เรียบเรียงโดย นายปาณัท ทองพ่วง โครงการคลังปัญญาเพื่ออภิวัฒน์ประเทศไทยในยุคบูรพาภิวัตน์ สถาบันคลังปัญญา วิทยาลัยรัฐกิจ มหาวิทยาลัยรังสิต ดูรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่ Wepsite : http://www.rsu-brain.com Facebook Fanpage : https://www.facebook.com/thinktankrsu?ref=hl

2. บทบาทตุรกีในประเทศไทย : มุมมองและข้อสังเกต
ภายหลังเหตุการณ์ที่รัฐบาลไทยส่งตัวชาวอุยกูร์จานวน 109 คน กลับไปยังจีนเมื่อวันที่ 9
กรกฎาคม 2558 และปฏิกิริยาที่เกิดขึ้นตามมาคือการที่ชาวตุรกีประท้วงหน้าสถานทูตไทยคงจะทาให้เรา
หันมาสนใจประเทศตุรกีมากขึ้น โดยเฉพาะในด้านอิทธิพลของตุรกีที่แผ่เข้ามาในภูมิภาครอบบ้านเรา
และที่คาดไม่ถึงคือในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ รวมทั้งผลกระทบของอิทธิพลที่ว่านี้กับการจัดวาง
ยุทธศาสตร์ความสัมพันธ์ของเรากับจีน
บทบาทที่เด่นชัดประการหนึ่งของประเทศตุรกีภายใต้รัฐบาลพรรคยุติธรรมและการพัฒนา
(AKP) คือ การปกป้องสิทธิมนุษยชน ให้ความช่วยเหลือด้านมนุษยธรรม และเข้าไปเป็นผู้ไกล่เกลี่ย
(Third Party) ในพื้นที่ความขัดแย้งต่างๆ ซึ่งมีพื้นฐานมาจากแนวคิดของพรรคที่เน้นการขยายอิทธิพล
ออกนอกประเทศซึ่งโยงกับมโนทัศน์ที่ต้องการรื้อฟื้นสถานะและบทบาทความเป็นจ้าวผู้ปกครองของโลก
มุสลิม (คอลิฟะห์) ในอดีตตั้งแต่ยุคอาณาจักรออตโตมานกลับคืนมา ที่เรียกว่าแนวคิดแบบ Neo-
Ottoman ดังนั้นจึงไม่แปลกที่การให้ความช่วยเหลือของตุรกีนั้นจะเน้นไปยังพื้นที่ความขัดแย้งที่ไม่ใช่มี
เฉพาะชาวเติร์กแต่รวมถึงพื้นที่อื่นๆในโลกที่มีชาวมุสลิมอาศัยอยู่ด้วยเพื่อเผยแผ่อิทธิพลตุรกีให้
กว้างไกล เช่น ปาเลสไตน์ ซีเรีย มินดาเนา อาระกัน (ชาวโรฮิงญา) รวมทั้งในพื้นที่สามจังหวัดชายแดน
ภาคใต้ของไทย
นอกเหนือจากความโดดเด่นของตุรกีในเวทีโลกและโลกอิสลามแล้ว แนวทางการให้ความ
ช่วยเหลือในโลกมุสลิมของกลุ่มทุนและรัฐบาลตุรกีมีความโดดเด่นตรงที่เน้นการเข้าหาท้องถิ่นและคน
ระดับรากหญ้าโดยตรง มากกว่าการให้ความช่วยเหลือแบบรัฐต่อรัฐซึ่งในกรณีของสามจังหวัดชายแดน
ใต้ไทยคือ ไม่ผ่านรัฐบาลที่กรุงเทพ อันเป็นลักษณะตรงข้ามกับทุนอาหรับนาโดยซาอุดิอาระเบีย ซึ่งเป็น
ประเทศมุสลิมที่แข็งแกร่งอีกแห่ง ที่เน้นเข้าหารัฐบาลกลางและสนับสนุนกลุ่มชนชั้นนาในประเทศอื่นๆ
แนวทางดังกล่าวของตุรกีแสดงชัดผ่านคากล่าวของนายอะฮ์เหม็ด ดาวุดโอว์ลู (Ahmet Davutoğlu)
นายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศของตุรกี ที่แสดงความเห็นว่า เขตแดนและ
การแบ่งแยกทางการเมืองแบบรัฐชาติสมัยใหม่นั้นเป็นเพียงสิ่งสมมติที่จะนาไปสู่ความขัดแย้ง จะ
สามารถจัดการปัญหาเหล่านี้ได้เมื่อมองในองค์รวมทุกระดับ (ตั้งแต่ชุมชนท้องถิ่น จนถึงรัฐต่อรัฐ) โดยที่
สาคัญคือต้องได้รับความร่วมมือจากตัวแสดงท้องถิ่นรากหญ้าเท่านั้น1
1
อัชฮาร์ สารีมะเจ๊ะ , บทบาทของประเทศตุรกีในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ . สไลด์ประกอบการนาเสนอโครงการวิจัย ณ ห้อง
ประชุมชั้น 4 อาคารพร้อมพันธุ์ 1. จัดโดย โครงการคลังปัญญาเพื่ออภิวัฒน์ประเทศไทยในยุคบูรพาภิวัตน์. วันที่ 13 กรกฎาคม 2558.

3. 1. แนวคิด Neo-Ottoman
แนวคิดนี้เริ่มจากว่าในสมัยที่ตุรกียังเป็นอาณาจักรออตโตมานเมื่อราวศตวรรษที่แล้ว มี
ผู้ปกครองคือกาหลิบ หรือ คอลิฟะห์ ซึ่งเป็นตาแหน่งของผู้ปกครองโลกมุสลิมทั้งมวล มีเพียงหนึ่งเดียว
และอยู่ที่ออตโตมาน กาหลิบแห่งออตโตมานจึงเป็นผู้ดูแลมุสลิมทั้งมวลไม่ว่าจะอยู่ที่ใด เมื่อพรรค AKP
เข้ามาบริหารประเทศเมื่อราวทศวรรษที่แล้ว และได้รื้อฟื้นอุดมการณ์แห่งกาหลิบแห่งออตโตมานกลับมา
อีกครั้ง กล่าวคือมองภาพตุรกีว่าควรยกสถานะตนเองกลับมาเป็นศูนย์กลางแห่งโลกมุสลิมอีกครั้ง จึงถือ
เป็นจุดเปลี่ยนสาคัญของนโยบายต่างประเทศตุรกี กล่าวคือนโยบายการต่างประเทศตุรกีหันออกสู่
ภายนอกมากขึ้น โดยเน้นบทบาทผู้ช่วยเหลือไม่เฉพาะคนเชื้อสายเติร์กในที่ต่างๆนอกตุรกี แต่รวมถึง
เข้าไปมีส่วนร่วมกับปัญหาและการแก้ไขปัญหาในพื้นที่ที่มีชาวมุสลิมอยู่ด้วย
การต่างประเทศเชิงรุกในลักษณะการให้ความช่วยเหลือของประเทศตุรกี (ในยุคพรรค AKP)
อาจแบ่งได้เป็นสองส่วนคือ บทบาทของตุรกีในโลกอิสลามกับบทบาทของตุรกีในสามจังหวัดชายแดน
ภาคใต้ของไทย
2. บทบาทตุรกีในโลกอิสลาม
จากการกลับมารื้อฟื้นวาทกรรมการเป็นคอลิฟะห์แห่งโลกมุสลิมของรัฐบาลตุรกียุคพรรค AKP นี้
ทาให้ตุรกีในทศวรรษที่ผ่านมาแสดงบทบาทอย่างมากในเวทีระหว่างประเทศ เช่นกรณีตัวอย่างดังนี้
2.1 กรณีอียิปต์
เมื่อพรรคยุติธรรมและเสรีภาพที่ตั้งขึ้นโดยกลุ่มภราดรภาพมุสลิม (Muslim Brotherhood) ซึ่ง
เป็นกลุ่มการเมืองแนวอิสลามนิยมที่มีอิทธิพลมายาวนานในอียิปต์ชนะการเลือกตั้งทั่วไปอย่างถล่มทลาย
หลังการสิ้นสุดระบอบมูบารักไปเมื่อปี 2011 นายเออร์โดกันก็ได้ประกาศสนับสนุนอย่างเต็มที่ และเมื่อ
นายโมฮัมเหม็ด มอร์ซี ประธานาธิบดีของพรรคดังกล่าวถูกประชาชนลุกฮือขับไล่จนทาให้กองทัพอียิปต์
อ้างเอาเป็นเหตุเข้ายึดอานาจ นายเออร์โดกันก็ได้ประกาศให้ที่พักพิงแก่นายมอร์ซี
2.2 กรณีปาเลสไตน์
ตุรกีภายใต้พรรคแนวอิสลามนิยมของนายเออร์โดกันนั้นชัดเจนในภารกิจด้านมนุษยธรรมและ
การระหว่างประเทศภายในโลกมุสลิม เช่น ในปี 2012 ที่มีการปะทะกันระหว่างอิสราเอลกับปาเลสไตน์
เออร์โดกันแห่งตุรกีและมอร์ซีแห่งอียิปต์มีบทบาทอย่างสูงในการเจรจาไกล่เกลี่ยยุติการต่อสู้ นอกจากนี้
ในปี 2010 ตุรกีส่งเรือเดินทะเลขนาดใหญ่ขนความช่วยเหลือไปให้แก่ปาเลสไตน์ (แต่ก็ถูกสกัดโดยกอง
กาลังอิสราเอล) ขณะที่ในปี 2014 ในการปะทะกันอีกครั้งหนึ่งระหว่างอิสราเอลกับปาเลสไตน์ ตุรกีก็ส่ง
เครื่องบินไปรับผู้บาดเจ็บชาวปาเลสไตน์เพื่อมารักษาในโรงพยาบาลในตุรกี

4. ภาพที่ 1 เรือเดินทะเลที่ตุรกีส่งความช่วยเหลือแก่ปาเลสไตน์ เมื่อปี 2010
ที่มา http://www.globalresearch.ca/freedom-flotilla-iii-sets-sail-toward-gaza-
carrying-medical-supplies-and-solar-panels/5450727
ภาพที่ 2 ตุรกีส่งเครื่องบินไปรับผู้บาดเจ็บชาวปาเลสไตน์มารักษาที่ตุรกี เมื่อปี 2014
ที่มา http://www.jewishjournal.com/opinion/article

5. 2.2 กรณีซีเรีย
นอกจากรัฐบาลเออร์โดกันแห่งตุรกีจะสนับสนุนกลุ่มกบฏต่อต้านระบอบอัสซาดในซีเรียแล้ว ยัง
เป็นศูนย์กลางสาคัญสาหรับเป็นพื้นที่กลางให้นักกิจกรรมทั่วโลกที่ต้องการส่งความช่วยเหลือไปยังซีเรีย
และปาเลสไตน์ ขณะเดียวกันบริเวณชายแดนตุรกีเองก็เป็นที่ตั้งของศูนย์พักพิงใหญ่แก่ผู้อพยพจากซีเรีย
จานวนราว 1.9 ล้านคน (ตัวเลขในขณะนั้นจาก UNHCR2
)
ภาพที่ 3 ค่ายผู้อพยพขนาดใหญ่จากซีเรียในชายแดนฝั่งประเทศตุรกี
ที่มา https://chaurahha.wordpress.com/2013/03/22/917/ (ซ้าย)
http://www.enduringamerica.com/home/2011/6/19/syria-libya-and-beyond-
liveblog-in-the-camps.html (ขวา)
2.3 กรณีมินดาเนา
ตุรกีเป็นหนึ่งในคณะกรรมการผู้ไกล่เกลี่ยความขัดแย้งกรณีมินดาเนาที่มีมาเลเซียเป็นตัวหลัก
ระหว่างแนวร่วมปลดปล่อยอิสลามโมโร (MILF) กับรัฐบาลมะนิลา มีบทบาทอานวยความสะดวกการจัด
เวทีเจรจาและประกาศสนับสนุนข้อตกลงสันติภาพระหว่างคู่ขัดแย้งทั้งสองที่ได้ลงนามกันในปี 2014 ที่
กรุงมะนิลา3
2
UNHCR. 2015 UNHCR country operations profile – Turkey. ออนไลน์ : http://www.unhcr.org/pages
/49e48e0fa7f.html
3
The Guardian. Philippines signs long-awaited peace deal with Muslim rebels. ออนไลน์ :
http://www.theguardian.com/world/2014/mar/27/philippines-muslim-rebel-peace-deal-aquino-milf

6. ภาพที่ 4 นายอะห์เหม็ด ดาวุดโอว์ลู (นั่ง) นายกรัฐมนตรีตุรกีเดินทางมาพบปะกับประธานาธิบดีเบนิกโน
อาควีโนที่กรุงมะนิลา เมื่อเดือนพฤศจิกายน ปี 2014 เพื่อประกาศสนับสนุน ข้อตกลงสันติภาพ
มะนิลา ที่ลงนามได้สาเร็จในเดือนมีนาคมปีเดียวกันระหว่างขบวนการ MILF กับรัฐบาลฟิลิปปินส์
ที่มา http://www.philstar.com/headlines/2014/11/18/1393006/turkey-support
-mindanao- peace-process
ในปี 2012 ตุรกีเป็นประเทศผู้บริจาคเพื่อช่วยเหลือทางมนุษยธรรมรายใหญ่ที่สุดแก่ผู้ได้รับ
ผลกระทบชาวซีเรีย และรัฐบาลตุรกีเป็นรัฐบาลผู้บริจาคให้ความช่วยเหลือทางมนุษยธรรมอย่างเป็น
ทางการรายใหญ่ที่สุดอันดับสามของโลกในปี 2013 และมากที่สุดเป็นอันดับหกของโลกในทศวรรษที่
ผ่านมา โดยบริจาคเงินจานวน 1.6 พันล้านดอลลาร์สหรัฐสาหรับโครงการช่วยเหลือทางมนุษยธรรม
ต่างๆ4
ส่วนรูปแบบหรือช่องทางการส่งความช่วยเหลือของตุรกีนั้น มีสองรูปแบบคือในรูปของการให้
ความช่วยเหลือโดยตรงจากรัฐบาลตุรกี ผ่านหน่วยงานที่เรียกว่า TIKA สังกัดกระทรวงการต่างประเทศ
ตุรกี และผ่านองค์กรพัฒนาเอกชน (NGOs) หลักในประเทศตุรกี ที่สาคัญคือ องค์กร IHH (หรือชื่อใน
ภาษาอังกฤษคือ Humanitarian Relief foundation)
4
Key Facts. ออนไลน์ : http://www.globalhumanitarianassistance.org/countryprofile/turkey

7. ภาพที่ 5 องค์กร TIKA ภาพที่ 6 องค์กร IHH
ที่มา http://www.tika.gov.tr/en ที่มา http://www.ihh.org.tr/en
โดยสรุปแล้ว สิ่งเหล่านี้คือการที่ตุรกีพยายามส่งสัญญาณว่าตนมีศักยภาพในการสร้างสันติภาพ
สูง จึงเข้าไปเล่นบทบาทผู้ไกล่เกลี่ยและหันมาให้ความสนใจประเด็นปัญหาในพื้นที่ความขัดแย้งต่างๆ
เช่นที่กล่าวมา
3. บทบาทตุรกีในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้
ในบริบทของสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ ตุรกีเพิ่งเข้ามามีบทบาทไม่นานราวทศวรรษที่ผ่านมา
การเข้ามานี้มีทั้งการให้ความช่วยเหลือโดยตรงจากรัฐบาลและผ่านองค์กรพัฒนาเอกชนที่สาคัญของ
ประเทศตุรกี เช่น IHH ความช่วยเหลือจากประเทศตุรกีในพื้นที่สามจังหวัดชายแดนภาคใต้สามารถแบ่ง
ออกเป็นสามกิจกรรมหลัก คือ
ด้านการศึกษา
- เช่น มีการเข้ามาสร้างโรงเรียนเพื่อเด็กด้อยโอกาสของกลุ่มทุนตุรกีที่อาเภอยะหริ่ง จ.
ปัตตานี เป็นต้น
ด้านการช่วยเหลือเด็กกาพร้า
- เช่น รัฐบาลตุรกีมอบทุนการศึกษาให้ไปศึกษาต่อที่ประเทศตุรกีและปัจจัยยังชีพแก่เด็ก
กาพร้าในพื้นที่สามจังหวัด
ด้านกิจกรรมเดือนเราะมะฎอน
- จัดงานเลี้ยงละศีลอด มอบอาหารและเนื้อกุรบาน เป็นต้น

8. 4. ข้อสังเกตของการช่วยเหลือของตุรกีคือได้รับเสียงตอบรับที่ดีจากคนในพื้นที่ เนื่องจาก
- ประการแรก ตุรกีและสามจังหวัดชายแดนใต้เป็นนิกายอิสลามสายเดียวกัน คือ ชาฟีอี
- ประการที่สอง คนสามจังหวัดยังรับรู้ถึงกลิ่นอายของความเป็นออตโตมาน ในบริบทที่
เคยเป็นจ้าวแห่งโลกมุสลิมซึ่งเป็นสิ่งที่สืบทอดมาสู่ตุรกีในยุคปัจจุบัน ในทางประวัติศาสตร์
หากย้อนไปเพียงราวร้อยปีสมัยรัชกาลที่ 6 ก่อนที่สยามจะรวมศูนย์สร้างรัฐชาติสมัยใหม่
ได้เต็มที่ ทั้งราชอาณาจักรสยามและราชอาณาจักรปาตานีต่างก็ดาเนินความสัมพันธ์ของ
ตนกับอาณาจักรออตโตมานในขณะนั้น อีกนัยหนึ่งคือ สามจังหวัดชายแดนใต้เมื่อร้อยปี
ก่อนก็ดาเนินความสัมพันธ์กับออตโตมาน (ตุรกีในปัจจุบัน) เองอยู่แล้วโดยไม่ผ่าน
กรุงเทพ
- ประการที่สาม เมื่อตุรกีให้ความช่วยเหลือใคร เขาจะเข้ามาเองและเข้าถึงท้องถิ่น
โดยตรง กล่าวคือ ส่งความช่วยเหลือถึงมือผู้รับที่เขาต้องการให้ โดยไม่ทาผ่านตัวกลาง
หรือตัวแทนแบบรัฐต่อรัฐ ในกรณีสามจังหวัดชายแดนใต้ก็คือตุรกีได้ส่งผู้แทนรัฐบาลเข้า
มาให้ความช่วยเหลือชาวบ้านในชุมชนและโรงเรียนปอเนาะในพื้นที่ หรืออีกกรณีคือทา
โดยองค์กรพัฒนาเอกชน ซึ่งที่โดดเด่นคือ มูลนิธิเพื่อสิทธิมนุษยชน เสรีภาพและการ
ช่วยเหลือทางด้านมนุษยธรรม หรือ อีฮาฮา (IHH) ซึ่งเป็นองค์กรพัฒนาเอกชนฝ่ายรัฐบาล
ซึ่งลักษณะการเข้ามาเองและเข้าถึงชุมชนรากหญ้านี้ต่างจากการให้ความช่วยเหลือของ
ทุนอาหรับดังที่กล่าวไป ตุรกีมิได้ดาเนินการทูตลักษณะนี้แต่เฉพาะในสามจังหวัดแต่ใน
ครั้งช่วยเหลือชาวโรฮิงญาในรัฐอาระกัน ประเทศเมียนมาร์ ตุรกีก็ได้ย้าแนวทางการทูต
แบบ “เตอร์กิชสไตล์” โดยนายดาวุดโอว์ลู นายกรัฐมนตรีตุรกีคนปัจจุบัน ขณะที่ยังเป็น
รัฐมนตรีต่างประเทศได้เดินทางไปเยี่ยมชนกลุ่มน้อยมุสลิมชาวโรฮิงญาถึงในรัฐอาระกัน
เมื่อปี 2012 ซึ่งเป็นสิ่งที่สร้างความตื่นเต้นในหมู่ชาวมุสลิมเป็นอย่างมากที่ตุรกีส่ง
เจ้าหน้าที่ระดับสูงลงมาเองถึงท้องถิ่น ขณะที่ในเวลาเดียวกันนั้นประเทศมุสลิมอื่น เช่น
ซาอุดิอาระเบีย ก็ให้ความช่วยเหลือเมียนมาร์แต่ส่งเป็นเงินหรือสิ่งของบริจาคผ่านลงมา
ทางรัฐบาลเมียนมาร์

9. ภาพที่ 7 นายดาวุดโอว์ลู รัฐมนตรีต่างประเทศตุรกีขณะนั้น
เดินทางเยี่ยมชาวโรฮิงญาในรัฐอาระกัน เมื่อปี 2012
ที่มา http://www.hurriyetdailynews.com/foreign-minister-davutoglu
-visits-myanmars-muslim-minority-inarakan.aspx?pageID=238&nid=58019
โดยสรุป จากตัวอย่างกิจกรรมอันเป็นรูปธรรมของตุรกีที่เลือกเจาะลงไปยังกลุ่มรากหญ้าใน
พื้นที่สามจังหวัดชายแดนภาคใต้ที่กล่าวไป ร่วมกับการมีผลงานอันเป็นที่ประจักษ์ในการทางานในพื้นที่
ขัดแย้งในภูมิภาคอื่นๆ ของโลกโดยเฉพาะในภูมิภาคตะวันออกกลาง ทาให้ตุรกีเป็นหนึ่งในประเทศ
มุสลิมที่มีบทบาทสูงในการเมืองโลกปัจจุบัน (อันสอดคล้องกับแนวคิดบูรพาภิวัตน์) และโดยเฉพาะอย่าง
ยิ่งอยู่ในสถานะชาติมหาอานาจในโลกมุสลิม ทาให้ความคาดหวังต่อบทบาทของตุรกีในการแก้ไขปัญหา
ความขัดแย้งและสนับสนุนการพัฒนาในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้มีมากขึ้นและได้รับความนิยม
ชมชอบโดยเฉพาะในหมู่คนรุ่นใหม่ มากกว่ามหาอานาจมุสลิมอีกชาติอย่างซาอุดิอาระเบีย