11 numer magazynu Zebra kierowanego do osób chorych na cukrzycę leczonych za pomocą pompy insulinowej. Więcej numerów Zebry znajdziecie na stronie http://www.pompy-medtronic.pl/dla-was/zebra-klub.html

1. NR. 11
Gazetka w paski dla użytkowników pomp insulinowych MiniMed
Niech żyją wakacje!!! Eugeniusz Śnieżko. Zobaczycie że z cukrzycą
można naprawdę wiele!
Chcemy także opowiedzieć koniecznie
W tym numerze
ZEBRA poleca:
Nareszcie nadszedł tak bardzo oczekiwany przez nas czas! o urządzeniu, które może Wam bardzo pomóc
Wakacje! Chyba szczególnie dzieci wycze- Mamy gorącą nadzieję, że pomoże Wam podjąć w leczeniu słodkiej choroby. Opowiemy o no- Str. 2
kiwały tego wolnego okresu. Rok szkolny pełen decyzję by właśnie pojechać na taki obóz i świet- wym programie CARE LINK, który może stać Jak żyć aktywnie -
wypracowań, zadań matematycznych i trudnych nie się bawić wraz z rówieśnikami. W tym nu- się Waszym nowym pomocnikiem do analizy - czyli wysiłek fizyczny
sprawdzianów był przepełniony myślami o waka- merze poruszamy także temat DOJRZEWANIA. danych z pompy insulinowej lub Guardiana ® i pompa insulinowa
cjach, czyli o czasie pełnym wyjazdów, zabaw spor- To niezwykle trudny okres u osoby z cukrzycą. Zapraszamy do lektury!
towych i odpoczynku. To właśnie podczas nadcho- Zespół terapeutyczny z Rzeszowskiego Szpita-
dzących letnich dni będziemy pływać, chodzić po la przy ulicy Lwowskiej udzieli nam kilku waż- Str. 5
lesie w poszukiwaniu jagód, jeździć na rowerze, po nych informacji na ten właśnie temat i opowie Chrońmy pompę bo warto!
prostu cieszyć się słońcem i wolnym czasem. o doświadczeniach pacjentów.
O tym, że pomimo słodkiej choroby można wiele Str. 7
Wakacje to czas zabawy, czas różniący się i o swojej EKSTREMALNEJ PASJI opowie
CareLinkTM -
od codziennego dnia szkolnego. Dlatego należy
pamiętać że jest to czas szczególny i pompony
- Twój nowy pomocnik!
i pomponki muszą pamiętać o pomiarach cukru
i ustalaniu odpowiednich dawek bolusowych. Str. 11
Mamy nadzieję, że niniejsze wydanie Zebry umili Jedziemy na obóz -
wolny wakacyjny czas, a także udzieli wielu warto- - pomysł za 100 punktów!
ściowych wskazówek.
Wszyscy wiemy, że okresowi wakacji towarzyszy
WYSIŁEK FIZYCZNY. To właśnie o nim możecie po- Str. 13
czytać na stronie 2. Dowiecie się czym jest i jak po- Dojrzewanie - trudny czas
stępować podczas aktywności fizycznej. To szcze- dla dwóch stron.
gólnie ważny problem nadchodzących gorących
dni odpoczynku.
Pani doktor Małgorzata Kosińska ze szpi-
tala Wojewódzkiego w Zielonej Górze przybliży
Wam tematykę OBOZÓW MŁODZIEŻOWYCH.

2. 2
Jak żyć aktywnie- uwzględnieniem takich czynników jak:
- wiek pacjenta
- czas trwania cukrzycy
- czyli wysiłek fizyczny i pompa insulinowa - stopień wyrównania metabolicznego
cukrzycy
- dawka insuliny
Powszechnie wiadomo, że aktywność ruchowa służy zdrowiu. Jest tak rów- - tryb życia i ogólnie pojęta kondycja fizyczna
nież w przypadku osób chorujących na cukrzycę, dla których wysiłek fizyczny (przygotowanie do uprawiania wf)
(wf) jest integralną częścią procesu leczenia. Dzięki regularnie podejmowanej - rodzaj, czas trwania i intensywność
uprawianej aktywności
aktywności fizycznej może zmniejszyć się zapotrzebowanie na insulinę (gdyż
Inaczej na aktywność ruchową, będą reago-
organizm lepiej reaguje na ten lek), można uzyskać lepsze poziomy glikemii, wać małe dzieci lub pacjenci z krótkim sta-
a także zredukować masę ciała. Wydawać by się mogło, że przy aktual- żem choroby, inaczej nastolatki (gdzie cho-
nych metodach leczenia, uprawianie wf nie powinno stwarzać osobom roba może trwać już kilka lat), inaczej chorzy
z cukrzycą żadnych problemów, wystarczy mieć tyko czas i dobre chęci. O tym uprawiający sport regularnie, a jeszcze ina-
jak „ruszać się z głową z pompą insulinową” przeczytacie w niniejszym artykule. czej młodzi dorośli, którzy ze względu na
tempo życia i fakt posiadania samochodu ru-
A jednak zdarza się, że wielu pacjentów w literaturze dostępnej dla pacjentów na ten szają się coraz mniej. Dlatego też każdy chory bić, by ruch przynosił Wam i Waszym rodzi-
korzysta ze zwolnienia lekarskiego z zajęć WF temat znajdują się informacje, które zwykle z cukrzycą powinien metodą „prób i błędów” nom radość i satysfakcję, a jednocześnie był
w szkole, bądź niechętnie podejmuje aktyw- nie zaspakajają potrzeb osób leczonych pom- spróbować określić wpływ danego rodzaju bezpieczny? Poniżej przedstawiamy klika roz-
ność fizyczną we własnym zakresie. Z czego pami insulinowymi. Użytkownicy pomp insu- aktywności na swój organizm. Kierując się wiązań, które możecie wykorzystać. Pamiętaj-
to wynika? Osoby z cukrzycą typu 1 leczone linowych często zadają następujące pytania: tak zgromadzonymi informacjami (zapisany- cie, że warto je omówić ze swoim lekarzem
są insuliną. W trakcie ruchu dochodzi do gwał- Jak bezpiecznie uprawiać wysiłek fizyczny?, mi w zeszycie samokontroli) możliwe będzie prowadzącym.Niezależnie od stosowanej
townych zmian w zapotrzebowaniu organi- Jaki rodzaj sportów jest najbardziej zalecany? ustalenie, razem z lekarzem prowadzącym metody leczenia, rozpoczynając aktywność
zmu na ten lek, co może zwiększać ryzyko hi- Czy można z pompą bezpiecznie chodzić po (zespołem edukacyjnym), indywidualnego ruchową powinniście pamiętać o koronnych
poglikemii (niski cukier). Hipoglikemia może górach, pływać, nurkować, jeździć na rolkach postępowania przed, w trakcie i po zakoń- zasadach, których zawsze należy przestrze-
wystąpić w trakcie wysiłku fizycznego, tuż po czy rowerze? czeniu określonej aktywności fizycznej. Ma- gać:
nim lub nawet kilka godzin po jego zakończe- Jeżeli chodzi o rodzaj uprawianych spor- jąc na uwadze nadchodzące wakacje – okres, 1. oznaczyć poziom cukru we krwi przed oraz
niu. W związku z aktywnością ruchową mogą tów to można krótko odpowiedzieć: lecze- który sprzyja uprawianiu różnych sportów po zakończeniu wysiłku fizycznego,
się zdarzyć także incydenty hiperglikemii nie za pomocą pompy insulinowej nie jest – szczególnie wodnych, pragniemy zachęcić 2. posiadać przy sobie słodki napój lub inne
(wysoki cukier) - zwłaszcza u osób leczonych przeciwwskazaniem do uprawiania żadnego Was do podejmowania aktywności fizycznej węglowodany proste,
pompami insulinowymi. Wielu pacjentów rodzaju sportu. Nie ma natomiast jednej, i przedstawiamy rady, które pomogą Wam 3. w otoczeniu powinna być osoba umiejąca
w obawie przed ewentualnymi problemami dopasowanej do potrzeb wszystkich pa- rozpocząć „przygodę z wysiłkiem fizycznym zauważyć objawy hipoglikemii i potrafiąca
związanymi z ruchem woli zrezygnować z cjentów recepty, jak zmodyfikować lecze- na pompie”. udzielić odpowiedniej pomocy.
takiej aktywności - bo tak jest najprościej !!!! nie pompą w trakcie wf. Jest to związane Dla wielu z Was będą to pierwsze waka- Musicie także pamiętać, że inne zasady
Być może wielu z Was uprawia sport, ale nie z tym, że każdy z Was inaczej reaguje na cje z cukrzycą i pompą, rozumiemy Wasze obowiązują przy krótkotrwałym i inten-
radzi sobie z wahaniami glikemii jakie wtedy uprawiany sport. Dlatego też, zalecenia zwią- obawy i mamy nadzieje, że ugruntowaną sywnym wf (tab.1), a inne przy aktywności
się pojawiają. Być może nie zawsze jest czas, zane z uprawianiem wf powinny być dobie- wiedzą z zakresu wysiłku fizycznego pozwoli o dłuższym czasie trwania.
aby omówić to z zespołem terapeutycznym, a rane bardzo indywidualnie, ze szczególnym Wam dobrze wykorzystać ten czas. Jak to zro-

3. 3
Krótkotrwały wysiłek fizyczny
Tabela 1. Propozycje postępowania w przy- ciem długotrwałego wysiłku to 120 do 200 stające z funkcji kalkulator bolusa, przed wy-
Krótkotrwały i intensywny wysiłek zyczny padku krótkotrwałego i intensywnego wy- mg%. W sytuacji, gdy zbadany przez Ciebie siłkiem mogą ocenić ilość aktywnej insuliny.
(1-2 godziny) siłku, u chorych z cukrzycą typu 1, leczonych
(na przykład zajęcia WF cukier mieści się w tych granicach, możesz Informacja ta ułatwi podjęcie właściwych
w szkole, pływalnia, rower, rolki) osobistą pompą insulinową. rozpocząć aktywność fizyczną korzystając decyzji, co zmniejszy ryzyko wystąpienia hi-
Zbadaj stężenie cukru przed wysiłkiem zycznym
z jednego z powyżej zaproponowanych sche- poglikemii.
Długotrwały wysiłek fizyczny matów. - należy unikać podawania insuliny poprzez
Glikemia mniejsza niż 120 mg% Długotrwały wysiłek fizyczny to na przykład: - jeżeli glikemia jest niższa niż 120 mg% na- wkłucie założone w kończynie, która będzie
1. spożyj węglowodany proste (1-2 WW), całodzienna wycieczka w góry, wielogodzin- leży zatrzymać pompę na około 2 godziny, obciążona wysiłkiem, gdyż zwiększa on szyb-
2. odłącz pompę i podejmij wysiłek zyczny na jazda na nartach, rowerze lub na rolkach. spożyć 1-2 WW proste i rozpocząć ruch. Po kość wchłaniania insuliny z miejsca podania.
Glikemia pomiędzy 120-200 mg% W takich sytuacjach proponujemy do wyboru okresie 2 godzin aktywności konieczne jest - nie wolno zapomnieć o zbadaniu poziomu
trzy rozwiązania: skontrolowanie glikemii, i jeżeli mieści się ona cukru po zakończeniu aktywności ruchowej!
1. Odłącz pompę
1. Zredukowanie aktualnie stosowanego w zalecanym przedziale 120-200 mg%, moż- (najlepiej 10-15 minut po jego zakończeniu).
i podejmij wysiłek zyczny
przepływu podstawowego (przy użyciu funk- na kontynuować uprawiany sport, korzysta- - jeżeli długotrwały wysiłek zakończono w go-
Glikemia większa niż 200 mg% cji czasowej zmiany bazy) o 30-50%, a w nie- jąc z jednego z zaproponowanych powyżej dzinach wieczornych lub późno popołudnio-
Zastanów się, których sytuacjach nawet o 70 % (wielkość schematów. Jeżeli wartość glikemii jest dalej wych, u niektórych pacjentów (szczególnie
dlaczego masz taki wysoki cukier? redukcji uzgodnij ze swoim lekarzem prowa- niska (mniej niż 120 mg%), można rozważyć małych dzieci), należy rozważyć utrzymanie
dzącym); zatrzymanie pompy na kolejne 2 godziny
1. Jeżeli 60-90 min temu zjadłeś posiłek Przełączenie pompy na tzw. bazę aktywną (łączny czas odłączenia się od pompy pod-
i dałeś bolus, prawdopodobnie możesz (pattern A). Wielkość przepływów godzino- czas długotrwałej aktywności nie powinien
odłączyć się od pompy i podjąć wysiłek wych w tej bazie omów wcześniej ze swoim jednak przekraczać 4 godzin).
zyczny lekarzem prowadzącym; - jeżeli stężenie glukozy przed wysiłkiem jest
3. Okresowe odłączanie się od pompy - na większe niż 200 mg%, należy podać bolus
2. Jeżeli od ostatniego bolusa upłynęło czas nie dłuższy niż 2 - 3 godziny. Po upły- korekcyjny (upewnić się, czy wkłucie działa!)
więcej niż 120 min, podaj bolus korekcyj- wie tego czasu należy podpiąć się do pompy i rozpocząć aktywność, korzystając z jedne-
ny, odłącz pompę i podejmij wysiłek i podać bolus. Jego wielkość powinna stano- go z powyższych schematów. Wskazane jest
zyczny lub utrzymaj pracująca pompę wić około 50% ilości insuliny, jaką podałaby skontrolowanie glikemii po 2 godzinach.
Po zakończeniu
z aktualnym przepływem podstawowym pompa ustawiona na bazę zredukowaną, - jeżeli glikemia jest bardzo wysoka (powy- aktywności
(bazą) i podejmij aktywność. w okresie, kiedy była ona odłączona. żej 250-300 mg%) poza podaniem bolusa
Przykład: jeżeli baza normalna wynosi korekcyjnego, rozważyć można utrzymanie fizycznej zbadaj
UWAGA! w godzinach od 10:00 do 13:00 - 1,0 j/godz., normalnego wlewu podstawowego (bez
Jeżeli stężenie cukru jest większe od to przepływ zredukowany o 30% wynosi jego redukcji) przez pierwsze 1-2 godziny. stężenie cukru!
250-300 mg% koniecznie zbadaj mocz w tych godzinach 0,7 j/godz. W okresie trzech W takiej sytuacji pamiętać należy o częstej
na obecność cukru i ketonów. Jeżeli godzin pompa podałaby 2,1 j insuliny. Jeżeli kontroli glikemii. Przy wysokich wyjściowych
i podłącz się do
obecne są ketony, wypij dużo niesłodzo-
nych płynów, podaj bolus korekcyjny
pompa była w tych godzinach odłączona, to wartościach glikemii nie wolno zapomnieć pompy.
po podpięciu się do niej, należy podać bolus o zbadaniu moczu na obecność ketonów.
i raczej nie podejmuj wysiłku zycznego. normalny około 1,0 j. Jeżeli są one obecne aktywność fizyczna jest
Zbadaj stężenie cukru Przy długotrwałym wysiłku fizycznym należy przeciwwskazana, gdyż grozi to rozwojem
po zakończeniu aktywności zycznej! pamiętać że: kwasicy cukrzycowej.
i podłącz się do pompy - optymalna wartość glikemii przed rozpoczę- - osoby stosujące pompy Paradigm i korzy-

4. 4
zredukowanej bazy w godzinach nocnych Użytkownicy osobistych pomp insulinowych wystąpić po kilku godzinach od odpięcia Najczęściej popełniane błędy podczas wy-
lub spożycie dodatkowo 1-2 wymienników stanowią grupę zwiększonego ryzyka wystą- pompy na czas wykonywania wf, mimo że siłku fizycznego
z węglowodanów złożonych przed snem (bez pienia hiperglikemii w związku z wykona- glikemia wyjściowa – przed rozpoczęciem - odłączenie pompy na zbyt długi okres czasu
bolusa posiłkowego), aby zapobiegać póź- niem wysiłku fizycznego, szczególnie gdy na wysiłku - była w normie, a pacjent w między- - podjęcie aktywności fizycznej przy glikemii
nej hipoglikemii w nocy. Wskazane jest także czas trwania ruchu odpinają się od pompy czasie nic nie podjadał. Jak wytłumaczyć to powyżej 250-300 mg%
skontrolowanie glikemii w nocy. na okres dłuższy niż 2 - 4 godziny. Wynika zjawisko? Otóż głównym magazynem glu- - brak redukcji wielkości przepływu
- przypominamy także, że podczas aktywno- to z faktu, że jedynym stosowanym u nich kozy w organizmie każdego człowieka jest bazalnego
ści fizycznej, w celu zapobiegania odwodnie- preparatem insuliny jest szybko działający wątroba. Za sprawą pewnych hormonów - zastosowanie bolusa przedłużonego
niu organizmu, należy wypijać odpowiednio analog (Humalog lub NovoRapid). Chorzy ci działających podczas wf, z wątroby uwal- podczas wysiłku fizycznego
duże ilości napojów, najlepiej niegazowanej nie posiadają żadnych „magazynów” insuli- niana jest glukoza, która ma służyć mię- - spożycie zbyt dużej ilości węglowodanów
wody, szczególnie w warunkach wysokiej ny w tkance podskórnej, jak to ma miejsce śniom jako źródło energii do pracy. Jeżeli przed lub w trakcie rozpoczęciem wf
temperatury otoczenia. Natomiast spożycie u osób otrzymujących penami insulinę w tkankach skończy się zapas insuliny (gdy (w obawie przed hipoglikemią)
alkoholu, czasowo związane z aktywnością ludzką o przedłużonym czasie działania (Hu- pompa odłączona jest na okres dłuższy niż - spożycie posiłku przed wf,
ruchową, zwiększa ryzyko wystąpienia hipo- mulin N, Insulatard HM, Gensulin N). Wysoka 3-4 godziny), glukoza uwalniana z wątroby bez podania bolusa
glikemii. wartość glikemii przed rozpoczęciem wy- będzie powodować wzrost stężenia cukru
UWAGA! Jeżeli kiedykolwiek w trakcie wy- siłku wynika zwykle z niedoboru lub braku we krwi. Dlatego też, podczas wykonywania dr n. med. Aleksandra Górska
konywania wysiłku poczujesz się źle, zawsze insuliny. długotrwałego wysiłku, należy albo pozo- Klinika Endokrynologii Dzieci i Młodzieży
skontroluj poziom cukru!!! Złe samopoczucie W takiej sytuacji odpięcie pompy stawić pompę pracującą na zredukowanym USD, Kraków
może być spowodowane spadkiem lub wzro- i aktywność fizyczna może doprowadzić przepływie podstawowym, albo okresowo mgr piel Teresa Benbenek-Klupa
stem glikemii lub wynikać z braku kondycji. do dalszego wzrostu stężenia glukozy, podłączać się do pompy (patrz - schematy Medtronic
a w sytuacjach skrajnych nawet do kwasi- przedstawione powyżej).
Wysiłek fizyczny a hiperglikemia cy cukrzycowej. Hiperglikemia może także
Wykonanie wf kojarzy się nam przede Wysiłek fizyczny a późne powikłania
wszystkim z ryzykiem wystąpienia niedocu- cukrzycy
krzenia. Pamiętać jednak należy, że stężenie W badaniach naukowych wykazano, że re-
glukozy pod wpływem aktywności fizycznej gularnie wykonywany wf zmniejsza śmiertel- Piśmiennictwo
może się obniżyć (tak jest najczęściej), ale ność z powodu choroby niedokrwiennej ser- 1. ISPAD consensus guidelines for the mana-
w niektórych sytuacjach nie ulega ono zmia- ca, poprawia jakość życia, a także zmniejsza gement of type 1 diabetes mellitus in chil-
nie, a nawet może wzrosnąć (szczególnie ryzyko rozwoju/progresji późnych powikłań dren and adolescents. Swift. P. G. F. ed.: ISPAD
u osób z przewlekle źle wyrównaną cukrzy- cukrzycy. Późne powikłania naczyniowe cu- Guidelines 2000. Zeist, The Netherlands, Med-
cą). Praca mięśni prowadzi do zwiększonego krzycy występują u dzieci i młodzieży rzadko. forum. 2000
zużycia glukozy i tym samym do obniżenia Jednak osoby, u których stwierdza się retino- 2. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowa-
stężenia cukru we krwi, ale tylko wtedy, gdy patię proliferacyjną, nefropatię czy neuropatię nia u chorych na cukrzycę 2007. Stanowisko
w organizmie znajduje się wystarczająca autonomiczną powinny indywidualnie ustalić Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego.
ilość insuliny. Insulina jest swoistym „klu- ze swoim lekarzem prowadzącym rodzaj, czas Diabetol. Prakt., 2007, Supl. A
czem”, który umożliwia „wejście glukozy” do trwania i stopień natężenia wysiłku, aby nie 3. G. Admon, Y. Einstein, M. Phillip. Exercise
komórki mięśniowej. Tylko w jej obecności narazić się na wystąpienie niebezpiecznych with and without insulin pomp among chil-
komórki naszego ciała mogą wykorzystać dla życia i zdrowia powikłań. dren and adolescents with type 1 diabetes
cząsteczki glukozy znajdujące się we krwi. mellitus. Pediatrics. 2005, 116: 348-355

5. 5
Chrońmy pompę
bo warto!
Jak zabezpieczyć pompę insulinową na czas wysiłku fizycznego?
Kontakt z wodą jest odsłonięta. Drobne ziarna pisaku, jeżeli
Pompy Paradigm i MiniMed posiadają symbol dostaną się do mechanizmu śruby spowodują
wodoszczelności IPX7. Oznacza to, że pompy jego zablokowanie. Najlepszym zabezpiecze-
odporne są na zachlapanie i krótkie zanurze- niem jest futerał Sport Guard, który pozwala
nie w wodzie np. podczas przypadkowego szczelnie zamknąć pompę. Jeżeli dojdzie do
upuszczenia pompy do wody, czy przemocze- kontaktu pompy z piaskiem należy wyczyścić
nia podczas deszczu. Podczas pływania lub śrubę pompy i komorę ładowania baterii za
uprawiania innych sportów wodnych pompę pomocą sprężonego powietrza lub specjalnie
należy zawsze odłączyć. Jeśli przypadkiem do tego celu przeznaczonego pędzelka.
doszło do zanurzenia pompy w wodzie, na-
leży ją szybko osuszyć, używając miękkiego Wysoka temperatura i działanie promieni
czystego ręcznika, a następnie sprawdzić czy słonecznych
działa prawidłowo wybierając polecenie „au- Wysoka temperatura nie ma większego wpły-
totest” (selftest). Warto sprawdzić czy woda wu na pracę samego urządzenia. Należy jed-
nie dostała się do komory ładowania baterii nak pamiętać, że w pompie znajduje się insu-
i zbiornika insuliny, jeżeli tak – należy te miej- lina, która jest preparatem białkowym i mimo
sca osuszyć miękką ściereczką. Nie należy tego, że jest konserwowana nie powinna być Ryzyko upadku Rady dla użytkowników pomp Paradigm
suszyć pompy źródłem gorącego powietrza poddawana bezpośredniemu działaniu pro- Uszkodzenie ekranu to najczęstsza usterka 722RT używających transmitera
np. suszarką lub pozostawiać do wyschnięcia mieni słonecznych. W związku z tym podczas mechaniczna pomp insulinowych. Zwykle Tegoroczne wakacje, to pierwsze wakacje
poprzez bezpośrednie działanie promieni sło- upalnych dni pompę należy nosić w futerale. dochodzi do tego podczas jazdy na rowerze, dla pacjentów stosujących pompę z transmi-
necznych! Starajmy się również chować dren zestawu rolkach czy podczas wycieczek górskich, gdy
infuzyjnego pod ubraniem. Pacjenci, któ- pompa nie była zabezpieczona w odpowied-
Zabezpieczenie przed piaskiem rzy mają małe zapotrzebowanie na insulinę ni futerał. Podczas uprawiania sportów o du-
Pompy MiniMed 508, 507C narażone są na jednorazowo powinni nabierać do zbiornika żym ryzyku upadku polecamy zabezpieczyć
uszkodzenie w przypadku kontaktu z pia- zapas insuliny wystarczający na 3 dni i przy pompę w futerał typu Sport Guard lub Cordu-
skiem, gdyż śruba w tych modelach pomp zmianie wkłucia zawsze uzupełniać zbiornik ra Sport Case.
świeżym zapasem insuliny.

6. 6
terem, co umożliwia odczyt stężenia cukru szych, kiedy przepływ w bazie wynosi 0,0j/h lub
w czasie rzeczywistym. Drodzy pacjenci pa- 0,05 j/h, a aktywność dziecka jest niejednorod-
miętajcie, że z transmiterem i elektrodą moż- na, nie należy przesadzać z ilością wymienni-
na pływać! Transmiter i elektrodę najlepiej jest ków węglowodanowych podanych na „zapas”
umieścić na pośladku, można wtedy wszystko w obawie przed hipoglikemią. Rodzice bardzo
zasłonić strojem kąpielowym. Warto transmi- często przekarmiają dziecko, czego efektem
ter i elektrodę zabezpieczyć plastrem. Idąc jest hiperglikemia w trakcie lub po zakończe-
się kąpać odpinany pompę. Aby urządzenie niu aktywności ruchowej. Jeśli wysiłek fizyczny
nie wzbudzało alarmu można wyłączyć opcję planowany jest z wyprzedzeniem jednym z roz-
sensora. Po podłączeniu się do pompy należy wiązań jest zredukowanie bazy o 50 % godzinę
włączyć opcję sensora i uruchomić funkcję przed planowaną aktywnością. Nie zaleca się
„ponowne podłączenie starego sensora”. jednak redukcji wielkości bolusa posiłkowego
do posiłku poprzedzającego ruch.
Mocowanie wkłuć
Wysoka temperatura i duża wilgotność oto-
czenia powodują zwiększoną potliwość skóry,
co niestety sprzyja zbyt szybkiemu odklejaniu
się plastrów mocujących wkłucie. Jedyne co
można zrobić w tej sytuacji, to bardzo dobrze
odtłuścić i osuszyć skórę przed instalacją wkłu-
cia. Do tego celu można wykorzystać np. pre-
parat Ecolab Skinsept Pur (podajemy nazwę
preparatu polecanego przez pacjentów, którzy
mieli problemy z przyczepnością plastrów).
Drodzy „Pompiarze” mamy nadzieję,
że zawarte w tym artykule informacje po
szczegółowym omówieniu z lekarzem pro-
wadzącym (zespołem cukrzycowym) po-
zwolą Wam aktywnie spędzić wolny waka-
cyjny czas, bez obaw o wystąpienie dużych
wahań glikemii. Powodzenia !!!
Rady dla rodziców
Drodzy Rodzice, pozwólcie swoim pociechom mgr piel Teresa Benbenek-Klupa
kąpać się oraz bawić w piasku. Dla dzieci mniej- Medtronic
szych to największa frajda. Pamiętajcie tylko,
aby odpowiednio pompę zabezpieczyć lub po
prostu ją odpiąć. W przypadku dzieci mniej-

7. 7
Medtronic CareLink™ -tkowników systemu Paradigm® REAL-Time,
ale także dla posiadaczy pomp insulinowych
Paradigm® 715 oraz nowego systemu moni-
W chwili obecnej program dostępny jest dla
pacjentów z Kanady, Wielkiej Brytanii i USA,
jednak już niebawem, a mianowicie od 22
– Twój nowy pomocnik! torowania stężenia glukozy Guardian® REAL-
Time i wielu rodzajów glukometrów dostęp-
czerwca, dostęp do CareLinka™ będą mieli
także pacjenci z Polski!!!
Prawidłowe leczenie cukrzycy z wykorzystaniem ciągłego wlewu insuliny wy- nych na rynku.
CareLink™ jest programem w języku
maga analizy wielu danych. CareLink™ to program oparty o sieć WWW, dzięki
Wszystkie dane zapisane w 90-cio angielskim. Pacjenci mają więc okazję wyko-
któremu pacjent ma możliwość wglądu w poziomy glikemii. Może także ocenić
dniowej pamięci pompy Paradigm, systemu rzystania swoich zdolności językowych. Dla-
efekt podanych bolusów insulinowych, czy też wpływ spożytych węglowoda- Guardian, czy glukometru można za pośred- tego też logowanie i korzystanie z systemu
nów na stężenie glukozy. CareLink™ to pomocnik, który ma za zadanie zwięk- nictwem CareLinka™ przesłać do komputera, nie sprawi problemów. Dodatkową korzyścią
szenie efektywności terapii. Ułatwi pacjentowi i lekarzowi współpracę dzięki zapisać, wydrukować i zabrać ze sobą do leka- z używania będzie doskonalenie zdolności ję-
większemu i bardziej szczegółowemu dostępowi do wyników pomiaru cukru i rza diabetologa. zykowych.
bolusów podawanych przez pompę.
Zrozumienie działania przyjętych da- Aby móc korzystać z CareLinka™, który
Firma Medtronic, która jako pierwsza tom coraz więcej nowych udogodnień. Jed- wek insuliny, wpływu posiłków, czy wysiłku jest dostępny online dzięki firmie Medtronic,
na świecie, stworzyła system podawania in- nym z nich jest system zarządzania leczeniem fizycznego na poziomy glikemii jest niezwy- będzie Ci potrzebny:
suliny za pomocą pompy z ciągłym odczytem cukrzycy Medtronic CareLink™, o którym opo- kle trudne. Jednocześnie jest to klucz do udo- - dostęp do komputera (z wyjątkiem Macin-
glikemii w czasie rzeczywistym – MiniMed wiemy w tym numerze Zebry. skonalenia leczenia cukrzycy i uzyskania do- tosh), posiadającego Windows® 98SE, ME,
Paradigm® REAL-Time, oferuje swoim pacjen- Jest on przeznaczony nie tylko dla uży brego wyrównania. Przedstawienie glikemii 2000 lub XP
i dawek bolusów za pomocą wykresów i spe- - dostęp do Internetu
cjalnie usystematyzowanych tabelek, pozwo- - Microsoft® Internet Explorer (wersja 5.5 lub
li na zlokalizowanie ewentualnego problemu, wyższa)
a także pomoże w jego rozwiązaniu. Tu mo- - Adobe® Reader™ (wersja 5.0 lub wyższa)
żemy znaleźć odpowiedź na pytania, kiedy - złącze radiowe i odpowiedni przewód umoż-
oraz jak duży wystąpił spadek lub wzrost stę- liwiający połączenie pompy z komputerem
żenia glukozy i z jakiej przyczyny. To właśnie ComLink™ (pompy insulinowe Paradigm 715,
CareLink™ umożliwia efektywne działania 722, Guardian REAL-Time) oraz odpowiedni
polegające na wykrywaniu i rozwiązywaniu kabel, jeżeli podłączamy glukometr do kom-
napotkanych problemów. putera (Rys. na następnej stronie).
Aby rozpocząć korzystanie z systemu
Czego potrzebujesz by rozpocząć pracę CareLink™ wykonaj 3 proste kroki:
z CareLinkiem™?
1. Zarejestruj się na:
Korzystanie z CareLinka™ jest łatwe http://carelink.minimed.com
i wygodne. Program jest dostępny 2. Prześlij dane z pompy lub glukometru na
bezpłatnie w Internecie pod adresem: serwer CareLink™
http://carelink.minimed.com 3. Przeglądaj, zapisuj, drukuj i analizuj raporty
Wygląd okna programu CareLink wraz z Twoim lekarzem

8. 8
ne wpływają na poziomy glikemii na prze- Raport podsumowujący dzień – raport ten
strzeni dwóch tygodni. Tabela przedstawia przedstawia dane z konkretnie wybranego
dane wartości cukrów z tego okresu i wskazu- dnia i za pomocą trzech wykresów ukazu-
je jak często wykraczają one poza normę. je pomiary glikemii, zużycie insuliny i ilość
węglowodanów pochodzących z posiłków
Raport sensora – opiera się na ciągłym wglą- w danym dniu, a także informacje dotyczące
Wygląd
złącza ComLink™ dzie w poziomy glikemii, których to pomiaru wysiłku fizycznego.
dokonuje elektroda enzymatyczna. Istnieje
tu możliwość wybrania konkretnych 7 dni Wszystkie raporty pochodzące z pro-
i obejrzenia ich przebiegu za pomocą wykre- gramu CareLink™ są wyświetlane w formacie
su. Można także dokonać bardziej szczegóło- PDF. Mogą być oglądane online, zapisywane,
To jest naprawdę proste! Kilka kroków w gramach lub wymiennikach węglowoda- wego wglądu w konkretny dzień. drukowane czy też przesyłane drogą elektro-
podczas rejestracji pozwoli Ci na pełne nowych WW niczną (jako załącznik do e-maila) do Twoje-
wykorzystanie atutów CareLinka™. Hasło - pomiarów glikemii – data i godz. Raport posiłkowy – dotyczy analizy pozio- go lekarza. Dzięki nim analiza Twoich wyni-
i login zapewniają pełną prywatność i dys- - dawek bolusów podanych przez pompę mów glikemii i zawiera także dane o ilości ków leczenia wraz ze specjalistą będzie dużo
krecję. W razie problemów zawsze jednak - wysiłku fizycznego – data, godz., czas trwa- spożytych węglowodanów. Te dane pocho- łatwiejsza.
możesz skontaktować się z przedstawicie- nia i poziom intensywności ćwiczeń dzą z pamięci Kalkulatora Bolusa. Dzięki temu
lem firmy Medtronic lub zadzwonić na 24- - wyniki badań HbA1c można zauważyć, jaki efekt ma spożyty posi- Zarówno pacjent jak i lekarz mają
godzinną linię pomocy: 0 801 080 987 lub - oraz szczegóły dotyczące wymiany zesta- łek na poziom glukozy we krwi. teraz lepszy wgląd w wyniki samokontroli.
0-22 465 69 87. wów infuzyjnych i inne CareLink™ przypomina udoskonalony elek-
troniczny dzienniczek samokontroli, zawie-
Połączenie Twojej pompy czy gluko- CareLink™ stwarza także możliwość po- rający wiele opcji, które mogą pomóc Ci
metru umożliwi przesłanie wszystkich infor- równania zmian w poziomach cukru, czy innych w odpowiedniej interpretacji swoich wyni-
macji do osobistej bazy danych CareLinka™. informacji na przestrzeni czasu i na tle wysiłku ków. Prawidłowa analiza wyników leczenia
Po przetransportowaniu danych do kompu- fizycznego czy zjedzonych posiłków. Wykresy prowadzi do poprawy terapii stosowanej przy
tera, odpowiednie informacje takie jak daw- pozwalają na zobrazowanie tych zmian graficz- leczeniu cukrzycy. A na tym właśnie tak bar-
ki insuliny czy poziomy glikemii, mogą być nie, a tabele podają wartości tych zmian. dzo nam zależy!
przedstawiane w bardzo różnorodny spo-
sób, aby pomóc w odpowiednim ich prze- Raporty Powodzenia!
analizowaniu. To dzięki nim można zinterpretować i prze-
Odpowiednie korzystanie z ekranów i opcji, analizować uzyskane wyniki leczenia. Pro- Anna Zakrzewska
krok po kroku, pozwoli na wykorzystanie gram CareLink™ umożliwia uzyskanie aż do 12 mgr inż. Marcin Wiśniewski
wszystkich udogodnień programu. Niektóre różnych raportów. Wśród nich wyróżniamy:
z nich to szczegółowy zapis:
- spożytych podczas posiłku węglowoda- Raport sumaryczny – dostarcza informacji
nów wraz z datą, godziną i ilością wyrażoną jak dawka insuliny, dieta czy ćwiczenia fizycz-
* Złącze ComLink (nr kat.: MMT-7304EU) dostępne jest w firmie Medtronic MiniMed, w cenie 244 PLN.

9. 9
Pasja Ekstremalna
Aktywny tryb życia to nie lada wyzwanie dla osoby chorej na cukrzycę. O tym jak
trudno jest sprostać wszystkim obowiązkom, a także znaleźć czas na realizację wła-
snych marzeń wiedzą zarówno Ci słodcy jak i Ci niesłodcy. Ale wiadomo, że towa-
rzysząca „koleżanka” cukrzyca ma znaczący udział w codziennych obowiązkach.
Czasem wręcz się wydaje, że przy niej nie ma czasu na marzenia, że przeszkadza
w prowadzeniu normalnego trybu życia. Gdy pojawia się choroba zadajemy sobie
pytanie „Czy ta choroba pozwoli mi realizować moje plany i marzenia?”
Dwudziestopięcioletni Eugeniusz Śnieżko jest doskonałym przykładem, że z cu-
krzycą można wiele. Choroba nie jest dla niego przeszkodą, a dzięki pompie insuli-
nowej może spełniać swoje marzenia, czym podzieli się z naszymi czytelnikami.
Powiedz kilka słów o swojej pasji? Od wyścigów - eliminacji - każdy po 9 okrążeń
czego wszystko się zaczęło? Toru Poznań. Będę się ścigał pod banderą
Moja przygoda z motocyklami zaczęła się WTT-racing team. Ów Team - zespół założy-
kilka lat temu, a dokładniej 4 lata temu. liśmy w zeszłym roku razem z moimi kole-
Kiedy moi koledzy kupili sobie fajne mo- gami. Ja mam numer 13 i mam nadzieję, że
dele motocykli trochę im pozazdrościłem jest to szczęśliwa 13.
i zacząłem się tym sportem coraz bardziej
interesować. Niestety jest to bardzo drogi Czy fakt że jesteś chory na cukrzycę
sport więc trochę czasu zajęło mi uzbiera- jest dla Ciebie ograniczeniem?
nie środków na zakup pierwszego motoru. Cukrzycę mam od 9 lat. Oczywiście nie
Byłem coraz bardziej zafascynowany moto- mogłem na początku się z nią oswoić. Ale się podłączenie do pompy insulinowej. niski poziom cukru. Natomiast zbyt wysoki
rami i wszystkim co z nimi związane, dlate- również odkąd pamiętam pociągały mnie powodował, że miałem gorsze samopoczu-
go też zapisałem się na treningi na jedynym sporty ekstremalne. Mam ukończony kurs Czy mógłbyś przybliżyć jaką rolę spełnia cie. Zanim zacząłem używać pompy miałem
w Polsce torze wyścigów motocyklowych spadochronowy wolnego spadania i 41 pompa insulinowa w życiu kogoś tak ak- także nienajlepszą hemoglobinę glikowa-
w Poznaniu. Na początku szło mi różnie, skoków na koncie. Posiadam też zawodni- tywnego? ną. Teraz jest dużo lepiej, a poziomy glike-
muszę przyznać, że nie jest łatwo opano- czy stopień w kick-boxingu. Dlatego trzeba Przede wszystkim, kiedy używałem penów mii są unormowane i co najważniejsze, bu-
wać technikę jazdy. Ale bardzo się starałem było pogodzić się z obecnością cukrzycy do podawania insuliny trudno było mi dzę się z dobrym cukrem. Jest to dla mnie
i staram ciągle udoskonalać moje umiejęt- w moim życiu. Być może to chęć spełnia- utrzymać dobre poziomy cukru we krwi. szalenie ważne, gdyż każdy aktywny dzień
ności. W zeszłym roku uczęszczałem tylko nia swoich marzeń spowodowała, że mu- Pomimo moich starań nie zawsze uda- rozpoczynam z prawidłowym poziomem
na treningi, a w tym roku planuję wystar- szę współpracować ze swoją chorobą. wało się je ustabilizować. Szczególnie, że cukru. Mogę śmiało stwierdzić, że pompa
tować w pucharze markowym SUZUKI GSX Uprawiam niebezpieczne sporty, mam tu w moim przypadku ciągle towarzyszyły mi Medtronica jest dla mnie wybawieniem
-R CUP, który będzie rozgrywany podczas szczególnie na myśli skoki spadochronowe. emocje związane ze sportem jak i częsty i to urządzenie pełni szczególnie ważną rolę
Wyścigowych Motocyklowych Mistrzostw Dlatego też muszę dbać o zdrowie. Przeło- wysiłek fizyczny. Wiele razy musiałem re- w moim aktywnym życiu.
Polski. Nasz puchar będzie się składał z 6 mowym momentem w moim leczeniu stało zygnować z treningów ze względu na zbyt

10. 10
ca nie stanowi dla mnie żadnej przeszkody,
po prostu z nią współpracuję i żyję. Jestem
żywym przykładem, że nie ma przeszkód
by realizować własne marzenia. Niestety
oprócz czasu jazda na motorze pochłania
także dość dużo pieniędzy. Jest drogim
przedsięwzięciem. Tyczy się to także udzia-
łu w wyścigach. Razem z kolegami na wła-
sną rękę szukamy sponsorów. Jesteśmy na-
tomiast zdeterminowani gdyż sport ten jest
dla nas szalenie ważny.
Na koniec opowiedz czytelnikom o swo-
ich dalszych planach związanych z Twoją
pasją, dotychczasowych osiągnięciach?
Jak już wcześniej wspomniałem biorę udział
w tegorocznych wyścigach w klasie 600 SU-
ZUKI GSX-R CUP w Poznaniu. Każda runda
mistrzostw trwa około 4 dni i składa się z 9
okrążeń. Jedno okrążenie to ok. 4,083 km.
Mają one miejsce przeważnie w weekendy:
sobota to treningi kwalifikacyjne, a niedzie-
la to już właściwy wyścig. W takim wyścigu
bierze udział 40 zawodników. Po sobotnich
kwalifikacjach zawodnicy ustawiani są we-
dług czasu który osiągnęli.
Czy jazda na motocyklach jest niebez- jazdy z niskim cukrem na motorze. Wtedy i te prywatne z tak pochłaniającymi czas
pieczna, szczególnie dla osoby chorej na można stracić panowanie nad kierownicą sportami? W zeszłym roku, kiedy uczęszczałem
cukrzycę? i może nastąpić jakieś nieszczęście. Po pro- Muszę przyznać, że nie jest łatwo. Oprócz na treningi brałem udział w mini wyścigach.
Jazda na motorach jest niebezpieczna dla stu z cukrzycą tak jak i z innymi chorobami obowiązków związanych z dbaniem o moją I jestem bardzo zadowolony, gdyż szło mi
każdego, gdy nie przestrzega pewnych za- trzeba bardziej uważać. I tu właśnie ogrom- chorobę mam także obowiązki domowe. Je- całkiem nieźle. Mam nadzieję, że i w tych
sad i nie postępuje rozważnie. Jest to eks- ną pomocą jest dla mnie pompa insulinowa. stem studentem Lingwistyki Stosowanej na wyścigach pójdzie mi dobrze. Jestem pełen
tremalny sport, a więc i niebezpieczny. Jeśli Dzięki niej jest mi dużo łatwiej stabilizować Uniwersytecie Warszawskim, pracuję. Mam nadziei, gdyż jazda na motocyklu sprawia
chodzi o cukrzycę, to na pewno jej obec- cukry, a więc zapobiec hipoglikemii. Bardzo swoje życie prywatne, którego ogromną mi niesamowitą frajdę.
ność czyni go jeszcze bardziej niebezpiecz- zależy mi na mojej pasji, musi więc mi rów- częścią są motory. Uważam, że trzeba robić
nym. Ale tak naprawdę jeśli ktoś o siebie nież zależeć na wyrównanej cukrzycy. w życiu to na co ma się ochotę, trzeba je Bardzo dziękuję za rozmowę.
dba i panuje nad własną chorobą to może urozmaicać. Jak się chce to da się wszystko Rozmawiała Anna Zakrzewska
robić wszystko. Trzeba być bardzo ostroż- Jak godzisz wszystkie obowiązki zarów- pogodzić. Motory ubarwiają moje życie by
nym i uważać by nie dopuścić do sytuacji no związane z leczeniem cukrzycy jak nie było tylko szarą codziennością. Cukrzy-

11. 11
Jedziemy na obóz
- pomysł za 100 punktów!
Czemu nie? Zbliżają się wakacje – czas swobody i radości. Pewnie wielu z Was
chciałoby spędzić je tak jak Wasi rówieśnicy – na koloniach lub obozie. Jednak
dla dzieci z cukrzycą nie jest to takie proste. Owszem, można skorzystać z kolo-
nii dla diabetyków albo pojechać do sanatorium, ale… czy można pojechać na
NORMALNY obóz?
Nie jest to łatwe. Rodzice boją się o wiedzialni – to już możemy pojechać na obóz?
dzieci – i trudno im się dziwić; cukrzyca to Potrzebny jest jeszcze drugi warunek:
choroba, której leczenie trwa cały czas i wy-
maga dużej odpowiedzialności. Organizato- 2. Osoby na obozie, znające się na cu-
rzy wakacyjnego wypoczynku boją się dzieci krzycy
z cukrzycą – i też się im trudno dziwić, bo to Musicie pamiętać, że organizatorzy i opieku-
normalne bać się czegoś, czego się nie zna. nowie obozu biorą za Was odpowiedzialność,
Czyżby więc takie wakacje, jakie mają zdrowe bo jesteście dziećmi. Dorosły człowiek z cu-
dzieci, były nieosiągalne dla dzieci z cukrzycą? krzycą może robić, co mu przyjdzie do głowy,
Czy jesteśmy tak inni, że nie możemy cieszyć bo to on – w świetle prawa – odpowiada za wychowawca klasy? Albo też mama, która jest 3. Co zabiera na obóz dodatkowo osoba
się swobodą? swe postępowanie. Ale w przypadku osób wychowawcą na kolonii? Albo starszy brat? z cukrzycą (poza cały sprzętem, niezbęd-
Nie jest tak źle. Są na to sposoby. Musi niepełnoletnich, to dorośli opiekunowie od- A może lekarz rodzinny lub ten z poradni nym do obozowania):
być tylko spełnionych kilka warunków. powiadają za to, by nie spadł im włos z głowy diabetologicznej? I bardzo ważna sprawa: na
– a tym bardziej cukier we krwi. obozie trzeba jak najszybciej rówieśnikom INSULINY (Uwaga! Należy zabrać, poza wyli-
1. Samodzielność i odpowiedzialność dziecka wytłumaczyć, o co chodzi w tej chorobie – a czoną, dodatkowo 2 fiolki!!!)
To chyba oczywiste, że na samodzielny wy- Sami wiecie, że leczenie cukrzycy nie przede wszystkim zaznajomić ich z objawami PENY (TAKŻE OSOBY NA POMPIE !
jazd może pojechać dziecko, które zna się jest łatwe – trzeba się na tym znać. I domy- hipoglikemii i zasadami postępowania w ta- 1 ZAPASOWY!) + IGŁY DO ZMIANY
na swojej cukrzycy, umie dokonać pomia- ślacie się, że trudno byłoby znaleźć wśród kiej sytuacji. Na obozie, kiedy cały czas jeste- GLUKOMETR
rów cukru, ustalić dawkę insuliny i ją podać, wychowawców na obozie czy kolonii oso- śmy na świeżym powietrzu i w ruchu, cukry PASKI DO GLUKOMETRU (MIN. 3 OPAKOWA-
zna swoje objawy zwiastujące hipoglikemię bę, która szybciutko się wszystkiego nauczy bardzo lubią spadać w najmniej odpowied- NIA=150 SZTUK)
i umie kontrolować swoją dietę. I oczywiście i będzie Wam w stanie doradzić w razie wątpli- nim momencie. A dość trudno wtedy udzielać PASKI DO MOCZU-1 op.
nie czeka, aż mama wpisze mu to wszystko wości, przypilnować w chwili słabości Waszej wykładu o hipoglikemii gdzieś na żaglówce, NAKŁUWACZ+ IGŁY DO ZMIANY
do zeszytu samokontroli, tylko samo potrafi woli albo pomóc w sytuacji podbramkowej. która utknęła w trzcinach, albo w czasie dys- GLUKAGON
ten zeszyt prowadzić. Dlatego najrozsądniej byłoby pojechać na koteki, nie mówiąc już o meczu piłki nożnej ZESZYT SAMOKONTROLI (1 KARTKA/1
obóz, na którym opiekunem jest osoba, która o puchar obozu… DZIEŃ)
Jeśli więc jesteśmy samodzielni i odpo- na cukrzycy już się zna. Może to będzie Twój

12. 12
• paski do glukometru dość trudno wybiera
się z leśnej ściółki – a żaden komendant nie
pozwoli na zaśmiecanie terenu obozu. Paski
(są z plastiku!) wyrzucamy do śmietnika!
• nie ma oszustwa, które prędzej czy później
się nie wyda…
Nasze obozy
Dzieci z cukrzycą z województwa lubuskiego
na takie „normalne” obozy jeżdżą już od kilku
lat. Mamy zaprzyjaźnioną komendantkę ZHP,
która się naszej (sporej już!) grupki nie boi
i przyjmuje nas pod dachy swych namiotów.
Jedna z mam poświęca dzieciom swój talent
pedagogiczny, a nad wszystkim czuwa lekarz
- osoby na pompie- zapasowe wkłucia, dreny, Pamiętać o tym, że kończy się insulina w pe- z poradni diabetologicznej (który jest jedno-
strzykawki, gaziki Leko (Uwaga! Wkłucia nie nie, żeby przynieść ją z lodówki w kuchni, a nie cześnie lekarzem całego obozu). Oczywiście,
„na styk” – wziąć zapas!) przypomnieć sobie o tym pięć minut przed jak na każdym obozie, mamy też zapewnioną czeństwa. A poza tym oczywiście taki obóz
KOSTKI CUKRU lub TABLETKI GLUKOZOWE wyjazdem na całodniową wycieczkę rowe- pomoc pielęgniarki. jest też lekcją dla każdego dziecka z cukrzycą
ZGODA NA ZABIEGI medyczne wykonywa- rową, kiedy cała grupa czeka przy rowerach A dzieci? Są najnormalniejszymi – można tu naprawdę nauczyć się odpowie-
ne przez osoby bez wykształcenia medyczne- (a kuchnia na obozie zwykle jest nieco dalej, uczestnikami obozu, biorą bez ulg udział we dzialności za siebie, za kolegów i koleżanki,
go (np. w przypadku konieczności podania niż w domu). Tu nie ma rodziców, którzy zwy- wszystkich zajęciach i dyżurach, mają tylko niektórzy uczą się, że NAPRAWDĘ można mie-
glukagonu) kle o takie drobiazgi się troszczą… swój dodatkowy obowiązek – cukrzycę. W rzyć cukier częściej niż 3 razy na dobę, jak też
KARTA INFORMACYJNA z wpisanymi dawka- • trudno to sobie wyobrazić, ale są miejsca na ramach usprawniania pracy organizujemy tego, że ze zwykłej obozowej kuchni da się
mi insuliny, przelicznikami na WW, ew. dodat- świecie, gdzie nie można dostać niczego do dyżury cukrzycowe (dyżurnymi są dzieci), skomponować dietę, nie uwłaczającą godno-
kowymi lekami. jedzenia – np. koniec jeziora, gdy popłyniemy polegające na przypilnowaniu, aby żaden ści cukrzyka;-) No a czasem znajdzie się nawet
kajakiem, środek lasu w czasie podchodów… delikwent nie zapomniał zmierzyć cukru (np. czas na prawdziwe szkolenie diabetologicz-
4. O czym warto pamiętać na obozie Dlatego trzeba pamiętać o zabraniu na ta- przed zawodami) albo zabrać glukometr na ne.
• dbanie o dobry poziom cukru jest w naszym kie wyprawy choćby 1 „szybkiego” i jednego całodniową wycieczkę. Najsympatyczniejsze
interesie. Będzie hipoglikemia – drużyna „wolnego” WW… jest to, że do naszych dyżurów dołączają się Chyba nie jest to zły pomysł na wakacje?
przegra grę terenową, bo będziesz opóźniał • mrówki bardzo łatwo znajdują drogę do zdrowi rówieśnicy – a przecież oni nie muszą
grupę... Nie daj Boże przedłużająca się hiper- zapasów cukru czy schowanej na czarną go- wstawać w nocy, żeby sprawdzić, czy nie mają
glikemia – będziesz się źle czuł i nici z randki dzinę drożdżówki – dlatego trzeba pilnować hipoglikemii po dyskotece. I co najważniejsze Dr n. med. Małgorzata Kosińska
z nowo poznaną znajomą z sąsiedniego na- porządku w namiocie, także dla własnego – zaczynają rozumieć, o co w tej naszej cu- Szpital Wojewódzki SP ZOZ
miotu. bezpieczeństwa… krzycy chodzi, podobnie jak drużynowi, panie w Zielonej Górze
• trzeba planować proste sprawy – np. gdzie • kajak i żaglówka mają to do siebie, że zwykle z kuchni czy inni dorośli, którzy na początku Poradnia Diabetologiczna Consilium
położyć paski, a gdzie glukagon, żeby można robi się tam mokro – warto pomyśleć o zabez- patrzyli na naszą grupę ze strachem przemie-
je było szybko znaleźć zwłaszcza w środku pieczeniu glukometru (jeśli go zabieramy) szanym ze współczuciem. Tak więc robimy
nocy (a przy świetle latarki nie jest to łatwe). lub cukru dodatkową „dobrą robotę” – edukację społe-

13. 13
Dojrzewanie
-trudny czas dla dwóch stron
Dojrzewanie to bardzo szczególny okres w życiu człowieka. To właśnie podczas
tego czasu zachodzi w organizmie wiele zmian, które moga zaskoczyć, a nawet
przysporzyć kłopotów, szczególnie osobom z cukrzycą. O okresie dojrzewania
oraz o tym jak poradzić sobie w tym trudnym okresie, opowiedzą Wam specja-
listki - Panie z zespołu terapeutycznego z Dziecięcej Poradni Diabetologicznej
z Wojewódzkiego Szpitala w Rzeszowie, przy ulicy Lwowskiej 60- doktor Barbara
Surdej, doktor Lucyna Lisowicz i pielęgniarka Bożena Olech.
Czy na podstawie doświadczenia lekar- szkoleń i spotkań edukacyjnych sytuacja za-
skiego potrafiłyby Panie poradzić jak czyna być w ich oczach trochę łatwiejsza do
postępować gdy pojawi się cukrzyca w ogarnięcia. Zespół Terapeutyczny
domu? ze Szpitala w Rzeszowie
Czy najgorszym momentem na zachoro-
Dr Surdej: Przede wszystkim, kiedy u pacjen- wanie jest okres dojrzewania? tów. Dziecko czy dorastający człowiek nie Tu dużą rolę odgrywa rodzeństwo. Wiadomo,
ta cukrzyca zostanie rozpoznana należy nie- może zostać z chorobą sam! że nie mogą oni całkowicie zmienić życia ze
zwłocznie zgłosić się do oddziału by rozpo- Dr Lisowicz: Trudno powiedzieć. Jest to względu na chorobę brata czy siostry. Ale mo-
cząć leczenie i zrozumieć na czym ta choroba przede wszystkim bardzo indywidualna kwe- Jak powinno wyglądać wsparcie rodziców gliby zrezygnować np. z podjadania słodyczy
polega. U pacjentów, a właściwie u ich rodzi- stia. Trudność u małych dzieci polega na tym, i rodzeństwa dziecka z cukrzycą? Jak po- po kryjomu. Najlepszą reakcją jaką można
ców można zauważyć, że pierwszy tydzień po że ciężko jest im wytłumaczyć, że musi być móc akceptować i jak zaakceptować to co sobie wyobrazić po zachorowaniu dziecka
zachorowaniu to czas przemyśleń. Pierwsze często kłute, a także że nie może jeść, kiedy się przydarzyło? to stworzenie atmosfery nastawionej na roz-
dni przesłania przerażenie tym, że choroba ma tylko na to ochotę. Duże dziecko ma nato- wiązywanie problemów i wzajemną pomoc.
jest nieuleczalna. Na początku nie dociera miast problem emocjonalny. Jeśli taki młody Dr Surdej: Jak już wcześniej wspomniałam Użalanie się nad sytuacją tych młodych lu-
myśl, że z tą chorobą się żyje, że dzięki dobrej człowiek żył naście lat zdrowy to niezmiernie ani dziecko ani osoba nastoletnia nie może dzi nie przynosi pozytywnego skutku, wręcz
samokontroli, dzięki terapii pompowej osoba ciężko jest mu się przestawić na inne życie. pozostać z problemem choroby sama. Rodzi- negatywny. Podobnie jest w przypadku na-
z cukrzycą może prowadzić normalne życie. Dr Surdej: Bardzo dużo też zależy od na- ce uważają, że nastolatek staje się dorosły i da uczycieli w szkole. Ich troska, czasami zbyt
Dopiero po paru dniach mija ten najcięższy stawienia rodziny pacjenta. Jeśli rodzina sobie radę sam. To jest tylko pozornie dorosły intensywna może być źle odebrana. Może
szok. Dlatego szkolenie rodziców i dziecka po- tylko użala się nad nastałą sytuacją i widzi człowiek. Cała rodzina powinna być obecna znowu przypominać użalanie się nad choro-
winno się rozpocząć dopiero około 3 doby po same problemy, to ciężko w takim przy- na szkoleniach terapeutycznych i wzajemnie bą, a tego dojrzewająca młodzież naprawdę
przyjęciu na oddział. Rodzice są wstrząśnięci padku osiągnąć dobre efekty leczenia. się wspierać. Optymalnie jest, kiedy pewne nie lubi. Dlatego najlepiej byłoby znaleźć zło-
i ciężko jest im oswoić się z myślą o chorobie Jeśli natomiast rodzina jest nastawiona na nawyki żywieniowe przejmowane są przez ty środek. Taką wyważoną pomoc, która nie
dziecka. Trzeba dać im chwilę na przyzwycza- rozwiązywanie problemu, nie załamuje się wszystkich członków rodziny i w sprawach zraziłaby nastolatków ani do choroby ani do
jenie się do nowej rzyczywistości. Podczas można spodziewaać się świetnych efek- diety cała rodzina ze sobą współpracuje. siebie samych. W okresie dojrzewania rodzice

14. 14
powinni jak najczęściej rozmawiać z dziec- piej jest podłączać ich do pompy od razu po
kiem na te tematy. zachorowaniu, gdyż po kilku latach choroby
jest trudniej przestawić kogoś na terapię
Spotkałam się z opinią, że ojcom sprawia pompową. A to właśnie terapia pompowa
trudność zaakceptowanie choroby dziec- jest bardzo pomocna w stabilizowaniu pozio-
ka, czasem wręcz nie potrafią tego zrobić. mów glikemii.
Czy to prawda? Piel. Bożena Olech: Mamy w poradni wie-
lu nastolatków. Gdy podłączenie do pompy
Dr Surdej: Tak naprawdę rzadko ojcowie ak- następowało natychmiast po rozpoznaniu
ceptują cukrzycę u swego dziecka. Owszem cukrzycy przyswajanie wiadomości podczas
do naszej poradni przyjeżdża wiele rodzin, szkolenia nastęowało bardzo szybko i spraw-
w których zarówno mama i tata są żywo obec- nie. Natomiast nastolatki z dłuższym stażem
ni w „słodkim” życiu pociechy. Jednak zdarza chorobowym pomimo przyswojenia wiedzy
się też ze ojcowie odchodzą od matek po za- i obsługi pompy nie zawsze wcielają w życie
chorowaniu dziecka. Zostawiają bardzo fajne to czego się nauczyli. Jest to spowodowane
dziecko i bardzo fajną kobietę. Nie potrafią właśnie okresem dojrzewania, a co za tym
stawić czoła chorobie, a tym samych bardzo idzie buntem. Ten nastoletni wiek charaktery-
krzywdzą rodzinę. zuje się specyficznym nastawieniem.
Dr Surdej: Moim zdaniem pompa Paradigm
Jakie powinno być podejście rodziców 722 ze stałą możliwością wglądu w poziomy
w sytuacji pogorszenia się wyrównania cu- glikemii byłaby bardzo dobrym rozwiązaniem
krzycy w okresie dojrzewania? dla nastoletniej młodzieży. Uregulowanie po-
ziomów cukru podczas okresu dojrzewania
Dr Lisowicz: Rodzice zawsze mają za zadanie byłoby dużo łatwiejsze. Znałyby swoje reak-
wspierać dziecko, bez względu na okoliczno- cje na stres, na wysiłek fizyczny i każdą inną
ści. Spokojnie należy szukać przyczyny tego okoliczność. Wgląd we własne cukry w każdej
pogorszenia, najczęściej konsultując się z le- chwili to dla nastolatków, którzy wstydzą się
karzem. Dojście do konsensusu jest bardzo zmierzyć cukier przy kolegach to świetne roz-
trudne i nie zawsze się udaje to osiągnąć. W wiązanie. Przecież bywają nawet przypadki,
dzisiejszych czasach, kiedy rodzice są bardzo sze. Relacje między dzieckiem a rodzicami są wać swoją pomoc i wsparcie. w których pacjenci nie badają cukru przez
zapracowani tego wsparcia dzieciom bardzo bardzo trudne, wręcz skomplikowane. Z ba- cały dzień w szkole bo się po prostu wstydzą
brakuje. Nawet jeśli dziecko nie woła wyraź- gażem choroby przewlekłej jaką jest cukrzyca Czy w związku z trudnością utrzymania i boją odtrącenia.
nie o pomoc, to tej pomocy potrzebuje. Obo- wszystko jest podwójnie trudne. Dojrzewanie prawidłowych glikemii w okresie dojrze- Dr Lisowicz: Jest to główny problem, z po-
wiązki i praca powodują, że brakuje rodzicom to okres buntu, któremu towarzyszą specy- wania wskazane jest stosowanie pomp in- wodu którego cukrzyca jest tak chwiejna
czasu by tej pomocy udzielić, chociaż daliby ficzne problemy. Cukrzyca i jej wymogi stano- sulinowych? w okresie dojrzewania. Nastolatki ukrywają się
bardzo dużo by ten problem zniknął. I ten wią dodatkowe okoliczności do buntu. z faktem że są chore, że muszą zmierzyć cukier
problem dotyczy nie tylko cukrzycy ale każ- Dlatego też rodzice powinni chwalić nasto- Dr Lisowicz: Oczywiście. Pompa insulinowa w szkole, podać bolusa. W tym czasie mło-
dej choroby przewlekłej. latka, gdy wyniki leczenia są zadowalające, jest najlepszym rozwiązaniem w terapii cu- dzież w ogóle się nie godzi z chorobą.
W okresie dojrzewania wszystko jest trudniej- a gdy wymagają ulepszenia powinni zaofero- krzycowej. W przypadku nastolatków najle-

15. 15
Wgłębiając się bardziej w problem okresu Złe wyniki glikemii u dorastającej dziew- hormonalne mają wpływ na zaburzenia
dojrzewania, poruszmy problem dorasta- czyny mogą wpływajć także na pogłębianie w prawidłowej samokontroli cukrzycy.
nia dziewczynek. Jak u nich przebiega ten takich zmian jak trądzik czy problemy z mie- Ok. 5-10%kobiet w Polsce planuje cią-
proces i czy jest wyjątkowo trudny? siączkowaniem. żę a w krajach zachodnich ok. 80%.
Dr Lisowicz: Sam brak wyrównania cukrzycy Kiedy powinno się zacząć planowanie cią-
Dr Lisowicz: Dziewczynki przede wszystkim doprowadza do dekompensacji hormonalnej ży? Jakie zagrożenia niesie niezaplanowa-
odróżnia od chłopców większa skłonność do całego organizmu. Dlatego też aby temu za- na ciąża przy niewyrównanej cukrzycy?
tycia. Z natury są mniej ruchliwe niż chłop- pobiec podczas okresu dojrzewania należy
cy, co wiąże się z przybieraniem na wadze. pamiętać o dobrej samokontroli. Dr Surdej: Czasami staramy się już osiem-
I nawet gdy starają się być aktywne fizycznie nastoletniej dziewczynie ze źle wyrównaną
trudnej im utrzymać stałą wagę niż płci prze- Czy wahania hormonalne mają wpływ na cukrzycą uzmysławiać, że aby mieć zdrowe
ciwnej. Chłopcom jest dużo łatwiej i są tylko poziomy glikemii i prawidłowe działanie dziecko należy rok wcześniej zacząć o tym
sporadyczne przypadki skłonności do tycia. insuliny? myśleć. Dobrze wyrównana cukrzyca za-
Dziewczynki oprócz tego lubią sobie coś po- równo przed zajściem w ciążę jak i podczas
podjadać. Dr Surdej: Tak. Najbardziej jest to widoczne jest niezmiernie ważna. Dlatego też rozma-
Dr Surdej: Niestety przybieranie na wadze u dziewcząt mających zaburzenia hormo- wiamy z pacjentkami, by były odpowiednio
wiąże się z późniejszymi próbami odchu- nalne tarczycy. Wtedy poziomy glikemii przygotowane.
dzania. Bardzo często dochodzi do zaburzeń są niesamowicie trudne do wyrównania. Dr Lisowicz: Nieraz zostało udowodnione,
odżywiania. Dziewczyny potrafią nic nie jeść Przede wszystkim te towarzyszące zabu- że kiedy dziewczyna zachodzi w ciążę ma
cały dzień, a potem nie wytrzymują i zjadają naszych pacjentów bardzo się cieszymy. rzenia hormonalne tarczycy narażają na pełną motywację by mieć dobrze wyrówna-
w nadmiarze wieczorem. Bywa też tak, że dają niespodziewane spadki poziomu cukru. ną cukrzycę. Wie, że będzie odpowiadać nie
za małe dawki insuliny jedząc normalne ilości Czy w związku z cukrzycą u dziewczynek Taki wpływ mogą mieć wszelkie choroby tylko za siebie, ale także za dziecko.
jedzenia i doprowadzają do bardzo wysokich w okresie dojrzewania mogą wystąpić autoimmunologiczne innych narządów. Piel. Bożena Olech: Niestety kiedy pacjent
glikemii. Uzyskują zamierzony efekt - chud- niepokojące zmiany związane z miesiącz- Powodują one wahania glikemii i zaburze- osiąga 18 lat opuszcza poradnię dziecięcą.
ną, ale dzieje się tak kosztem zdrowia, gdyż kowaniem czy prawidłową równowagą nia metabolizmu. Mamy tu do czynienia Jest to okres przejściowy i przejście do po-
organizm jest zakwaszony. Takie postępowa- hormonalną? z zaburzoną gospodarką hormonalną, któ- radni dla dorosłych wiąże się z pewnymi
nie prowadzi do bardzo poważnych powikłań ra jest naprawdę niebezpieczna. Podobnie obawami. Podejście lekarza w poradni dla
cukrzycowych. Jest to bardzo niebezpieczne Dr Surdej: Jeżeli pacjentki są dobrze wyrów- jest w przypadku leczenia towarzyszącej dorosłych, gdzie większość pacjentów to
i ostrzegamy przed takim postępowaniem. nane nie powinny mieć zaburzeń hormonal- choroby u osoby z cukrzycą np. terapią ste- ludzie z cukrzycą typu 2, jest trochę inne.
Podczas wizyt bardzo staramy się uzmysłowić nych. Dotyczą ich problemy takie same jak rydową. To również ma ogromny wpływ na A młodzieżą trzeba się zaopiekować. A szcze-
pacjentom, jak ważne jest leczenie cukrzycy, zdrowych dziewcząt. Na przykład jeżeli na- prawidłowe poziomy glikemii. Należy także gólnie młodymi kobietami, które w przyszło-
jak ważne jest dobre wyrównanie. Kiedy pa- sza pacjentka jest dobrze wyrównana i ma pamiętać że zapotrzebowanie na insulinę ści będą chciały zajść w ciążę. Niestety tej
cjenci dojrzewają nawiązanie z nimi kontaktu problemy z trądzikiem czy z zaburzeniem zmienia się w poszczególnych fazach cyklu pomocy brak.
jest dużo trudniejsze. Rady i pomoc dorosłych, miesiączkowania to kierujemy ją do naszej u kobiety.
lekarzy czy rodziców, młodzież postrzega pani ginekolog. I specjalista ginekolog leczy Dr Lisowicz: Jeżeli nie ma równowagi hor- Bardzo dziękuję za rozmowę.
jako ingerencję we własne życie. Bardzo nam je tak jak zdrowe dziewczyny. Natomiast jeśli monalnej w organizmie to mogą następo-
zależy by pacjenci starali się by ich cukrzyca cukrzyca u pacjentki nie jest wyrównana to wać przecukrzenia czy też niedocukrzenia. Rozmawiała Anna Zakrzewska
była wyrównana i by żyło im się jak najlepiej. jest prawdopodobne że zaburzenie hormo- Leczenie terapią hormonalną należy ogra-
Z każdej poprawy, z każdego dobrego cukru nalne pochodzi właśnie z niewyrównania. niczać do minimum. Wszystkie zaburzenia

16. 8
Poziomo
wakacyjna 1- O 19-stej dla dzieci w telew ji
ieci t l wiz
telewizji
ZEBRÓWKA
3- Zabieramy go na piknik ze smakołykami
a ik ze sma ołyka
smakołykami
6
10 11
sm
4- Leci rakietą w kosmos
9 5- Na plaży jest go bardzo d o
ardzo dużo
13
9- Pakowana w podróż ż
3
12
11- Symbol Warszawy
12- Znosi jajka
14 – Pieni się w kąpieli
1
7 2
Pionowo
2- W cieście
6- Potrawa z jajek na śniadanie
14
8- Obowiązkowa w szkole do przeczytania
10- Sucha trawa po ścięciu
5 4
3
13- Leśne owoce
4 6
1
ZEBRÓWKA:
8
5
Spośród wszystkich
prawidłowych roziwązań wylosujemy trzy nagrody
niespodzianki ufundowane
2 przez Johnson&Johnson Lifescan Sp.z o.o."
9
Rozwiązanie z dopiskiem ZEBRÓWKA prosimy
nadsyłać do 20 lipca na adres :
ZEBRA Medtronic MiniMed, ul. Ostrobramska 101,
Redakcja: Anna Zakrzewska 04-041 Warszawa
tel.: 022 – 465 69 34
Wydawca:
Medtronic MiniMed, ul. Ostrobramska 101, 04-041 Warszawa
HAS£O:
Grafika i skład: Jacek Biskupski tel.: 0 886 159 452 1 2 3 4 5 6 7 8 9