë)
 
Dr. Musli Vërbani - Shkenca e texhvidit
Dr. Musli Vërbani - Shkenca e texhvidit Dr. Musli Vërbani - Shkenca e texhvidit
Dr. Musli Vërbani - Shkenca e texhvidit
 
Kurani perkthim i Hasan Nahit
Kurani perkthim i Hasan NahitKurani perkthim i Hasan Nahit
Kurani perkthim i Hasan Nahit
 
Kurani
KuraniKurani
Kurani
 
18. pasimi dr. vehbetu zuhejli
18. pasimi  dr. vehbetu zuhejli 18. pasimi  dr. vehbetu zuhejli
18. pasimi dr. vehbetu zuhejli
 
Sq Rregullat fikhore
Sq Rregullat fikhoreSq Rregullat fikhore
Sq Rregullat fikhore
 
Dr. Musli Vërbani - Shkruaj, lexo dhe mëso shkronjat e Kur’anit
Dr. Musli Vërbani - Shkruaj, lexo dhe mëso shkronjat e Kur’anit Dr. Musli Vërbani - Shkruaj, lexo dhe mëso shkronjat e Kur’anit
Dr. Musli Vërbani - Shkruaj, lexo dhe mëso shkronjat e Kur’anit
 
Historia e perpilimit te Kuranit
Historia e perpilimit te KuranitHistoria e perpilimit te Kuranit
Historia e perpilimit te Kuranit
 
Nëntë thëniet më të famshme kundër shejkh albanit dhe refuzimi i tyre
Nëntë thëniet më të famshme kundër shejkh albanit dhe refuzimi i tyreNëntë thëniet më të famshme kundër shejkh albanit dhe refuzimi i tyre
Nëntë thëniet më të famshme kundër shejkh albanit dhe refuzimi i tyre
 
Dr. Vehbetu Zuhejli - E qarta definitive dhe e sqaruara
Dr. Vehbetu Zuhejli - E qarta definitive dhe e sqaruaraDr. Vehbetu Zuhejli - E qarta definitive dhe e sqaruara
Dr. Vehbetu Zuhejli - E qarta definitive dhe e sqaruara
 
Dr. Vehbetu Zuhejli - Fjala specifike
Dr. Vehbetu Zuhejli - Fjala specifikeDr. Vehbetu Zuhejli - Fjala specifike
Dr. Vehbetu Zuhejli - Fjala specifike
 
17. ixhtihadi dr. vehbetu zuhejli
17. ixhtihadi  dr. vehbetu zuhejli 17. ixhtihadi  dr. vehbetu zuhejli
17. ixhtihadi dr. vehbetu zuhejli
 

Similar to Abduhu abas el velidi - ajka në terminologjinë e hadithit

Dr. musli vërbani shkenca e texhvidit
Dr. musli vërbani   shkenca e texhviditDr. musli vërbani   shkenca e texhvidit
Dr. musli vërbani shkenca e texhviditLibra Islame
 
Shefati, ndërmjetësimi në Ditën e Gjykimit
Shefati, ndërmjetësimi në Ditën e GjykimitShefati, ndërmjetësimi në Ditën e Gjykimit
Shefati, ndërmjetësimi në Ditën e GjykimitLexo dhe Mëso
 
Shefati, ndërmjetësimi në Ditën e Gjykimit
Shefati, ndërmjetësimi në Ditën e GjykimitShefati, ndërmjetësimi në Ditën e Gjykimit
Shefati, ndërmjetësimi në Ditën e GjykimitRregullatIslame
 
Dr. musli vërbani bazat në usulul fikh(për fillestarë)
Dr. musli vërbani   bazat në usulul fikh(për fillestarë)Dr. musli vërbani   bazat në usulul fikh(për fillestarë)
Dr. musli vërbani bazat në usulul fikh(për fillestarë)Libra Islame
 
Sqarimi i dyzet haditheve të Neveviut
Sqarimi i dyzet haditheve të NeveviutSqarimi i dyzet haditheve të Neveviut
Sqarimi i dyzet haditheve të NeveviutLexo dhe Mëso
 
Dr. Jusuf Kardavi - Vështrimi ynë në divergjencat e medh’hebeve në islam
Dr. Jusuf Kardavi - Vështrimi ynë në divergjencat e medh’hebeve në islamDr. Jusuf Kardavi - Vështrimi ynë në divergjencat e medh’hebeve në islam
Dr. Jusuf Kardavi - Vështrimi ynë në divergjencat e medh’hebeve në islamShkumbim Jakupi
 
Kardavi ne fokus libri 2
Kardavi ne fokus libri   2Kardavi ne fokus libri   2
Kardavi ne fokus libri 2Libra Islame
 
Akideja Tahauije – Komente dhe Shënime
Akideja Tahauije – Komente dhe ShënimeAkideja Tahauije – Komente dhe Shënime
Akideja Tahauije – Komente dhe ShënimeLexo dhe Mëso
 
Sqarimi i dyzet haditheve të Neveviut
Sqarimi i dyzet haditheve të NeveviutSqarimi i dyzet haditheve të Neveviut
Sqarimi i dyzet haditheve të NeveviutRregullatIslame
 
Dr. vehbetu zuhejli usuli fikhu iv (ixhmai)
Dr. vehbetu zuhejli   usuli fikhu iv (ixhmai)Dr. vehbetu zuhejli   usuli fikhu iv (ixhmai)
Dr. vehbetu zuhejli usuli fikhu iv (ixhmai)Libra Islame
 
Dr. Vehbetu Zuhejli - Usuli Fikhu IV (Ixhmai)
Dr. Vehbetu Zuhejli - Usuli Fikhu IV (Ixhmai)Dr. Vehbetu Zuhejli - Usuli Fikhu IV (Ixhmai)
Dr. Vehbetu Zuhejli - Usuli Fikhu IV (Ixhmai)Shkumbim Jakupi
 
Kur'ani fisnik hasan nahi botimi 4
Kur'ani fisnik   hasan nahi botimi 4Kur'ani fisnik   hasan nahi botimi 4
Kur'ani fisnik hasan nahi botimi 4Libra Islame
 
Sq perkufizimi i bidatit
Sq perkufizimi i bidatitSq perkufizimi i bidatit
Sq perkufizimi i bidatitLoveofpeople
 
Dr. musli vërbani ixhtihadi
Dr. musli vërbani   ixhtihadiDr. musli vërbani   ixhtihadi
Dr. musli vërbani ixhtihadiLibra Islame
 
Biografia e Shejkh Hamud et-Tuejxhrit
Biografia e Shejkh Hamud et-TuejxhritBiografia e Shejkh Hamud et-Tuejxhrit
Biografia e Shejkh Hamud et-TuejxhritRregullatIslame
 
Biografia e Shejkh Hamud et-Tuejxhrit
Biografia e Shejkh Hamud et-TuejxhritBiografia e Shejkh Hamud et-Tuejxhrit
Biografia e Shejkh Hamud et-TuejxhritLexo dhe Mëso
 

Similar to Abduhu abas el velidi - ajka në terminologjinë e hadithit (20)

Dr. musli vërbani shkenca e texhvidit
Dr. musli vërbani   shkenca e texhviditDr. musli vërbani   shkenca e texhvidit
Dr. musli vërbani shkenca e texhvidit
 
Shefati, ndërmjetësimi në Ditën e Gjykimit
Shefati, ndërmjetësimi në Ditën e GjykimitShefati, ndërmjetësimi në Ditën e Gjykimit
Shefati, ndërmjetësimi në Ditën e Gjykimit
 
Shefati, ndërmjetësimi në Ditën e Gjykimit
Shefati, ndërmjetësimi në Ditën e GjykimitShefati, ndërmjetësimi në Ditën e Gjykimit
Shefati, ndërmjetësimi në Ditën e Gjykimit
 
Dr. musli vërbani bazat në usulul fikh(për fillestarë)
Dr. musli vërbani   bazat në usulul fikh(për fillestarë)Dr. musli vërbani   bazat në usulul fikh(për fillestarë)
Dr. musli vërbani bazat në usulul fikh(për fillestarë)
 
Fetvaja e Hamasë
Fetvaja e HamasëFetvaja e Hamasë
Fetvaja e Hamasë
 
Fetvaja e Hamasë
Fetvaja e HamasëFetvaja e Hamasë
Fetvaja e Hamasë
 
Akidja hamevije
Akidja hamevijeAkidja hamevije
Akidja hamevije
 
Sqarimi i dyzet haditheve të Neveviut
Sqarimi i dyzet haditheve të NeveviutSqarimi i dyzet haditheve të Neveviut
Sqarimi i dyzet haditheve të Neveviut
 
Capitje
CapitjeCapitje
Capitje
 
Dr. Jusuf Kardavi - Vështrimi ynë në divergjencat e medh’hebeve në islam
Dr. Jusuf Kardavi - Vështrimi ynë në divergjencat e medh’hebeve në islamDr. Jusuf Kardavi - Vështrimi ynë në divergjencat e medh’hebeve në islam
Dr. Jusuf Kardavi - Vështrimi ynë në divergjencat e medh’hebeve në islam
 
Kardavi ne fokus libri 2
Kardavi ne fokus libri   2Kardavi ne fokus libri   2
Kardavi ne fokus libri 2
 
Akideja Tahauije – Komente dhe Shënime
Akideja Tahauije – Komente dhe ShënimeAkideja Tahauije – Komente dhe Shënime
Akideja Tahauije – Komente dhe Shënime
 
Sqarimi i dyzet haditheve të Neveviut
Sqarimi i dyzet haditheve të NeveviutSqarimi i dyzet haditheve të Neveviut
Sqarimi i dyzet haditheve të Neveviut
 
Dr. vehbetu zuhejli usuli fikhu iv (ixhmai)
Dr. vehbetu zuhejli   usuli fikhu iv (ixhmai)Dr. vehbetu zuhejli   usuli fikhu iv (ixhmai)
Dr. vehbetu zuhejli usuli fikhu iv (ixhmai)
 
Dr. Vehbetu Zuhejli - Usuli Fikhu IV (Ixhmai)
Dr. Vehbetu Zuhejli - Usuli Fikhu IV (Ixhmai)Dr. Vehbetu Zuhejli - Usuli Fikhu IV (Ixhmai)
Dr. Vehbetu Zuhejli - Usuli Fikhu IV (Ixhmai)
 
Kur'ani fisnik hasan nahi botimi 4
Kur'ani fisnik   hasan nahi botimi 4Kur'ani fisnik   hasan nahi botimi 4
Kur'ani fisnik hasan nahi botimi 4
 
Sq perkufizimi i bidatit
Sq perkufizimi i bidatitSq perkufizimi i bidatit
Sq perkufizimi i bidatit
 
Dr. musli vërbani ixhtihadi
Dr. musli vërbani   ixhtihadiDr. musli vërbani   ixhtihadi
Dr. musli vërbani ixhtihadi
 
Biografia e Shejkh Hamud et-Tuejxhrit
Biografia e Shejkh Hamud et-TuejxhritBiografia e Shejkh Hamud et-Tuejxhrit
Biografia e Shejkh Hamud et-Tuejxhrit
 
Biografia e Shejkh Hamud et-Tuejxhrit
Biografia e Shejkh Hamud et-TuejxhritBiografia e Shejkh Hamud et-Tuejxhrit
Biografia e Shejkh Hamud et-Tuejxhrit
 

More from Libra Islame

Dr. Musli Vërbani - DJALI E PYET BABAIN PËR....
Dr. Musli Vërbani - DJALI E PYET BABAIN PËR....Dr. Musli Vërbani - DJALI E PYET BABAIN PËR....
Dr. Musli Vërbani - DJALI E PYET BABAIN PËR....Libra Islame
 
16. objektivat e sheriatit dr. vehbetu zuhejli
16. objektivat e sheriatit  dr. vehbetu zuhejli 16. objektivat e sheriatit  dr. vehbetu zuhejli
16. objektivat e sheriatit dr. vehbetu zuhejli Libra Islame
 
14. shfuqizimi dr. vehbetu zuhejli
14. shfuqizimi  dr. vehbetu zuhejli 14. shfuqizimi  dr. vehbetu zuhejli
14. shfuqizimi dr. vehbetu zuhejli Libra Islame
 
13. masat ligjore dr. vehbetu zuhejli
13. masat ligjore  dr. vehbetu zuhejli 13. masat ligjore  dr. vehbetu zuhejli
13. masat ligjore dr. vehbetu zuhejli Libra Islame
 
12. istis'habi dr. vehbetu zuhejli
12. istis'habi  dr. vehbetu zuhejli 12. istis'habi  dr. vehbetu zuhejli
12. istis'habi dr. vehbetu zuhejli Libra Islame
 
10. ligji para nesh dr. vehbetu zuhejli
10. ligji para nesh  dr. vehbetu zuhejli 10. ligji para nesh  dr. vehbetu zuhejli
10. ligji para nesh dr. vehbetu zuhejli Libra Islame
 
9. tradita dr. vehbetu zuhejli
9. tradita  dr. vehbetu zuhejli 9. tradita  dr. vehbetu zuhejli
9. tradita dr. vehbetu zuhejli Libra Islame
 
8. parimi i interesit dr. vehbetu zuhejli
8. parimi i interesit  dr. vehbetu zuhejli 8. parimi i interesit  dr. vehbetu zuhejli
8. parimi i interesit dr. vehbetu zuhejli Libra Islame
 
7. istihsani dr. vehbetu zuhejli
7. istihsani  dr. vehbetu zuhejli 7. istihsani  dr. vehbetu zuhejli
7. istihsani dr. vehbetu zuhejli Libra Islame
 
6. kijasi dr. vehbetu zuhejli
6. kijasi  dr. vehbetu zuhejli 6. kijasi  dr. vehbetu zuhejli
6. kijasi dr. vehbetu zuhejli Libra Islame
 
5. ixhmai dr. vehbetu zuhejli
5. ixhmai  dr. vehbetu zuhejli 5. ixhmai  dr. vehbetu zuhejli
5. ixhmai dr. vehbetu zuhejli Libra Islame
 
Dr. Vehbetu Zuhejli - Shfuqizimi
Dr. Vehbetu Zuhejli - ShfuqizimiDr. Vehbetu Zuhejli - Shfuqizimi
Dr. Vehbetu Zuhejli - ShfuqizimiLibra Islame
 
Dr. Vehbetu Zuhejli - Istis'habi (Ligji gravitues)
Dr. Vehbetu Zuhejli - Istis'habi (Ligji gravitues)Dr. Vehbetu Zuhejli - Istis'habi (Ligji gravitues)
Dr. Vehbetu Zuhejli - Istis'habi (Ligji gravitues)Libra Islame
 
Dr. Vehbetu Zuhejli - Ligji para nesh dhe medhhebi i sehabiut
Dr. Vehbetu Zuhejli - Ligji para nesh dhe medhhebi i sehabiutDr. Vehbetu Zuhejli - Ligji para nesh dhe medhhebi i sehabiut
Dr. Vehbetu Zuhejli - Ligji para nesh dhe medhhebi i sehabiutLibra Islame
 
Dr. Vehbetu Zuhejli - Masat ligjore
Dr. Vehbetu Zuhejli - Masat ligjoreDr. Vehbetu Zuhejli - Masat ligjore
Dr. Vehbetu Zuhejli - Masat ligjoreLibra Islame
 
Dr. Musli Vërbani - Shkurorëzimi dhe IDDETI
Dr. Musli Vërbani - Shkurorëzimi dhe IDDETIDr. Musli Vërbani - Shkurorëzimi dhe IDDETI
Dr. Musli Vërbani - Shkurorëzimi dhe IDDETILibra Islame
 
Dr. Vehbetu Zuhejli - Tradita
Dr. Vehbetu Zuhejli - TraditaDr. Vehbetu Zuhejli - Tradita
Dr. Vehbetu Zuhejli - TraditaLibra Islame
 
Dr. Vehbetu Zuhejli - Parimi i interesit
Dr. Vehbetu Zuhejli - Parimi i interesitDr. Vehbetu Zuhejli - Parimi i interesit
Dr. Vehbetu Zuhejli - Parimi i interesitLibra Islame
 
Dr. Vehbetu Zuhejli - Istihsani
Dr. Vehbetu Zuhejli - IstihsaniDr. Vehbetu Zuhejli - Istihsani
Dr. Vehbetu Zuhejli - IstihsaniLibra Islame
 
Dr. Musli Vërbani - Trashëgimia - Feraidi (për fillestarë)
Dr. Musli Vërbani - Trashëgimia - Feraidi (për fillestarë)Dr. Musli Vërbani - Trashëgimia - Feraidi (për fillestarë)
Dr. Musli Vërbani - Trashëgimia - Feraidi (për fillestarë)Libra Islame
 

More from Libra Islame (20)

Dr. Musli Vërbani - DJALI E PYET BABAIN PËR....
Dr. Musli Vërbani - DJALI E PYET BABAIN PËR....Dr. Musli Vërbani - DJALI E PYET BABAIN PËR....
Dr. Musli Vërbani - DJALI E PYET BABAIN PËR....
 
16. objektivat e sheriatit dr. vehbetu zuhejli
16. objektivat e sheriatit  dr. vehbetu zuhejli 16. objektivat e sheriatit  dr. vehbetu zuhejli
16. objektivat e sheriatit dr. vehbetu zuhejli
 
14. shfuqizimi dr. vehbetu zuhejli
14. shfuqizimi  dr. vehbetu zuhejli 14. shfuqizimi  dr. vehbetu zuhejli
14. shfuqizimi dr. vehbetu zuhejli
 
13. masat ligjore dr. vehbetu zuhejli
13. masat ligjore  dr. vehbetu zuhejli 13. masat ligjore  dr. vehbetu zuhejli
13. masat ligjore dr. vehbetu zuhejli
 
12. istis'habi dr. vehbetu zuhejli
12. istis'habi  dr. vehbetu zuhejli 12. istis'habi  dr. vehbetu zuhejli
12. istis'habi dr. vehbetu zuhejli
 
10. ligji para nesh dr. vehbetu zuhejli
10. ligji para nesh  dr. vehbetu zuhejli 10. ligji para nesh  dr. vehbetu zuhejli
10. ligji para nesh dr. vehbetu zuhejli
 
9. tradita dr. vehbetu zuhejli
9. tradita  dr. vehbetu zuhejli 9. tradita  dr. vehbetu zuhejli
9. tradita dr. vehbetu zuhejli
 
8. parimi i interesit dr. vehbetu zuhejli
8. parimi i interesit  dr. vehbetu zuhejli 8. parimi i interesit  dr. vehbetu zuhejli
8. parimi i interesit dr. vehbetu zuhejli
 
7. istihsani dr. vehbetu zuhejli
7. istihsani  dr. vehbetu zuhejli 7. istihsani  dr. vehbetu zuhejli
7. istihsani dr. vehbetu zuhejli
 
6. kijasi dr. vehbetu zuhejli
6. kijasi  dr. vehbetu zuhejli 6. kijasi  dr. vehbetu zuhejli
6. kijasi dr. vehbetu zuhejli
 
5. ixhmai dr. vehbetu zuhejli
5. ixhmai  dr. vehbetu zuhejli 5. ixhmai  dr. vehbetu zuhejli
5. ixhmai dr. vehbetu zuhejli
 
Dr. Vehbetu Zuhejli - Shfuqizimi
Dr. Vehbetu Zuhejli - ShfuqizimiDr. Vehbetu Zuhejli - Shfuqizimi
Dr. Vehbetu Zuhejli - Shfuqizimi
 
Dr. Vehbetu Zuhejli - Istis'habi (Ligji gravitues)
Dr. Vehbetu Zuhejli - Istis'habi (Ligji gravitues)Dr. Vehbetu Zuhejli - Istis'habi (Ligji gravitues)
Dr. Vehbetu Zuhejli - Istis'habi (Ligji gravitues)
 
Dr. Vehbetu Zuhejli - Ligji para nesh dhe medhhebi i sehabiut
Dr. Vehbetu Zuhejli - Ligji para nesh dhe medhhebi i sehabiutDr. Vehbetu Zuhejli - Ligji para nesh dhe medhhebi i sehabiut
Dr. Vehbetu Zuhejli - Ligji para nesh dhe medhhebi i sehabiut
 
Dr. Vehbetu Zuhejli - Masat ligjore
Dr. Vehbetu Zuhejli - Masat ligjoreDr. Vehbetu Zuhejli - Masat ligjore
Dr. Vehbetu Zuhejli - Masat ligjore
 
Dr. Musli Vërbani - Shkurorëzimi dhe IDDETI
Dr. Musli Vërbani - Shkurorëzimi dhe IDDETIDr. Musli Vërbani - Shkurorëzimi dhe IDDETI
Dr. Musli Vërbani - Shkurorëzimi dhe IDDETI
 
Dr. Vehbetu Zuhejli - Tradita
Dr. Vehbetu Zuhejli - TraditaDr. Vehbetu Zuhejli - Tradita
Dr. Vehbetu Zuhejli - Tradita
 
Dr. Vehbetu Zuhejli - Parimi i interesit
Dr. Vehbetu Zuhejli - Parimi i interesitDr. Vehbetu Zuhejli - Parimi i interesit
Dr. Vehbetu Zuhejli - Parimi i interesit
 
Dr. Vehbetu Zuhejli - Istihsani
Dr. Vehbetu Zuhejli - IstihsaniDr. Vehbetu Zuhejli - Istihsani
Dr. Vehbetu Zuhejli - Istihsani
 
Dr. Musli Vërbani - Trashëgimia - Feraidi (për fillestarë)
Dr. Musli Vërbani - Trashëgimia - Feraidi (për fillestarë)Dr. Musli Vërbani - Trashëgimia - Feraidi (për fillestarë)
Dr. Musli Vërbani - Trashëgimia - Feraidi (për fillestarë)
 

Abduhu abas el velidi - ajka në terminologjinë e hadithit

  • 1. Abduhu Abas el-Velidi ‫الزبدة فى مصطلح الحديث‬ AJKA NË TERMINOLOGJINË E HADITHIT Përktheu: Dr. Musli Vërbani
  • 2. Kaçanik ,2005 Autor: ABDUHU ABAS EL-VELIDI Titulli i origjinalit: ‫الزبدة فى مصطلح الحديث‬ Titulli: AJKA NË TERMINOLOGJINË E HADITHIT Përktheu: Dr. Musli VËRBANI Redaktor gjuhësor: Mustafë Krevanjeva, prof. Radhitja kompjuterike, kopertina dhe dizajni grafik Mumin Shehu Prishtinë 2004 Të drejtën e ribotimit e rezervon botuesi 2
  • 3. ‫بـــــــــــســم ال الرحمان الرحيم‬ HYRJE Falënderojmë Allahun, i Cili ka bërë Kur'anin udhëzim dhe shërim të zemrave, mirësi dhe mëshirë për çdo nevojtarë, kënaqësi dhe qetësi të zemrave, shoqërues për çdo të vetmuar. Përshëndetjet dhe selamet qofshin për zotëriun e të dërguarve, Imamin (prijësin) e të devotshmëve, i cili ka transmetuar lajmet dhe porositë, ka kryer emanetin dhe u ka sqaruar njerëzve çka ju është shpallur atyre, u ka lënë atyre qiriun, i cili edhe në mes të natës i bën dritë dhe e ndriçon natën si të ishte ditë. I ka rrënjosur bazat dhe i ka forcuar shtyllat. Qoftë i kënaqur Allahu me shokët e tij të pastër, të çiltër e të sinqertë, të cilët kanë pasuar, e kanë dëgjuar dhe i kanë përcjellë thëniet e tij. Qoftë i kënaqur Allahu edhe për tabiinët (gjeneratën e dytë), të cilët kanë vazhduar realizimin e planprogramit të tyre, janë udhëzuar prej udhëzimeve të tyre dhe e kanë përcjellë këtë fe prej paraardhësve të tyre te pasardhësit e tyre. Umeti e ka bartë librin e Allahut dhe sunetin e të dërguarit të tij s.a.v.s. jo vetën në teori, por edhe në praktikë. Në këto dy baza kryesore janë mbështetur njerëzit në kohën e të dërguarit të Allahut s.a.v.s., në kohën e halifëve (udhëheqësve) të drejtë, në kohën e sehabëve, tabiinëve, por edhe në gjeneratat pas tyre, deri në ditët e sotme. Pasi që kam mbajtur ligjërata në temën "Terminologjia e Hadithit", në disa trajnime verore, kam vërejtur se nxënësit kanë zbrazëti , por në të njëjtën kohë kanë dëshirë ta njohin këtë shkencë më mirë. Një pjesë e nxënësve nuk mundnin ta kuptonin 3
  • 4. lehtë këtë shkencë, pos kur bëheshin pyetje dhe përgjigje. Kjo më ka shty që të mendoj për një punim të kësaj shkence në formën e pyetjeve dhe të përgjigjeve, që të jetë në duart e bijve tanë, nxënësve tanë që ta kenë më lehtë për t'i kuptuar çështjet për të cilat kanë nevojë për t’i ditur, por ndiejnë vështirësi. Zoti i Lartëmadhëruar më ka mundësuar ta kryej këtë punim, duke bërë tepër të thjeshtë, të shkurtër, duke u bazuar në librat tjerë të kësaj shkence si libri "NUHBETUL FIKRI" të Ibni Haxherit r.a., libri "TEJSIRË MUSTALEHAL HADITHË" të shejhut Dr. Mahmud Tahan dhe librit "TEDRIB RAVIJ" të Sujutijut r.a. Ky libër është prej librave më të lehta, e cila është botuar në këtë shkencë. Në fund dëshiroj që Allahu të m’i regjistrojë qëllimet dhe mendimet e mira. Abduhu Abas El-Velidi * * * * * * * 4
  • 5. TERMINOLOGJIA E HADITHIT PËR FILLESTARË Pyetja 1: Përkufizo shkencën e terminologjisë së hadithit? Përgjigjja: Është shkenca mbi bazat dhe rregullat me të cilat kuptohet, metni (teksti) dhe senedi (zinxhiri i transmetuesve) për t’u pranuar ose për t’u mos pranuar. Pyetja 2 : Cila është tematika? Përgjigjja: Senedi dhe metni (teksti) të pranohet ose të mos pranohet. Pyetja 3: Cili është qëllimi? Përgjigjja: Për ta dalluar hadithin e shëndoshë (të vërtetë) prej atij jo të vërtetë. Pyetja 4: Përkufizo "HADITHIN" ‫ الحديث‬në aspektin etimologjik dhe terminologjik! Përgjigjja: a) Në etimologji hadith ‫ الحديث‬do të thotë e re. b) Në terminologji hadith do të thotë gjithçka buron prej Muhamedit s.a.v.s. pa marrë parasysh prej fjalëve, veprave apo prej rasteve kur ka heshtur ( e ka pohuar ose e ka mohu ndonjë veprim) apo prej cilësive të tij. 5
  • 6. Pyetja 5: Përkufizo "HABERIN" ‫ الخبر‬në aspektin etimologjik dhe terminologjik! Përgjigjja: a) Haber ‫ الخبر‬në etimologji do të thotë lajm. b) Në terminologji haber ka tri kuptime: E para: ka kuptimin e hadithit. E dyta: ka kuptim të kundërt prej hadithit. Hadith: çka buron prej Muhamedit a.s. Haber : çka buron prej tjerëve. e treta: Kuptim më të gjerë: Hadith çka buron prej pejgamberit a.s.v.s. ndërsa , "Haber" çka buron prej tij ose prej tjerëve. Pyetja 6: Përkufizo "ETHERIN" ‫ الثر‬në aspekt etimologjik dhe terminologjik! Përgjigjja: a) "Ether" ‫ الثر‬në etimologji do të thotë gjurmë. b) Në terminologji ka dy kuptime: - Ka kuptimin e hadithit. - Ka kuptimin e kundërt me hadithin, pra çka buron prej sehabeve (shokët e Muhamedit a.s.) dhe tabiinëve (gjenerata pas sehabeve), pa marrë parasysh fjalë apo vepër. Pyetja 7: Përkufizo "SENEDIN" ‫ السند‬në aspekt etimologjik dhe terminologjik! Përgjigjja: "Sened" në etimologji: bazë në të cilën mbështetet diçka, është quajtur kështu, sepse hadithi bazohet dhe mbështetet në të. - Në terminologji do të thotë zinxhiri i transmetuesve, të cilët e bartin metnin (tekstin). 6
  • 7. Pyetja 8: Përkufizo "ISNADIN" ‫! السناد‬ Përgjigjja:"Isnadi" ‫ السناد‬ka dy kuptime: - Ngritjen e hadithit te transmetuesi. - Zinxhiri i transmetuesve, të cilët e bartin tekstin. Pyetja 9: Përkufizo "MUSNEDIN" ‫ المس ند‬në aspekt َ etimologjik dhe terminologjik? Përgjigjja: "Musned" ‫ المس ند‬në etimologji është pasivi, َ në të cilën është mbështetur diçka, do të thotë është ngritur diçka deri aty. - Në terminologji ka tri kuptime: E para: Çdo libër, i cili përmbledh transmetimet e secilit sehabij veç e veç. E dyta: Hadithi me zinxhirin e transmetuesve të pakëputur. E treta: E ka kuptimin e Senedit vetëm se është infinitiv, jo folje. Pyetja 10: Përkufizo "MUSNIDIN" ‫ المس ند‬në terminologji! ِ Përgjigjja: Është ai, i cili transmeton hadithin me senedin e tij (zinxhirin e transmetuesve) pa marr parasysh a ka pasur njohuri për ata transmetues apo jo. Pyetja 11: Përkufizo "METNIN" ‫ المتن‬në aspektin etimologjik dhe terminologjik! Përgjigjja: "Metn" ‫ المتن‬në etimologji do të thotë gjithçka që ngritet dhe ngulitet për toke. - Në terminologji do të thotë: teksti i hadithit apo fillimi dhe mbarimi i fjalës së transmetuesit. 7
  • 8. Pyetja 12: Përkufizo "MUHADITHIN" ‫! المحدث‬ Përgjigjja: Është ai, i cili merret me studimin e hadithit thellësisht, me transmetimin dhe transmetuesit e tij. Ai i zbulon fshehtësitë e transmetimit dhe transmetuesve. Pyetja 13: Përkufizo "HAFIDHIN" ‫! الحافظ‬ Përgjigjja: Ka dy kuptime: - Shumica e muhadithinëve mendojnë se është titull i një grade me Muhadithin. - Disa mendojnë se është titull më i lartë se i Muhadithit, që do të thotë se di për secilën gjeneratë diçka më shumë se Muhadithi. Pyetja 14: Përkufizo "HAKIMIN" ‫! الحاكم‬ Përgjigjja: "Hakimi" është ai, i cili përfshin dituri të thellë në të gjitha hadithet sa që nuk mund t’i ikë asgjë, përpos sendeve të imta. Këtë mendim e kanë dhënë një pjesë e dijetarëve. Pyetja 15: Përkufizo hadithin "MERFUË" ‫الحديث المرفوع‬ në aspektin etimologjik dhe terminologjik! Përgjigjja: "Merfuë" në etimologji do të thotë ngritje lartë, e cila është e kundërta e zbritjes poshtë. Është kështu për arsye se hadithi është ngritur lart në pozitë të lartë, saktësisht te pejgamberi s.a.v.s. - Në terminologji do të thotë gjithçka buron drejtpërdrejti prej së larti , prej pejgamberit s.a.v.s. prej fjalëve, veprave, heshtjeve (pohimeve ose mohimeve) dhe cilësive të tij. Pyetja 16: Duke u nisur nga përkufizimi, cilat janë llojet e 8
  • 9. hadithit merfuë? Përgjigjja: Nga përkufizimi kuptojmë se llojet e hadithit Merfuë janë katër: 1. Hadithi MERFUË Fjalor ‫, المرفوع القولى‬ shembull: Kur Sehabja thotë "Ka thënë i dërguari i Allahut s.a.v.s., kështu ... ". 2. Hadithi MERFUË Vepror, ‫المرفوع الفعلى‬ shembull: Kur Sehabja thotë "Ka vepruar i dërguari i Allahut kështu ... ". 3. Hadithi MERFUË i Heshtjes, ‫المرفوع‬ ‫ التقريرى‬shembull: Kur Sehabja thotë "Është vepruar në prani të Pejgamberit s.a.v.s. kështu ... ", dhe nuk e ka mohuar atë veprim. 4. Hadithi MERFUË i cilësisë, ‫المرفوع الوصفى‬ shembull: Kur Sehabja thotë "I dërguari s.a.v.s. e ka pasur moralin, sjelljen dhe edukatën më të mirën". Pyetja 17: Përkufizo hadithin " MEVKUFË " ‫ الموقوف‬në aspektin etimologjik dhe terminologjik! Përgjigjja: Në etimologji Mevkuf do të thotë me u ndalë, kjo për arsye se transmetuesi e ka ndalë te sehabja dhe nuk e ka vazhduar me tutje zinxhirin. - Në terminologji Mevkuf është gjithçka që buron prej sehabës, pa marrë parasysh a është fjalë, veprim apo heshtje (mohim ose pohim) i një veprimi. Pyetja 18: Përmendi shembujt prej haditheve "MEVKUFË" të fjalës, veprimit apo të heshtjes. Përgjigjja: 1. Sh. "MEVKUFË i fjalës", thënia e Aishes: "Nuk dënohej me prerje të dorës për sende me vlerë 9
  • 10. të paktë". 2. Sh. "MEVKUFË i veprimit", thënia e Buhariut: "Ibni Abasi ka udhëhequr namazin (imam) edhe pse ishte me Tejemum (jo me abdest). 3. Sh. "MEVKUFË i heshtjes", thënia e disa tabiinëve: "Kam vepruar kështu në prani të Sehabijut dhe nuk e ka mohuar veprimin tim". Pyetja 19: Përkufizo hadithin "MEKTUË " ‫ المقطوع‬në aspektin etimologjik dhe terminologjik! Përgjigjja: Në etimologji "Mektuë" do të thotë ndërprerje, e cila është e kundërta e ngjitjes. - Në terminologji "Mektuë" është gjithçka që buron prej tabiinëve, prej fjalëve, apo veprave. Pyetja 20: Trego shembuj prej haditheve "MEKTUË të fjalës" dhe "MEKTUË të veprimit". Përgjigjja: Sh. i Mektuë i fjalës thënia e Hasan el Basriut në lidhje me faljen e namazit pas Imamit bidaatgji (risibërës): "Jam falur ndërsa Imami pas të cilit jam falur, ka bë bidaat". (BUHARIU) Sh. i "MEKTUË i veprimit" thënia e Ibrahim bin elMunteshir: "Është vendosur një perde në mes të vjedhësit dhe familjes së tij. Dhe është pranuar namazi i të tjerëve kur ai është bërë imam". Pyetja 21: Përkufizo hadithin "MUTASIL" ‫ المتصل‬në aspektin etimologjik dhe terminologjik? Përgjigjja: "MUTASIL" në etimologji do të thotë i ngjitur, e 10
  • 11. cila është e kundërta e të këputurës. - MUTASIL në terminologji do të thotë çdo hadith, i cili e ka të ngjitur zinxhirin e transmetuesve deri te i dërguari s.a.v.s. (MERFUË), apo deri te sehabiju (MEVKUF). Pyetja 22: Përmend nga një shembull të hadithit MUTASIL MERFUË dhe MUTASIL MEVKUF! Përgjigjja: Sh. të hadithit MUTASIL MERFUË Transmeton Maliku e ai nga Ibni Shihabi e ai nga Salim bin Abdullahu e ai nga baba i tij e ai nga i dërguari i Allahut s.a.v.s. se ka thënë: Kështu ....... . - Sh. të hadithit MUTASIL MEVKUFË: Transmeton Maliku e ai nga Nafiu e ai nga Ibn Umeri i cili ka thënë: Kështu ... . Pyetja 23: Përkufizo haberin "MUTEVATIR" ‫ المتواتر‬në etimologji dhe terminologji! Përgjigjja: Në etimologji "Haber MUTEVATIR" do të thotë përputhshmëri, hap pas hapi. - Në terminologji do të thotë hadithin të cilin e kanë transmetuar një turmë e madhe njerëzish, sa që logjikisht është e pamundur që të gjithë ata të ishin pajtuar në një rrenë pasi që kanë jetuar në vende të ndryshme dhe në kohëra të ndryshme, pra gjeneratë pas gjenerate. Pyetja 24: Nga përkufizimi trego kushtet e Haberul Mutevatir. Përgjigjja: Nga përkufizimi kuptojmë se haberi MUTEVATIR përbëhet prej 4 kushteve e ato janë: 1. Me e transmetuar një numër i madh. 11
  • 12. 2. Ky numër i madh të jetë në të gjitha gjeneratat. 3. Logjikisht të jetë e pamundur , që ata të jenë pajtuar për të rrejtur. 4. Të kenë mbështetje në transmetimin e tyre si p.sh. "E kemi dëgjuar; ose e kemi pa; ose e kemi kuptuar". Pyetja 25-të:Përmendi llojet e Haberit MUTEVATIR, duke ilustruar secilin prej tyre me shembuj. Përgjigjja: Haberi MUTEVATIR ndahet në dy lloje e ato janë: - Tekstual dhe - kuptimor. 1. MUTEVATIR TEKSTUAL ‫المتواتر اللفظى‬ është përputhshmëria edhe në tekst edhe në kuptim. Sh. hadithi: "Kush rrenë në mua me qëllim le ta përgatitë vendin prej zjarri". Këtë hadithë në këtë tekst e kanë transmetuar shtatëdhjetë e disa sehabe. 2. MUTEVATIR KUPTIMOR ‫المتواتر المعنوى‬ është përputhshmëria e kuptimit, por jo e tekstit, siç është rasti për ngritjen e duarve gjatë lutjeve. Pyetja 26: Përkufizo haberin "AHAD " ‫ الحد‬në etimologji dhe terminologji! Përgjigjja: AHAD në etimologji do të thotë NJË, pra, lajmin apo hadithin, të cilin e ka transmetuar vetëm një njeri. - Në terminologji do të thotë hadithi, i cili nuk i ka plotësuar kushtet e hadithti MUTEVATIR. Pyetja 27: Varësisht prej rrugëve të tij në sa lloje ndahet haberi AHAD! Përgjigjja: Haberi AHAD ndahet në tri lloje e ato janë: - El Meshhurë - El Azizë 12
  • 13. - Garibë Secilin prej tyre do ta shpjegojmë. Pyetja 28: Përkufizo hadithin "MESHHUR" ‫المشهور‬ në etimologji dhe terminologji! Përgjigjja: EL-MESHHUR në etimologji do të thotë një çështje e cila paraqitet, përhapet dhe del haptazi. - Në terminologji do të thotë hadithin, të cilin e transmetojnë tre apo më shumë vetë të secilës gjeneratë, mirëpo pa e arritur numrin e hadithti MUTEVATIR. Pyetja 29: Trego shembuj të hadithit MESHHURË. Përgjigjja: Sh. hadithi: "Vërtet, Allahu nuk e ngritë diturinë në tërësi si dituri, ... ". (Transmetojnë dy shejhat BUHARIU DHE MUSLIMI) Pyetja 30: Çka do të thotë hadith MESHHURË JO TERMINOLOGJIK? Përgjigjja: Ka për qëllim hadithin, i cili është përhapur në njerëz pa i plotësuar kushtet dhe përfshinë: 1. Hadithi i cili ka një burim, mbështetje, transmetues. 2. Hadithi, i cili ka shumë transmetues. 3. Hadithi, i cili në esencë nuk ka mbështetje. Pyetja 31: Trego llojet e hadithit MESHHURË JO TERMINOLOGJIK, duke ilustruar me shembuj! Përgjigjja: Ka lloje të shumta: 1. MESHHURË vetëm te ekspertët e Hadithit: 13
  • 14. Sh. Hadithi i Enesit: "Gjatë një muaji sa herë që ngritej nga rukuaja Muhamedi a.s. lutej për familjen e tij dhe për gabimtarët". (TRANSMETOJNË DY SHEJHAT) 2. MESHHURË te ekspertët e hadithit, te dijetarët dhe te njerëzit e rëndomtë: Sh. hadithi:"Musliman është ai, prej të cilit janë të sigurtë prej gjuhës së tij dhe duarve (veprimtarive) të tij". (MUTEFIKUN ALEJHI) 3. MESHHURË te ekspertët e jurisprudencës islame (FUKAHATË) Sh. hadithi: "Çështja më e urrejtur, por e lejuar, tek Allahu është shkurorëzimi". (Hakimi, e ka vërtetuar dhe e përshtat Dhehebiu) 4. MESHHURË te Usulijinët: Sh. hadithi: "Është ngritur (mëkati) prej umetit tim sa i takon për veprimet pa qëllim, me harresë dhe për të cilat janë të detyruar dhe i kryejnë për shkak të presionit". (E ka vërtetu Ibn Habani dhe Hakimi) 5. MESHHURË te gramatikanët: Sh. hadithi: "Lum për robin Suhejb, po mos t'iu frikësohej Allahut, nuk do të gabonte". Nuk ka bazë. 6. MESHHURË te njerëzit e rëndomtë: Sh. hadithi: "Ngutja është vepër e shtyrë prej shejtanit". E ka nxjerrë Tirmidhiu dhe e ka vlerësuar të mirë (hasen). Pyetja 32: Përkufizo hadithin "AZIZË" ‫العزيز‬ etimologji dhe në terminologji! në 14
  • 15. Përgjigjja: AZIZË në etimologji do të thotë i çmuar, i shtuar dhe i përforcuar. - Në terminologji do të thotë hadithin, të cilin e transmetojnë më së paku dy transmetues të një gjenerate, apo nga dy transmetues të secilës gjeneratë. Pyetja 33: Ilustro një shembull të hadithit AZIZË. Përgjigjja: Hadithin, të cilin e transmetojnë dy shejhat (Buhariu dhe Muslimi) nga Enesi se i dërguari i Allahut s.a.v.s. ka thënë: "Nuk ka besuar askush prej juve deri sa mos të jem më i dashur se fëmijët e tij, prindërit e tij dhe të gjithë njerëzit". Pyetja 34: Përkufizo hadithin "GARIB" ‫ الغريب‬në etimologji dhe në terminologji! Përgjigjja: GARIB në etimologji do të thotë i vetmuar, apo njeri larg të afërmve të tij. Në terminologji do të thotë Hadithi i transmetuar vetëm prej një transmetuesi (vetëm prej një rruge). Pyetja 35: A është kusht, me qenë i vetmuar, vetëm në një gjeneratë, apo në secilën gjeneratë prej gjeneratave transmetuese. Përgjigjja: Është kusht me qenë i vetmuar në secilën gjeneratë, por edhe nëse është i vetmuar vetëm në një gjeneratë prej gjeneratave quhet hadith GARIB. Pyetja 36: Si ndahet hadithi GARIB dhe ilustro me shembuj secilin lloj. 15
  • 16. Përgjigjja: "GARIB MUTLLAK": ‫ غريب مطلق‬Është hadithi i vetmuar në fillim të zinxhirit të transmetimit, pra në hallkën e parë. Sh. hadithi: "Vërtet veprat shpërblehen sipas qëllimit" Ky hadith buron vetëm prej një transmetuesi e ai është Umet bin Hatabi r.a. - "GARIB NISBIJUN": ‫ غريب نسبى‬Është hadithi i vetmuar në hallkën e dytë e të tretë të transmetimit, pra në hallkën e parë e transmetojnë shumë transmetues, por më vonë kalon në transmetues të vetmuar. Sh. hadithin të cilin e transmeton Enesi r.a. se: "Pejgamberi s.a.v.s. ka hy në Meke, ndërsa në kokë kishte Kapelë (Migfer)". (Transmetuan Dy Shejhat) Pyetja 37: Përkufizo hadithin "SAHIH" ‫ الصحيح‬në etimologji dhe në terminologji! Përgjigjja: Në etimologji SAHIH do të thotë i shëndoshë, e cila është e kundërt me të sëmurën. - Në terminologji SAHIH është çdo hadith me hallka të transmetuesve të ngjitura, me transmetues të drejtë, me tekst të përpiktë fillim e mbarim, pa të meta dhe pa mangësi a sëmundje. Pyetja 38: Shpjego përkufizimin në pika të shkurta. Përgjigjja: 1. Hallkat e zinxhirit të transmetuesve i ngjitur: Secili transmetues i hadithit e ka marrë drejtpërdrejtë hadithin nga transmetuesi i mësipërm, pra prej fillimit deri në mbarim pa u këputë. 2. Drejtësia e transmetuesit - do të thotë që transmetuesi me qenë: musliman, i moshës madhore, i mençur; burrëror dhe jo mëkatar. 3. Teksti i hadithit i përpiktë, që do të thotë, secili transmetues të përcjellë hadithin me tekst të plotë, të 16
  • 17. përpiktë dhe preciz; pa marrë parasysh se ai hadith është përcjellë me shkrim apo me gojë. 4. Pa të meta - pra hadithi, i cili nuk ka ndonjë të metë, nëse krahasohet me një hadith të njëjtë, i cili është në një shkallë më të lartë dhe i cili është i besueshëm. 5. Pa sëmundje apo mangësi. Sëmundja apo mangësia është një turbullim i lehtë, i cili nga jashtë duket se hadithi është i vërtetë dhe i plotë, ndërsa në brendësi ka simptome, të cilat tregojnë se është i shtrembëruar. Pyetja 39: Në bazë të shpjegimit të hadithit SAHIHË, përmendi cilat janë kushtet e hadithit SAHIHË. Përgjigjja: Nga përkufizimi dhe shpjegimi kuptohet se hadithi SAHIHË ka pesë kushte e ato janë: 1. Hallkat e zinxhirit të transmetuesve të ngjitura. 2. Drejtësia e transmetuesve. 3. Teksti i hadithit i përpiktë. 4. Hadithi pa të meta apo mangësi. 5. Hadithi i shëndoshë, pa ndonjë simptomë të dobësisë apo sëmundjes. Pyetja 40: Shëno një shembull të hadithit SAHIHË! Përgjigjja: Hadithin, të cilin e ka regjistruar BUHARIU në SAHIHUN e tij: "Na ka treguar Abdullah bin Jusufi, i cili ka thënë: Na ka tregu Malik bin Enesi e ai nga Shihabi e ai nga Muhamed bin Habir bin Mut'ami e ai nga baba i tij se e ka dëgjuar të dërguarin e Allahut s.a.v.s. duke e kënduar suretu "Turë" në namazin e akshamit". Ky hadith është SAHIHË, pse transmetuesit janë të lidhur mes vete, janë të përpiktë, nuk ka të meta dhe nuk ka ndonjë simptomë që le të dyshohet në 17
  • 18. të. Për këtë arsye vaxhib është për të vepruar me këtë hadithë edhe sipas mendimit unanim (të IXHMAIT) dhe sipas ekspertëve të hadithit. Pyetja 41: Trego shkallët e hadithit SAHIHË! Përgjigjja: Hadithi SAHIH ka shtatë shkallë e ato janë: Shkalla e parë: Hadithi për të cilën janë pajtuar Buhariu dhe Muslimi. Shkalla e dytë: Hadithin të cilin e transmeton vetëm Buhariu. Shkalla e tretë: Hadithin të cilin e transmeton vetëm Muslimi. Shkalla e katërt: Hadithi i cili i ka plotësuar shartet (kushtet), të cilat i kanë paraparë Buhariu dhe Muslimi, por nuk i kanë regjistruar ata, por është regjistruar në koleksionet e tjerëve. Shkalla e pestë: Hadithi i cili i ka plotësuar kushtet e Buhariut por nuk është i regjistruar në Sahihun e tij. Shkalla e gjashtë: Hadithi i cili i ka plotësuar kushtet e Muslimit por nuk është regjistruar në Sahihun e tij. Shkalla e shtatë: Hadithi i cili është Sahihë te të tjerët përpos tyre, si te Ibni Huzejme dhe Ibn Habani. Pyetja 42: Përkufizo hadithin SAHIH LI GAJRIHI ‫الصحيح‬ ‫لغيره‬ (i vërtetë nga tjetri) Përgjigjja: Në esencë është hadithi Hasen lidhatihi (në vetvete), por i cili transmetohet në një rrugë tjetër të transmetimit më të fortë. Quhet Sahihë ligajrihi për arsye se vërtetësia nuk vjen për shkak të hallkës zinxhirore të tij, por për shkak se i bashkëngjitet diçka tjetër që e vërteton dhe e përforcon. Pyetja 43: Trego një shembull të hadithit SAHIHË LI GAJRIHI 18
  • 19. (i vërtetë nga tjetri). Përgjigjja: Hadithi: Muhamed bin Amri nga Ebi Selemete e ai nga Ebi Hurejrete se i dërguari i Allahut s.a.v.s. ka thënë: "Sikur ta dija se nuk e rëndoj shumë umetin tim do t'i urdhëroja për ta përdorur brushën për pastrimin e dhëmbëve (MISVAKUN), para çdo namazi". (Transmeton Tirmidhiu në temën "Pastërtia") Pyetja 44: Përkufizo hadithin HASEN LI DHATIHI ‫الحسن‬ ‫لذاته‬ në etimologji dhe terminologji. Përgjigjja: HASEN LI DHATIHI në etimologji do të thotë cilësi e të mirës, të bukurës. - Hasen li dhatihi në terminologji është çdo hadith i cili hallkat e zinxhirit të transmetuesve i ka të ngjitura me transmetues të drejtë, pa të meta, pa mangësi apo sëmundje. Mirëpo në tekst vërehet papërpikëri e vogël prej fillimit deri në mbarim. Pyetja 45: Trego një shembull të hadithit HASEN LI DHATIHI (i mirë vetvetiu). Përgjigjja: Hadithi të cilin e transmeton Tirmidhiu: Na ka tregu Kutejbe se i ka tregu Xhaëfer bin Sulejban ed Dabiiju e ai nga Ebi Umrani el Xhuni e ai nga Ebi Bekri bin Ebi Musa el Eshariju, i cili ka thënë: E kam dëgjuar Ebi Bahdereti el Advi, duke thënë: Ka thënë i dërguari i Allahut s.a.v.s.: "Vërtet dyert e xhenetit janë nën hijen e shpatave ... ". Për këtë hadith ka thënë Tirmidhiu: "Është hadith Hasen Garibë". Është ky hadith Hasen, pse që të katër transmetuesit e zinxhirit janë të besueshëm e të drejtë, përpos që nuk dihet me siguri gjendja e Xhaëfer bin Suljman ed Dabiijut. Për këtë arsye e ka zbritur hadithin prej gradës SAHIHË në hadith HASEN. 19
  • 20. Pyetja 46: Përkufizo hadithin HASEN LI GAJRIHI ‫الحسن‬ ‫. لغيره‬ Përgjigjja: HASEN LI GAJRIHI është hadithi i dobët, mirëpo i njëjti hadith ka rrugë të shumta, dhe dobësia e hadithit nuk është te transmetuesi i njohur si rrenacak apo si fasik. Pyetja 47: Shëno një shembull të hadithit HASEN LI GAJRIHI. Përgjigjja: Hadithin të cilin e ka transmetuar Tirmidhiu, mirëpo është ngritur në HASEN nga rruga tjetër e transmetimit nëpërmjet Shuëbetes e ai nga Asim bin Abdullahu e ai nga Abdullah bin Amir bin Rebiate e ai nga baba i tij “se një femër prej familjes Beni Fezaretes është martuar, ndërsa shuma e Mehrit ka qenë dy papuçe. I dërguari i Allahut s.a.v.s. e ka pyetur: A je e kënaqur për mehër dy papuçe? Është përgjigjur me PO. Dhe Muhamedi a.s. e ka lejuar të martohet”. Transmetuesi Asim është i dobët pse nuk mban mend mirë, mirëpo këtë hadith Tirmidhiu e ka ngritur në shkallën "HASEN" nëpërmjet një zinxhiri (rrugë) tjetër. Pyetja 48: Cila është shkalla e hadithit HASEN LI GAJRIHI? Përgjigjja: HASEN LI GAJRIHI është hadith i një shkalle më të ulët se HASEN LI DHATIHI. Pyetja 49: Çfarë vendimi duhet të merret, nëse hadithi HASEN LIDHATIHI vjen në kundërshtim me hadithin HASEN LI GAJRIHI? Përgjigjja: Nëse hadithi HASEN LIDHATIHI, bie në kundërshtim me hadithin HASEN LI GAJRIHI, veprohet me hadithin HASEN LI DHATIHI. 20
  • 21. Pyetja 50: Përkufizo hadithin "MUHKEM" ‫المحكم‬ në etimologji dhe terminologji! Përgjigjja: Në etimologji MUHKEM do të thotë i sigurt. - Në terminologji MUHKEM është hadithi i cili pranohet pa kurrfarë dyshimi, sepse është i plotë dhe pa të meta. Pyetja 51: Përkufizo hadithin "MUHTELIF" ‫مختلف‬ në etimologji dhe terminologji! Përgjigjja: Në etimologji "Muhtelif" do të thotë ndryshe, e kundërt, pra MUHTELIF HADITH ka kuptimin kur dy hadithe e më shumë janë ndryshe apo në kundërshtim njëra me tjetrën në domethënie. - Në terminologji do të thotë hadithi i pranuar Kontrast me hadithin tjetër pasi që ekziston mundësia e veprimit të secilit hadith për qëllimin e vet. Pyetja 52: Shëno një shembull të hadithit Muhtelif. Përgjigjja: Hadithi : "Nuk ka (sëmundje) ngjitëse dhe nuk infektohet njeriu prej tjetrit". Është në kundërshtim me hadithin, të cilin e transmeton Buhariu: "Ik nga i sëmuri prej lepre sikurse ikë prej luani". Që të dy hadithet janë në kundërshtim në mes vete nga ana e jashtme e tyre dhe që të dy janë hadithe SAHIHË. Hadithhi i parë e mohon sëmundjen ngjitëse, ndërsa hadithi i dytë dëshmon (pohon) sëmundjen ngjitëse. Dijetarët i kanë tubuar këta dy hadithe dhe u kanë dhënë kuptime të ndryshme, por në këtë rast po e përmendi çka ka thënë Ibn Haxheri r.a. 21
  • 22. TUBIMI (i këtyre dy haditheve): Duhet të thuhet se: Esenciale është se sëmundja ngjitëse është e papranueshme dhe jo e qëndrueshme, duke u argumentuar me thënien e Muhamedit a.s. “Asgjë nuk kalon prej një çështje në tjetrën”. Thënia e kundërshtarit (replikuesit) se Deveja shterpë nëse përzihet me devenë joshterpë (të shëndoshë), atëherë edhe e shëndosha bëhet shterpë, pse është sëmurë nga e para. Kjo do të thotë se shterpësia ka filluar te e dyta, po ashtu siç ka filluar nga e para. Ndërsa ikja nga sëmundja e leprës për shkak të pengimit të përhapjes (sed-dhiraë), pra për të mos u sëmurë ashtë siç është sëmurë e para, nëse iu bashkëngjitet atyre që e kanë sëmundjen e leprës me kaderin e Zotit si fillim i sëmundjes, jo për shkak të bashkëngjitjes së sëmundjes apo kalimit të sëmundjes, e për të menduar se për shkak të shoqërimit, pra përzierja është shkak i sëmundjes. Pra ai mendon se iu është ngjitur sëmundja dhe bën mëkat. Për këtë arsye është urdhëruar me iu largu atyre me sëmundje të leprës për mos me menduar se për shkak të tyre janë sëmurë dhe bëjnë mëkat. Pyetja 53: Çfarë vendimi duhet të merret, nëse haset në dy hadithe të kundërta mes tyre dhe që të dyja janë të pranuara! Përgjigjja: - Nëse ka mundësi që me secilin të veprohet në vendin e vet dhe qëllimin e vet dhe veprohet me të dy hadithet. - Nëse nuk ka mundësi bashkimi i tyre, dhe nuk ka mundësi që me secilin të veprohet me qëllimin e vet pse që të dyja kanë të njëjtin qëllim, atëherë shikohet cili hadith është mensuh (shfuqizuar) dhe cili është nasih (shfuqizues) dhe nuk veprohet me hadithin e shfuqizuar (mensuh). 22
  • 23. - Nëse nuk mund ta dimë se cili hadithë është nasih (shfuqizues) dhe cili mensuh (i shfuqizuar), atëherë i japim përparësi njërit prej tyre pas verifikimit të rrugëve dhe mënyrave të shumta. Ekzistojnë më shumë se 50 mënyra për t’i analizuar dhe në fund për t’i dhënë përparësi një hadithit nga hadithi tjetër. - Nëse nuk mund t'i japim përparësi ndonjërit prej tyre për shkak se në çdo aspekt janë të barabartë, e cila gjë është shumë e rrallë, atëherë ndalemi dhe presim deri sa të gjejmë diçka, ndonjë argument, i cili i jep përparësi njërit prej tyre. Pyetja 54: Përkufizo hadithin "NASIH" ‫ ناسخ‬dhe "MENSUH" ‫ منسوخ‬në etimologji dhe terminologji! Përgjigjja: NES-H në etimologji do të thotë "heqje dhe bartje", pra sikurse ligji e heqë një ligj tjetër ose e vendosë në një vend tjetër. - Në terminologji do të thotë kur Dispozitori e shfuqizon një vendim të mëhershëm dhe vendosë vendim të ri. Pyetja 55: Si njihet hadithi Nasih (shfuqizues) prej mensuhit ( të shfuqizuarit). Përgjigjja: 1. Me thënien e qartë të të dërguarit të Allahut s.a.v.s. sikurse në hadithin e vizitës së varrezave, të cilin e transmeton Muslimi "Më herët ju kam pas ndaluar vizitën e varrezave, por tani vizitoni se aty keni këshillë dhe përkujtim të botës tjetër". 2. Sqarimi i Sehabiut, sikurse është rasti i Xhabir r.a., i cili ka sqaruar hadithin: "Prej çështjeve të fundit të dërguarit s.a.v.s. ka qenë se abdesti nuk prishet prej ushqimit të mishit të pjekur me zjarr". (E kanë regjistruar AS-HABU SUNEN) 23
  • 24. 3. Njohja e datës së hadithit, sikurse është rasti me hadithin e Shidad bin Evsit: "Është prishur agjërimi i atij, i cili jep gjak, dhe i cili merr gjak". Ky hadith është shfuqizuar me hadithin e Ibni Abasit, i cili ka thënë: "I dërguari i Allahut s.a.v.s. ka dhënë gjak deri sa ka qenë në haxh me ihram dhe ka qenë agjërueshëm". (Transmeton MUSLIMI) Sipas disa rrugëve transmetimi i hadithit të Shidadit ka qenë ditën e çlirimit të Mekës, ndërsa Ibni Abasi e ka shoqëruar Muhamedin a.s. në Haxhin Lamtumirës, i cili haxh ka qenë pas çlirimit të Mekës. 4. Me sqarimin e Ixhmait, sikurse është rasti me hadithin: "Kush pi alkool rrihne me shkop, ndërsa nëse e pi përsëri, në të katërtën herë ekzekutojeni". Pyetja 56: Përkufizo hadithin "DAIF" ‫ الضعيف‬në etimologji dhe terminologji! Përgjigjja: DAIF në etimologji do të thotë i dobët, i cili është e kundërta e të fuqishmit. - Në terminologji hadithi DAIF është hadithi, i cili nuk i ka plotësuar kushtet e hadithit HASEN, pra i mungon një kusht prej kushteve të tij. Pyetja 57: Shëno një shembull të hadithit DAIF. Përgjigjja: Shembull hadithin, të cilin e transmeton Tirmidhiu të Hakim el Ethremit: "Transmetohet nga Ebi Temimeti el Hexhemiju e ai nga Ebi Hurejrete se Pejgamberi s.a.v.s. ka thënë: "Kush kontakton seksualisht me bashkëshorten derisa ajo është në kohën e menstruacionit ose në anus, ai ka mohuar atë çka i ka zbritur Muhamedit". Pasi që e ka regjistruar Tirmidhiu ka thënë: “Këtë hadith nuk dimë se ka ardhur në ndonjë rrugë tjetër, përpos nëpërmjet 24
  • 25. Hakim el Ethrmit e ai nga Temimete el Hexhemiju e ai nga Ebu Hurejrete. Pastaj ka sqaruar Tirmidhiu: Këtë hadith e ka konsideruar të dobët Muhamedi në hallkën zinxhirore, pse në mesin e transmetuesve është Hakim el Ethrem!. Nakin e l Ethremin e ka konsideruar të dobët edhe Ibn Haxher el Askalani në librin "TEKRIBË". Pyetja 58: Si duhet veprohet (çfarë dispozite) me hadithin daifë? Përgjigjja: Dijetarët kanë dhënë mendime të ndryshme sa i përket veprimit me hadithin DAIFË. Pjesa dërmuese e dijetarëve mendojnë se mustehab (e pëlqyer) është për të vepruar me hadithin DAIFË në çështjet që kanë të bëjnë me edukatën dhe vlerat. Mirëpo kjo është e kushtëzuar me tri kushte, të cilat i ka përmendur Ibn Haxher el Eskalani: 1. Që mos të jetë tepër i dobët. 2. Që hadithi të jetë nën shkallën e haditheve tjera. 3. Që mos të mendohet se është i domosdoshëm veprimi me të, por të jetë vetëm rezervë. Pyetja 59: Përkufizo hadithin "MUALAK" ‫ المعلق‬në etimologji dhe terminologji! Përgjigjja: MUALAK në etimologji do të thotë i varur. Quhet zinxhiri i varur për arsye se nga lart hallka e zinxhirit të transmetuesve është i ngjitur, por ka mbetur i varur poshtë, sikurse të ishte i varur në kulm. - Në terminologji hadithi MUALAK është hadithi, të cilit i mungon transmetuesi apo dy e më shumë në fillim të hallkës së transmetuesve. Pyetja 60: Shëno një shembull të hadithit MUALAK. Përgjigjja: Hadithin, të cilin e ka regjistruar Buhariu: "Ka thënë Ebu Musa: "Pejgamberi s.a.v.s. ka mbuluar gjunjët kur ka hy Othmani" Ky 25
  • 26. hadithë është MUALAK (i varur), sepse Buhariut i mungojnë të gjithë halkat zinxhirore të transmetuesve, përpos sehabiu Ebu Musa el Eshariju r.a. Pyetja 61: Çfarë dispozite ka hadithi MUALAK? Përgjigjja: Hadithi MUALAK është i papranuar, sepse i mungon një kusht prej kushteve të pranimit e ai kusht është zinxhiri i ngjitur, pse i mungon një e më shumë transmetues të hallkës zinxhirore e ne nuk e dimë gjendjen e tyre. Pyetja 62: Përkufizo hadithin "MURSEL" ‫المرسل‬ në etimologji dhe terminologji! Përgjigjja: MURSEL në etimologji do të thotë rrëzim, rënie, i panjohur, e kjo është për arsye se filli i hallkës së zinxhirit mungon, me fjalë tjera është i panjohur. - Në terminologji hadith MURSEL është hadithi, të cilit i mungon hallka e fundit të zinxhirit të transmetuesve, pra pas tabiinit. Pyetja 63: Shëno një shembull të hadithit MURSEL. Përgjigjja: Hadithi të cilin e ka regjistru MUSLIMI në Sahihun e tij: "Më ka treguar Muhamed bin Rafiu thena Haxhejni thena Lejthi e ai nga Akili e ai nga Ibn Shihabi e ai nga Seid bin el Musejebi se i Dërguari i Allahu s.a.v.s. e ka ndaluar llojin e shitblerjes së quajtur Muzabenetu". Seid bin el Musejeb është Tabiij, i cili e ka transmetuar këtë hadithë nga pejgamberi s.a.v.s. pa u treguar sehabja në mes tij dhe të dërguarit s.a.v.s., pra i mungon hallka e zinxhirit të transmetuesit të hadithit në fund, pra pas tabiijut. Ndonjëherë mund të mungojë edhe vetë tabiiju. 26
  • 27. Pyetja 64: Çfarë dispozite ka hadithi MURSEL? Përgjigjja: Hadithi MURSEL në esencë është hadith i dobët, i papranuar, pse i mungon kushti i pranimit e ai kusht është hallka e zinxhirit të transmetuesve me qenë i pakëputur, dhe nuk dihet gjendja e transmetuesit, i cili mungon në zinxhirin e transmetuesve. Po ashtu është e mundur që në zinxhir mungon tjetër transmetues, jo Sehabiju. Për këtë arsye hadithi konsiderohet i dobët. Pyetja 65: Çka do të thotë MURSEL SEHABIJI ‫مرسل‬ ‫? الصحابى‬ Përgjigjja: Është hadithi, të cilin e tregon sehabiju nga Muhamedi a.s. hadithin si me tekst, si hadithin veprues, por ai ose nuk ka qenë prezent dhe nuk e ka dëgjuar ose pse ka qenë nën moshën madhore ose ende nuk e ka pas pranuar Islamin. Pyetja 66: Përkufizo hadithin "MURSEL HAFIJ" ‫مرسل‬ ‫الخفى‬ në etimologji dhe terminologji! Përgjigjja: MURSEL HAFIJ në etimologi do të thotë i fshehtë jo i qartë, i cili nuk mund të kuptohet pa një analizë dhe studim të thellë. - MURSEL HAFIJ në terminologji është hadithi, të cilin e transmeton transmetuesi prej personi (transmetuesit), të cilin e ka taku ndonjëherë ose ka qenë bashkëkohanik, por hadithin, të cilin e transmeton nuk e ka dëgjuar prej tij, është e mundur që e ka dëgjuar prej tjetërkujt. 27
  • 28. Pyetja 67: Shëno një shembull të hadithit MURSEL HAFIJ. Përgjigjja: Hadithi, të cilin e transmeton Ibn Maxhe nga Omer bin Abdul Azizi e ai nga Ukbete bin Amri (Merfuë): "Zoti e mëshiroftë rojën e rojës". Omeri nuk e ka takuar Ukben. Pyetja 68: Si mund të kuptohet hadithi MURSEL HAFIJ? Përgjigjja: MURSEL HAFIJ kuptohet nëpërmjet tri çështjeve e ato janë: - Kur transmetuesi nuk e ka dëgjuar ose nuk e ka takuar personin prej të cilit thotë se e ka dëgjuar hadithin, mirëpo këtë e kanë zbatuar dhe e kanë treguar disa ekspertë të hadithit. - Kur vet transmetuesi tregon se nuk e ka taku dhe nuk e ka dëgjuar hadithin prej të cilit e transmeton hadithin. - Kur vjen një hadith në rrugë tjetër me një person shtesë prej këtij transmetuesi dhe transmetuesit të mësipërm. Pyetja 69: Çfarë dispozite ka hadithi MURSEL HAFIJ? Përgjigjja: Është i dobët pse është prej llojit të hadithit MUNKATIË (i ndërprerë). Nëse paraqitet ndërprerja e zinxhirit, atëherë quhet hadith MUNKATIË (i ndërprerë) Pyetja 70: Përkufizo hadithin "MUADAL" ‫ المعضل‬në etimologji dhe terminologji! Përgjigjja: MUADAL në etimologji do të thotë i plogësht. 28
  • 29. - MUDAL në terminologji është hadithi, të cilit i mungojnë dy e më shumë transmetues në hallkën zinxhirore njëri pas tjetrit. Pyetja 71: Shëno një shembull të hadithit MUADAL. Përgjigjja: Hadithin, të cilin e transmeton Hakimi në librin "Mearifetu ulumul Hadithë" në Senedin e tij te Kaënebiju : "Transmetohet nga Maliku se ka dëgjuar se Ebu Hurejrete r.a. ka thënë: “Ka thënë i dërguari i Allahut s.a.v.s.: Robin duhet ushqyer, veshmbathur si është më së miri dhe nuk duhet me e ngarkuar me punë të rëndë çka nuk mundet, por vetëm sa mundet". Ky hadith është MUADAL se i mungojnë dy transmetues njëri pas tjetrit, në mes të Malikut dhe Ebi Hurejres. Pyetja 72: Çfarë dispozite ka hadithi MUADAL? Përgjigjja: Hadithi MUADAL është hadith i dobët, është më i dobët se hadithi Mursel dhe Munkatië pse i mungojnë dy e më shumë transmetues të zinxhirit njëri pas tjetrit. Për këtë janë të pajtimit të gjithë dijetarët. Pyetja 73: Përkufizo hadithin "MUNKATIË" ‫المنقطع‬ në etimologji dhe terminologji! Përgjigjja: Hadith MUNKATIË në etimologji do të thotë i ndërprerë, e cila është e kundërta e ngjitjes. - Në terminologji hadith MUNKATIË është çdo hadith hallka zinxhirore e transmetuesve është e ndërprerë pa marrë parasysh, në fillim, mes apo në fund. 29
  • 30. Pyetja 74: Shëno një shembull të hadithit MUNKATIË. Përgjigjja: Hadithin, të cilin e transmeton Abdurr-Rrezzaku e ai nga Thevriju e ai nga Ebi Is-haku e ai nga Zejd bin Jethiu e ai nga Hudhejfe (Merfuë): "Nëse e emëroni atë - Ebu Bekrin, ai është i fuqishëm dhe besnik". Në këtë hadith mungon një person në mes të zinxhirit të transmetuesve e ai është Sheriku. Pra, Sheriku nuk është i vendosur në mes të Thevrijut dhe Ibni Ishakut, pse Thevriju nuk e ka dëgjuar hadithin drejtpërdrejt prej Is-hakut, por e ka dëgjuar prej Sherikut e Sheriku e ka dëgjuar prej Ebi Is-hakut. Pyetja 75: Çfarë dispozite ka hadithi MUNKATIË? Përgjigjja: Hadithi MUNKATIË është hadith i dobët , për këtë janë të pajtimit të gjithë dijetarët, pse nuk dihet personi (gjendja e personit), gjegjësisht transmetuesi, i cili mungon. Pyetja 76: Përkufizo hadithin "MUDELIS" ‫ المدلس‬në etimologji dhe terminologji! Përgjigjja: Në etimologji TEDLIS quhet fshehja e të metës së artikullit që të mos e hetojë blerësi, e ta blejë. Ndryshe fjala DELES do të thotë padrejtësi. - Në Terminologji TEDLIS është hadithi, të cilit i fshihet e meta në hallkën zinxhirore të transmetuesve dhe për ta treguar se është i mirë. Pyetja 77: Trego llojet e TEDLISIT! Përgjigjja: Llojet e TEDLISIT janë: - Tedlisi i transmetuesve - Tedlisi i dijetarëve - Tedlisi TESVIJE. 30
  • 31. Pyetja 78: Përkufizo secilin lloj të TEDLISIT dhe ilustro me Shembuj! Përgjigjja: 1. TEDLISI I TRANSMETUESËVE ‫تدليس‬ ‫السناد‬ është hadithi kur thotë se këtë transmetim të hadithit e kam dëgjuar prej tij, por në fakt nuk e ka dëgjuar. Shembull: Hadithi, të cilin e transmeton Hakimi me senedin e tij deri te Ali bin Hashremi, i cili ka thënë: “Na ka thënë neve Ibn Inahi e ai nga Zehre. Kur kanë pyetur: A e keni dëgjuar nga Zehra? Është përgjigjur: JO! Bile as prej dikujt tjetër, i cili e ka dëgjuar nga Zehra, por më ka treguar Abdurr-Rrezzaku e ai nga Muameri e ai nga Zehra". Në këtë shembull është i eliminuar Ibni Ineti, i cili ka qenë në mes të dyve; në mes të Ineti dhe Zuhres. 2. TEDLIS SHUJUH ‫ تدليس الشيوخ‬Me transmetuar transmetuesi nga një Shejh hadithin prej të cilit e ka dëgjuar dhe e emëron, e cilëson dhe i jep një emër tjetër, të cilin nuk e njeh, pra thotë se e ka dëgjuar prej një shejhi (dijetari) me famë vetëm për t’iu pranuar më mirë, ndërsa nuk ia përmend emrin prej të cilit e ka dëgjuar. Shembull: Thënia "Ebi Bekri bin Muxhahidit ai ishte njëri prej dijetarëve të El-Ferait, ndërsa "Na ka treguar Abdullah bin Ebi Abdullah" ka pas për qëllim Eba Bekrin bin Ebi Davudë Es-Sexhistanin". 3. TEDLISË ET-TESVIJE ‫ تدليس التسوية‬është kur transmetuesi i hadithit e transmeton hadithin nga shejhu i tij, por e eliminon një transmetues të dobët në mes të dy hallkave zinxhirore të transmetuesve të besueshëm. Shembull: Hadithi, të cilin e transmeton Ibni Ebu Hatemi në Librin "Ilel" ku thotë: "Kam dëgjuar babën 31
  • 32. tim ..." dhe e përmend hadithin të cilin e ka transmetuar Is-hak bin Rahuvijete an Bekijeti, të cilin ma ka treguar Ebu Vehbi El-Esediju e ai nga Nafië e ai nga Ibn Umeri hadithin: "Mos e ngritni (lavdëroni) islamin e ndonjë njeriu deri sa ta kuptoni mirë besimin në mendjen e tij". Pastaj babai im ka thënë: "Ky hadithë ka një çështje, të cilën të rrallë janë ata, të cilët mund ta kuptojnë, e ajo është se "Këtë hadithë e ka transmetuar Abidullah bin Amri e ai nga Is-hak bin Ebi Fervete e ai nga Nafiu e ai nga Ibn Omeri e ai nga Pejgamberi s.a.v.s. Abidullahu është i besueshëm, Ibni Umeri dhe cilësia e tij, Ebu Vehb është më i fuqishëm. E ka cilësuar Bekijete, ndërsa ai është prej beni Esedit, me qëllim që hadithi të pranohet sa që edhe nëse e lenë Is-hak bin Ebi Ferveten nuk do të ishte udhëzuar. Pyetja 79: Çfarë dispozite ka hadithi MUDELIS ‫? المدلس‬ Përgjigjja: TEDLISI ISNAD ‫ تدليس السناد‬është mekruh , kështu e kanë konsideruar shumica e dijetarëve. - TEDLISI SHUJUH ‫ تدليس الشيوخ‬është mekruh më i lehtë se TEDLISI ISNAD, sepse MUDELISI nuk e ka eliminuar askënd, por është mekruh për shkak se nuk e tregon transmetuesin dhe dëshiron të tregojë ndonjë më të njohur. - TEDLISI TESVIJE ‫ تدليس التسوية‬është më e urrejtur se TEDLISI ISNAD. Pyetja 80: Cilat janë shkaqet që e shtyjnë deri te TEDLISI? Përgjigjja: Shkaqet, të cilat ndikojnë në TEDLISI SHUJUH ‫تدليس الشيوخ‬ janë katër: 1. Shejhi i dobët apo personaliteti i tij jo i besueshëm. 32
  • 33. 2. Jeta e gjatë sa që prej tij kanë dëgjuar shumë të tjerë pos tij. 3. Mosha shumë e re, sa që transmetuesi është më i vjetër se ai prej të cilit e ka marrë hadithin. 4. Transmetime të shumta vetëm prej njërit sa që nuk dëshiron me ia përmend emrin vetëm njërit. Qëllimet, të cilat janë te TEDLISI ISNAD janë pesë: 1. Dyshimi në hallkën zinxhirore sipërore. 2. Humbja e një pjese të hadithit prej shejhit, prej të cilit e kanë dëgjuar shumë transmetimin. 3. Shejhi i panjohur ose i pabesueshëm. 4. Jeta e gjatë sa që prej tij kanë dëgjuar shumë të tjerë pas tij. 5. Mosha shumë e re sa që transmetuesi është më i vjetër se ai prej të cilit e ka marrë hadithin. Pyetja 81: Si kuptohet TEDLISI ‫? التدليس‬ Përgjigjja: TEDLISI ‫ التدليس‬kuptohet me njërën prej dy çështjeve : - Kur Mudelisi vetë e pranon, pasi që të pyetet. - Kur ndonjë dijetarë prej ekspertëve të hadithit e zbulon dhe e tregon pasi që e studion dhe analizon. Pyetja 82: Përkufizo hadithin "MUAN-AN" ‫المعنعن‬ në etimologji dhe terminologji! Përgjigjja: Në etimologji MUAN-AN ‫ المعنعن‬do të thotë prej-prej. Në terminologji hadithi AN-AN është kur transmetuesi thotë "Filani prej Filanit". Pyetja 83: Shëno një shembull të hadithit MUAN-AN ‫المعنعن‬ . 33
  • 34. Përgjigjja: Hadithin, të cilin e transmeton Ibn Maxhe: "Na ka treguar Uthman bin Ebi Shejbete thena Muavijete bin Hisham thena Sufjan prej Usamete bin Zejdit, prej Uthman bin Urvete prej Urvete prej Ajshes se ka thënë i dërguari i Allahut s.a.v.s.: "Vërtetë Allahu dhe Melekët luten për rreshtat e djathtë". Pyetja 84: Përkufizo hadithin "MUEN-EN" ‫المؤنن‬ në etimologji dhe terminologji. Përgjigjja: MUEN-EN ‫ المؤنن‬në etimologji do të thotë "se ka thënë se" Në terminologji hadithi MUEN-EN është hadithi kur transmetuesi thotë: "Na ka tregu filani se ka thënë filani se". Pyetja 85: Përkufizo hadithin "MEVDUË" ‫ الموضوع‬në etimologji dhe terminologji! Përgjigjja: MEVDUË ‫ الموضوع‬në etimologji do të thotë "me vendosë diçka aty ku nuk e ka vendin", me fjalë tjera "për t’ia mveshur". - Në terminologji hadithi MEVDUË është rrena e sajuar për t'ia mveshur të dërguarit s.a.v.s. Pyetja 86: Çfarë dispozite ka transmetimi i hadithit MEVDUË ‫? الموضوع‬ Përgjigjja: Të gjithë dijetarët janë pajtuar se nuk lejohet për ta transmetuar hadithin MEVDUË ‫ , الموضوع‬nëse e di se është MEVDUË, por lejohet për ta tregu atë hadithë, duke e sqaruar se është MEVDUË - i mveshur, duke u bazuar në hadithin e MUSLIMIT: "Kush e tregon një hadithë timin, i cili në fakt nuk 34
  • 35. është i imi, por rrenë për mua, ai është njëri prej rrenacakëve". Pyetja 87: Si mund të kuptohet hadithi MEVDUË ‫? الموضوع‬ Përgjigjja: Kuptohet në shumë mënyra: 1. Pranimi dhe deklarimi. Shembull kur Nuh Ibn Ebi Merjem e ka pranuar dhe ka deklaruar se i ka sajuar disa rrena dhe ka thënë se janë të Muhamedit a.s. 2. Jo nëpërmjet deklarimit, por mosnjohjen e transmetuesit . p.sh. e transmeton një hadith prej një Shejhu (dijetari) e nuk e njeh atë. 3. Nëpërmjet faktorëve apo argumenteve të transmetuesit, si p.sh.: kur është transmetuesi RAFIDIJ, i cili ka transmetuar për vlerën dhe rëndësinë e EHLI BEJTIT (familjes së Muhamedit a.s.). 4. Nëpërmjet faktorëve apo argumenteve në vet tekstin e transmetuar p.sh. Hadithet të cilat janë në kundërshtim me Kur'anin ose me logjikën, pra të pakapshme. Pyetja 88: Cilat janë shkaqet e haditheve MEVDUË ‫? الموضوع‬ Përgjigjja: Shkaqet janë të shumta: 1. Me kërkuar afërsi te Allahu 2. Me fituar pasuri dhe përfitime 3. Me fituar reputacion (famë,autoritet) 4. Me përkrah një medhheb 5. Me injoruar islamin 6. Me iu afruar udhëheqësve apo me fituar simpatinë prej tyre. 35
  • 36. Pyetja 89: Përkufizo hadithin "METRUKË" ‫المتروك‬ në etimologji dhe terminologji! Përgjigjja: Në etimologji METRUKË ‫ المتروك‬do të thotë send i lënë pas dore se nuk ka vlerë as dobi. - Në terminologji hadithi METRUKË është hadithi në të cilin në hallkën zinxhirore të tij gjendet transmetuesi rrenacak. Pyetja 90: Sjell një shembull të hadithit METRUKË ‫المتروك‬ ? Përgjigjja: Hadithi i Amr bin Shemre el Xheafiju el Kufi el Shiiju, i cili transmeton nga Xhabiri e ai nga Ebi Tafili e ai nga Aliju dhe Amari, të cilët kanë thënë: "Pejgamberi s.a.v.s. e këndonte duanë e kunutit në namazin e sabahit, e thoshte tekbirin ditën e Arafatit për namazin e drekës, ndërsa nuk e falte (ndërpriste) namazin e ikindisë në fund të ditës së ditëve të Teshrikut". Dijetarët kanë thënë për Amër bin Shemre pasi që transmetohet prej tij, është "hadithë METRUKË". Pyetja 91: Përkufizo hadithin "MUNKIR" ‫ المنكر‬në etimologji dhe terminologji! Përgjigjja: MUNKIR ‫ المنكر‬në etimologji do të thotë i mohuar, i papranuar. - MUNKIR në terminologji ka disa përkufizime, por më të theksuar dhe më të njohura janë dy: 36
  • 37. 1. Hadithi, i cili në hallkën zinxhirore të tij ka një transmetues amoral, rrenacak, i njohur si harrestar ose si mëkatar. 2. Hadithi, të cilin e transmetojnë të dobëtit, jo të besueshmit. Pyetja 92: Shëno një shembull të hadithit MUNKIR ‫. المنكر‬ Përgjigjja: Shembull nga përkufizimi i parë: Hadithi, të cilin e transmeton Nesaiu nga transmetimi i Ebi Zekir Jahja bin Muhamed bin Kajs nga Hisham bin Urvete e ai nga babai i tij e ai nga Aishja (Merfuë): "Hani hurma se kur i biri i Ademit i ha ato e hidhëron shejtanin". Thotë Nesaiju: Ky hadith është MUNKIR ‫المنكر‬ (i papranuar) pse të tjerët, të cilët e kanë transmetuar nga Ebi Is-haku MEVKUF, janë të besueshëm dhe është "MEARUF". - Shembull nga definicioni i dytë: Hadithi, të cilin e transmeton Ebi Hatemi nga rruga e Habib bin Habib Ez-Zijat e ai nga Ebi Is-haku e ai nga Ajzar bin Harithi e ai nga Ibn Abasi se Pejgamberi a.s. ka thënë: "Kush falë namazin, jep zekatin, e kryen haxhin, agjëron ramazanin, e nderon musafirin hynë në xhenet". Ebu Hatemi thotë: Ky hadith është MUNKIR (i papranuar), sepse hadithi tjetër nga rruga tjetër e kanë transmetuar nga Ebi Is-haku MEARUF e i dihet mirëfilli dispozita për hadithin MEARUF. Pyetja 93: Cili është dallimi në mes të hadithit SHADH ‫ الشاذ‬dhe MUNKIR ‫? المنكر‬ 37
  • 38. Përgjigjja: MUNKIR ‫ المنكر‬është hadithi i dobët, i cili është në kundërshtim me hadithin e besueshëm. - SHADH ‫ الشاذ‬është hadithi i një shkalle më të ulët, i cili është në kundërshtim me hadithin e një shkalle më të lartë se vetë. Pyetja 94: Përkufizo hadithin "MEARUF" ‫المعروف‬ në etimologji dhe terminologji! Përgjigjja: Në etimologji MEARUF ‫ المعروف‬do të thotë i njohur. Në terminologji MEARUF është hadithi, të cilin e transmetojnë besnikët e jo të dobëtit, të cilët e kanë transmetuar nga rruga tjetër. Pyetja 95: Shëno një shembull të hadithit MEARUFË ‫. المعروف‬ Përgjigjja: Hadithi, të cilin e transmeton Ibn Ebi Hatem nga rruga e Habib bin Habibit e ai nga Ebi Is-haku e ai nga Izar bin Harithi e ai nga Ibni Abasi e ai nga Pejgamberi s.a.v.s., i cili ka thënë: "Kush e falë namazin, e jep zekatin, e kryen haxhin, agjëron ramazanin e nderon vizitorin hynë në xhenet". Ebu Hatemi thotë: Ky hadith është MUNKIR, sepse rruga tjetër, të cilën e transmetojnë prej Ebi Is-hakut MEVKUF janë të besueshëm, për atë themi se është hadithë MEARUF. Pyetja 96: Përkufizo hadithin "MUALEL" në etimologji dhe terminologji! ‫المعلل‬ 38
  • 39. Përgjigjja: MUALEL ‫ المعلل‬në etimologji do të thotë defekt sëmundje. Në terminologji MUALEL ‫ المعلل‬është hadithi, në të cilin është zbuluar një faktor apo defekt, i cili e bie në dyshim vërtetësinë e hadithit edhe pse nga ana e jashtme duket pa defekte. Pyetja 97: Çka është defekti ‫? العلة‬ Përgjigjja: Defekt ‫ العلة‬quhet faktori i fshehtë, i cili e vë në pikëpyetje vërtetësinë e hadithit. Pyetja 98: Si mund ta kuptojmë defektin ‫? العلة‬ Përgjigjja: Defektin ‫ العلة‬mund ta kuptojmë nëpërmjet të disa çështjeve: - Me qenë i vetmi transmetues. - Me qenë në kundërshtim me hadithet tjera. - Fakte tjera që e bëjnë hadithin edhe më të dyshimtë dhe më të papranuar. Pyetja 99: Ku mundet me qenë defekti ‫? العلة‬ Përgjigjja: - Defekti ‫ العلة‬mund të jetë në ISNAD. Kjo është shumica e rasteve. - Defekti mund të jetë në tekst (METN), i cili ndodhë më rrallë, siç është rasti me hadithin e këndimit të ajetit: "Bismil-lahirr-rrahmanirr-rrahimë" në namaz. Pyetja 100: Përkufizo hadithin "MUDEREXH" në etimologji dhe terminologji! ‫المدرج‬ 39
  • 40. Përgjigjja: Në etimologji MUDEREXH ‫ المدرج‬do të thotë me vendos diçka në diçka tjetër, pra me ia bashkëngjitë. Në terminologji MUDEREXH është hadith, të cilit i bashkëngjitet një ISNAD (hallkë zinxhirore e transmetuesve) ose për të shtuar diçka në METN (tekstin e hadithit), çka nuk është e tij. Pyetja 101: Si ndahet hadithi MUDEREXH ‫? المدرج‬ Përgjigjja: Hadithi MUDEREXH ‫ المدرج‬është dy llojesh: 1. MUDEREXH ISNAD ‫ مدرج السناد‬është hadithi, të cilit i është ndërruar ISNADI (hallka zinxhirore e transmetuesve). Shembull: Me renditur një SENED (hallkë zinxhirore e transmetuesve të vërtetë) e pastaj të thurët një tekst vetë, për t’ia treguar tjetrit, që tjetri kur ta dëgjojë senedin të mendojë se teksti (METNI) është po i atij senedi e pastaj ai të përcjellë atë hadithë. 2. MUDEREXHI I METNIT ‫( مدرج المتن‬tekstit) është hadithi, kur tekstit të tij i shtohet edhe një tekst tjetër, pa e shkëputur. Ky hadith ndahet në tri lloje: - Shtimi i teksti në fillim të hadithit - Shtimi i teksti në mes të hadithit - Shtimi i teksti në fund të hadithit. Pyetja 102: Çfarë dispozite ka hadithi MUDEREXH ‫المدرج‬ ? Përgjigjja: Shtimi në tekst të hadithit (IDRAXH) apo me ndryshimi i SENEDIN është haram. Haram është edhe te muhadithinët edhe te fukahatë edhe me IXHMAË. 40
  • 41. Pyetja 103: Përkufizo hadithin "MAKLUB" ‫المقلوب‬ në etimologji dhe terminologji! Përgjigjja: MAKLUB ‫ المقلوب‬në etimologji do të thotë me ndryshuar diçka. - Në terminologji MAKLUB ‫ المقلوب‬është ndryshimi i një fjale me një fjalë tjetër në SENEDIN e hadithit apo në METNIN e tij. Pa marrë parasysh në fillim apo në fund të tij. Pyetja 104: Si ndahet hadithi MAKLUB ‫? المقلوب‬ Përgjigjja: Hadithi MAKLUB ‫ المقلوب‬ndahet në dy lloje: 1. MAKLUB I SENEDIT ‫ المقلوب السند‬Është hadithi, të cilit i ndërrohet transmetuesi (hallka zinxhirore e transmetuesve). Kjo bëhet në dy mënyra: a) Me parakaluar një transmetues dhe me vonuar transmetuesin tjetër ose emrin e babës me vendosë në mesin e hallkës zinxhirore të transmetuesve. b) Që transmetuesi me heqë një transmetues dhe me vendosur një transmetues tjetër në SENED (hallkën zinxhirore të hadithit). Shembull i hadithit Meshhur i transmetuar nga Salimi ndërsa transmetuesi e ka heqë emrin e tij dhe e ka vendosur "Nafiun". 2. MAKLUBI I METNIT ‫( المقلوب المتن‬tekstit). Është hadithi, të cilit i ndërrohet teksti. Edhe kjo bëhet në dy mënyra: a) Që transmetuesi pjesën e tekstit (METNIT) të hadithit e thotë në fund të tekstit (METNIT), jo në fillim. 41
  • 42. Shembull hadithi i Ebu Hurejrës nga Muslimi, ku shtatë persona do t'i vendosë Allahu në hijen e Tij, në ditën ku nuk do të ketë hije pos hijes së Tij. E në të cilin thuhet: "Njeriun i cili jep sadaka (lëmoshë) dhe e fsheh sa që dora e djathtë nuk e di çka jep dora e majtë". Disa dijetarë e kanë ndërruar tekstin (METNIN), pse duhet me qenë kështu: " ... derisa nuk e di dora e majtë çka jep dora e djathë". b) Që transmetuesi e merr një tekst (METN) të hadithit dhe ia bashkëngjit një SENEDI tjetër (hallka të zinxhirit të transmetuesve) këtë e bën me qëllim të sprovimit, apo për ndonjë qëllim tjetër. Pyetja 105: Çfarë dispozite ka hadithi MAKLUB ‫? المقلوب‬ Përgjigjja: Hadithi MAKLUB ‫ المقلوب‬është prej llojeve të haditheve të dobëta dhe të papranueshëm për të gjithë dijetarët, kjo është e njohur. Pyetja 106: Përkufizo hadithin "MEZIDË ‫ المزيد‬të senedit të pakëputur" në etimologji dhe terminologji! Përgjigjja: - MEZIDË ‫ المزيد‬në etimologji do të thotë "e shtuar", e cila është e kundërta "e të shkurtuarit". - Hadithi MEZIDË në terminologji është hadithit të cilit i shtohet një transmetues SENEDIT, por pa e eliminuar ndonjë transmetues tjetër. Pyetja 107: Shëno një shembull të hadithit MEZIDË ‫. المزيد‬ Përgjigjja: Hadithin, të cilin e transmeton Mubareku. Na ka treguar Sufjani e ai prej Abdurrahman bin Jezidit, i cili ka thënë: Më ka treguar Besir bin Abidullah, i cili 42
  • 43. ka thënë: E kam dëgjuar Eba Idrisin, i cili ka thënë: E kam dëgjuar Viletin duke thënë: E kam dëgjuar Ebu Murthidin duke thënë: E kam dëgjuar të Dërguarin s.a.v.s. duke thënë: "Mos u ulni mbi varre, dhe mos u falni në ta". Në këtë hadith janë shtuar dy transmetues: Transmetuesi i parë i shtuar është Sufjani, ndërsa transmetuesi i dytë është Eba Idrisi. Shtuarja e dy transmetuesve në dy vende e sjell hadithin në dyshim. Pyetja 108: Përkufizo hadithin "MUDTARIB" ‫المضطرب‬ në etimologji dhe terminologji! Përgjigjja: MUDTARIB ‫ المضطرب‬në etimologji do të thotë "ngatërresë në renditje dhe tollovi". - Hadithi MUDTARIB ‫ المضطرب‬në terminologji është hadithi, i cili transmetohet në forma të ndryshme, të ngatërruara, por të cilat janë të një shkalle. Pyetja 109: Si ndahet hadithi MUDTARIB ‫? المضطرب‬ Përgjigjja: Hadithi MUDTARIB ‫ المضطرب‬ndahet në dy lloje: 1. MUDTARIB I SENEDIT ‫مضطرب السند‬ Shembull: Hadithi i Ebu Bekri Sidikit kur i ka thënë të dërguarit të Allahut s.a.v.s.: "Po e shoh se ke filluar për t’u plakur. Muhamedi a.s. thotë: Më ka plakë populli i Hudit dhe popujt që ngjajnë me te". 2. MUDTARIB I METNIT ‫مضطرب المتن‬ Shembull: Hadithi, të cilin e transmeton Tirmidhiu nga Sheriku e ai nga Ebi Hamzete e ai nga Sheabiju e ai nga Fatimete bint Kajsi r.a., e cila ka thënë: "Është ç 43
  • 44. pyetur i dërguari i Allahut s.a.v.s. për zekatin dhe është përgjigjur: Përpos zekatit ka edhe obligime tjera për pasurinë". Ndërsa i Ibni Maxhe e transmeton kështu: "Nuk ka obligime tjera për pasurinë, përpos zekatit". Thotë Irakiu: Në këtë ngatërresë të tekstit nuk ka sqarime. Pyetja 110: Përkufizo hadithin "MUS-HAF" ‫المصحف‬ në etimologji dhe terminologji! Përgjigjja: MUS-HAF ‫ المصحف‬në etimologji do të thotë gabim shtypi, apo gabim në të shkruar. Hadith Mus-haf në terminologji është hadithit, të cilit i është ndryshuar teksti në citat apo në të kuptuar në krahasim me hadithet të cilat janë të besueshme. Pyetja 111: Si ndahet hadithi MUS-HAF ‫? المصحف‬ Përgjigjja: Hadithi MUS-HAF ‫ المصحف‬është dy llojesh: 1. TES-HIFI NË ISNAD (Gabim shkrimi në hallkën zinxhirore të hadithit). Shembull: Hadithi i Shuëbes nga "El Avam bin Meraxhim", ndërsa e ka gabuar në të shkruarit e emrit Ibn Muajeni, kur e ka regjistruar me "El Avam bin Mezahim". 2. TES-HIFI NË METN (tekst të hadithit). Shembull: Hadithi e Zejd bin Thabitit se pejgamberi s.a.v.s. është izoluar (ihtexhere) në xhami, e ka gabuar Ibn Lehijate. "Ka dhënë, ka nxjerrë gjak në xhami (ihtexheme)". Pyetja 112: Përkufizo hadithin "SHADH " ‫ الشاذ‬në etimologji dhe terminologji! Përgjigjja: SHADH ‫ الشاذ‬në etimologji do të thotë i vetmuar, i izoluar. 44
  • 45. SHADH në terminologji është hadithi, të cilin e transmeton një transmetues, por që është në kundërshtim me hadithet të cilat janë më të besueshëm. Pyetja 113: Ku ndodhë "SHUDHUDHI" ‫ الشذوذ‬ilustro me shembuj? Përgjigjja: SHUDHUDHI ‫ الشذوذ‬ndodh në SENED, ashtu siç ndodh në METN. - Shembull në SENED: Hadithi, të cilin e transmeton Tirmidhiju nëpërmjet rrugës së Ibni Ijnetë e ai nga Amër bin Dinari e ai nga Usxhete e ai nga Ibni Abasi se në kohën e të dërguarit të Allahut s.a.v.s. ka vdekur një njeri dhe nuk ka lënë asnjë pasardhës përpos një robi, të cilin e kishte liruar. E ka përcjell këtë rrugë Ibn Ijneti nga Vasleti Ibn Xhurejxhi etj. ndërsa e ka kundërshtuar Hamad bin Zejdi, i cili e ka transmetuar nga Amër bin Dinari nga Usxhete, ndërsa Ibn Abasi nuk e ka përmendur fare. Për këtë arsye thotë Ebu Hatemi: Hadithi i Ibni Ijnetit është hadith "MAHFUDH". - Shembull SHUDHUDH në METN: Hadithi, të cilin e transmeton Ebu Davudi dhe Tirmidhiu me tekstin e tij dhe të tjerëve. Pra, hadithi nga Abdul Vahid bin Zijadi e ai nga Eamesh e ai nga Ebi Salihu e ai nga Ebi Hurejrete (MERFUË): "Cili prej ... i falë dy rekatet e sabahut, le të mbështet në të djathtë". Bejhekiu thotë: Këtë hadithë e ka kundërshtuar Bejhekiu dhe shumë të tjerë. Njerëzit veç kanë transmetuar edhe mënyrën praktike të faljes të Muhamedit s.a.v.s. 45
  • 46. Pyetja 114: Çfarë dispozite ka hadithi SHADH ‫? الشاذ‬ Përgjigjja: Hadithi SHADH ‫ الشاذ‬është prej haditheve të papranuara. Pyetja 115: Përkufizo hadithin "MAHFUDH" ‫المحفوظ‬ në etimologji dhe terminologji! Përgjigjja: MAHFUDH ‫ المحفوظ‬është hadith më i besueshëm, i cili është në kundërshtim me hadith të besueshëm. Pyetja 116: Shëno një shembull të hadithit MAHFUDH ‫. المحفوظ‬ Përgjigjja: Shembull dy rastet, të cilat i përmendëm te hadithi SHADH ‫. المحفوظ‬ Pyetja 117: Çfarë dispozite ka hadithi MAHFUDH ‫? المحفوظ‬ Përgjigjja: Hadithi MAHFUDH është prej haditheve papranuara. të Pyetja 118: Përkufizo XHEHALE "Panjohurinë e transmetuesit" ‫ الجهالة بالراوى‬në etimologji dhe terminologji! Përgjigjja: XHEHALE në transmetues ‫الجهالة‬ ‫بالراوى‬ në etimologji është mosnjohje. - Në terminologji është mosnjohja e vet transmetuesit, ose njohja e emrit të tij, por mosnjohja e gjendjes së tij. Pyetja 119: Sa lloje është MEXHHULI ‫? المجهول‬ 46
  • 47. Përgjigjja: Mund të thuhet se MEXHHULI është tri llojesh: 1. MEXHHUL AJNI ‫( مجهول العين‬mosnjohja e emrit të transmetuesit). Pra i përmendet emri, mirëpo emri i tij është vetëm në një hallkë zinxhirore. Pyetja 120: Çfarë dispozite ka transmetimi i transmetuesit të panjohur (MEXHHUL AJNI) ‫? مجهول العين‬ Përgjigjja: Transmetimi i transmetuesit të panjohur (MEXHHUL AJN) është i papranuar, përpos në rastet kur kuptohet dhe zbulohet identiteti i tij se është i besueshëm. 2. MEXHHULUL HAL ‫ مجهول الحال‬Mosnjohja e gjendjes së tij (ndryshe quhet i fshehur). Është hadithi i transmetuesit, prej të cilit janë transmetuar dy e më shumë hadithe, mirëpo nuk ka dëshmi për besueshmërinë e tij. Pyetja 121: Çfarë dispozite ka hadithi i transmetuesit të panjohur për gjendjen e tij (MEXHHUL HAL) ‫مجهول‬ ‫? الحال‬ Përgjigjja: Pjesa dërmuese e dijetarëve kanë mendim se hadithi i tillë është i papranuar. 3. MUBHEM ‫ المبهم‬është hadithi ku nuk është i sqaruar saktësisht emri i transmetuesit, pra është i dyshimtë. Pyetja 122: Çfarë dispozite ka hadithi i transmetuesit të dyshimtë (MUBHEM) ‫? المبهم‬ Përgjigjja: Është i papranueshëm deri sa të zbulohet saktësisht dhe të hiqet dyshimi prej transmetuesi nëpërmjet të një rruge tjetër, ku tregohet saktësisht për gjendjen e tij. 47
  • 48. Pyetja 123: Përkufizo hadithin "IËTIBARIN" ‫العتبار‬ në etimologji dhe terminologji! Përgjigjja: IËTIBAR ‫ العتبار‬në etimologji do të thotë të kesh parasysh për t’i shqyrtuar çështjet për të vërtetuar hadithin me një hadith tjetër të njëjtë. - Në terminologji IËTIBAR është me përcjell shumë rrugë të hadithit nëse i njëjti hadithë është me një transmetues të vetëm, me qëllim që të bëhet në mes të hadithit me një transmetues të vetëm një krahasim me rrugët e tjera të transmetuesve. Pyetja 124: Përkufizo "TABIIN" ‫ التابع‬në etimologji dhe terminologji! Përgjigjja: TABIE ‫ التابع‬në etimologji do të thotë pajtueshmëri, përputhshmëri. - TABIE ‫ التابع‬në terminologji do të thotë hadithi, të cilit iu kanë bashkangjitur transmetimit të vetëm transmetime të tjera, të cilat përputhen në tekst dhe kuptim, ose vetëm në kuptim të ardhura prej një Sehabiu. Pyetja 125: Përkufizo hadithin " MUTEBEAN " ‫المتابعة‬ në etimologji dhe terminologji! Përgjigjja: MUTEBEAN ‫ المتابعة‬në etimologji do të thotë pajtueshmëri, përputhshmëri. - MUTEBEAN ‫ المتابعة‬në terminologji është shoqërimi i një hadithi hadithit tjetër. Pyetja 126: Si ndahet MUTABEATE ‫? المتابعة‬ 48
  • 49. Përgjigjja: MUTABEATE (Pajtueshmëria e plotë) ‫متابعة‬ ‫تامة‬ - është shoqërimi i hadithit prej fillimit të hallkës zinxhirore të hadithit (SENEDIT). - MUTABEATE (Pajtueshmëria jo e plotë) ‫متابعة‬ ‫ - قاصرة‬është shoqërimi i hadithit në transmetimin, por jo prej fillimit të hallkës zinxhirore të hadithit (SENEDIT), por në vazhdim të rrugës së tij. Pyetja 127: Përkufizo "SHAHID" ‫( الشاهد‬Faktik, dëshmues) në etimologji dhe terminologji! Përgjigjja: SHAHID ‫ الشاهد‬në etimologji do të thotë, që hadithit të vetmuar t’i paraqiten fakte dhe dëshmi, të cilën e përforcojnë në vërtetësi ashtu siç e përforcon dëshmitari pafajësinë e të akuzuarit. - SHAHID në terminologji është hadithi, të cilit i shoqërohen hadithe me transmetues tjerë, të cilët përputhen tekstualisht dhe kuptim ose vetëm në kuptim, ky ndryshim në SENED (hallkën zinxhirore të hadithit) është Sehabij tjetër. * * * * * * * 49
  • 50. LIBRAT E AUTORIT 1. Besimi në Zotin 2. Melaqet e Zotit 3. Besimi në Librat e Zotit 4. Pejgamberët e Zotit 5. Besimi në Ditën e Kijametit 6. Besimi në Kaderin e Zotit 7. Tregime nga jeta e Muhamedit a.s. 8. Fikhu i Namazit 9. Fikhu i Zekatit 10. Fikhu i Agjërimit 11. Fikhu i Haxhit 12. Emërtoni fëmijët tuaj me emra të bukur 13. Dëshmorët e 9 Prillit në Rakoc dhe Lagje të Re 14. Shkruaj, lexo dhe mëso shkronjat e Kur'anit 15. Nata e Dhëndërisë 16. Fadil Çaka – Komandant Sharri 50
  • 51. PËRKTHIMET NGA GJUHA ARABE 1. Këshilltari Fisnik për djem dhe vajza (nga autori Muhamed Sajim) 2. Islami dhe Politika (nga autori Jusuf Kardavi) 3. Mrekullitë Numerike në Kur'anin Fisnik (nga autori Abdurrezak Nufel) 4. Për Kushtetutën Islame (nga autori Dr. Muhamed Sejid Ahmed El Musejer) 51