1. t Ð i Tài S c 1 www.hobieuchanh.com
1
t Ð i Tài S c
Bi u Chánh
(1)
m 1929 tháng Juillet.
a d m d luôn m y ngày, r i m t bu i chi u s m m i, b u tr i thanh b ch, m t tr i ló
ra chói n ng sáng lòa.
Cây c i b t loi ngoi m y b a, nay g p n ng l i, gi lá ph i ngành, tr bông âm t c,
ngoài ru ng vô t i trong v n, khoe m t màu xanh l c lìa, coi thi t là kh e m t.
Ông H i ng Võ K Nghi p, nhà làng Phú L i g n ch Cái T c, thu c t nh C n Th ,
có tánh hay tr ng bông tr ng ki ng; m y b a rày b m a, ông không ch m sóc ki ng v t c a ông
c, nay th y tr i n ng, ông m i b c ra sân. Con gái l n c a ông là Võ Th Xuân H ng, 18
tu i, h c trên Sài Gòn, thi u, ông m i r c v , cô c ng i theo ông ra ngoài sân mà th m hoa
xem ki ng. Ông h i ng tay c m cái kéo nh , i vòng theo m y ch u bùm s m, quít tàu, càng
th ng mà h t t b t sâu. Cô Xuân H ng thì i dài theo m y li p bông h ng, lo ch i m y
nhánh b m a o n, g p cái bông nào t t thì cô c m mà coi, m t g n bông, bông gi i m t. M t
càng p, bông càng xinh.
Thình lình nghe có ti ng xe h i xa ch y l i, t i ngang c a, xe ch y ch m r i quanh
vô sân. Ông h i ng ngó ra r i nói v i con r ng: „Xe n y c a ông Cai T ng bên Th nh Hòa
mà”.
Xe ng ng gi a sân, hai v ch ng ông Cai T ng Hà Thi n Bình leo xu ng. Ông h i ng
c t i chào m ng. Cô Xuân H ng c ng l i g n ch p tay cúi u thi l .
Bà Cai T ng Bình ngó cô Xuân H ng và h i r ng:
- Bày tr nhà coi nh t trình nói con thi u b ng c p gì ó r i ph i hôn?
- th a ph i. Con thi u „Brevet Élémentaire“.
- Gi i à! Bác nghe nói nên l t t qua ây mà m ng cho con. Th ng Ý bên Tây nó
ng u Tú Tài k nhì r i, nó m i ánh dây thép v hôm qua. Có má con nhà hôn?
- Th a có.
Ông Cai T ng Bình ti p h i Xuân H ng r ng:
- Con u „Brevet Elémentaire“ r i con tính i h c n a hay là thôi?
- Th a, con tính xin v i má cho con h c thêm ít n m n a ng thi „Brevet Supérieur“.
- c a. Con h c c thì h c luôn cho n cùng. Th ng Ý u Tú Tài r i nó tính h c
lu t. H c lu t ph i h c 3 n m n a m i c C Nh n.
Ông H i ng Nghi p m i khách vô nhà. Bà h i ng nghe nói có hai v ch ng ông Cai
ng Bình qua thì b c ra c a mà ti p chào.
2. t Ð i Tài S c 2 www.hobieuchanh.com
2
Ông Cai T ng Hà Thi n Bình, nhà làng Th nh Hòa, thu c t nh R ch Giá d a bên cái l
i Long Xuyên - R ch Giá kêu là l Cái S n.
Ông Cai T ng v i ông H i ng Nghi p v n là b n ng h ng, hai ng i h i nh
Th c Nhiêu, thu c t nh M Tho.
Ông H i ng là con nhà giàu, r i ch ng ông c i v r i, cha m l i suy s p, gia tài b
ch n thi hành phát mãi h t, ông ph i qua Cái T c theo quê v mà n ng d a làm n. Ông l n
i nhen nhúm l n l n, l i nh tám chín n m nay lúa g o cao giá luôn luôn, ông dùng ít mà gây ra
nhi u, nên hi n bây gi ông có m t cái nhà t t m i c t t n trên 12 ngàn ng b c l i có g n 100
u ru ng trong làng Phú L i, 200 m u trong Kinh Xà No, và m i u giá mua thêm 200 m u
bên làng Th nh Hòa, thu c h t R ch Giá n a. Ông m i 42 tu i, v ch ng sanh c ba a con,
a l n là cô Xuân H ng ã th y ó r i, a gi a, con trai m i 15 tu i h c Tú Tài n m th t ,
i tr ng Chasseloup Laubat, còn a út c ng con trai, còn h c t i C n Th .
Còn ông Cai T ng Bình h i tr c thi t tên Hu nh, làng c ông làm thôn Tr ng, ông xài
thâm công nho h n 1.000 ng b c, s t i nên b x d t v con mà tr n, cho h ng ch c H i
gi ng tay u ti n b i th ng. Vô R ch Giá ông i tên l i là Hà Thi n Bình, n ng náu
làng Th nh Hòa mà làm ru ng, l n l n ông mua n kh n t, tr nên m t ng i giàu, ra làm
làng r i lên ch c Cai t ng. Ông n m nay ã h n 55 tu i r i, có b n ng i con, ng i con l n
ng làm Ngh Viên H i ng a h t trong R ch Giá, ng i k ó là c u Hà Thi n Ý 22 tu i,
c bên Tây, m t ng i 18 tu i, m t ng i 16 tu i, thôi h c nhà mà ch a h a g n i nào.
Tuy ông H i ng v i ông Cai t ng xa nhau, l i niên k b t ng, song thu nay hai
nhà thân thi n v i nhau l m, hay giúp nhau, hay t i lui th m nhau, l i th ng tính ch ng
Thi n Ý và Xuân H ng l n khôn, thì hai nhà s làm sui v i nhau.
Ch khách g p nhau m ng r cùng d t nhau vô nhà, r i ông H i ng v i ông Cai t ng
thì ng i b gh gi a, còn hai bà thì ng i t i b ván c m lai lót g n ó.
Cô Xuân H ng lo tr u n c ãi khách, cô ra vô l ng x ng, m t t i c i, b nhâm nh ,
cách ph i là gái tân h c, mà n t na c ng ph i là con nhà giàu. Bà Cai t ng ngó theo cô hoài r i
bà nói v i bà H i ng r ng:
- Con nh n m nay nó l n i. Nè, tôi nói v i thím nó a, ph i ch th ng Ý tôi, ch ng
có g ch khác tôi không nghe cho mà coi.
- Ai mà g ! Anh ch ã nói t h i nào t i gi , g ch khác sao c. Có s là s c u Ý
n r i c u c i m ch .
- âu có v y! V ch ng tôi có nói tr c cho nó bi t r i mà.
- ! Tôi quên nói cho ch hay n a ch . Hôm tháng giêng tôi có b nh, tôi nghe nói ông
Bình ngoài C n Th hay l m, tôi ra tôi c u ng xin thu c.
- Xác ông Quan Bình ph i hôn? Tôi c ng nghe h n hay l m.
- Th a ph i. B n ó s n có con Xuân H ng bãi tr ng nên nó nhà, tôi bi u nó i v i
tôi. Ra ó coi cho tôi r i, luôn d p coi cho nó n a. Nè, ông Bình coi cho nó, ng nói k
m ch .
- Nói làm sao?
3. t Ð i Tài S c 3 www.hobieuchanh.com
3
- ng nói nó thông minh, h c gi i l m, n m nay nó thi u, mà sau nó còn u m t b ng
p l n h n n a. Tôi h i t i c n duyên c a nó, thì ng nói nó v n tiên phong o c t
nên ch ng nó l n khôn không ham phú quí vinh huê, l i ngao ngán nh n tình th t c.
Cu i 21 b c qua 22 tu i thì nó có ch ng, nh ng mà nó có ch ng có con r i thì nó l i
tu. Nói n m thi u trúng r i, còn sau n a thì không bi t ra sao.
- i! H i nào mà tin chuy n ma ma ph t ph t. ã có ch ng có con r i, mà còn tu n i gì?
Có l ngày sau nó b t ch c ng i ta n chay v y ch ng?
- Tôi c ng ngh nh v y ó.
- n chay có h i gì. i bây gi tôi coi ng i ta n chay mu n u h t. Thím nó sao c
nh hoài, lúc n y nghe trong mình khá hay không?
- Lúc n y tôi kh e l m, n ng c. Mà h có vi c gì ph i lo, thì nó c rang cái ng c
hoài, nên tôi s quá.
- Thím ng có lo chi h t. Có vi c gì thì n ông h tính sao h tính, mình lo làm chi.
- Tôi có cái t t hay lo l m ch .
- Thím nó làm nh tôi v y, n no r i i ch i, vi c ru ng t n ông h tính làm sao h
làm. Thím nó có xe thì i Hà Tiên hay Long H i mà h ng gió, nhà làm chi.
Ông H i ng Nghi p ng nói chuy n v i ông T ng, ch ng nghe bà T ng nói nh v y
thì ông day qua nói r ng: „ nhà tôi1
k l m ch , tôi bi u i ch i mà b c rút nhà không ch u
i âu h t“.
Bà T ng x a thu c, v nh bàn tay làm cho ba chi c cà rá h t xoàn chói lòa, bà c i mà
áp r ng:
- T i chú a. Chú không thèm d t, thím i sao c.
- Nhà có hai v ch ng, s p nh m c i h c; n u tôi d t i ch i r i nhà c a làm sao?
- D hôn. Nhà c a thì m n ng i ta coi, ai b ng i âu mà s ?
- Còn ru ng n ng làm sao?
- C y r i ta i.
- Thôi, n m nay tôi nghe l i ch , h c y r i tôi d t nhà tôi vô Hà Tiên h ng gió ch ng
t tháng.
- Chú thím có i thì cho tôi hay, tôi i v i… À, b a h m u giá t qu c gia bên Th nh
Hòa ó, chú u c m y tr m m u?
- Tôi u c 2 lô, 200 m u. Cha ch , tôi nóng m i, tôi u m c quá, ch . Tôi u t i
310$00 m t m u, thành ra 62 ngàn ng, n u k ph n bách ph n, con niêm, cùng các
phí khác vô n a thì non non 65 ngàn. Bây gi ph i tr tr c phân n a v i s phí 35
ngàn n ng quá.
1
v hay ch ng
4. t Ð i Tài S c 4 www.hobieuchanh.com
4
- Có sao âu mà s . t ó chú mua r i mùa t i ây, chú góp ti n lúa m n l i b n n m
gi m t công mà s n i gì. Tôi dám ch c chú góp 10 ngàn gi c, k v lúa vay. Tính
giá lúa t h n h t 1$20 m t gi thì chú c ng có 12 ngàn ng b c. Chú thâu góp ít n m
thì v n, có gì mà lo.
- Ch nói thì ph i r i, ng t bây gi ch y ti n mà óng phân n a giá mua ây c ng ng t
ng ch .
- Chú nó khéo lo! Th có m y ch c ngàn ng b c mà s gì!
- Tôi b c t cái nhà t n nhi u quá, nên h t ti n. Tôi nghe l i anh T ng tôi làm b ng h m
nay tôi lo h t s c.
Ông Cai T ng chen vô nói r ng:
- Có gì âu mà lo. Ru ng nhà bên ây chú thâu góp m i m y ngàn gi . Mua b n chú
góp thêm 10 ngàn, c ng ít nào c ng 25 ngàn gi . Theo giá lúa n y m i n m ch c chú có
30 ngàn ng b c. Tôi cho chú n xài và óng thu 10 ngàn, thì còn d 20 ngàn tr ti n
mua t. Chú tr ba b n n m thì d t, có gì mà lo. Tôi d n m t cái t i 400 m u, b ng hai
a chú ây sao.
- Anh nh h v tình, h không giành, nên anh mua giá r h n tôi, v y c ng ch .
- Ph i. Nh tôi làm T ng h có v m t chút, h ít giành. Mà tôi mua tính b ng thành ra
ng 240 ng m t m u, c ng chung là 96 ngàn ng b c, ch ph i ít sao. Bây gi tr
phân n a giá mua v i s phí c ng là 50 ngàn ng.
- Anh có s n b c hay không?
- âu mà có! Nh ng mà lúa tôi còn trên h n m t chài.
- V y r i anh làm sao mà óng b c mua t?
- i! Lo gì! Qu t m mà óng r i t i mùa s hay.
- Anh mua s t m i ây n a, thì s huê l i c a anh ch ng bao nhiêu?
- Thu nay t c c a tôi góp 45 ngàn gi . Mua s m i ây ch c 20 ngàn gi n a, thì
thành 65 ngàn gi .
- Anh lúa nhi u quá, nên anh không lo thì ph i, ch lúa tôi ít, tôi không lo sao c.
- L n thuy n thì l n sóng, th nào c ng ph i lo ch . Thôi t rày s p lên tôi ngh không
thèm s m n t n a, trí r nh rang mà ch i. Già r i, lo làm hoài m t quá.
- Mà chuy n nhà n c òi óng ti n mua t anh tính làm sao?
- Vay ti n mà óng ch làm sao?
- Anh bi t bên R ch Giá có ai cho vay anh làm n ch giùm cho tôi vay v i. Bên n y h
làm b , h t i h i h thì h nói âu mình m t r i a, nên tôi ghét tôi không mu n t i h .
- Bên R ch Giá tôi quen thi u gì. Nh Huy n Hàm Tr ng Hà ch R ch Giá ó, chú
mu n h i m y ch c muôn c ng có b c s n mà. Nh ng mà l y b c b ng cho vay, mu n
y b c nhà b ng nào c ng c h t, d l m.
5. t Ð i Tài S c 5 www.hobieuchanh.com
5
- Cha ch ! R t i b ng tôi ghê l m. Thi t ti n l i thì r , ng t h mình xin vay thì h bu c
ph i óng ti n s phí i xét t, óng ti n n y ti n kia nhi u quá thành ra c ng không r
n Chà-và Vi t Nam mình là bao nhiêu. Mà c ng có m t u n y gay l m, là h trong
gi y h n ngày nào thì t i ngày y ph i tr , không nói gì c h t, n u tr thì xin Tòa thi
hành phát mãi.
- Nh chú s thì h i b c c a Tr ng Hà. D u ng n l i m c. Tôi còn thi u ng 12 ngàn,
ng n l i t i m t phân r i.
- Nh v y c ng không m c gì l m.
- Chú c n dùng h i ch ng bao nhiêu?
- Tôi ph i h i t i 30 ngàn m i óng ti n t.
- Ti n l i t i 4 ngàn r i m t n m… Ph n tôi ph i h i t i 50 ngàn. Mình h i nhi u mình
nói ng b t ti n l i m t phân hai có l c. Chú mu n h i thì b a nào chú qua b n r i
tôi d t chú i.
- Ch c h i c hôn?
- Ch c mà. Tôi l y bao nhiêu c ng c h t. Song h i nhi u ph i th b ng khoán t.
Chú ph i em b ng khoán cho ng coi.
- Thôi, m t tôi em qua c hôn?
- c. Chú qua r i tôi d t i. Nè, mà m t chú qua, thím v i con Hai qua ch i nghe. Qua
ó thím nhà, r i hai anh em mình i.
Bà T ng nghe hai ng i n ông nói chuy n nh v y bà c ng ti p m i bà H i ng v i
cô Xuân H ng qua nhà ch i. Bà H i ng không dám th t l , nên bà ph i h a l i.
Ông T ng v i bà T ng nói chuy n ch i và n c m tr a r i hai ông bà m i v .
6. t Ð i Tài S c 6 www.hobieuchanh.com
6
(2)
a mé kinh R ch Giá qua Long Xuyên, phía bên tay trái, t c u Quây R ch Giá tr vô
c ch ng ba b n tr m th c, có m t cu c - s , chính gi a m t cái nhà l u r ng l n, hai bên
m hai l m lúa m i cái dài 10 c n, phía sau có m t cái nhà b p, t i u l m lúa bên tay m t có
nhà xe h i, t i u l m lúa phía bên tay trái l i có m t cái nhà ch a làm ru ng. Ai i ngang
ng bi t cu c c a m t v n ch l n, ti c gì cái nhà l u c t g n cái l d a mé kinh, ch a cái
sân ch có sáu b y th c, l i b hai l m lúa k m khít hai bên bó r , sân không ki ng, nhà không
n; b i v y cu c coi hùng hào nh ng thi u v thanh nhã.
Cu c n y là cu c c a ông Tr ng Hà, i n ch trong t nh R ch Giá, có công giúp
t s b c r t l n c t nhà th ng nên c quan trên ân t Hàm- Tri Huy n.
Ông Tr ng Hà v n là con cháu khách, cha c a ông là ng i Tri u Châu, còn m là Vi t
Nam.
Ông m i c 50 tu i, v ch ng ch có sanh hai ng i con, ng i l n là gái tên là
Tr ng Th Lang ã g cho ông c t Tri u Nh H , h c bên Tây lãnh c b ng c p y khoa
n S , v c i v , nh cha m v mua cho cái nhà l u t i Sài Gòn mà khám b nh cho thu c;
còn ng i nh là trai trên Tr ng Hoàng Ki t 20 tu i, h c bên Tây sáu n m, t n ch ng n m
muôn ng b c, m i lãnh c m t cái b ng c p khiêu v , k cha m kêu v ng ph giúp cai
qu n s nghi p không cho h c n a.
Y theo l i h a hôm n , nên úng ngày h n ông H i ng Võ K Nghi p i v i v và con
gái qua nhà ông Cai T ng Hà Thi n Bình. Bà T ng v i hai a con gái nh c a bà th y cô Xuân
ng thì m ng r , ti p r c r t ân c n vui v không nói c. n lót lòng r i, ông H i ng
Nghi p v i ông Cai T ng Bình vô R ch Giá ng tính vi c vay b c mà óng b c mua t.
Hai ông vô t i nhà ông Huy n hàm Tr ng Hà thì l i 10 gi s m m i.
Xu ng xe b c vô sân thì th y nhà l u c a óng kín mít, không có cho vô.
Hai ng i ng ng ngáo, th y trong nhà xe có m t cái xe h i nh 4 ch ng i còn m i
tinh v i m t cái xe h i mui ki ng l n thình lình coi hùng v l m. Ông T ng ch mà nói r ng: „Cái
xe l n ó máy 40 ng a, ông huy n ng mua tám chín ngàn gì ó. Nó ch y d quá, n i t nh R ch
Giá ch a có ai dám s m cái xe nh v y“.
Ông H i ng c i và h i r ng:
- ng i âu mà s m xe d nh v y?
- ng nhà hoài, không bao gi ai th y ng i âu h t.
- V y ch s m xe h i làm chi mà l n d v y?
- Giàu có, ti n b c không bi t làm gì cho h t, nên s m coi ch i v y mà.
- Ng i mình xài phí quá!
Hai ông ng nói chuy n, b ng có m t ng i gánh c p thùng thi c phía sau i d c
theo l m lúa mà ra. Ông T ng ch n mà h i r ng:
7. t Ð i Tài S c 7 www.hobieuchanh.com
7
- Có ông Huy n nhà hay không em? Sao óng c a bít bùng v y?
- Th a có, ông bà tôi nhà h t. n c m r i ông tôi m i lên l u, còn bà tôi ng i d i
ng d i.
- Em tr vô nói có ông T ng ngoài Th nh Hòa vô th m ông, r i m c a i ch .
Ng i gánh n c ó tr vô m t h i r i ra nói r ng: „ Th a, bà tôi m i ông vô nhà. Ông
i theo tôi ây mà vô c a sau c ng c“.
Hai ông i theo ng i y, i d c theo l m lúa mà vô c a sau. Bà Huy n Tr ng Hà m p
p, cao l n, n c da en, ch n mày r m, b t ng thô t c, y ph c s sài, bà ng i t i b ván
n c a sau, bà chào hai ông khách và nói r ng: „M i hai ông i ngay lên l u, nhà tôi n m hút
tr n, hai ông i ngay lên tr n nói chuy n ch i, ch ch bi t ch ng nào ng hút m i r i“.
Hai ông khách i th ng l i thang mà lên l u.
Ông Huy n Tr ng m p m p mà lùn, m t tròn, c p m t híp, không có râu, u h t tr c
lóc, khi hai ông khách b c lên thì ông Huy n b n m t cái áo lá tr ng có hai cái túi thi t l n,
ng n m vít c trên b ván, qu n vén t i u g i, d a bên có m t mâm thu c á phi n, bên
kia có m t ng i n m làm thu c cho ông hút. Ông th y khách thì l m c m ng i d y chào ông
Cai T ng Bình r i h i r ng:
- Còn ông n y là ai, tôi không bi t?
Ông T ng áp r ng: „Ông ây là H i ng Nghi p, anh em v i tôi bên Cái T c“.
Ông Huy n m i khách l i ng i b gh bành t ng c n c xa c g n b ván ch ông
hút, kêu tr l y thu c rót n c, ông c ng b n áo lá ch không thay áo khác. Ông h i ông T ng
ng:
- M y tháng nay tôi không g p ông. Ông m nh gi i h ?
- M nh.
- Ông i h u vi c quan r i ghé th m tôi ch i hay là có vi c chi?
- ! Ghé th m ông ch i, mà c ng nói chuy n riêng m t chút.
- M i hai ông hút ch i.
- Cái ó hai anh em tôi không bi t.
- Hút mà cái gi ng gì không bi t. Hút cho nó kh e trong mình ch .
- Xin cho ki u, không dám âu.
- Thôi xin l i hai ông ng i ó ch i, cho tôi hút ít u.
- c, c, ông hút i.
Ông Huy n n m l i mà hút, kéo ng nghe ro ro.
Ông H i ng Nghi p ng i ngó cùng trong nhà th y t ng l u r ng mà l i cao, ti c vì bàn
gh , t g ng không x ng áng nên coi không p.
Ông T ng th y ông Huy n ã hút ít u bèn h i r ng:
8. t Ð i Tài S c 8 www.hobieuchanh.com
8
- Lúa ông còn nhi u hôn?
- Còn chút nh, ch ng n m sáu chài.
- N m sáu chài, mà ông nói chút nh ch . T i tháng n y sao ông không bán, lúa s t
còn gì?
- Không có sao mà. Ch ng nào bán c ng c, có lo gì.
Có m t ng i lên thang l u, vì thang b ng cây, mà l i i m nh, nên ti ng nghe m m.
Ông T ng v i ông H i ng ngó l i, thì th y m t ng i trai ch ng 20, 21 tu i, m c m t
Tây n xám, may thi t kéo, ch n mang giày vàng, u i bê rê en. Ng i trai y th y
khách thì cúi u chào r i i th ng vô m t cái phòng.
Ông T ng h i ông Huy n r ng:
- Th y ó là ai?
- Con tôi a, bên Tây m i v vài tháng nay.
- Té ra c u ây là Tr ng Hoàng Ki t ph i hôn?
- Ph i a.
- Tôi có nghe nói, mà thu nay tôi không g p. C u h c bên Tây ã l y c b ng c p gì
hay ch a?
- Nó g n thi Tú Tài, mà b vi c nhà bê b i, có m t mình tôi coi không xi t, nên tôi ph i
kêu nó v .
- Sao không c u h c cho n cùng ng có b ng c p v i ng i ta?
- i n y h c cho bi t thì thôi, b ng c p b ng kéo làm gi ng gì. Ph i mình tính cho nó i
làm m n hay sao, nên c n ph i có b ng c p.
- Ông em c u v bây gi ông tính c i v cho c u r i b t c u coi ru ng n ng hay sao?
- , h m nay m nó mu n i coi v cho nó, mà nó không ch u. Nó nói c i v thì thà nó
i m, ch con gái Vi t Nam quê mùa l m, nó không mu n.
- Bên mình âu có m mà c i.
- Nó òi tr qua Tây c i v , r i nó d t v .
- Ông b ng lòng cho c u c i m hay sao?
- âu c! Mình quê mùa, có dâu m r i làm sao mà nói chuy n.
- Nè, th y Phó trong n y m i c t cái nhà t t quá ông há! i ngoài dòm vô coi thi t là p.
Cái nhà ó c t tôi s không d i 30 ngàn.
- Th y khoe v i ng i ta, th y c t 35 ngàn ó a. Th y không khá gì mà c t nhà chi t t
v y không bi t. C t nhà h t ti n nên ph i c y tôi giùm h t 10 ngàn. Ng i hay làm
ng quá, ít ti n mà mu n se sua, c t nhà t t s m xe h i, cho con i Tây, mua h t
xoàn l n, không bi t r i h làm sao?
- H c ng li u c m mà g p m m ch .
9. t Ð i Tài S c 9 www.hobieuchanh.com
9
- Li u gi ng gì? H làm c m ng r i h t h t c b u l i tôi. Tôi cho vay thì n l i, không
nói gì, ng t tôi s h vay b ng tr không n i, h xô ru ng t cho tôi ây, r i tôi
không bi t làm sao coi cho xi t ch .
- Hi n gi ông có ch ng bao nhiêu ru ng?
- Có bi t âu. Hôm th ng con tôi bên Tây v , nó so n gi y t trong t nó tính ch i, nó nói
âu chín m i ngàn m u gì ó.
- Nhi u quá!
- Tôi có hai a con, tôi không thèm s m ru ng t nhi u, ch ph i tôi ham nh ng i ta
thì tôi có t i b ng hai b ng ba s ó.
- Hai anh em tôi vô ây tính c y ông m t vi c.
- C y vi c gì?
- Hôm nhà n c bán t qu c gia ngoài làng Th nh Hòa, hai anh em tôi u giá, tôi mua
c 400 m u, chú H i ng ây mua c 200 m u.
- ! Tôi có nghe nói hôm ó áp giành v i nhau u giá mua m c l m ph i hôn? t mà
mua m c làm chi, có b c ta cho vay r i ta l y t c a h , giá r r , c n gì ph i giành
gi t mà mua cho m c.
- t Th nh Hòa t t, cho m n t i 5 gi m t công. Hai anh em tôi mua giá c ng v a, ch
không m c gì. Ng t vì nhà n c bu c anh em tôi ph i óng b c phân n a, còn phân n a
thì cho k qua sang n m s óng. Bây gi hai anh em tôi thi u b c, n u h i m y nhà
ng thì c ng c, song n u h i ng i mình cho d , nên vô xin ông li u coi có thì
giúp giùm cho hai anh em tôi c hay không?
- Hai ông mu n h i bao nhiêu?
- Tôi mu n h i 50 ngàn, có chú H i ng ây chú h i 30 ngàn?
- S n c m y n m nay ông c tr l i hoài, ông không tr v n, mà h i n a r i làm sao?
- N c có 12 ngàn, nhi u nhõi gì ó mà lo. Ông s tôi nói ng c hay sao?
- Không ph i s . N m nào ông c ng tr ti n l i, mà nói ng c gi ng gì, ông giàu có làm
i Cai T ng, có m i m y ngàn ng b c l nào ông ch i hay sao mà s .
Ông Huy n b c l i rót n c u ng, ông suy ngh m t h i r i nói ti p r ng: „Anh em h
mích lòng tr c thì c lòng sau. Tôi nói thi t hai ông mu n h i bao nhiêu c ng c h t.
Nh ng mà h i s b c nhi u nh v y thì ph i c t. Thu nay ai h i b c, tôi c ng bu c nh v y
t th y; b i vì n u không bu c c t, có ng i x u h vay b c c a mình r i h không tr b c,
mình l y gì âu mà tr . Không ph i tôi nghi hai ông, song b c ti n là núm ru t, thà mình làm
minh b ch v y t t h n“.
Ông T ng áp r ng: „Ông mu n anh em tôi c t c ng c, không h i gì. Mình thi t
tình, h vay thì lo tr , có sao âu mà s “.
Ông T ng v i ông H i ng l y b ng khoán t a h t cho ông Huy n Tr ng Hà coi.
10. t Ð i Tài S c 10 www.hobieuchanh.com
10
Ông Huy n nói: „Thôi hai ông h t b ng khoán ây cho tôi coi ít b a r i tôi s tr l i.
Mà nh ng t qu c gia hai ông m i mua ó, tuy ch a có b ng khoán, song trong t hai ông c ng
ph i nói c luôn n a m i c ch “.
Hai ng i khách g t u, ch u c luôn t ó n a.
Ông H i ng h i ông Huy n r ng:
- Nh ng ông coi b ng khoán r i ông ch u cho, thì ông tính ti n l i bao nhiêu?
- Th ng tôi cho ti n l i m t phân r i.
- N ng quá. Cho b c muôn ông ph i gi m ti n l i ch . Chà và kia nó còn cho m t phân.
- Sao c. Ông h i b ng, h c ng tính l i ít n a là m t ph n t . Tôi cho phân r i ó là
l m, b i vì tôi còn ph i t n ti n bách c u ch ng t c t n a chi.
- Xin ông b t ti n l i, ch m t phân r i n ng l m, ông.
- Thôi không sao. tôi coi gi y t r i s tính. Nh ông ây tôi mu n vi t th tr l i, tôi
ph i bao làm sao?
- Ông c vi t th cho Ông T ng ây, r i nh cho tôi hay c ng c.
- Nh v y thì ti n l m. Thôi ít b a r i tôi s tr l i cho ông T ng.
Tr i ã tr a, mà chuy n nói c ng ã xong, hai ông khách ng d y t mà v r i c ng
ph i ra c a sau, ch c a tr c không m .
Ông H i ng Nghi p tr v nhà ông T ng Bình mà n c m, ch khách thu n hòa, cô
Xuân H ng v i con gái c a ông T ng c ng thân thi t, nên b a n thi t là vui v l m. Bà T ng
i th m coi vi c i h i b c có thành hay không. Ông T ng thu t chuy n l i cho bà nghe r i c i
mà nói r ng:
- Ông Tr ng Hà làm màu ng mình h u ng ch i, ch tôi bi t b nào ng c ng ch u.
Tr i i, cho vay mà g p tôi v i chú H i ng ây thì c u mà cho, còn i ai n a. V y
mà còn c t thì ch c quá, còn s n i gì. Tôi nói không sai âu, trong n m ba b a ây
ng kêu làm gi y l y b c a. Mà h ng kêu thì mình d c d c l i, ng nài ng b t l i
cho nh .
Ông H i ng nói r ng:
- Ông Huy n n l i t i m t phân r i n ng quá.
- c âu. Ch ng làm gi y mình xin tính m t phân mà thôi. Nh ng không ch u, thì
lên m t phân m t, ho c m t phân hai, ch m t phân r i thì thôi xin vay ch khác.
- Ông Huy n ó b coi thô t c quá. ng ng nhi u ti n, nên nói chuy n ng coi không
có tr i t gì h t.
- Nhà giàu m i bây gi ph n nhi u h nh v y h t th y. H quê mùa d t nát, không có
giáo d c, khi không h b c lên h giàu to, r i t cách không x ng v i s s n, nên m i
y ó. Ch nhà giàu x a ng i ta bi t l ngh a khiêm nh ng, ch âu có k c c nh
y bao gi .
n c m r i v ch ng ông H i ng m i t giã mà v Cái T c.
11. t Ð i Tài S c 11 www.hobieuchanh.com
11
Cách ch ng m t tu n l , ông T ng Bình c th c a ông huy n Tr ng Hà. Trong th
ng nói ng ch u cho ông T ng vay 50 ngàn và cho ông H i ng vay 30 ngàn, song bu c bà
ng v i bà H i ng ph i ng gi y v i ch ng, l i bu c hai ông ph i b o lãnh v n công v i
nhau.
Ông T ng ch y xe h i qua Cái T c a th cho ông H i ng coi và h n ngày i làm
gi y l y b c. úng ngày h n, v ch ng ông H i ng qua Th nh Hòa hi p v i v ch ng ông
ng mà i R ch Giá.
Hai ông nài quá, nên ông hu ên hàm ch u s t b t ti n l i xu ng m t phân hai. Hai ông
làm gi y theo th th c c a ch n bu c, r i l y b c em qua kho b c mà óng phân n a giá mua
t.
12. t Ð i Tài S c 12 www.hobieuchanh.com
12
(3)
Trong n m ph n t n m 1920 t i n m 1929, n m nào lúa bán giá b c trung c ng 1 50
t gi , có lúc lên t i 1 80 ho c 2 00. Dân trong x ph n nhi u chuyên ngh làm ru ng, nh
giá lúa cao ó, nên b c ti n ch n ch không bi t làm gì cho h t.
Nh ng n ch các t nh, nh t là mi t Ti n Giang, H u Giang, ua nhau c t nhà t t,
m xe h i, mua h t xoàn, ch i bài b c, bành tr ng n a, cho con i Tây, gây ra cu c vui
u t n m t hai ngàn không c n, c chúng b m d d u hao ôi ba muôn c ng ch u. T l n chí
nh coi b c ti n nh t c c, chê nh n ngh a là trái mùa, ph i v c b c muôn m i ra m t ng i
sang, ch lu n o c thì b coi là d i.
t hoang vu r ng b i mà giành nhau mua n m t hai tr m ng m t m u, n n m b y
ch c ngàn mà cho là chút nh không gì lo. Ng i nào có ý ngh xa, th y nh n tình v i th
cu c nh v y thì c ng l c u t h i: „V y ch cái ng Vi t Nam mình i ó t i âu m i
cùng? Mà cái ng ó ph i hay qu y?“
i cái th i cu c ó mà ông H i ng Nghi p v i ông Cai T ng Bình m i mua thêm t,
i mua m c, r i i vay b c, ng i 30 ngàn, k 50 ngàn mà coi nh chuy n ch i. Thi t, n u làng
sóng th nh v ng c b a t i hoài, thì ch ng vài ba n m, hai ông c ng tr t s n , không khó
chi h t.
i thay, qua n m 1930 mùa th t, ông Cai T ng Bình thâu góp v t c v t m i ch
có 45 ngàn gi , ch không ph i 65 ngàn, còn ông H i ng Nghi p thâu góp c có 18 ngàn
gi . H i u mùa thì giá lúa 1 60 m t gi . N m n y hai ông ph i óng t t s ti n cho nhà n c,
nên m i ch n l i ít ngày, nhóng coi nh giá lúa lên thêm n a thì s bán ng có l i thêm m t
. Nào dè cu i tháng 5 Tây, lúa s t xu ng 1 50. Giá 1 60 không bán, mà bán 1 50 sao c.
ch n a. Té ra lúa không lên giá mà l i l n l n b s t thêm hoài, s t xu ng 1 30, 1 20, 1 00,
qua t i tháng 8 giá còn có 0 80 m t gi . Ch t t i! Nhà n c g i gi y thúc óng ti n mua t,
ch n g i th bu c ph i tr n . Ông Cai T ng ch a 5 ngàn gi cho tá n n, ông bán 40
ngàn gi l y có 32 ngàn ng. Ông H i ng ch a 3 ngàn gi , ông bán 15 ngàn gi l y có 12
ngàn ng.
Ông Cai T ng ph i óng b c mua t 48 ngàn, ph i tr ti n l i v 62 ngàn ng b c n ,
7.440 ng.
Ông H i ng ph i óng b c mua t 31 ngàn, ph i tr ti n l i cho ch n là 3.600 ng.
Làm sao có b c mà tr ?
Hai ông b i r i h t s c, bàn tính v i nhau r i hi p nhau vô nhà ông Huy n hàm Tr ng
Hà t vi c r i ro ã b th t mùa l i b lúa r , r i n n n xin vay thêm cho óng b c mua t,
còn v n c nh p v i v n m i và nh p v i ti n l i mà làm chung m i ng i m t cái gi y m i cho
.
Tr ng Hà ngh hai ông t nhi u, d u cho vay thêm ch ng h i gì. ã v y hai ông l i có
t m i mua c a nhà n c. N u mu n c t ó cho ch c ch n, thì c n ph i tr t t c s b c mua
13. t Ð i Tài S c 13 www.hobieuchanh.com
13
t ng Nhà n c sang b m i c. Ông Tr ng Hà tính nh v y nên ch u cho vay thêm và
ch u cho thay gi y nh p l i làm v n thêm n a.
Ph n ông Cai T ng Bình:
S v n c : 62.000$
S b c l i: 7.440$
S vay thêm: 20.560$
C ng: 90.000$
Ph n ông H i ng Nghi p:
S v n c : 30.000$
S b c l i: 3.600$
S vay thêm: 16.4000$
C ng: 50.000$
Hai ông v d t hai bà vô làm gi y l i, ông Cai T ng vay 90 ngàn, ông H i ng vay 50
ngàn. M i cái gi y u có v ch ng ng , có biên c ru ng t, mà l i còn bu c hai ông b o
lãnh v n công cho nhau n a.
Hai ông l y thêm b c mà óng t t giá mua t thì yên c m t m i r i, ch còn lo m t
i n mà thôi.
Qua n m 1931 lúa th t luôn m t mùa n a, l i giá còn có 0 60 m t gi .
Ông Cai T ng thâu góp có 37 ngàn gi , giành nuôi tá n 7 ngàn, còn bán có 30 ngàn
gi có 18 ngàn ng b c.
Ông H i ng thâu góp có 17 ngàn gi , giành nuôi tá n 3 ngàn, còn bán có 14 ngàn
gi có 8.400 ng b c.
Tính n i ti n l i thì ông Cai T ng ph i tr 10.8000 . Ông H i ng ph i tr 6.000 . bán
lúa giá nh v y, n u tr ti n l i r i c ng không còn b c mà óng thu và n xài, có âu mà tr
n c. Hai ông hi p nhau i nói v i ch n mà tr ti n l i xin v n l i, song ông Cai T ng
tr c có 7.800 , còn thi u s l i l i 3.000 , còn ông H i ng rán tr c 5.000 , thi u
l i l i 1.000 .
Qua n m 1932, s lúa thâu góp ch ng nhi u h n, mà giá lúa l i s t h n n a, còn có 0 50
t gi . Hai ông tr ti n l i c ng không , ông Cai T ng thi u l i 4.000 và ông H i ng
2.000 .
Ông Huy n Hàm Tr ng Hà th y 2 n m mà hai ông u thi u ti n l i luôn luôn, l i giá
lúa s t, t c ng s t theo, s b t ch h t ru ng t c ng không s n , nên vào n t i Tòa H
mà ki n xin Tòa lên án ng thi hành phát mãi s s n c a hai ông. Hai ông lo quá nên ph i m n
Tr ng s bào ch a, vi n l kinh t kh ng ho ng mà xin Tòa châm ch cho ình l i ch ng nào giá
lúa phát lên l i r i s tr n . Tòa c ng có nh n, nên lên án cho ình l i m t n m, n u mãn n m
mà không tr n thì s thi hành phát mãi.
14. t Ð i Tài S c 14 www.hobieuchanh.com
14
Bà H i ng Nghi p th y vi c nhà b i r i thì bà r u quá n ng không c, b nh ho c a
bà phát l i, làm cho ch ng con thêm lo n a.
Ông H i ng Nghi p bàn v i ông Cai T ng Bình, mu n bán b t phân n a ru ng t mà
tr n . Ông Cai T ng nói bán b t ru ng t x u h nên khuyên ông H i ng th ng th ng mà
tính, ch ng nên v i l m. Cách ít tháng sau, k h n Tòa nh ã c n r i, hai ông luýnh quýnh
mu n bán ru ng t thì không ai mua, túng th vô R ch Giá nói v i ch n xin nh giá t ng
hai ông làm t n mãi m t m mà tr s n .
Ông Huy n Tr ng Hà c i mà áp r ng: „Ru ng t bây gi không có giá, d u hai ông
bán n m ch c ng m t m u c ng không có ai mua. N u hai ông bán h t ru ng t nhà c a cho
tôi, hai ông c ng không tr h t s n c. Bày m u bán làm chi. ch ng Tòa lên án thi hành
phát mãi, n u có ai mu n mua thì tôi c t giá lên cao cho s n c a tôi. Còn nh không có ai
giành mà mua, thì tôi l y ru ng t h t c ng c.
Hai ông tr v m t bu n xo.
m y cô Xuân H ng thi u b ng c p :“Brevet supérieur“. Các nh t báo u khen
ng i l i ng ch n dung c a cô lên m t báo cho công chúng bi t, nh ng trong nhà ang b i r i
n n n, nên cha m không m ng, r i làm cho cô c ng không vui chi h t.
Hà Thi n Ý là con c a ông Cai T ng Bình, bên Tây c ng thi u b ng c p Lu t Khoa
Nh n, mu n h c thêm ng l y b ng T n S . Ng t vì vi c nhà c a ông Cai T ng Bình nguy
m, ông không th nuôi con bên Tây n a c, nên ánh dây thép bi u ph i v ngay l p t c.
Hà Thi n Ý v t i, cha m d t nhau qua th m bà H i ng Nghi p au. Hà Thi n Ý v i
Xuân H ng là c p thanh niên tân h c nên không e l chi h t, g p nhau thì trò chuy n vui v
bình th ng, l i coi có mòi dan díu thân thi t l m!
Bà H i ng, vì r u vi c n n n, nên b nh ho c a bà càng ngày càng thêm, thân th bà
m nh tàu lá. Ông H i ng lo s , bi u con nhà coi sóc gia ình, r i ông em v lên Sài Gòn
cho l ng y chuyên môn v b nh ho r i ki ng mà tr b nh. Ông em th ng con trai l n theo ng
giúp ông, còn a con trai út thì ông nhà v i Xuân H ng.
t bu i s m m i, c u út c i xe máy qua R ch Gòi mà ch i. Cô Xuân H ng nhà m t
mình, cô c phách gia d ch a vô phân m y b n bông, a làm c ngoài sau v n. Cô m c áo
a tr ng, qu n lãnh en, u g s , ch n mang gu c, tai eo m t ôi bông l n, tay trái eo m t
chi c vàng nh n h t xoàn, cô không trang m, không d i ph n thoa son, mà vì cô có s c s n,
ng m t sáng r , b i v y ai th y cô c ng ph i tr m tr khen th m là gái p.
Cô i vòng theo m y b n bông coi b t sâu. Cô c m bông h ng da ng i mà h i, bông
vô m t, coi n c da c a cô còn p h n màu bông. Cô n m bông hu mà nhìn, m y ngón tay
a cô coi c ng p nh m y búp hu g n n .
Cô ng x n b n trong hoa viên, b ng có chú th ng xuyên nhà vi c làng em m t t
nh t báo v i m t cái th l i giao cho cô. Cô c m cái th mà coi ngoài bao, th y tên cô, cô
ch c là th c a ch em b n h c g i. Cô cám n chú th ng xuyên r i th ng th ng tr vô nhà. Cô
men men i l i cái bàn vi t ng c th . Cô v a ng i c thì cô th y ch n dung c a Hà Thi n Ý
trên bàn vi t, cô li c m t ngó mà c i r i th ng th ng l y cái dao r c gi y mà r c bao cái th
cô m i c c. Cô l y cái th ra mà coi thì th nh v y:
15. t Ð i Tài S c 15 www.hobieuchanh.com
15
Th nh Hòa, le 10 Aout 1933
Em Xuân H ng r t yêu d u ôi!
y n m nay anh h c bên Tây, th y má anh vi t th cho anh, th ng hay khen tài
c c a em và khuyên anh ráng h c cho thành danh, ng ch ng tr v x sánh duyên cùng em
cho x ng áng.
i nh anh có giáp m t em m y l n mà không có nói chuy n gì v i nhau. T khi anh
i Tây thì s n có t m hình trong r ng, h bu n thì anh l y ra anh nhìn. Anh nh cái hình ó
nung chí cho anh m i thành danh c.
Hôm qua anh qua th m chú thím, anh mu n t l i t n em, song anh b ng không m
mi ng c. Vì v y nên anh ph i vi t b c th n y mà bày t cái tình c a anh i v i em cho em
bi t, và h a ch c v i em r ng anh s h t lòng kính yêu bao b c em tr n i, cho t i ch ng nào
ch t m i d t.
Hà Thi n Ý.
Cô Xuân H ng c th r i, cô x p k l ng mà b vào túi. Cô vói l y cái hình c a
Thi n Ý trên bàn vi t, c m mà nhìn và mi ng chúm chím c i.
Thình lình có m t cái xe h i ch y vô sân. Cô Xuân H ng dòm ra thì th y chi c xe h i l
ho c, trên xe leo xu ng m t ng i trai m p m p v m v , n c da mét mét, m c b xám may
th t khéo và còn m i tinh. Ng i y xâm xâm i vô c a.
Xuân H ng nhà m t mình nên cô ng d y, tính b c ra ti p khách.
Ng i trai y vô t i c a, ngó th y cô, li n d nón cúi u mà chào úng l . Cô c ng cúi
u áp l , không b ng chi h t và h i r ng:
- Ông n nhà tôi có vi c chi, xin ông vui lòng cho tôi bi t?
- Xin l i cô, có ph i nhà n y là nhà c a ông H i ng Võ K Nghi p ch ng?
- Th a, ph i.
- Tôi là Tr ng Hoàng Ki t, con c a ông Huy n Hàm Tr ng Hà bên R ch Giá.
- Xin l i ông, thu nay tôi không bi t, v y xin m i ông ng i.
Tr ng Hoàng Ki t b c vô „salon“, ng i cái gh phía ngoài, tay c m nón, m t ngó cô
Xuân H ng ng i cái gh „canapé“ phía trong và kêu gia inh b ng n c.
Tr ng Hoàng Ki t h i:
- Xin l i cô, không bi t có ông H i ng nhà hay không?
- Ba tôi em má tôi i u ng thu c trên Sài Gòn.
- Té ra cô ây là con c a ông H i ng ?
- Th a ph i. Ông h i th m ba tôi, v y ông mu n nói chuy n chi hay sao?
16. t Ð i Tài S c 16 www.hobieuchanh.com
16
- Th a ph i. Tôi qua ây ng nói chuy n riêng v i ông H i ng. Th a cô, không bi t
ch ng nào ông H i ng v ?
- Th a, cái ó tôi không bi t c. Ba tôi không có nói b a nào v . N u có vi c chi, xin
ông nói v i tôi r i ch ng ba tôi v tôi s nói l i.
Hoàng Ki t li c m t ngó cô Xuân H ng, mi ng chúm chím c i và nói r ng: „Tôi có
vi c c n ph i t v i ông H i ng, mà chuy n ó không ph i là chuy n vui. Cô là m t óa hoa
th m, v a có duyên, v a có s c, có l nào tôi ành vô l em chuy n không vui mà th th v i
cô, r i làm cho hoa s u li u hay sao?
Cô Xuân H ng hi u m y l i y thanh tao mà có ý ch c gh o, nên cô chánh s c mà áp
ng: „Xin ông ng ng i. Hoa c ng có nhi u th , có th y u t s n ng s m a, mà c ng có th
ng vàng quen giông quen gió. Ông mu n nói chuy n chi v i ba tôi, xin ông c nói ngay ra,
nh chuy n hu n thì tôi i ba tôi v tôi s nói l i, còn nh chuy n g p thì tôi s g i th cho ba
tôi hay“.
Hoàng Ki t g c u c i và nói r ng:
- N u cô cho phép thì tôi m i dám nói.
- Ông c nói mà.
- T i cô ép quá, ch thi t tôi không mu n nói. Ông H i ng có thi u b c c a cha tôi
chút nh. B n n m nay ông không tr v n, mà b c l i n m nào c ng không , b i v y
m ngoái cha tôi ki n, ông H i ng xin Tòa ình l i m t n m. Nay ã mãn h n ình
i, Tòa lên án d y ông H i ng ph i tr v n và l i. Cha tôi sai tôi qua th a cho ông
i ng hay, xin ông vui lòng tr s n theo án tòa d y, b ng không cha tôi ph i ép
lòng mà giao án cho Tr ng Tòa.
- Không bi t vi c ó g p hay hu n? i ba tôi v r i tôi s nói l i c hay không?
- Theo tôi thì cô mu n th nào tôi c ng ch u h t. Ng t vì vi c n y là vi c c a cha tôi, nên
tôi không dám t chuy n. Tuy v y mà không sao. tôi v th a l i v i cha tôi mà xin
hu n ít ngày ng i ông H i ng v r i s tính c ng c.
- Tôi cám n ông l m.
- Th a, tôi không dám. Tôi xin cô cho phép tôi h i ít u.
- Ông mu n h i vi c chi?
- Không bi t ông H i ng có m y ng i con?
- Có tôi v i hai a em trai tôi n a.
- Hôm tr c tôi th y nh t trình in hình cô Xuân H ng thi u „Brevet supérieur“.
Không bi t ph i là cô hay không?
- Th a, ph i.
- Xin l i cô. V y mà nãy gi tôi không dè. Tôi xin m ng và khen cô ã có s c, có duyên,
mà l i thêm có tài. Thi t là ông H i ng có ph c quá, sanh con gái áng ngàn vàng.
- Ph n tôi là gái, h c bi t chút nh, có tài bao nhiêu mà ông khen quá nh v y.
17. t Ð i Tài S c 17 www.hobieuchanh.com
17
- y là l i khiêm nh ng c a cô.
Hoàng Ki t móc túi l y thu c ra hút, coi b mu n ng i m t mà nói chuy n d n lân. Cô
Xuân H ng bèn ng d y i m t l y thu c và h p qu t trên bàn, r i cô l i bàn vi t mà
ng, không ng i n a. Hoàng Ki t hi u ý ch nhà mu n i mình, nên chàng ng d y mà nói
ng: „Thôi, tôi xin ki u cô tôi v . b a nào có ông H i ng nhà r i tôi s qua nói chuy n
ch i lâu“.
Hoàng Ki t t cô r i b c ra sân. Cô Xuân H ng i theo mà ng t i c a gi a. Hoàng
Ki t ngó quanh qu t, th y bên tay trái có m y li p h ng tr màu, thì bông nào c ng l n thì day
qua nói r ng: „Cô tr ng h ng tr bông p quá. Xin cô cho phép tôi coi m t chút. Tôi có tánh
ái hoa, nên th y hoa không th i c“. Chàng i l i m y li p h ng r r m t bông, r i l i day
vô ngó cô Xuân H ng và nói r ng:
- Yêu hoa thì ph i hoa trên nhành mà xem. Ng t vì tôi không ây c mà xem,
Bi t làm sao. V y xin cô cho phép tôi hái m t cái bông em v R ch Giá làm k ni m
cái ngày tôi có ph c mà c n Cái T c .
Cô Xuân H ng g c u mà thôi, ch cô không áp m t ti ng chi h t.
Hoàng Ki t hái m t cái bông h ng tr ng còn hàm ti t, gi t t i túi áo trên, ngó cô Xuân
ng mà c i, r i d nón cúi u mà t và b c lên xe.
Cô Xuân H ng tr vô, s c m t có v bu n.
18. t Ð i Tài S c 18 www.hobieuchanh.com
18
(4)
Ông H i ng Nghi p d t v lên Sài Gòn u ng thu c n a tháng, b nh gi m nhi u nên
th y thu c khuyên mua thu c em v nhà mà u ng ti p thêm c ng c. Ông v nghe con thu t
chuy n Tr ng Hoàng Ki t qua òi n , nói n u không tr thì ch n s a án cho Tr ng Tòa.
Ông nghe nói nh v y thì th dài mà nói r ng: „Vi c y ba lo. Con ng có nói cho má con
hay, má con bu n r i phát b nh l i a nghe“.
Ông li n vi t th cho ông Cai T ng Bình mà thu t vi c y cho ng hay và nói mình i Sài
Gòn m i v , m c lo s p t vi c nhà, không th qua c, nên m i ông Cai T ng Bình qua Cái
c mà bàn tính vi c n n n.
Cách ít ngày sau, hai v ch ng Cai T ng Bình qua. Vi c nhà b i r i, mà coi b bà Cai
ng không lo chi h t. B c vô nhà, bà h n h vui c i, bà i th ng vô h u ng mà vu t ve
cô Xuân H ng r i n m nói chuy n làm sui v i bà H i ng.
Ông Cai T ng v i ông H i ng thì ng i ngoài „salon“ m t mày bu n hiu, nói chuy n
nho nh , ch không ph i r n ràng nh h i tr c. M i khách u ng n c r i, ông H i ng m i
nói r ng:
- Vi c n n n bây gi anh tính làm sao ây? Ông Huy n có sai con ng qua ây thôi thúc
nói ã c án Tòa r i, k cho mình trong ít ngày ph i tr v n l i, n u không tr thì
ng i ta giao án cho Tr ng Tòa biên t ch tài s n. Kh quá, không bi t tính sao c.
- Tính gi ng gì bây gi ! M y n m tr c sáu b y c c m t gi , mà mình tr l i còn không
i thay. N m nay lúa còn ba c c m y thì ch u ch t, ch tr gi ng gì c mà tính. Tôi
mu n b xui h t, h làm gì ó có s c h làm.
- B xui sao c.
- V y ch không b thì làm sao? n mình xin vay dài h n thì ch a xét k p. Ch n thì
c án thi hành. n t thì không ai thèm mua. S n ch ng l i ã lên t i 100
ngàn, tr gi ng gì n i. Thôi, tôi tính tôi b xui, tôi xin t ch c Cai T ng, r i d t v con
lên núi, ki m chùa mà tu ph t cho r nh.
- Anh nói nghe bu n quá! Gi ng gì mà t i i tu l n! Ng i ta làm sao thì mình c ng v y,
i nào mà r u. G p cu c kinh t nh v y ai c ng b nguy h t, ch ph i m t mình mình
nguy hay sao. M y ông l n b ng cái b , h c ng ngã r m r m, s nghi p c a mình
áng bao nhiêu mà s .
- Chú nói h i th i quá. Tuy s nghi p c a mình nh , song mình tín g n nát trí, làm
hôi m i gây d ng c ch ph i khi không mà h em h cho mình hay sao?
- Tôi ngh l i mình b cái nguy n y áng l m. Trong kho ng m i m y n m v tr c,
mình làm thái quá, l p xài phí vô , không ti c ng ti n, l p làm vi c gì c ng li u
ng không dè d t. B t ít mà mu n n n nh n nhi u thì không nguy sao c.
- Chú nói nh v y sao ph i. Nh ng ng i b cái n n kh n bách n y có ph i h t th y u
i n xài vô âu. Ph n nhi u h ti n t n, lo làm n h t s c, lo s m t s m n, mà
c ng b nguy m i t c ch .
19. t Ð i Tài S c 19 www.hobieuchanh.com
19
- M y ng i ó h b nguy là t i h tham, có ít h mu n thêm cho nhi u, h ham làm
giàu nên h b h i.
- Nh hai anh em mình ây ch gì!
- ó a! H i tr c anh có huê l i h n 40 ngàn gi , tôi có ít mà c ng có 15, 16 ngàn gi .
Mình gi ó mà n thì kh e quá. T i mình tham, mình mu n làm giàu thêm n a, mình
vay b c mà mua t m c, thì ông tr i ng ph t mình ch sao.
- Mình lo làm n, ch ph i c p gi t ai hay sao mà tr i ph t.
- y! Tôi nói ông tr i ph t a. M y n m v tr c mình làm thái quá, h m mi ng ra là
ti n b c, ch không k nh n ngh a. Ông tr i th y v y ng gây cu c kh n bách ng làm
ngã l n h t cho bi t ch ng. áng l m! Tôi vái nguy ri t t i ng tiêu h t ch i. Không
sao, c u cho ngã h t r i s p hàng ch y l i, có sao âu mà s .
- N u c nh v y thì nói làm gì. Ng t gì có ng i không ngã mà h xô mình ngã, làm
cho mình gãy tay gãy ch n r i ch y n a sao c.
- Bu n nên lu n b y b ch i cho khuây lãng, ch b nào c ng ph i lo, b xui hay là th
i sao c. Tôi mu n hi p v i anh i qua R ch Giá n n n v i ông Huy n Hàm xin
t ti n l i và xin phân h n mà tr cho ng. Mình l y c kinh t kh ng ho ng n y mà
nói v i ng có l c ch . N u ng phân h n cho mình tr 15 n m, ho c 12 n m, thì
ch c mình tr c.
- Tr i i! Nhè th ng cha ó mà chú bi u i n n n ! Chú có gi i thì chú qua b n mà nói
i nó, ch tôi ã i r i, n u i n a thì u ng công, không ích gì. Hôm th ng con nó qua
bên ây, b n v nó ghé tôi, nó c ng hâm giao án cho Tr ng Tòa thi hành. Tôi ch y vô
ch Giá nói nó ng giao án cho Tr ng Tòa, xin ình l i t i mùa lúa thì ta s tính.
Nó g c ngang không k chi h t. Th nhà giàu h m i k ng ti n, ch có k nh n
ngh a gì?
- B nào tôi c ng ph i qua nói ph i qu y v i ng i ta, ch nín khe v y sao ph i.
- Chú mu n i thì tôi i v i. Mà tôi ch c không th nào nói c âu. Tr i i, tôi xin
hu n cho tôi t i mùa lúa mà còn không c thay, làm sao chú xin phân h n tr 15 hay
12 n m cho c.
- y, c ng ph i nói th coi, ch ng nào không c r i mình s tính th khác.
- Chú mu n i thì b a nào chú qua tôi i v i chú. N y, còn chuy n c a s p nh , chú thím
li u sao? B a nay hai v ch ng tôi qua ây mu n nói v i chú thím ng tính vi c hôn
nh n ph t cho r i. Tuy g p h i kh n bách, song mình làm cha m ph i tính vi c tr m
m cho con, ng nó có ôi b n mà làm n.
- V ch ng tôi thu nay nh t nh g con Xuân H ng cho th ng t Ý, ch ng nào anh
mu n làm l c i thì làm, v ch ng tôi có nói chi âu. Ng t vì lúc n y vi c n n n l n
n quá, l i n bà c a tôi có b nh, v y xin anh hu n l i ít ngày, ng r nh trí m t chút
i s hay.
- , nói v y ch c ng ôi ba tháng n a r i s c i. Tôi nh c chú coi chú có bu c làm l
gì tr c không v y mà.
20. t Ð i Tài S c 20 www.hobieuchanh.com
20
- i! H bày l h i, l c u thân l n x n th t công. Tôi v i anh là anh em thu nay.
Ch ng nào r nh, thì s làm l c i m t l n m t nhà thôi, ch ng c n ph i làm l gì khác.
Ông H i ng nói t i ó, b ng th y m t cái xe h i ch y vô, ng ng gi a sân, r i có m t
ng i n ông trên xe leo xu ng xâm xâm vô c a. Ng i y b t kh n en, m c áo dài lót, ch n
i giày tây, râu ng nh trê.
Ông Cai T ng dòm ra r i nói r ng: „Th y Ban bi n Lý Thành H ng bên Long M , th y
i âu bên n y kìa?“
Ông H i ng Nghi p c ng dòm ra r i h i r ng:
- Th y Ban bi n H ng ó hay sao? Thu nay tôi nghe tên ch ch a g p m t l n nào.
- Th y là em v c a th ng cha Huy n Hàm Tr ng Hà. Th khi th y qua nói chuy n n
n c a mình ây ch gì?
- Không l v y.
- Bi t ch ng âu!
Th y Ban bi n Lý Thành H ng b c vô c a. Ông Cai T ng v i ông H i ng ng y
chào. Th y ban bi n v n quen v i ông Cai T ng nên g p nhau th y m ng r , h i th m l ng
ng, r i day l i h i th m ông H i ng r ng: „Ph i ông ông H i ng ây hôn?“. Ông h i ng
c u p r ng: „Th a ph i, thu nay tôi th ng nghe danh th y, song ch a có d p g p nhau.
Nay tình c th y n nhà, thi t tôi l y làm may m n quá. M i th y ng i“.
Th y Ban bi n H ng v a kéo gh mà ng i v a nói v i ông H i ng r ng:
- Bên n y sao mà c y lúa tr quá, t i tháng n y mà m i b t tay c y?
- C ng v a, ch không tr gì.
- Bên tôi h c y ã giáp ng h t, còn bìa chéo chút nh v y thôi.
- b n n m nào c ng v y c y s m h n bên nây.
- Bên nây h mua lúa khá giá hôn?
- Lúa lúc n y ã h t r i, còn chút nh giành mua mót l i 0 95 t i 1 05.
- T quá v y! Bên Long M h mua còn c 1 .00, lúa t t t i 1 05.
Ông Cai T ng Bình xen vô nói r ng: „Bên Kinh Cái S n nó c ng mua t i 1 .00. Mà u
nó ít mua l m, nó ch lúa lên ch l n bán r i v nó m i ch ng b c “.
Th y Ban bi n c i mà nói r ng:
- Tr i i! Bán lúa nh v y thì nguy hi m l m. Nó i luôn r i mình làm sao?
- Ph i ch u. Ch bi t làm sao. Mình ph i theo lên Ch L n ch c mà l y b c, có khi ch
i 10 b a n a tháng l y b c m i c.
- Cu c kinh t n y nó sanh nhi u chuy n tr c tr quá.
- Kh l m mà!
Ông H i ng m i th y Bi n u ng n c và h i r ng:
21. t Ð i Tài S c 21 www.hobieuchanh.com
21
- Th y qua nhà tôi ch i hay có chuy n chi?
- Tôi qua ây ng nói chuy n riêng v i ông m t chút. Mà b a nay ông có khách, thôi
a khác r i tôi s tr qua n a.
- Xin th y có vi c chi thì c nói i mà. Anh T ng ây là anh em c a tôi ph i ai âu l
hay sao mà th y ng i. Anh T ng ây v i tôi ây nh là anh em m t nhà v y.
- Vi c tôi mu n nói ây là vi c kín m t chút, nên không l nói nh v y.
- Không có sao âu. Tôi v i anh T ng ây ch ng có vi c gì mà gi u nhau c . D u vi c
kín i n a, th y c ng c nói ra, ng ng i chi h t.
- N u c nh v y thì t t. Ông có m t ng i con gái h c gi i, m i thi u „Brevet
supérieur“ ph i hay không?
- Ph i. Th y h i chi v y?
- th ng th ng r i tôi s nói. Cô em n m nay c m y tu i?
- Nó n m nay 22 tu i.
- Ch ng gi u chi ông. Th ng cháu tôi là Tr ng Hoàng Ki t nó kêu tôi b ng c u, con c a
anh r tôi là anh Huy n Hàm Tr ng Hà bên R ch Giá, hôm tr c nó qua bên n y th m
ông, r i không có ông nhà, mà may l i c g p cô em. Hai ng i nói chuy n v i
nhau sao ó không bi t mà th ng cháu tôi v tr m tr khen ng i cô em bên n y lung
quá. T h i nó bên Tây v cho n bây gi , anh ch tôi mu n lo v cho nó, có nhi u
ch giàu sang t t quá mà ch ch nào nó c ng không ch u, nó c nói nó mu n c i v
m ch không thèm con gái Vi t Nam. Ch ng bi t t i duyên n làm sao, mà hôm n
nó th y cô em bên n y nó ph i lòng, h m nay c n n n v i anh ch tôi, xin nói mà c i
cô em cho nó. Anh ch tôi c ng con, nó mu n th nào thì c ng chi u theo ý nó, nên
hôm qua kêu tôi ra mà bi u tôi qua bên n y h i d tr c coi, vì ông H i ng c ng
quen bi t anh Huy n tôi, ch không xa l gì.
Ông Cai T ng Bình nghe nói nh v y thì ch ng h ng.
Ông H i ng Nghi p nghe nói nh v y bi n s c li c m t ngó ông Cai T ng r i tr l i
i th y Ban bi n r ng: „Ông Huy n v i bà Huy n có lòng chi u c n con tôi thì con tôi l y
làm có ph c l m. Ti c vì tôi ã h a làm sui ch khác r i, nên không bi t li u làm sao ây. Xin
th y làm n v th a l i v i ông Huy n r ng tôi c m tình l m song không th nh n l i c, là vì
tôi ã h a g nó r i“.
Th y Ban bi n châu mày mà áp r ng:
- R i cho th ng cháu tôi quá. Nó b c t i tr m t chút. Ông ã h a g cô em cho ch
khác r i bây gi h i hôn sao c.
- H i sao c. N u tôi h i hôn r i g cho con ông Huy n thì té ra tôi ham giàu, ai coi
tôi ra gì, mà bi t con nh tôi nó có ch u nh v y không?
- , cái ó còn khó n a… cha ch , mà tôi v tôi nói l i ây, ch c ch Huy n tôi ch bu n
m. Hôm qua ch c y tôi i ch nói chuy n nghe d ng nh ch c ý l m, h qua nói thì
c li n, nay tôi v tôi nói không c ây ch c ch phi n.
22. t Ð i Tài S c 22 www.hobieuchanh.com
22
- Xin th y làm n c t ngh a giùm rành r cho bà Huy n hi u. H i nãy tôi nói chuy n v i
anh T ng ây, tôi m i tính b a nào hai anh em tôi s qua b n mà nói chuy n v i ông bà
Huy n.
- Ông mu n qua nói chuy n chi?
- N m tr c hai anh em tôi u giá mua t qu c gia, l thi u b c, có h i c a ông
Huy n. R i quá, h i b c r i k kinh t kh ng ho ng tràn t i li n, l p thì b th t m y
mùa, l p thì b giá lúa s t ri t, làm cho m y n m nay anh em tôi lo h t s c mà n m nào
tr ti n l i c ng không . Ông Huy n phi n nên làm n ki n ã c án r i.
- T ng là chuy n gì, ch chuy n ó tôi bi t. Hôm qua tôi có coi hai cái án. Vì hai ông
o ki t v n công v i nhau nên h thi hành án thì hai ông b h t. Anh Huy n ã bi u
Hoàng Ki t em án giao cho Tr ng Tòa, mà nó d c d c ch a ch u giao, nên hôm qua
tôi m i ngó th y… Cha ch , tôi v tôi nói i không thành công ây, ch c nó giao án
cho Tr ng Tòa li n!
Ông Cai T ng v i ông H i ng nghe nói hâm d a giao án cho Tr ng Tòa thì bi n s c,
i nhìn nhau, b bu n l m.
Ông Cai T ng th ra mà nói v i th y Ban bi n r ng:
- H giao án cho Tr ng Tòa thi hành thì anh em tôi ch c ph i co tay ch u ch t, ch n m
nay mà tr n sao n i. H i nãy tôi v i chú h i ng m i tính qua b n n n n v i ông bà
Huy n r ng l ng ho c hu n cho t i mùa lúa sang n m sau, ng cho anh em tôi tr 15
hay 12 n m, v y m i tr n i.
- Xin l i ông, ông i m t công. Tôi bi t tr c nói không c âu. N u chuy n làm sui
mà không thành, thì chuy n n n n h n sao c. À, ch chi vi c làm sui mà xong,
thì mu n tính th nào anh ch tôi c ng ch u h t. Tôi nói lén cho hai ông nghe, hôm qua
ch Huy n tôi có nói riêng v i tôi r ng: N u tôi qua ây nói chuy n làm sui, mà ông
i ng b ng lòng, thì luôn d p tôi ph i cho ông H i ng bi t, vi c n n n ông H i
ng ng có lo, tuy ki n có án r i anh ch tôi không bó bu c chi h t, ch ng ám
i r i anh ch tôi cho làm gi y l i phân h ng mà tr l n l n, tr s v n mà thôi, b
ti n l i. Còn nh nói chuy n làm sui mà không thành, thì Tr ng Tòa thi hành án li n.
Anh ch tôi ã quy t nh v y mà còn nói gi ng gì c n a.
Ông Cai T ng v i ông H i ng a n c m t.
Ông Cai T ng ng i suy ngh m t h i lâu r i nói r ng: „Vi c làm sui h i nãy chú h i ng
tr l i g p quá. Vi c ó là vi c quan h ph i tr l i th ng th ng mà tính ch “.
Th y Ban bi n c i mà nói r ng: „Ông T ng nói nh v y tôi ph c l m. Vi c làm sui là
vi c lâu dài, ph i suy i xét l i cho k m i c. Vì mình là anh em v i nhau, nên tôi m i dám
nói, thi t h i nãy ông H i ng tr l i có g p m t chút. Ph i ch m ch m mà suy ngh , c n gì mà
tr l i v i. N u tôi v nói ông H i ng không ch u g con, t nhiên anh Huy n tôi nh bóp ch t
thì h i bi t ch ng nào“.
Ông H i ng châu mày mà áp r ng: „Không ph i tôi không ch u g . T i tôi h a l v i
ch khác r i, bây gi bi t làm sao?“
23. t Ð i Tài S c 23 www.hobieuchanh.com
23
Ông Cai T ng l i r ng: „Vi c làm sui mình m i h a l i ch ch a có l m gì, thì c ng
nh l i nói ch i, có ch c ch n gì âu. Bây gi chú nói l i v i ng i ta r ng chú h a g nh v y,
mà con nó không ng, thì thôi, ai trách móc gì c mà s “.
Ông H i ng ch ng h ng, ng i ngó ông Cai T ng trân trân.
Ông Cai T ng nói ti p r ng: „Xin th y Ban v th a l i v i ông Huy n, bà Huy n, vi c
làm sui ó th ng th ng ít b a cho chú H i ng bàn tính v i v con r i chú s tr l i.”
Th y Ban bi n chúm chím c i, vu t râu và nói r ng: “Th a c. Ông H i ng th ng
th ng mà tính cho k . Tính r i vi t th cho tôi, ng tôi tr l i v i anh ch tôi. Còn án Tòa ó tôi
tôi bi u ình l i khoan thi hành ã“.
Ông h i ng trong trí b i r i, nên ng i trân trân không nói c ti ng chi h t.
Th y Ban bi n t giã mà v , ông H i ng v i ông Cai T ng a ra sân. Ch ng xe ch y
i, ông Cai T ng m i ngó ông H i ng mà nói r ng:
- Chú th y nhà giàu c ác hay ch a? Mình m c n nó, nó mu n b t v con mình mình
ng ph i ch u.
Ông H i ng l y kh n ra lau n c m t, ông ng gi a sân suy ngh m t lát r i b ông
gi n, nên ông nói x ng l r ng: „ i! Nó làm gi ng gì ó nó làm. Nó có gi i thì nó bán nhà bán
t tôi, ch nó áp ch bu c tôi ph i bán con tôi cho nó nh v y sao c“.
Ông Cai T ng c i r ng mà áp r ng: „Chú ch ng nên nóng. Chuy n nhà th ng th ng
mà tính. Hai anh em mình i vòng ra sau v n mà nói chuy n riêng v i nhau m i ti n“.
24. t Ð i Tài S c 24 www.hobieuchanh.com
24
(5)
n c a ông H i ng d n d p s ch s l m, xoài, mít, quýt, cam m i th u tr ng
riêng m t li p, mà li p nào c ng tr ng ngay hàng. Tr i chi u gió mát, ngoài sân hoa ua n , trên
cành chim líu lo. C nh v t thì vui v vô cùng, mà hai ông th ng th ng b c, trí b i r i, m t bu n
xo, không xem hoa, không h ng c nh. Ra t i hàng xoài, ông Cai T ng Bình ng l i mà nói
ng:
- Chú gi n ph i l m. H i nãy tôi nghe th y Ban bi n H ng nói tôi còn t c nhi u h n chú
a. Mà thôi, mình th t th r i bây gi mình gi n mình ch ng c v i nó thì mình b h i
li n, ch có l i ch nào âu.
- B t quá nó t ch biên s nghi p mình ch nó h i mình sao c?
- Thì nó bán nhà c a ru ng v n c a mình, c ng h i mình r i. Tôi bi t tánh chú c ng
i, có nhi u càng t t, không có c ng c, chú không c n gì. Mà u chú ngh l i:
ph n chú còn hai a con trai còn nh quá, n u b xui i thì hai cháu s làm sao n h c
a cho c. Còn thím thì b nh ho n, n u chú cho ch n thi hành phát mãi s
nghi p h t, thì thím r u r r i làm sao u ng thu c cho m nh?
- Ông H i ng nghe nh c t i v con thì ông ng lòng quá, nên ông ch y n c m t n a.
Ông Cai T ng li c th y ông H i ng ã d u r i, ông m i nói ti p r ng:
- H i tr a tôi nói chuy n hôn nhân s p nh v i chú là tôi t ng ch ng có u chi ng n
tr . Bây gi có m t mình con Xuân H ng nó có th g r i cho chú, mà nó c ng c u
luôn t i tôi n a; v y thì chú li u l y, ch tôi không dám ép chú ph i g con Xuân
ng cho Th ng Ý âu.
- D u anh không ép i n a mà v ch ng tôi ã h a g nó cho th ng Ý r i, có l nào tôi
t nó l i mà g ch khác c.
- Vi c ó không h i gì. Xin chú ng ng i, n u th ng Ý không c i con Xuân H ng
c, thì nó ki m ch khác mà c i, có sao âu mà lo. Còn n u chú không g con
Xuân H ng cho con c a ông Tr ng Hà ây, thì nó bóp h ng mình li n, có h i là
ng nào. N u tôi mà b thi hành án phát mãi, thì m t th di n h t, còn m t m i nào
a mà ng i ch c Cai T ng c.
- N u tôi không g con Xuân H ng cho th ng t Ý c thì còn m t m i nào mà dám
ngó nó.
- Vi c ó chú ng lo. Tôi c t ngh a v i th ng Ý c. Có l nào nó quy t c i cho
c con Xuân H ng, ng cho ng i ta gi t tôi hay sao?
- Vi c n y thi t là khó. D u anh nói cho th ng t Ý an tâm c i n a, còn con Xuân
ng tôi bi t nói làm sao v i nó. M y n m nay m i l n ch T ng g p nó, thì ch c
nói cho nó bi t r ng, h th ng t Ý v thì hai a nó s k t ôi v i nhau. Con nh tôi nó
ã ý v vi c ó. Mà hôm th ng t qua th m, tôi coi ý hai a nó c ng quy n luy n
i nhau quá. Bây gi tôi b t g ch khác, bi t con nh tôi nó ch u hay không? Con c a
25. t Ð i Tài S c 25 www.hobieuchanh.com
25
mình nó h c gi i, nó bi t vi c l m, ch có ph i nó ngu d t âu quê mùa hay sao mà
mu n khi n b nào c ng c.
- Chú c nói rõ công chuy n cho nó nghe, c t ngh a ch l i h i cho nó hi u. Nó h c gi i
nên m i d cho mình nói chuy n ch . Chú ch cho nó th y, h nó ng con c a ông
Huy n Hàm Tr ng Hà thì nó c u cha m em út nó, mà nó c u luôn t i tôi n a, chú
nói v i nó i, h nó ch u thì vi t th cho tôi hay. Ch ng nào nó không ch u thì tôi s
tính.
- Làm nh v y khó coi quá.
- Ch cho chúng bán nhà, bán t mình h t, l i d coi l m hay sao? Chú ph i nghe l i
tôi, ng ng i gì h t, tôi nói thi t v i chú, Tr ng Hà nó mu n làm sui v i chú, ó là
may cho hai anh em mình l m. Nó có nói, h nó làm sui thì s n nó cho làm gi y l i,
phân h n mà tr , bao lâu c ng c, b ti n l i, mi n tr s v n thì thôi. c nh
y là ph c l n ch . H m nay tôi bu n quá, tôi tính n u lo không kham ch n nó
biên t ch gia s n, thì tôi ph i c o u i tu, b ng không thì tôi c ng ph i t v n ch t
ph t cho r i, ch c th gian ch c là ch u không n i.
- Anh tính nh v y thôi vài b a tôi d ý con nh tôi coi.
- , chú nói chuy n v i nó, coi nó li u l nào, r i g i th cho tôi hay.
Hai ng i tính xong m i d t nhau tr vô nhà. n c m chi u r i, v ch ng ông Cai T ng
Bình lên xe mà v Th nh Hòa, vì cái xe quá c , nên quây2
m t h i lâu máy m i ch y c.
Bà H i ng Nghi p b nh tuy b t nhi u, nh ng mà quan th y thu c c n d n ng có th c
khuya; b i v y m i t i m t lát thì bà i ng .
êm nay nh m 16 âm l ch, m t tr ng t r ng soi ngoài sân sáng nh ban ngày. Ông H i
ng Nghi p n m trên b ván, gác tay qua trán day m t vô vách, s c coi bu n l m. Ông n m
ng thinh trót h n m t gi ng h r i ông m i ng i d y t m t u thu c mà hút.
Ông th y Xuân H ng ng i t i cái bàn phía trái trên c t ngh a sách v v i hai a em
trai, ông không l i ó, ông b c ra sân r i th ng th ng i vòng vòng theo m y cái ng nh x
theo m y b n bông. Bông bay mùi th m, tr ng d i y ng sáng, mà ông không xem bông, không
th ng nguy t, ông cúi m t xu ng t mà i vòng trong sân. Ông i lâu m i chân, r i ông ng i
trên cái b ng d a g c cây công chúa3
, ng i mà c ng không nhìn tr ng ng m c nh, ông ch ng
hai bàn tay lên trán, cúi m t xu ng t m t lát ông th dài m t cái.
Tr ng ã lên cao r i, t b v ng v , sau tr c im lìm. Cô Xuân H ng th y hai em ã
p sách i ng , mà cha v n còn ngoài sân ch a vô óng c a, cô m i ng ra th m ng ngó
mông. Cô ngó cùng cái sân mà không th y d ng cha, cô l y làm l nh b c i vòng theo m y
n bông mà ki m cha. i g n t i cây công chúa, cô th y cha ng i cú r , cô rón rén b c l i
n.
2
vào th i ch a có b kh i ng (démareur), mu n kh i ng máy ph i dùng m t tay quây (manivelle)
út vào c t máy quay kh i ng
3
t lo i cây có bông vàng-xanh, cánh dài 10 cm, t a mùi th m d u
26. t Ð i Tài S c 26 www.hobieuchanh.com
26
Ông H i ng ng c lên th y con, thì ông châu mày th ra mà h i r ng: „Khuya r i sao
con ch a ng ?“
Cô Xuân H ng không tr l i mà cô l i h i r ng: „Nhà mình có vi c chi, mà t h i chi u
i bây gi , con dòm th y Ba bu n d v y Ba?
Ông H i ng nín m t h i lâu r i ông áp r ng : „Vui làm sao c con“.
Cô Xuân H ng ng i nghé u cái b ng mà h i r ng:
- Th khi má au, th y thu c nói riêng v i Ba hay sao, nên Ba bu n ph i hôn?
- Má con có b nh, l i mang ch ng hi m nghèo. Tuy th y thu c nói b nh m i phát có th
tr c, song h bi u ph i gi gìn, ch ng nên làm cho má con bu n hay lo. ó là m t
vi c khó cho Ba gi c. Còn ph n con h c thành tài r i, mà còn hai a em con con
ng i còn dài, bi t làm sao cho nó h c thành thân c.
- Hai a nó h c khá l m; thì Ba c cho hai a nó h c t i hoài, t nhiên nó thành danh,
có sao âu mà Ba lo.
- Vi c nhà b i r i l m, bi t có s c mà cho chúng nó h c n cùng hay không?
- T i sao mà Ba ph i nói nh v y? Vi c nhà sao mà b i r i? Con ã l n r i, con có trí
khôn. Ba có vi c chi bu n xin Ba cho con bi t v i ng con chia lo v i Ba.
Ông H i ông day qua ngó con, lúc y y ng sáng m t tr ng gi i cô Xuân H ng t rõ,
làm cho ông H i ng th y m t con nghiêm ch nh, th y s c con qu quy t, nên ông châu mày mà
nói r ng:
- D u con không h i, thì trong m t hai b a ây ba c ng ph i nói thi t cho con hi u. Thôi
n d p v ng v , ba nói ph t cho con nghe.
- Con xin ba nói h t cho con bi t, n u vi c chi ph i lo thì con lo v i ba ch .
- Ba s con bu n l m!
- Th a Ba, không có sao âu mà s . Ba có s là s cho má, vì má có b nh, n u má bu n
thì kh , ch ph n con ây d u vui hay bu n c ng không h i chi. Mà thu nay con h c
tr ng m con t p tánh vui v ã quen r i, nên ch ng bao gi con bi t bu n.
- Thôi, ba nói cho con nghe. Ba có con t i ba a, ba quy t cho n h c h n hoi, ng t
huê l i không c nhi u nên ba lo êm lo ngày, mu n g y d ng ra cho có m t s
nghi p l n ng bây gi có ti n mà nuôi con, ngày sau có c a mà l i cho con.
m 1929, ba th y Nhà n c u giá bán t qu c gia bên làng Th nh Hòa. Ba m i
mua 200 m u là 62.000 . N m y ba c t nhà m i r i, nên ti n b c không có d , anh
ng nh u giá mua t i 400 m u l n, giá t i 96.000 , mà nh c ng không b c.
Theo t giao kèo u giá, h u c thì ph i óng b c ti n phân n a, còn phân n a
thì qua n m sau. Ba v i anh T ng m i d t nhau vô R ch Gía mà vay b c c a ông
Huy n Hàm Tr ng Hà, ba vay 30.000 , còn anh T ng vay 50.000 , treo h t ru ng t
mà l i còn b o ki t v n công v i nhau n a. Qua n m sau ph i óng t t b c mua t, mà
i mùa màng b th t, l i giá lúa b s t còn có b y tám c c m t gi . Ba không bi t làm
27. t Ð i Tài S c 27 www.hobieuchanh.com
27
sao, m i hi p v i anh T ng qua nói v i ông Huy n Tr ng Hà mà vay thêm n a. Thay
gi y khác, ba vay s v n thành 50.000 , còn anh T ng 90.000 .
n m ó n n m nay giá lúa c s t thêm hoài làm cho ba v i anh T ng n m nào
ng v y, bán h t s lúa mà tr ti n l i c ng không .
m nay, ông Huy n Tr ng Hà ng vô n t i Tòa mà ki n, ng c án r i, không
bi t b a nào ng thi hành phát mãi nhà c a, ru ng v n c a ba v i anh T ng.
- Hôm ba v i má i Sài Gòn, có ng i ghé nhà nh n v i con là nh n chuy n ó ph i hôn
ba?
- Ph i a. Ng i ghé nhà ki m ba là Tr ng Hoàng Ki t con trai c a ông huy n Tr ng
Hà. Nó ghé nói cho ba hay r ng nó c án tòa r i, nó bu c ph i tr b c, n u không tr
thì nó giao án cho Tr ng Tòa thi hành phát mãi s s n h t.
- Tr i i, ba thi u n 50.000 mà tr sao n i.
- ó là s b c v n, còn ti n l i m y n m nay v i ti n t n phí ki n th a ó, thành ra 65
ho c 70.000 ch .
- Bây gi ba tính làm sao, ba?
Ông H i ng nghe con h i nh v y thì ông b i r i trong trí, ng i suy ngh h i lâu, r i
ông l y kh n lau n c m t và áp r ng:
- Theo i n y m c n ch ng hai ba muôn c ng ch t, ba m c n t i n m b y muôn thì
còn tính gi ng gì n a c. M y nhà giàu quen v i mình bây gi h s p h t, còn ai
mà giúp mình c.
N u sót ng i nào trong nhà còn ti n, thì h bo bo, bao gi h dám cho mình vay.
y nhà b ng thì h lo òi n , ch h không dám ra b c n a. Chà s t ty thì nó c ng
ngã nghiêng ngã ng a h t.
Còn bây gi d u mình bán ru ng t ng l y b c tr n thì c ng không ai có ti n
mua, n u h mua thì h l i mua r quá, bán vào âu mà bán. Hu ng chi t mình
ã giao cho ch n h t r i, em bán cho ng i khác sao c. Mà h l i g t h không
thèm thêm b c cho mình ng h l y t, h tính cho Tòa phát mãi, nh ng ai có
giành mua c thì h u giá lên cao ng h l y cho s n c a h , còn nh
không ai giành thì h lãnh t giá r , cho nh ti n bách ph n c u ch ng; mà s n còn
thi u h còn có phép thi hành phát mãi n a. Thi t ba h t ph ng r i, không bi t tính
sao c.
s n c a mình là c a tr i cho, n u tr i cho mình h ng lâu dài thì t t, còn nh
tr i l y l i thì thôi. Theo ph n ba, thì ba ch ng bu n chi cho l m.
Ba lo là lo cho má con b nh ho n, n u ch n thi hành phát mãi tài s n h t, ch c má
con r u ph i ch t. ã v y mà h s nghi p tiêu r i, thì hai a em c a con làm sao
mà h c c n a.
28. t Ð i Tài S c 28 www.hobieuchanh.com
28
Ông H i ng nói t i ây, ông t i trong lòng, n c m t tuông d m d , ông không nói
c n a. Cô Xuân H ng nghe rõ vi c nhà nh v y, l i th y cha bu n th m quá, thì cô t ru t
nát gan, song cô g ng làm vui mà khuyên cha r ng:
- Vi c nhà th ng th ng mà tính, xin cha ch bu n l m. Ph n c a Bác T ng c ng nh
ba, mà s n l i b ng hai c a ba, v y ch bác tính làm sao?
- Anh y c ng ch t ng, ch tính gi ng gì c. nh tính b xui nh c o u i tu,
ho c t v n mà ch t cho r i.
- Theo ý con, tài s n là b t n c, d t mà c ng d tan, t thì h ng, tan thì thôi, có chi
mà ph i ngã lòng th i chí.
- Mình có ph i tiên ph t gì hay sao mà không k ti n c a. i n y thiên h tranh nhau
mà làm cho có c a. Mình ã có c a r i, mà l i tiêu h t, thì còn m t m i nào ngó
thiên h .
- Ba nói v i ch n h hu n c ít lâu, i lúa khá giá r i mình s tr , không c hay
sao? n l i thì h n l i thêm.
- Tr i i! Ch n h ác l m, ch ph i h bi t nh n ngh a nh mình v y hay sao. B a
m nó sai th ng con nó ra thôi thúc bi u tr n , b ng không thì nó thi hành án. H i
tr a n y nó sai em v nó qua là th y Ban bi n H ng ra n a ó.
- Th y Ban bi n H ng là ng i khách nói chuy n v i ba và bác T ng h i tr a ó ph i
hay không?
- Ph i.
- Th y ra nói vi c gì?
- Th y nói chuy n kh n n n l m, t i v y nên ba bu n t h i tr a n bây gi ây.
- Chuy n gì, âu ba nói l i cho con nghe th coi.
- Th y nói, b a h m th ng Hoàng Ki t ghé nhà, nó th y con, nó ph i lòng, nên nó v nó
bi u cha m nó i nói con mà c i cho nó.
- Úy! Th y Ban th y nói nh v y mà bác T ng có nghe hay không?
- Th y nói tr c m t anh T ng sao l i không nghe. Th y nói l i, n u ba ch u làm sui v i
ông Huy n Tr ng Hà, thì ng không thi hành án Tòa, mà ch ng ám c i r i ng l i
cho ba làm gi y phân h n mà tr ho c 10 n m 15 n m cho t s n , tr n p v n mà
thôi, ng b ti n l i. Còn n u ba không ch u làm sui thì ng giao án cho Tr ng Tòa thi
hành li n.
Cô Xuân H ng nghe nói nh v y thì cô c i ng t. Ông H i ng t ng nói ra con bu n,
ch ông không dè nó c i, b i v y ông l y làm l , ông ngó con trân trân. Cô Xuân H ng l p
nghiêm l i, cô ng i suy ngh m t h i r i h i r ng: „Ng i ta nói nh v y mà ba coi ý bác T ng
th nào?“
Ông H i ng nín khe m t lát r i ông th dài m t cái và nói ch m rãi r ng: „Ý anh T ng
mu n ba làm sui v i ông huy n Hàm Tr ng Hà ng c u h t hai nhà“.
29. t Ð i Tài S c 29 www.hobieuchanh.com
29
Cô Xuân H ng vùng ng d y h i l n r ng: „Ba nói sao? Bác T ng xúi ba g con cho
Tr ng Hoàng Ki t hay sao?“ Cô ng nhìn cha trân trân. Ông H i ng day m t nhìn ch khác.
Cô Xuân H ng g c g c u và c i và nói r ng: „Mà c ng ph i l m. N u không làm nh v y
thì có ph ng gì c u h t c. Cô th ng th ng ng i l i, nín khe mà suy ngh m t h i lâu r i cô
ch m rãi h i r ng:
- Bác T ng mu n nh v y, còn ý ba th nào, ba ch u hay không?
- Cái ó t n i con li u. Con ành âu thì ba g ó không ép duyên con.
Cô Xuân H ng suy ngh m t h i n a r i cô nói r ng: “Vi c n y là vi c quan h , con xin
phép ba cho con suy ngh ôi ba ngày r i con s tr l i“.
Ông H i ng bi t con au n trong lòng l m, nên ông l ng thinh, không nói chi n a.
Hai cha con vô nhà óng c a i ng . Ông H i ng vô mùng n m im ru, nh ng mà ông
không nh m m t c. Còn cô Xuân H ng vô phòng riêng c a cô, cô t èn trên cái bàn
nh r i cô ng i ngó ng n èn, hai hàng n c m t ch y ròng ròng.
Làm thân con gái thu nay lo n h c, quy t h c cho nên danh, ng tr c p m t n
mày cha m , sau l y ch ng ng tâm ng chí. Thu nay ôm p cái m ng làm tròn n th o hi u
i k có công sanh thành, gi tr n ngh a tr n tình v i ng i cha m ã l a ch n.
Nay h c ã nên danh r i, ch còn cái c n duyên n a, n u c n duyên xuôi thu n, thì ng
i m m, ti n trình r c r , vui v bi t ch ng nào.
Nào dè i tài s c là i ng cay, ki p con ng i là ki p th ng kh , n u tr n tình thì
phãi m t hi u, bi t li u làm sao bây gi ? Quy t n m ch t l i giao c c a cha m hai bên, tuy
Thi n Ý ch a có l gì, nh ng mà b y lâu nay cha m th ng ch ng i ó mà nói là ch ng mình,
thì bây gi mình bi t m t ng i ó mà thôi, d u th nào mình c ng quy t k t b n tr m n m v i
ng i ó, ch mình không ành n i nào khác.
Quy t nh v y thì mình tr n ngh a tr n tình; cha ch mà quy t nh v y thì mình c
ph n mình, r i hai cái gia ình u tan hoang h t, m mình bu n r u ch c ch t g p, hai em mình
không ti n mà h c n a, cha ch ng mình nh c nhã ch c ph i vô chùa mà tu.
Vui ph n mình mà bu n nhi u ng i, vui làm sao cho ng? Rõ ràng bên hi u n ng h n
bên tình nhi u l m. Thí m t i mình tr th o cho cha m , l i tr th o luôn cho bên ch ng n a,
thì còn d d n i gì. Hu ng chi cha ch ng mình c ng mu n c y mình thí thân mình ph i vui mà
thí, ch sao l i bu n r u.
Cái i mình h u d ng là nh có d p n y, ch ng nên b qua cái d p t t y. Mình coi kinh
ph t th ng th y câu: „S c t c th không, không t c th s c, tan t c là hi p, hi p t c là tan“.
Ch c ki p n y mình còn t i l i nhi u, nên ph t tr i m i khi n c n duyên mình l d . V y
ki p n y mình nên ch u kh v n i „tan“ ng ki p sau mình h ng cái „hi p“.
Cô Xuân H ng suy ngh t i ó r i trong lòng cô th i th i, n c m t h t ch y ra n a. Cô
n d p mà i ng .
Sáng b a sau, cô vui v nh th ng, cha l y làm k , còn m v i hai em không dè trong
nhà có vi c bi n. T i l i, cô i trong nhà ng h t, cô m i th a v i cha r ng: „Th a ba, vi c ba
30. t Ð i Tài S c 30 www.hobieuchanh.com
30
v i con hôm qua ó, con ã suy ngh k r i. Con ành làm dâu ông huy n Tr ng Hà. V y
con xin ba tr l i h a làm sui v i ng i ta i“.
Ông H i ng Nghi p nhìn con, ông r ng r ng n c m t mà nói r ng: „Ba bi t con au
n lung l m… mà ba còn au n nhi u h n con n a… Gia b n tri hi u t . Con tr n sanh
thành n ng n h n ng i ta bi t bao nhiêu!“
Cô Xuân H ng c i mà áp r ng: „Con xin ba v ng lòng t nh trí mà lo vi c nhà, nh t là
ph i s p t th nào ng cho má ng bu n r u. Ng i i có ch u kh nhi u m i mong g kh
c. Ch u kh là gi i thoát. Ba nên m ng ch ng có bu n“.
Ông H i ng l c u mà nói r ng: „Ba còn nhi m mùi tr n, th y con ch u kh , làm sao
mà ba không bu n cho c“.
Qua ngày sau, ông H i ng Nghi p vi t th cho ông Cai T ng Bình hay r ng Xuân
ng ã b ng lòng làm dâu ông Tr ng Hà ng c u h t hai nhà và xin ông Cai T ng Bình
li u mà nói th nào cho Thi n Ý an tâm kh i th t tình, kh i oán h n.
Ông Cai T ng Bình c th , ông l y làm m ng, song ông gi u cái m u c a ông, không
cho v con bi t. Ông i n t i, gia d ch ng h t, ông m i kêu bà T ng và Thi n Ý vô phòng
ông làm vi c. Ông làm m t bu n mà nói v i Thi n Ý r ng:
- Lúc con h c bên Tây, ba v i má th ng hay tính h con h c thành công r i tr v x ,
thì ba s nói con Xuân H ng, là con gái c a ch H i ng Nghi p, mà c i cho con.
Chú H i ng c ng b ng lòng nh v y. Mà t khi con v cho t i nay, ba coi ý chú
mu n m ng ng4
; m y l n g p nhau h ba nói t i chuy n làm sui, thì chú tr l i lôi
thôi r i b nói lãng qua chuy n khác. Ba l y làm l , nên hôm nay ba d cho bi t coi t i
sao mà k nh v y.
Ba m i hay ây, chú H i ng Nghi p m ng ng nh v y là vì có ông Huy n Hàm
Tr ng Hà là ng i giàu có nh t trong t nh R ch Giá, có m t th ng con c ng i h c
bên Tây v , ng mu n làm sui v i chú.
Chú th y ng giàu l i con m t chú ham, nên chú quên l i h a v i ba, chú ch u làm sui
i ông Tr ng Hà mà c y thân c y th . Ba nghe ã ch c ch n nh v y, nên ba nói l i
cho con hay. Thôi, ch b t ngh a nh v y ch ng sá gì, ba ki m ch khác mà nói v
cho con, còn sang tr ng, giàu có b ng m i chú h i ng Nghi p n a, con ch lo.
Bà T ng nghe nói, n i gi n, bà tr n m t mà nói l n r ng: „Có lý nào mà k nh v y?
i hôm qua mình qua b n ây, thím H i ng n m nói chuy n v i tôi, thím c ng còn tính g
con Xuân H ng cho th ng Thi n Ý mà. Cái ó l quá“.
Ông Cai T ng c i mà áp r ng:
- Má nó thi t thà quá! n bà h môi mi ng, ki m l i nói a y cho mát ru t má nó
y thôi, mà má nó c ng tin. B a mình qua ó có Ban bi n H ng trong Long M ra
làm mai, ng i nói có tr c m t tôi ây không ch c hay sao?
- Té ra b a Ban bi n H ng ra g p mình t i nhà chú H i ng ó, là ra làm mai hay sao?
4
con ng m i, ây là i ý.
31. t Ð i Tài S c 31 www.hobieuchanh.com
31
- Ch sao.
- Sao h m nay v ba nó không nói v i tôi?
- B a nói ó có tôi, chú H i ng b ng , chú không dám h a quy t. Tôi t ng chuy n
nói ch i, tôi không nói i nói l i làm chi. B a nay tôi g p Ban bi n H ng tôi h i thì
th y nói chú H i ng ã tr l i g r i nên tôi m i ch c ch .
- Tr i i! Ng i gì mà kh n n n quá v y! V y mà thu nay ba nó nói ng i ó t t l m,
theo tr ng ãi thân thi t d .
- Ai mà dè âu, ng i ng h ng quen bi t thu nay, th y chú n khá, thình lình chú
i lòng, ai mà bi t tr c c.
- Tôi hi u r i, nó thi u n ông huy n Tr ng Hà, nó s chúng thi hành phát mãi nên nó
em con mà d ng ch gì?
- Có l v y a.
- i! Th nh nhút quá nh v y, không màng gì. Th ng T con ng có bu n, má
ki m ch khác còn sang tr ng, giàu có l ch s b ng m i n a. Ba con làm Cai T ng,
con có b ng c p c nh n, thi u gì v mà lo.
Nãy gi Thi n Ý ng i l ng thinh mà nghe, song m t l s c gi n d l m. Ch ng chàng
nghe m nói m y câu y, chàng m i h i cha r ng:
- Th a ba, chú H i ng ham giàu, nên chú ph ba mà làm sui v i ông huy n nào ó.
y cô Xuân H ng c ng thu n theo ý cha m mà ng ch ó n a hay sao?
- Sao l i không ng. Con gái i n y, h ch nào giàu thì nó mê có gì l âu.
- ng i, không c n bi t tánh tình ng i i nói cô ó hay sao?
- K gì! Mi n có ti n nhi u thì thôi.
- Hèn chi hôm tr c con có g i cho cô m t cái th mà cô không thèm tr l i.
- Nó tính ki m ch ng giàu ng có ti n b c nhi u, n xài cho ngoa nguê, i xe h i cho
t, nó tr l i cho con mà làm gì.
- ê ti n quá! Con th a thi t v i ba má, con gái i bây gi nh v y làm cho con
chán ngán quá. Con không thèm c i v âu. con lên Sài Gòn con xin làm tr ng s ,
có gi r nh h c thêm, ch c i v g p ng i tánh tình nh cô Xuân H ng ch c là c c
lòng cho con l m.
- Con t ng h t th y con gái u kh n n n nh con Xuân H ng v y hay sao?
- Ng i mình bi t thu nay, mình cho là úng n, mà nó còn nh v y, hu ng h ng i
thu nay mình ch a bi t thì mình tin sao c. Thôi, con ch y ngay, con không dám
i v n âu.
ch ng ông Cai T ng ki m l i khuyên gi i Thi n Ý, song chàng không h t gi n,
không h t bu n. Cách vài ngày sau chàng s p áo qu n vô r ng, mà i lên Sài Gòn ki m ch làm
Tr ng s ph .
32. t Ð i Tài S c 32 www.hobieuchanh.com
32
Ông Cai T ng Bình gi ch c i R ch Giá có vi c quan r i ông lén i ng vòng Long
mà qua Cái T c cho ông H i ng Nghi p hay r ng ph n Thi n Ý ông ã tính xong r i.
Thi n Ý ch u b Xuân H ng và i lên Sài Gòn làm Tr ng s .
Ông H i ng Nghi p không mu n cho v nghi, nên th a d p có ông Cai T ng Bình qua,
ông bèn c y nói d i v i v r ng: „Thi n Ý không ch u c i v và xin Xuân H ng ng ch ,
mu n l y ch ng ch khác t ý. Bà H i ng nghe nh v y t ng thi t, song bà c i mà thôi, ch
không phi n chi h t.
Ông Cai T ng Bình mu n l p công ng sau xin ình n cho d , nên ông lãnh làm mai
tay trong. Ông tr qua Long M cho Ban bi n H ng hay r ng H i ng Nghi p ã b ng lòng g
con cho Tr ng Hoàng Ki t, r i hi p v i Ban bi n H ng i ra R ch Gía mà cho v ch ng
Tr ng Hà hay.
ch ng ông Huy n Tr ng Hà c ng m ng và cám n nên l y hai b n án Tòa a cho
ông Cai T ng Bình coi mà nói r ng: „May tôi còn níu hai b n án l i ây, ch ph i hôm tr c tôi
p a cho Tr ng Tòa, thì mích lòng b y b h t. Xin bác T ng ng lo, bác rán giúp cháu có
, h c i r i bác làm gi y phân h n mà tr , m i n m tr bao nhiêu tùy s c bác, mi n tr s
thì thôi“.
Ông Cai T ng Bình t giã ra v , m t mày h n h l m.
33. t Ð i Tài S c 33 www.hobieuchanh.com
33
(6)
ch ng ông Huy n hàm Tr ng Hà h n ngày r i hi p v i Ban bi n Lý Thành H ng
mà d t Hoàng Ki t i coi v .
ch ng ông H i ng Nghi p ti p ãi r t h u. Cô Xuân H ng trang s c v a ph i mà
thôi, nh ng vì cô ã có s n dung nhan tu n tú, mà l i có t cách thanh cao, b i v y v ch ng ông
Huy n Hàm Tr ng Hà v a ngó th y thì trong b ng khen th m l i m ng cho con kén v úng
n. Xuân H ng chào khách, m t vui v , b d n d nh th ng, không ai th u hi u b ng cô
trong lúc y c.
ch ng ông Huy n hàm vui h t s c, v d c ng khen n c n , d n th y Ban bi n rán
mà nói ng i l s v n r i c i cho mau. V n nhà, bà Huy n lo i Sài Gòn ng mua xoàn
thêm, ai h i th m bà c ng nói: „Con nh sao mà tôi th y thì tôi th ng li n. c i v ây r i
y ng i bi t“.
ám h i, v ch ng ông Huy n Hàm cho dâu m t ôi bông tai m i mua hai ngàn ng,
i cho m t b dây chuy n, m t b cà rá giá áng 5 ngàn.
h i ch a y m t tháng thì t i l c i. Nhà ông Huy n Hàm ch ng d n h n hoi, vì
ông có m t chút trai nên ông nh t nh làm ám c i thi t l n l y ti ng. Ông ãi T ng, Làng và
Th ng gia, n ch tr n ba b a, l i r c m t gánh hát Ti u t i hát t i ch cho công chúng
xem ch i. Còn b a r c dâu v nhà, thì ông t cho m t nhà hàng Tây trên Sài Gòn xu ng d n
ti c mà ãi hai h .
Ông m i các quan Tây, Nam trong t nh mà ãi b a ti c ó. Ông t ti c 150 ng i
khách, nhà hàng tính m i ng i 15$00.
Ông lo s a so n nhà c a, s p t y n ti c, còn bà thì lo mua s m n trang, l v t. Bà mua
t ch c áo thi t t t, m t ôi vàng nh n h t xoàn thi t to, ng ngày c i dùng làm sánh l .
Còn bên ông H i ng Nghi p, g n n ám c i, ông c ng lo d n d p nhà c a, m i
thân t c xa g n.
Ông g i th m i v ch ng ông Cai T ng Bình v i m y ng i con, n n n xin qua ng
ng i h và a dâu. Bà T ng nghe có th m i thì bà n i gi n, bà nói r ng: „Không bi t m c c ,
còn m i ám c i. i nh v y nó khinh mình, ai mà thèm i“.
Ông T ng c i và khuyên r ng:
- Mình làm l n, không nên nóng. V ch ng chú H i ng có qu y thì cho chú m c c
th m. N u mình l n mà mình không t i, thì té ra mình nh m n.
- Ông mu n làm m t l n, thì ông i m t mình ông. Tôi không i âu.
- B nào tôi c ng ph i i m i c ch . Hai àng u có m i h t, n u tôi không i àng
gái thì tôi c ng ph i i àng trai. Mà thu nay ai c ng bi t mình thân thi t v i chú H i ng, v y
tôi ph i i àng gái coi m i c.
- Ông có i thì i. Tôi không i.
i ý bà T ng nh v y ó, nên ám c i cô Xuân H ng ch có m t mình ông Cai T ng
Bình a dâu mà thôi, ch không có bà.
34. t Ð i Tài S c 34 www.hobieuchanh.com
34
Ông Huy n Hàm Tr ng Hà r c dâu v nhà, t i l i ãi ti c, thì có quan Tây, Nam trong
nh, m t h t, quan chánh Ch t nh và l nh phu nh n c ng v tình n d ti c. Dâu r lãnh
ph n ti p r c các quan Lang sa. Chàng r h c bên Pháp lâu, thông th o l phép nên ti p
khách r t l ch s . Còn cô dâu tuy không có du h c bên Pháp, song cô h c Tr ng m nhi u
m, cô th ng giao thi p v i m y bà m, cô nói ti ng Pháp gi i, mà b a c i cô trang s c
th t là p, b i v y quan khách ai c ng tr m tr khen ng i. Bà l n Chánh m i v ch ng ông
Huy n Hàm ra mà chúc m ng c i c dâu l ch s .
ch ng ông Huy n Hàm c ti ng khen gi a ám ông thì l y làm khoái chí, không
ti c s b c muôn xu t ra mà c i v cho con, l i c ng dâu nh vàng nh ng c.
ám c i xong r i, ông Huy n Hàm vi t th m i ông Cai T ng Bình v i anh sui n nhà
bàn tính vi c n n n.
ch ng ông còn ng h n h c i c dâu x ng áng nên không g t gao nh tr c
a. Ông Huy n cho m i ng i u làm gi y l i, phân h n mà tr , m i n m m t ph n, tr m i
m n m thì h t s n , ti n l i u h y h t, tính n i s v n mà thôi.
Ông Cai T ng Bình và ông H i ng m ng r h t s c. c nh v y, hai ông m i yên
lòng, kh e trí mà lo làm n, h t lo s l i g m treo lên c n a.
Cô Xuân H ng v nhà ch ng, i v i ch ng thì cô thu n hòa, i v i cha m ch ng thì
cô cung kính, b i v y t trên xu ng d i cô u c th ng yêu.
ch ng ông Huy n mu n th ng con và mu n làm cho dâu vui lòng nên cho con v i
dâu m t ngàn ng b c và bi u l y xe h i nhà mà d t nhau i ch i, mu n i à L t hay Angkor
tùy ý, i ch i nh có thi u ti n thì ánh dây thép v , ông s g i b c cho thêm.
Hoàng Ki t kêu th máy bi u rà máy cái xe nh , b n ch ng i l i cho khít khao, m n
t ng i s p ph gi i gi n k l ng, l a m t a trai lanh l i theo làm b h r i v ch ng m i
giã cha m mà i ch i.
Ban u i V ng Tàu, Long H i, N c Ng t, l n l n m i ra Phan Thi t, à L t, Nha
Trang, r i tr v Sài Gon lên Angkor, vi ng Thiêng, Thích. M i ch n m ba b a, i t i
âu c ng xài ti n nh n c, vì ã ch c ý h t s ti n n y thì s có s ti n khác, nên ch ng c n
ph i ti n t n. i trong m t tháng các n i th ng c nh r i m i tr v R ch Giá.
i ch i thong th quen r i bây gi nhà tù túng trong lòng không vui, Hoàng Ki t li n
xin v i cha m cho lên Sài Gòn m n nhà ng ki m công vi c làm n.
Ông Huy n Hàm nói nhà không có ai coi trong coi ngoài nên ông không cho i. Hoàng
Ki t c theo n n n v i m . Bà Huy n có tánh c ng con, mà l i mu n dâu lên Sài Gòn n ch i
cho sung s ng, nên bà ti p mà nói v i ông ri t, r i ông ph i cho i. Ông cho m t ngàn ng b c
a. Hoàng Ki t òn v i m xin thêm. Bà c m lòng không u, nên lén ông mà cho thêm m t
ngàn n a.
Hoàng Ki t l y xe h i ch v lên Sài Gòn. Ban u u nhà c a ch là cô Tr ng Th
Lang, v c a c t Tri u Nh H .
Cô Tr ng Th Lang c ng th ng cô Xuân H ng, nên ch em g p nhau vui v vô cùng.
Cô Tr ng Th Lang nghe nói cha m cho em lên Sài Gòn ng ki m công vi c làm n, thì cô
35. t Ð i Tài S c 35 www.hobieuchanh.com
35
ng ch em c g n nhau, nên cô l t t i ki m nhà m n cho em . Cô m n giùm m t cái
nhà bánh ch nh ng Hàng Sao, giá m n m i tháng 60$00.
Hoàng Ki t có nhà c a r i, song không th y tính làm n cách nào, duy th y m i chúa
nh t thì vô tr ng ua mà cá ng a. Nh vô tr ng ua th ng nên m i quen bi t c nhi u
ng i và nh có quen bi t ông, m i hay trong Ch L n có nhi u ch kêu là „nhà xét“ bày l p ra
cho ng i có ti n n ó n ch i, mu n hút á phi n thì s n có mâm èn, mu n n u ng thì
th cao l ng, mu n th ng nguy t hoa thì s n có gái xinh, mu n ánh b c thì s n có tay ch i,
mu n ch i bao l n c ng c, mu n ch i th gì c ng có. Hoàng Ki t i theo anh em vô nhà xét
i m t l n u mà ánh bài n c 800$00. Chàng v khoe v i v , r i êm sau d t v vô coi
th cho bi t, vì trong nhà xét n bà vô ch i không thi u gì.
Cô Xuân H ng vô th y cách ch i b i có ng i trong m t ti ng ng h mà n thua n
hai muôn b c, thì cô lo s cho ch ng, nên ch ng v cô to nh khuyên ch ng ch ng nên lân la
y ch y n a. Hoàng Ki t c i mà nói r ng: „Em ng lo. Qua không d i h n h âu. V y
ch h m nay em không th y hay sao, qua thua thì thua n m b y ch c, còn b a nào n thì b y
tám tr m. Qua ch i ngh l m em ng s mà“.
Hoàng Ki t c i nhà xét và vô tr ng ua hoài.
Cô Xuân H ng can ván không c nên cô to nh v i ch ch ng.
a sau, cô Tr ng Th Lang m i v ch ng Hoàng Ki t l i nhà n c m t i. Tr c m t
ch ng là Tri u Nh H , cô m i khuyên l n em ch ng nên t p thói bác và xin em mu n Sài
Gòn thì ph i ki m công chuy n làm n.
Hoàng Ki t suy ngh và nói r ng:
- Ch r i coi mà. Tôi ng tính làm m t vi c thi t kim th i mà i l i. Tôi tính ch a
xong, nên ch a nói cho ch hay.
- Em tính làm vi c gì ó?
- r i ch s bi t.
- Vi c gì kín l m hay sao mà em gi u d v y.
- Không ph i kín, nh ng gì vi c ch a thành, nên tôi không nói tr c làm chi ch .
Cô Tr ng Th Lang ngó cô Xuân H ng mà c i r i không thèm g n h i n a.
Thi t qu m y b a rày Hoàng Ki t ng bàn v i m t ng i anh em b n tên là Phùng
Cao Ki n, quen bi t v i chàng t h i bên Pháp, c ng có b ng c p khiêu v nh chàng, hai
ng i tính mu n hùn v i nhau mà l p t i Sài Gòn m t cái nhà hàng bán r u, có tài t n ca,
i có ch nh y m n a. Phùng Cao Ki n quê g c Sóc Tr ng c ng là con c a m t nhà c phú.
Hai anh em bàn tính m i ng i hùn 10 ngàn ng b c mà làm vi c y, song h m nay i ki m
t cái nhà cho thi t l n, có c nh cho thi t p, ng m n d n nhà hàng mà ki m ch a ra.
Cách vài ngày, Cao Ki n n vi ng Hoàng Ki t và cho hay r ng mình ã m n c m t
cái nhà l u p ng Galliéni, g n trong C u Kho, chung quanh nhà có sân r ng l n, xe
i vô u m y cái c ng c, l i có b n bông, có b ng á, cây c th , có h sen, y là m t cái
nh d n ti p khách a tình n ch i thì là thú l m.
36. t Ð i Tài S c 36 www.hobieuchanh.com
36
Hoàng Ki t vô coi v a ý, bèn giao cho Cao Ki n s p t bên trong ngoài, trong thì d n có
ch ng i u ng r u, có ch nh y m, gh bàn óng theo ki u kim th i, vách c a m n v
bông hoa thi t khéo, còn ngoài thì x thêm ng, mua thêm ki ng, cho khách h u tình c p
nhau i h ng mát, gái m m c i d i bóng èn ch p chóa, trai say tình bên nhành m n sum sê.
Hoàng Ki t c n dùng b c mà óng ph n hùn, nên d t v v R ch Giá. Chàng nói lâu
ngày nh cha m nên em nhau v th m, mà t i l i chàng th th xin cha m cho m t muôn ng
c ng hùn mà m nhà hàng. Ông Huy n không bi t m nhà hàng ra làm sao nên ông d c d c
không ch u cho; mà b ông c ng con thái quá, nên ban u ông kháng c , song ch ng con nói
ri t r i ông xuôi lòng, ông c ng ph i a 10 ngàn ng b c.
c b c r i, Hoàng Ki t bèn d t v tr lên Sài Gòn mau mau ng lo công vi c m nhà
hàng. Vi c chàng tính thì gi u v nên cô Xuân H ng không hay bi t gì h t.
t êm n , Hoàng Ki t bi u v ph i s m y ph c theo ki u kim th i mà b n, ch ng
n m c theo ki u nhà quê mà thiên h chê c i, ph i t áo giún tai bèo, ph i mang giày cao gót,
ph i u n tóc qu n, ph i thoa môi son, ph i d i ph n n c. T i nghi p cho thân cô Xuân H ng,
trong b ng cô không mu n trang s c chút nào h t, con m t cô th y vi c chi c ng ch ng bao gi
bi t vui, song ph i chìu ý ch ng, b i v y Hoàng Ki t mu n làm sao cô c ng làm theo, mu n i
âu thì cô c ng i theo, làm vi c không vui mà cô c ng vui, i ch áng bu n mà cô l i không
bu n.
Nhà hàng d n xong t hi u là : „Hoàng Cao Tiên C nh“, và nh ngày khai tr ng.
Thi p g i m i h t th y các thân hào tai m t Sài Gòn, Ch L n, Gia nh.
Các nh t báo u có bài khen ng i nhà hàng m i, l i có ng hình phòng nh y m, có
y ch u nhàn trong huê viên.
Hoàng Ki t b n thân n m i v ch ng c t Tri u Nh H d l khai tr ng, ch ng
ó m i ch u nói rõ chuy n c a mình tính làm.
Nh H c i mà h i r ng:
- Làm n ch ng thi u chi ngh , buôn bán ch ng thi u chi cách, sao em bày làm vi c k
c v y?
- Sao mà k ?
- Em bày quy n r thiên h n ch i, làm nh v y t n c quá.
- Tr i i! Tôi là ng i phàm, ch ph i tôi là th y tu hay sao mà lo o c. Anh nói k ,
ch không ph i tôi làm k âu. i n y thiên h ai ai c ng u lo th l i h t th y, mình
coi vi c nào có l i nhi u thì mình làm, ch gi o c r i l y gì mà n. Anh nói o
c, sao anh làm th y thu c, r i anh l i l y ti n ng i ta?
- Qua làm th y thu c, qua tr b nh cho ng i ta, thì qua ph i òi ti n công ch sao.
- N u anh òi ti n công thì anh c ng t n c v y.Tôi l p nhà hàng ây, tôi tính k l m.
Tôi lên Sài Gòn m y tháng nay tuy là nói ch i, song tôi d ng tâm kh o c u nh n
tình th cu c, ch ph i tôi ch i vô ích âu. Tôi th y rõ thiên h ai ai c ng than khu n
bách, mà h ham ch i h n h i kinh t th nh v ng n a. Khu n bách sao mà m i chúa
nh t kéo nhau vô tr ng ua ng a r n r n, s ti n ánh cá m i l n trên 50 ngàn ng
37. t Ð i Tài S c 37 www.hobieuchanh.com
37
c. Khu n bách mà sao qu n áo loè lo t, i nghiêu nghi n cùng ng, xe h i ch y
p d u, ng i nhà hàng ch t n t?
Mu n làm n cho có l i, mình ph i n m th th i c . Lúc n y Sài Gòn thiên h ng
ua nhau ch i b i xài phá. Tôi chìu theo ý mu n c a thiên h , tôi l p ch cho h n
ch i, ch i cho ngõa nguê, ch i cho mê m n, ng tôi d l t da h , tôi làm n nh v y
ó anh t ng tôi d i hay sao?
- S em làm ã coi không c, mà l i em nói nghe còn ác h n n a!
- Cái gì mà ác? i n y th ng khôn l t l ng th ng d i, l t nhiên nh v y, có ác gì âu?
- Mình là con nhà t t , b nào c ng ng vào hàng th ng l u, em ch ng nên nói nh ng
câu nh v y.
- Anh khéo dè d t thì thôi! Tôi làm mà tôi nói ngay ra ó thì tôi th t tình l m. Có nhi u
câu h không nói mà h làm m i kh n n n ch … mà tôi nói tôi l p ch i ng tôi l t da
, là l t da m y chú ham ch i, còn ai không a ch i thì thôi, tôi có ép u ng ai âu.
- Em làm qu ng cáo lung quá ó, em khiêu g i thiên h làm nh v y còn h n là ép n a.
- a! Công vi c làm n thì ph i v y ch sao. Tôi t èn cho thi t sáng, b m b m
i áp l i, con nào d i tôi bi t âu.
- Qua s cháy cánh tr c ch .
Nh H nói câu ó mà c i ng t. Hoàng Ki t c ng c i xòa, r i t mà v , c n d n anh
ch làm sao b a khai tr ng „Hoàng Cao Tiên C nh“ c ng ph i i ng t Xuân H ng i v i.
n êm khai tr ng, Hoàng Ki t ph i vô tr c trong nhà hàng ng hi p v i Cao Ki n
mà lo ti p khách. V ng theo l i ch ng d y, Xuân H ng trang m theo kim th i, u n mái tóc,
thoa môi son, r i ng i xe h i l i r c v ch ng Nh H i m t l t.
i nhà hàng thì th y xe h i u ch t ng. Dòm vô trong huê viên thì èn khí t sáng
tr ng, nam thanh n tú k ng d i bóng cây, ng i ng i d a bàn r u, k qua l i náo n c.
Trong nhà hàng thì ki ng v t h c h , ti ng nh c phù tr m, cu c khiêu v ã kh i r i, trai
i gái b t c p ôm nhau mà nh y múa.
Thu nay Xuân H ng ch a t ng xem khiêu v l n nào; b i v y cô th y thì cô l y làm
th n thùa, trong lòng không an, m t không mu n ngó.
Có m t cô dung nhan tu n tú, c p m t nh sao, tóc h t bom bê, m c y ph c theo m,
c khách m i khiêu v th ng h n h t, mà m i l n cô nh y r i thì ai n y u v tay khen.
Tri u Nh H có Paris nên ông th o ngh khiêu v . Ông ch cô ó mà nói v i v r ng:
- Cô ó là Jeanne, Sài Gòn n y cô nh y m hay nh t, nên m i l n cô nh y thì c
ng i ta khen ó.
Th Lang v i Xuân H ng l c u ngó nhau mà c i, không hi u hay là t i ch nào.
Cách m t h i nghe ti ng kêu vang: „Ông ch nhà hàng âu? Ông ch ph i nh y v i cô
Jeanne m i x ng“.
38. t Ð i Tài S c 38 www.hobieuchanh.com
38
Hoàng Ki t m c b n en, bâu c ng, th t n en, mang giày en, v l a tr ng, tay
mang g ng tr ng, th ng th ng b c ra, nghiêng u chào khách r t h u duyên, r i l i ng tr c
t cô Jeanne cúi u thi l .
Cô Jeanne m m c i r t tr tình, ng d y b t tay Hoàng Ki t, nh c li n tr i gi ng phù
tr m, hai ng i c p nhau mà nh y. Khách nam n trên 100 ng i th y u l ng thinh, chong m t
mà ngó. Hai ng i nh y trên 10 phút ng h , nh y trúng u, g n nh p, b i v y ch ng ngh thì
khách u v tay l p b p.
Nh H nói v i Xuân H ng r ng: „C u ba nó nh y hay thi t, nh y v i cô Jeanne x ng
quá, hèn chi bên Tây h phát b ng c p cho c u thì ph i l m“.
Nh y m m t h i m t r i thì t n ra, c p i u ng r u n bánh, c p d t nhau ra huê viên
ng mát. Ngh m t h i r i áp l i nh y n a, làm hoài nh v y, không nghe ai tính n gi nào
ngh h t. T i 11 gi , Tr ng Th Lang nói bu n ng nên Tri u Nh H d t v và Xuân H ng
.
a sau, Hoàng Ki t khí s c hân hoan, nói v i v r ng:
- L khai tr ng qua t ch c l t t m t chút, mà c công chúng hoan nghinh quá. Em
th y m i l i c a qua hay ch a?
- L i h i thì ch a bi t, mà thu nay tôi ch a coi nh y m l n nào, nên tôi th y tôi m c
quá.
- M c c cái gì? Nhà quê ch i theo v n minh mà l i m c c ch ! H i hôm em th y qua
nh y hay không? Qua nh y ngh l m, nên t i nó v tay d . i n y mu n cho ng i
ph c, thì ph i bi t nh y m cho gi i m i c. r i qua d y em nh y. Qua d y em
ch ng 15 b a thì em rành ngh .
- Tôi không h c th ó âu.
- Sao v y?
- Ra tr c m t thiên h mà eo v i nhau coi k quá.
- V y ch ng i ta ó sao?
- H làm sao h làm. Tôi làm không c. L i tôi có nghén r i, tôi nh y nhót không nên.
- Úy! Em có nghén th t hay sao?
Xuân H ng không tr l i, Hoàng Ki t ngó v mà trong trí lo ra.
y v sau, Xuân H ng l y c có thai nghén, nên không b c ch n t i „Hoàng Cao
Tiên C nh“ n a.
Hoàng Ki t v i Cao Ki n mu n qu n khách n nhà hàng cho ông nên tr ti n tháng
cho cô Jeanne ng m i êm cô n nh y m mà chiêu khách, Hoàng Ki t v i cô Jeanne g n
nhau trong ít b a, thì hai ng i tâm u ý hi p, h n bi n th non, r i chàng m n m t cái nhà
nh ng Thu n Ki u cho cô . Chàng l y c lo l ng cai qu n nhà hàng, mà eo i theo cô
Jeanne, có khi n m ba b a chàng m i v th m v m t b a.
39. t Ð i Tài S c 39 www.hobieuchanh.com
39
Cô Xuân H ng hay ch ng có ngo i tình hay không thì không hi u, mà cô không nói chi
t, cô th ph n an m ng, ch ng i thì cô x n b n trong nhà mà c sách, ch ng v thì cô vui v
nh th ng.
40. t Ð i Tài S c 40 www.hobieuchanh.com
40
(7)
Ngày qua tháng l i, ch ng bao lâu Xuân H ng t i ngày n nh y khai hoa. Cô sanh m t
a con trai, nh c t Tri u Nh H s n sóc, nên m m nh gi i, con c ng cát. Hoàng Ki t
ng r , t tên là Hoàng H i và ánh dây thép v R ch Giá báo tin cho cha m hay.
ch ng ông Huy n Tr ng Hà nghe dâu sanh c cho mình m t a cháu n i ích
tôn thì m ng quýnh i khoe cùng ch , nh t nh ph i lên Sài Gòn mà th m dâu hun cháu. Thu
nay ông ít hay i âu; b i v y ông tính i Sài Gòn thì ông s p t vi c nhà s a so n hành lý trót
t tu n l ông m i i c. Ông bi u s p ph chùi lau cái xe l n mui ki ng, d n b hút em
theo xe, r i ông v i bà giao nhà cho ng i tâm phúc gìn gi ; xong âu y m i lên xe i Sài
Gòn.
Lên t i nhà Hoàng Ki t thì g p ông H i ng Nghi p c ng ã lên ó th m con. Sui gia
p nhau m ng r . Bà Huy n b ng cháu n i mà hun, ông Huy n theo r r m, r i móc bóp l y ra
t ngàn ng b c mà a cho Xuân H ng mà nói r ng: „Ba th ng con ó. Con c t riêng mà
xài, mu n mua s m v t gì tùy ý con, ng có a cho ch ng con“
Vì nhà Hoàng Ki t ã có v ch ng ông H i ng Nghi p r i, nên v ch ng Tri u Nh
m i ông Huy n lên nhà mình mà cho r ng.
Bà Huy n m ng cháu n i ch a ph , nên bà không ch u i. Ông Huy n có b nh hút, ông
mu n n n m cho thong th , nên ông i m t mình lên nhà r mà .
Tr ng Th Lang th a d p n y, cô m i to nh mà h c l i cho cha hay Hoàng Ki t l y b c
muôn lên mà l p nhà hàng bán r u ng nh y m ch i, chàng l i t tình v i m t khiêu v có
danh, m n nhà nuôi cô, s m xe h i cho cô i, xài b c ti n nh n c, b v nhà tiu hiu.
Ông Huy n thi t có lòng c ng dâu, mà ông l i ngh con h n a, b i v y ông n i gi n,
ông qu trách Hoàng Ki t, r i nh t nh em con và dâu v R ch Gía, không cho Sài Gòn n a.
Hoàng Ki t không ành lìa cô Jeanne, nên chàng d c d c nói v R ch Gía b nhà hàng không ai
qu n xu t. Ông Huy n nói h n r ng: “B , không c n gì. Thà m t 10 ngàn ng b c ó, là ít h i
n là con h . N u con không nghe l i ba thì ba t con, r i t rày v sau không bi t cha con gì
a”.
Xuân H ng sanh s n c 15 ngày, c ng cát r i. Ông Huy n nh ngày em con dâu,
cháu v R ch Giá. Ông bi u m con Xuân H ng i xe mui ki ng v i bà Huy n cho kh i gió,
còn ông i xe nh v i Hoàng Ki t và ch hành lý mà em v , còn cái nhà m n ó thì tr l i cho
ch .
Hoàng Ki t s cha gi n không cho ti n mà xài, nên ph i riu ríu theo cha, song b c lên
xe v R ch Giá m t chàng bu n hiu.
ch n kinh thành g n m t n m, s m m i ho c i d o ng Catinat, ho c i vòng ch
n Thành mà khoe giày khoe áo, bu i chi u ng i xe h i, khi ch y vòng qua Bà Chi u khi ch y
qua L ng Tô mà xem n tú nam thanh; ban êm ho c vô nhà xét hút á phi n r i ánh bài, ho c
ng i nhà hàng u ng sâm banh r i khiêu v ; chúa nh t khi thì i tr ng ua ánh cá ng a, khi thì
ra N c Ng t h ng mát thanh phong. Hoàng Ki t h ng cái thú sung s ng theo h ng th ng
u i n y nh v y, mà l i trong nhà s n có ng i v hi n, d u chàng ch i b i cách nào v
41. t Ð i Tài S c 41 www.hobieuchanh.com
41
ng cho thong th , ch ng bao gi nghe nói m t ti ng mích lòng, còn ra ngoài s n có cô
Jeanne, cô hi p ý ng tình luôn luôn, cô giúp mà cho chàng h ng cái thú vui trên tr n th .
Nay Hoàng Ki t v R ch Gía, tuy cha m giao h t cái t ng trên l u cho v ch ng chàng
thong th , tuy chàng mu n n v t gì c ng có, mu n ch i cách gì c ng c, tuy chàng kh i ch u
nh kh c a ng i bình dân, là kh không g o cho v con n, kh không ti n may áo cho v
con b n, kh au không thu c u ng, kh nghèo n kéo l ng, nh ng chàng không bi t vui, ra vô
t dàu dàu, hôm s m lòng ng ng n. Chàng mang ch ng b nh bu n ây là vì thi u khúc ng
Catinat, thi u Ch B n Thành, thi u vòng Bà Chi u r n r c, thi u góc L ng Tô im lìm, thi u nhà
xét ánh bài, thi u s n th y d o ch i, nh t là thi u m t chuy n quan h h n h t là cô Jeanne, c p
t lóng lánh, hàm r ng khít r t, mi ng c i nh hoa n , khiêu v nh tiên sa.
, Xuân H ng h t s c b i buôi, con Hoàng H i nên ng ngh nh nh ng không tr b nh
bu n c a chàng c. m i m y ngày, m t b a ông Huy n Hàm b quên chìa khóa, chàng lén
t s t, th p n m ngàn ng b c r i d i v i v r ng mình l y xe h i mà i ch i m t vòng,
chàng tu t lên Sài Gòn ng n xài v i cô Jeanne cho ph chí.
ch ng ông Huy n th y con i ch i sao t i r i ch a v , hai ông bà coi t l i, hay m t
c thì gi n h t s c. Ông Huy n m i nói v i Xuân H ng r ng: „Ba bi t r i, th ng Hoàng Ki t
y m t con nào trên Sài Gòn ó nó mê, nên nó n c p b c tr n theo con ó, ch không có i
ch i b i gì h t. H ! Không dè có m t a con trai mà nó l i h ch ! Thôi, con ng có bu n gì
t, ch ng con nó h thì nó ch u. Con ráng mà nuôi th ng Hoàng H i, ng thèm k nó là ch ng
a. Ba c ng t nó cho kh i c c lòng. T rày s p lên ba không cho nó ng xu nào, coi nó gi i
nó làm sao bi t“.
Cô Xuân H ng a n c m t, không nói ti ng chi h t.
Bà Huy n h i dâu r ng:
- Sao ch ng con nó bày l p nhà hàng, nh y m con không c n nó, nó làm r i sanh
chuy n nh v y?
- Th a, h i nh tính ó, nh gi u nên con không hay. Ch ng nh s p t xong r i, nh
i khai tr ng, anh Hai ch Hai r y quá, mà nh không k . Con th y v y nên con
không dám nói.
- Còn sao ó nó có mèo có chó, con c ng không r y nó?
- Th a vi c ó con không hay. Con có thai nghén nên l c c trong nhà hoài, nh i
ch i r i nh làm vi c gì con có hay âu.
- Má gi n má mu n d t con lên Sài Gòn ki m b t nó v ây ng ba con ánh cho nó
bi t ch ng. V con nh v y mà nó b , mê theo kh n n n ch .
Ông Huy n can r ng: „Thôi ki m tìm làm chi. Tôi nh t nh b nó, tôi không bi t t i nó
a. Con Ba còn non ngày non tháng, bày i âu? Bày i r i th ng nh b gió máy nó au ây
i làm sao?“
y v ch ng ông Huy n càng c ng Xuân H ng b i ph n. Hai ông bà s dâu nuôi
con c c nh c, nên ki m m t ng i m i sanh con so, s a nhi u mà l i t t, m n nuôi vú ng
cho Hoàng H i bú.