1. Hai V 1 www.hobieuchanh.com
Hai V
Bi u Chánh
I
n ây, m t khách giang h trót m y m i n m bôn ba g i b c kh p non sông,
tình c tr l i ngu n Kh ng T c, nhìn c nh c , nh ng i x a b ng c m h ng nên
ngâm m t bài thi th t ngôn bát cú, t phong c nh Gò Công có hai câu tr ng nh v y:
n Qui ph ng ph t h n v n v t
Vàm Láng ào sóng c nh tranh.
Ch c có nhi u anh ch em b n ph ng ch a bi t S n Qui là cái gì âu.
n Qui là m t gi ng cát trong t nh Gò Công.
Vùng Gò Công n m d a mé bi n, nên th p th i sình l y, nh ng có m y cái gi ng cát
i lên ngang d c, gi a nh ng cánh ng ru ng vui v , v i màu lúa h t xanh r i vàng,
ng th ng m t m c d u phía trên hay phía d i.
Nh ng gi ng Tháp, gi ng Tre, gi ng Nâu, gi ng Cát, gi ng G ng, gi ng Trôm,
gi ng Ông Huê, gi ng S n Qui, gi ng nào c ng có tr i qua nh ng giai n th ng tr m,
ng c th cu c ghi d u l ch s ho c hùng hào, ho c xán l n.
Gi ng S n Qui là trung tâm khai hóa trong vùng Kh ng T c, nguyên là cái lò nung
úc nhân tài giúp chúa Nguy n trung h ng h i cu i th k 18.
Thi t nh v y, gi ng S n Qui u trong vô t i mé sông Gò Công, còn u ngoài
ng con ng quan l Gò Công lên Ch L n. Hi n gi du khách n ó thì th y dân c
th a th t, nhà c a x r , ch còn ph th v i m y ngôi m c a quí t c Ph m ng, là
ng ai thích c a vua T c, v n kh kh ch ng ch i mà ch u ng v i tu nguy t, ch
nh ng r y c i xanh t i, nh ng ám b p ngon ng t, là nh ng ngu n l i c a ng i
trong gi ng, thì không còn n a.
Nhìn c nh S n Qui suy s p bây gi , ai c ng ph i ch nh lòng nh nh n v t v vang
a S n Qui ngày tr c.
i gi a th k 19, sau khi Tri u chúa Nguy n Hu c n m ch quy n th ng tr
vùng t Vi t Nam n y thì phân ranh chia m y tr n, m i tr n chia m y o, r i t
quan cai tr , cho nhân dân t Qu ng Bình tr vô c em gia quy n n khai c l p
nghi p.
Vùng Gò Công h i ó g i là Ki n Hòa o thu c v tr n nh T ng, là M Tho
bây gi .
Ph m ng X ng m t nhà h c uyên thâm, g c H ng Trà thu c vùng Hu
bây gi , ch gia quy n vào Nam, ch n gi ng S n Qui trong o Ki n Hòa làm ch nh
.C t cây c t nhà và qui dân v chung quanh c . n a phì nhiêu, trên gi ng c i
rau b p u th nào c ng d tr ng, d i ru ng thì lúa c y ám nào ám n y c ng xanh
t. Nh n dân th y v y bèn t t p v ó làm n, gây cho S n Qui m t th i phong phú
th nh v ng.
2. Hai V 2 www.hobieuchanh.com
Ph m ng X ng th y v y m i m tr ng d y h c. Ng i g n k xa hay vi c
y thì l n l t n xin th giáo, vì o h c c a c Ph m v a uyên thâm v a ho t bát, nên
môn c a c ng i nào c ng nên danh. Thu y ng i ta kính m n c nên k l n ng i
nh u g i c là Ki n Hòa Tiên Sanh .
Ch ng qua i, con c a c là Ph m ng Long n i nghi p mà d y h c.
Thinh danh Ki n Hòa Tiên Sanh càng l ng l y h n i tr c b i vì c Ph m ng
Long ào t o môn c nhi u ng i r t hi n t, nh ba c Võ V n L ng, Nguy n
n Hi u, M c V n Tô. Khi c Hoài Qu c Công Võ Tánh n gi ng Tre chiêu binh kh i
ngh a, ba c ra giúp làm phó t ng c l c, sau giúp chúa Nguy n l p c i công.
Nguy n Hoài Qu nh thi u khóa Tân H i (1791) m u t i Gia nh c ng là
môn c a c Ph m ng Long, sau làm quan lên t i nh ng ch c Ngh An Hi p tr n,
Thanh Hóa Hi p tr n, Thanh Hóa n phu o, B c Thành Binh Tào ch ng m t c
ng Chánh Tr Khanh.
Mà công l n h n h t c a c Ph m ng Long là công c d y ng i con c a c , là
Ph m ng H ng, khóa Bính Thìn (1796) thi u th khoa, c sung vào b Tham
u chúa Nguy n Ánh, luôn luôn theo chúa ra chinh ph t àng ngoài.
Cu c i nh ã xong, chúa Nguy n Ánh lên ngôi c u ng x ng hi u Gia Long, thì
Ph m ng H ng làm i th n t i Tri u ình Hu . n n m 1813 c c th ng ch c
Th ng Th B L , và c ng i a v y luôn cho t i khi c th t l c, là n m 1825, v i
vua Minh M ng.
m 1824 vua Minh M ng ã có n p con gái c a c vào ti m làm v ông cung
Thái t . N m 1841, ông cung lên ngôi x ng hi u là Thi u Tr , thì con gái c Ph m
ng H ng lên ngôi Hoàng H u.
m 1847 vua Thi u Tr b ng, Hoàng thái t n i ngôi x ng hi u T c, m i
phong cho m là con c a c Ph m ng H ng, ch c T D Hoàng thái h u.
Vua T c l i truy phong:
1. C Ph m ng H ng t c c qu c công
2. C Ph m Long t c Ph c An H u
3. C Ph m ng X ng t c Bình Thành Bá
4. C Ph m ng Thiên t c M Khánh T
5. C Ph m ng Khoa t c Trung Thu n, i phu
Ph th l p t i gi ng S n Qui là l p th 5 v n y, có 11 ngôi m c a Ph m T c
m phía sau ph th .
y v y h i th k 19 gi ng S n Qui n i danh và h ng th nh là nh v n h c uyên
thâm c a Ph m t c, c ng nh gi ng Tre n m g n ó n i danh là nh tài oanh li t c a c
Hoài Qu c Công Võ Tánh; ngày nay t i ó v n còn n th .
Nh hai tr ng h p ó, sau còn nh c Tr ng Công nh n núp theo m y gi ng
mà kháng chi n v i binh i Pháp khi n c Pháp m i chi m tr vùng Gò Công, nên Gò
Công m i c ti ng a linh nh n ki t".
Ng i nh t mà ki t?
Hay là t nh ng i mà linh?
3. Hai V 3 www.hobieuchanh.com
Hai v n y ai mu n phân gi i th nào tùy ý.
khi c Ph m ng H ng thi u i làm quan, thì c Ph m ng Long m t là vì
già y u, hai là vì th y lo n Tây S n ép bu c h ng thanh niên c ng tráng ai c ng ph i lo
giúp n c d p lo n, không th ng i yên mà h c c n a, nên c thôi d y o h c,
cho môn trong gi ng d y tr em ng u l n l n v y thôi.
n n a th k 19, có ông Ph m Chí Hi n, nhà gi ng S n Qui thu c miêu du c a
Ph m T c ngày tr c, ông m tr ng d y o h c l i, ý mu n k chí cho ti n nh n. Môn
g n xa n xin th giáo v i ông c vài ch c ng i, c th y u m n cán, quy t i
ng khoa c .
Trong ám môn này, ông Ph m Chí Hi n nh n th y có c u Lê H u Hào, g c
xóm Tre, h c l c tr i h n h t. Ông t hy v ng vào tài h c c a c u, tin ch c khoa thi s p
i c u s g i b c thang mây.
Nào dè n u n m T c th 12 là n m 1859, th y trò l i nghe tin binh thuy n
Pháp qu c vào c a C n Gi b n phá nh ng pháo ài c a Vi t Nam óng dài theo mé
sông, d ng nh mu n quy t ý mu n ti n vào mà ánh thành Gia nh.
Nghe tin y ông Ph m Chí Hi n bàn lu n v i môn ; th y trò u không an trong
lòng. Có vài c u nóng n y xin i nghe tin t c.
Cách ít ngày có t c a quan T ng c Gia nh g i t i Gò Công lúc ó g i là
Huy n Tân Hòa, cho hay quân i Pháp ã chi m thành Gia nh và khuyên nhân dân
ng tráng hãy n t nh xin u quân mà tiêu tr gi c ngo i xâm.
Th y bu n r u v n n n c, trò b i r i v ph n làm trai, th y trò bàn tính v i nhau
i nh óng c a tr ng, ai v nhà n y, ng lo s p t vi c nhà r i ra hi n thân c u
c.
4. Hai V 4 www.hobieuchanh.com
II
Lê H u Hào, môn cao l n h n h t c a ông Ph m Chí Hi n S n Qui, n m nay
u ã c 24 tu i, vóc cao l n, s c kh e m nh.
u là con c a ông Lê H u Thu n, nhà xóm Tre, g n mé sông Bao Ng c.
Ông Lê H u Thu n, tu i ã n l c tu n, góa v m y n m nay, ch có m t ng i
con trai là Lê H u Hào ó mà thôi. H i còn trai ông có h c lem nhem ít n m, nên ông
mang cái thành ki n cho trong t dân duy có b c "S " là quí h n h t, s trên các nông,
công, th ng.
Khi H u Hào l n lên ông th y con có chí ham h c, ông m i nong n cho con n
c ng i thi làm ông tú, ông c , mà may v t lên t i b c ông C ng, ông Nghè ng
làm quan, r i ng ông i tr c, võng bà theo sau , làm cho tông môn r ràng trong làng
xóm. Nuôi cái m ng ó ông không ch u t p cho con bi t làm ru ng ng ngày sau k
nghi p nhà nông cho ông. Ông cho con h c v i th y trong làng m y n m; ch ng
c nghe gi ng T th , Ng Kinh r i ông m i cho vào gi ng S n Qui th giáo v i ông
Ph m Chí Hi n, th m ngh r ng vùng Kh ng T c ph i h c v i th y S n Qui m i
hi n t c.
y n m con i h c, ông nhà c m c i cùng ng i cháu trong h là T C u, lo
cày c y vài m u t c a ông phá r ng làm ru ng phía R ch Nh l y lúa mà n. T
u ã 40 tu i, thu nay có tính nh kh t khùng, nên không có v con, c v i ông Lê
u Thu n là cháu h c ng nh ng i gia d ch, ng nh h t c m manh áo, ch không
công mà òi ti n m n.
Ông Lê H u Thu n không giàu mà c ng không nghèo. Ông trong m t nhà lá 3
n s ch s , phía sau có m t cái nhà nh n u n, ông có nuôi v t nuôi heo, l i có m t
chi c ghe nh u trong x o phía sau hè, ghe y dùng ra mé sông Bao Ng c câu cá,
i tôm mà n m i ngày m i b a.
Hôm ó m t tr i v a x bóng. T C u i th m ru ng m i c y xong cách 3 b a
tr c. Ông Lê H u Thu n nhà tính n u c m s m ng T C u v có s n mà n r i
c ròng chèo ghe ra sông cái, gi ng câu mà ki m cá. Ông m i tính ch ch a làm, b ng
th y con là Lê H u Hào, vai mang gói l n t n i vô sân.
u Thu n b c ra sân m ng con và h i: Con v th m nhà ph i hôn? Chuy n n y
con tính ch i bao lâu mà mang gói lùm xùm d v y?
u Hào b c vô nhà, nghiêng vai cho sút cái gói sách v qu n áo, mùng, gói trên
ván r i ngó cha ch m rãi nói:
- Có gi c nên th y bi u ngh h c xem coi th i cu c bi n chuy n th nào r i s
hay.
- a! Gi c âu? Sao nhà ây không nghe nói?
- Cách m i b a r i có ng i Vàm Láng lên S n Qui th m bà con. H nói r ng
có m y ng i bên Lý Nh n ch v con qua bên mình mà lánh n n, b i vì có tàu
a Pháp ch binh vào c a C n Gi b n pháo ài phòng ng c a mình. Gi c
ng m nh m vào Nhà Bè.
- Còn binh lính c a mình âu? Sao các quan không xua ra mà ch ng c ?
5. Hai V 5 www.hobieuchanh.com
- Có l c ng có ch ng c , nh ng binh lính mình th y u nên ch ng c không n i,
i v y hôm qua có tin quan Huy n c t c a quan T nh cho hay gi c ã h
thành Gia nh r i.
- Tr i i! Thành Gia nh m t thì còn gì n a mà k .
- i v y quan trên bi u ph i khuyên dân c ng tráng nên s a so n ra i lính ng
p gi c mà c u qu c gia lâm nguy. Th y con nghe nh v y m i b o chúng con
ngh h c ng v thu x p vi c nhà lo c u dân c u n c.
- Ph i v y ch sao. Gi c ã phá l y t thành r i, còn h c gì c n a. Lúc thái
bình thì y m võ tu v n, c n bác lo n ph i y m v n tu võ. Th i ng khoa m c
a con h t k r i, ph i cha dè nh v y, thì m y n m tr c cha cho con vô gi ng
Tre mà h c võ ngh thì h p th i h n.
- Gi c tình c âu nó t i mà lo gây h a, làm sao mình bi t tr c c mà li u.
- Anh em b n h c c a con con h tính làm sao?
- Có ng i quy t v làm n em n huy n xin cho i lính ng ánh gi c. Mà
ph n ông thì nói v th a cha m hay coi cha m nh l nào. M y anh ã có
coi b ã b i r i.
- y ng i có v có con h du d là ph i. i ánh gi c có ph i nh i ch i hay
sao. R i có b nào b v con cho ai nuôi. Ph n con ch a có v , con tính i hay
không?
- Con còn phân vân, ch a nh t nh. Con tính v h i cha ây.
- Làm trai m t bên vai mang n n c, m t bên n a mang n nhà. Hai vai u
mang n ng. Thôi, chi u r i, n u c m n r i s tính.
Ông Thu n i vô trong tính nhúm l a ng n u c m.
u Hào xách gói em trên cái gi ng d a vách là ch h c u v nhà thì c u ng
ó.
C u i th m ru ng v , qu n áo t mem, d ng cây tre ngoài c a, b c vô th y
Hào thì m ng h i l ng x ng.
Ông Thu n nhà sau nghe có ti ng T C u nói chuy n thì ông b c ra h i ám
a h i khuya có làm ám ru ng m i c y sau ó, lúa n i nhi u hay không. T C u nói
có n i chút nh, anh ã gi m l i r i.
Ông Thu n bi u T C u vô thay áo qu n khô r i coi ch m l a n u c m n s m,
ng n c ròng i gi ng câu ki m cá n.
Nghe con nói chuy n gi c giã nãy gi ông lo trong trí, nên T C u i vô trong r i
thì ông leo lên võng mà n m. Ông a c t k t m t h i r i ông nói v i con:
- Tuy con ch a có v con, song con còn m t mình cha già. ó c ng là m t gánh
ng. ã bi t làm trai thì ph i tr n n c. Nh ng ng i ta có n m ba anh em
ch ng nói làm chi. Cha có m t mình con. N u con i lính, r i b thây n i ch n sa
tr ng, cha già nhà g p khi n y u bi t c y ai nuôi d ng. Hu ng chi thu
nay, con chuyên ngh v n, không quen nghi p võ, con ánh gi c làm sao cho
c.
- Con c ng ngh nh v y. Ng t ngo i bang giày p giang san c a mình, chi m t
ai c a mình mà làm ch , b t ng i mình làm tôi m i, làm trai ai c ng ph i ra
chi n u, li u thân b o th n c nhà. N u con s ch t nên vi n l n y l n , rúc
trong nhà, làm nh v y con h th n quá.
6. Hai V 6 www.hobieuchanh.com
- ng i ta ch t cho mình s ng mà an h ng vui s ng thì x u h ch sao. H
ã khinh b , mà h còn ch i r a, ch u làm sao c.
- c trong tr ng con h c gi i h n chúng b n c a con h t th y. N u chúng b n
a con u hi n thân c u dân c u n c, thì con không th nào co u rút c
nhà c.
- y ch sao. Ng i ta làm sao con ph i làm theo ng i ta. Con tr n tránh thì
ng i ta coi con ra gì. Mà chuy n gi c giã thì m i nghe phong phanh ch ch a có
gì ch c ch n. i ít ngày coi có l nh quan trên d y làm sao r i s hay.
- các t nh u có v binh s n. Binh y ã luy n t p thành th c. Có l quan trên s
gom binh y mà ánh tr c. Ch ng nào th ng không n i gi c r i m i kêu lính
thêm.
- . Con nói ph i a. ánh gi c ph i dùng binh thi n chi n kìa, ch kêu h c trò v i
dân cày r i a g m ao súng ng bi u ra tr n, h có hi u gì âu mà ánh. V y
chuy n n y không g p âu. Con ng lo. i coi có l nh gì r i s hay.
n c m chi u r i T C u xu ng thuy n i gi ng câu.
Chuy n gi c giã c r o r c trong lòng ông Thu n hoài. Ông n m ng i không yên.
Th y tr i còn s m ông m i i d o xóm ch i, i ki m m y ng i thân thi t ng thông tin
có gi c, r i bàn lu n th i cu c và dò coi ý ng i trong xóm li u ph i i phó cách nào.
Ông i ch i t i n a canh m t ông m i v .
u Hào nhà, n m trên võng a trèo tr o, m t ngó th p èn d u leo lét t
trên b ván g n ó, trí t l v s u quân xu t tr n ng gi n c c u dân.
Ông Thu n x ng x m b c vô. Hào l t t l i ván mà ng i, nh ng võng cho cha
m. C u h i:
- h i chi u t i gi cha i ch i nhà nào?
- i ch i ng nhà Phó Tha. Có m y ng i trong xóm t u l i ó. Cha nói gi c
Pháp ã h thành Gia nh r i, ai n y u ch ng h ng.
- nghe nói có gi c coi b h s hay không cha?
- Không, h nói gi c n thì mình ánh ch s gì. Binh ngo i xâm t i ây h có
bi t ng i n c b c ch nào âu. Mình t nghi binh, g t h vào Truông Cóc
ây, mình vây mà gi t h t, không còn m t con .
- Gi c ánh trên Gia nh ch ph i ánh t i x mình ây hay sao. Ng i ta ng
n dùng binh lính tr n, thì có l mình ph i lên ó mà ti p tay ch .
- nói làm quan bình th ng lên võng xu ng dù, có gi c thì ph i c m th ng lên
ng a mà ánh gi c. Làm dân ch nào lo gi ch n y. âu âu c ng có dân. Gi c
ánh trên Gia nh thì dân tr n ch ng c . N u gom h t dân d i n y em lên
tr n, r i gi c xu ng t i ây m i l y ai mà ng n c n. àn ông i h t, b àn bà
con gái nhà, gi c t i nó tung hoành b t h t trâu bò, heo chó, gà v t, r i nó còn
t nhà xúc lúa n a m i làm sao. Cha d ý bà con trong xóm thì ai c ng h ng hái
không s gi c, h có gi c thì ánh. Nh ng h không mu n h ng trai tr c ng
tráng nh con ph i b làng xóm i gìn gi ch khác. u c n nh t bây gi là nhà
nào c ng m n th rèn làm binh khí cho s n, r i dân xóm nào gi xóm n y, h có
gi c t i thì hi p nhau mà ch ng c .
- Binh s bây gi h có súng u th ng, có t i súng th n công n a, ch có ph i
ánh v i dao búa hay là mác thong âu cha.
7. Hai V 7 www.hobieuchanh.com
- Oái! Ng i ta nói b n súng châm ngòi, b n ch m xì, ch t chóc gì mà s . Tay c m
dao búa, ta l n t i, ta ch t ch t h t.
u Hào nói chuy n v i cha thì hi u ý ng i trong xóm không mu n cho h ng trai
tr c ng tráng n t nh tình nguy n u quân ánh gi c.
lu n y làm cho chàng yên lòng mà n m nhà, ch coi th i cu c bi n chuy n th
nào r i s quy t nh. Chàng óng c a r i cha con d p èn i ng .
8. Hai V 8 www.hobieuchanh.com
III
Thu ó, xóm Tre n y là m t xóm dân c trù m t h n h t trong Huy n Tân Hòa.
Nhà trong xóm k t i vài tr m, mà nhà nào n u không giàu thì n, ch không nghèo
m.
d xóm Tre dân s ông, sinh ho t d , y là nh v trí có nhi u b thu n l i h n
xóm khác. Tr c xóm có sông B o Ng c tôm cá không thi u gì. D c theo mé sông là
a m c ám nào ám n y dây b t, n lá ó mà l p nhà, kh i i âu xa cho m t công.
Có nhi u r ch và x o t ngoài sông cái âm vô xóm giúp cho ghe ra vô r t d .
Còn phía sau xóm thì ru ng t ã khai kh n lâu n m r i, h cày c y thì ch c có
lúa, kh i lo th t mùa ói rách. H t ru ng thì t i r ng, cái gi ng r ng Truông Cóc cây c i
không bi t làm gì cho h t. Ng i ta nh ó mà có c t, có cây c t nhà, l i thêm có c i mà
ch m.
i phía R ch Nh , gò Xoài g n ó, h n tháng 11, tháng ch p n c m n d i
sông Bao Ng c tràn lên ru ng, ch ng n c gi t ru ng khô, mu i ng cùng trên m t
t. Ng i ta xúc mu i ó gánh v n u ng l c l i mà dùng, kh i xu t ti n mua hay là
gánh lúa i i.
Dân xóm Tre ng vui v v i c nh i m no yên t nh thình lình nghe ông Thu n
nói chuy n Tàu Pháp ch binh do c a C n gi và h thành Gia nh, thì ai n y tuy mi ng
nói c ng, song trong b ng có h i lo.
Sáng b a sau ng i trong xóm chuy n mi ng nói v i nhau trong m t lát thì t u
xóm n cu i xóm ai c ng hay tin có gi c trên Gia nh. Ông Bá h C m u xóm,
phía g n ng cái, ông c ng hay n a. Ông là ng i giàu có h n h t, nên ông lo nhi u
n ng i khác.
Ông Hà V n C m gi i có ngh phá r ng m ru ng, ch ông không có n h c. Mà
ông nh ngh riêng c a ông nên m i n m ông có lúa ch a y l m. Quan t nh Gia nh
không có lúa g o cho binh lính n, bèn t t cho quan huy n Tân Hòa d y ph i c y nhà
nông trong huy n giúp lúa. Ông Hà V n C m hi n cho nhà n c 5.000 gi . Nh cái
ngh a c y quan t nh m i ch y t v Tri u r i vua m i ban cho ông C m t c Bá h .
Ông chi m m t mi ng t r ng l n, tr c có sân, sau có v n, ông tr ng tre chung
quanh cu c ông . Nhà l n c t ba c n hai chái n m gi a, phía sau thì nhà b p v i chu ng
heo, chu ng v t. Hai bên chái ông k m hai l m lúa r ng l n ch a n lúa muôn. Còn
hai bên sân thì có chu ng ng a v i chu ng trâu, ng a có m t con, còn trâu n m t ch c
i.
Ông Bá h Hà V n C m n m nay c 52 tu i, còn bà v là Hu nh Th H u tu i
i 49. V ch ng kh e m nh, nhà c a kinh dinh, tôi t r n r , làm ch c tr m m u t,
trên ru ng có trâu, d i b n có thuy n. Tuy v ch ng d t nát, song tánh tình ch n chánh,
n hi n lành, có m t con trai l n là Hà V n K , 25 tu i, ã có v con, trong nhà ph
giúp v i cha m trong công vi c ru ng r y. V ch ng còn có thêm m t a con gái tên
Hà Th Quyên m i 22 tu i, ch a có ch ng.
9. Hai V 9 www.hobieuchanh.com
Nhà ông Lê H u Thu n u xóm phía trong, còn nhà ông Bá h C m u xóm
phía ngoài, b i v y nh ng ng i vùng trong mu n ra ng cái ng i vô phía S n
Qui và vô huy n l , u ph i i ngang qua tr c c a nhà ông Bá H .
Ông Bá h C m giàu mà t. Ông nh n th y cái d t c a cha con ông làm cho nhà
ông l m khi b thi t thòi, b i v y khi cô Quyên là con gái ông l n lên, ông th m tính ch n
ng i hay ch mà g cô, không c n giàu hay nghèo, mi n có chàng r hay ch ng nó
coi giùm gi y t ho c nó thay m t vào ra ch n công ng cho ông kh i c c lòng b c trí.
Ông th y trong xóm có chàng Lê H u Hào, con c a ông Thu n, tánh n t àng
hoàng, ông l i nghe chàng có danh h c gi i, chàng là môn cao nh t c a ông Nhiêu
Hi n trong S n Qui. T n m ngoái ông ã mu n m i ông Thu n ra nhà ng ông nói
chuy n làm sui, nh ng vì ông nghe Hào ng ch m chú h c ng n m t i i thi, ông s
nói không c l i, nên ông ch a dám m mi ng.
Bu i s m mai n y Phó Tha nh n d p i th m ru ng ghé nhà ông Bá h C m nói
cho ông hay c u Hào, là con ông Thu n, h c trong S n Qui, c u m i mang gói tr v
nói gi c Pháp ã kh i ánh x ta và ã t thành Gia nh r i, v y c th y nhân dân
ph i s p t vi c nhà ng i lính mà gi gìn t n c.
Ông Bá h nhà có c m ti n, l i có m t con trai ng tu i c ng tráng, nghe có
gi c thì ông lo s . Ông bi u v con lo c m n c cho ông n s m, ng ông vô nhà ông
Thu n h i th m vi c gi c giã cho rõ ràng.
Cha con ông Thu n n c m s m m i v a r i thì th y ông Bá h vác dù l n t n i
vô sân. Cha con ông vui v ti p chào m i khách vào nhà. Hào kêu T C u bi u lo tr u
c.
Ông Bá h gi n d , bi u ng lo tr u n c chi h t, ông h i th m vi c gi c giã mà
thôi. C u Hào m i thu t l i cho ông hay m y chuy n c u ã nghe trong S n Qui, chuy n
ch c ch n có gi c nên ông Nhiêu Hi n m i thôi d y cho h c trò v lo làm ph n s con
dân c a t n c.
Ông Bá h nghe rõ r i ông m i nói v i Hào:
- Nghe nói c u ng i h c rút ng i thi. Mà n u có gi c l n x n nh v y thì thi
gi ng gì c.
- Qua sang n m trong Gia nh m i có khoa thi. N u gi c d p c mau, thì có l
thi c. Còn n u gi c kéo dài cù nh y thì khóa thi t i ây ch c ph i ình l i.
- u không h c n a. Bây gi tr v ây c u tính làm vi c gì?
- coi ph i i lính hay không. N u không i lính thì ti p h c ôn sách v mà ch
th i v n.
Ông Thu n ti p nói:
- Hôm qua th ng Hào v nói làm trai, h có gi c thì ai c ng ph i i ra i lính ng
p gi c gi n c c u dân. Tôi ngh thu nay t nh nào nhà n c c ng có s n
nh ng i v binh. Có gi c thì gom binh lính lão luy n ó mà xua ra tr n, ch dân
làng có t p rèn chi âu mà bi t ánh gi c. Hu ng chi tôi già mà có m t mình nó,
i thu nay nó h c ch , ch có bi t võ ngh âu mà i lính. V y nó c nhà mà
c ôn, ch ng nào có l nh quan trên d y làm sao r i s hay.
Ông Bá h c ng có con trai, ông nghe nh v y ông r t hài lòng, nên ông nói:
10. Hai V 10 www.hobieuchanh.com
- i anh phân nghe c l m. Tôi c ng có m t th ng con trai chen ngo n nh
anh. N u tôi cho nó i lính thì tôi c t tay, còn làm vi c gì c.
Ông Thu n ti p nói:
- i hôm tôi l i ch i ng nhà chú Phó Tha, g p anh em trong xóm có bàn lu n
i nhau v chuy n i lính. Ai c ng nói t nh nào huy n nào c ng có dân h t
th y. Gi c ánh ch nào thì dân ch ó ph i ch ng c . N u thi u s thì em v
binh ch khác t i ti p s c. Gi c ánh trên Gia nh, n u trai tráng c a mình ây
u ph i lên tr n h t, ch ng gi c tràn t i x mình m i l y ai mà c ch. Ph i có
ng i nhà ng luy n t p mà gi làng ch .
Ông Bá h càng thêm khoái chí nên ông nói:
- Anh em nói nh v y thì úng quá. Tôi ph c ngay. Trong n c có gi c c th y
th n dân ph i lo c u n c c u dân, t p chinh chi n ngoài, t p phòng b trong,
ra tr n ng i c y cày, m i có c m g o nuôi nhau mà ánh gi c ch .
Ông Thu n nói:
- Anh em tính bây gi trong xóm mình ây m i nhà u ph i m n th rèn làm
dao mác cho s n khi h u s mình có binh khí mà ra tr n.
- Ai bày k ó th t là hay. Ph i lo tr c nh v y m i c. Anh bi u anh em s m
binh khí i. Ai không có ti n thì nói cho tôi bi t tôi s ti p s c cho.
- Cha ch , mà có binh khí r i con em nó không bi t cách dùng thì có ích gì âu.
- Anh h i th m coi ch nào có th y d y ngh võ anh r c v ây mà nuôi d y
bà con anh em trong xóm. Tôi lãnh tôi nuôi cho. Tôi ch u ti n công cho th y n a.
ng lo s ti n b c.
- c v y thì t t. tôi bàn l i v i anh em.
- , anh tính i. Ph i làm cho g p. Có th y d y ngh võ thì tôi cho con tôi, anh cho
con anh c ng luy n t p nh h . C u Hào h c nho gi i. C u t p ngh võ, c u c i
r ic u ây c m u i binh xóm tre c a mình c mà. Này, tôi m i anh
i anh Phó Tha x mát qua nhà tôi nh u nh t r i anh em mình bàn tính chuy n
ó l i cho k ng b t u th c hành cho s m.
- c. X tôi ra.
- i s m m i anh Phó Tha i th m ru ng, bây gi ch c anh ch a v t i. tôi v
tôi ghé tôi m i nh n v i v con nh. n x anh i ngang c a anh kêu nh i v i
anh.
- c. X mát tôi s d t nh ra.
Bá h C m t giã xách dù i v . Cha con ông Thu n a khách ra c a. Ông Bá h
ng l i nói: "C u Hào nhà có bu n thì ra ngoài tôi nói chuy n ch i. C u mu n ra
ch ng nào c ng c h t. Tôi ít i âu".
Hào g c u áp l . Ông Bá h gi ng dù che i v .
n x ông Thu n s a so n i ra nhà ông Bá h . Ông h i Hào mu n i theo ch i
hay không, Hào nói Hào ít u ng r u nên xin phép b a khác r i Hào s i th m.
Ông Thu n d n con chi u nhà n c m, ng ch ông, r i ông i.
Hào l y m t quy n sách em l i võng n m c.
11. Hai V 11 www.hobieuchanh.com
Con heo qu n ngoài sân i vô, ng t i c a kêu ch ch ít ti ng r i co giò n m
ph ch xu ng ó, m t lim nhim, uôi ngúc ngo c.
i m t lát Ông Thu n m i tr v t i. Ông b c vô nhà có con chó vàng ch y theo
ngo t uôi m ng.
Hào h i ông n c m hay ch a, thì ông c i áp:
- Còn n gì c n a mà con h i. Ông Bá h ãi m t ti c quá xá, m i m t mình
cha v i chú Phó Tha, mà ông làm m t con v t l i k m thêm m t con gà n a, làm
n no mu n n t b ng.
- Nhà có c m ti n, không m y khi m i khách nên xài l n m t l n, có h i gì. L i v t
gà nuôi trong nhà s n, có mua chát gì mà s t n ti n.
- Con có bi t t i sao mà b a nay ông bày ti c nh v y hay không? ng nghe có
gi c ng s , nên ng trút h bao ra. Nhà ng có ti n lúa nhi u, n u gi c t i bà con
trong xóm b ch y vô r ng mà tr n h t thì gi c ráp vác ti n xúc lúa ráo, ng còn
gì mà giàu n a.
- Ông m i cha v i chú Phó Tha mà ng ãi r i ng tính làm sao?
- Ông tính nhi u chuy n ng l m con à. ng tính chuy n l i ích chung trong làng
trong xóm, mà c ng ích l i riêng cho ng luôn cho nhà mình n a.
- Sao mà ích l i riêng cho nhà mình?
- Ây, th ng th ng cha nói cho con nghe. Ông Bá h nói n u có gi c n ây bà
con trong xóm ph i u c t u l ng mà chi n v i gi c m t tr n cho chúng nó
bi t danh ng i xóm tre n y. Mà mu n chi n u cho c th ng, thì ngay bây gi
ph i:
Th nh t: ki m r c m t ông th y ngh võ thi t gi i rèn t p àn ông con trai
trong xóm cho bi t cách chi n u. Nuôi và tr ti n công cho th y d y võ thì ông
Bá h bao h t, ng i trong xóm kh i lo kho ng ó.
Th nhì: ki m r c m t anh th rèn v trong xóm ng n i lò rèn mác thong, i
ao, n ao, ch a ba, dùng làm binh khí, ai có s t có thép thì em l i lò ng
th rèn cho. Ai có ti n thì tr ti n công cho th . Ai không có ti n thì ông Bá h
giúp cho.
Th ba: vô r ng n cây em v ch t ra làm n c mà ch n m y n o i vô xóm, t
ch c canh phòng th cho ch c ch n, h nghe ng g n xóm thì ngày êm ph i
ph i c t ng i canh ch ng. n cây thì l y ghe c a ông mà ch , ch nào không
có r ch cho ghe vô thì ông cho m n trâu v i xe mà kéo v .
- Ông Bá h tính m y vi c ó thì hay quá. Có gi c thì ph i làm nh v y m i c,
ch gi c t i b ch y h t thì gi c d n h t r i t nhà càng kh . Thà ch t cho
bi t m t dân Vi t Nam n y c ng có khí hùng dõng, d u không h n thì c ng b ng
, ch có thua âu. Ông Bá h tính nh v y r i cha v i chú Phó Tha ch u hay
không?
- Ch u l m ch . Chú Phó Tha nói chú có quen v i m t th y ngh võ trong gi ng
Tháp, ngày mai b n thân chú vô ó chú c y ra ây mà d y trai trong xóm. Còn
th rèn thì trên vàm sông Tra có chú th Phi rèn bén l m. Ông Bá h nói
ng c y th ng Hai Ch b i xu ng lên nói chuy n v i chú. Nh chú ch u xu ng
ây mà rèn binh khí cho mình s cho ghe l n lên r c chú và ch lò v ây cho
chú làm.
12. Hai V 12 www.hobieuchanh.com
- Còn n cây làm n c mà ch n m y n o vô xóm, bi t sai ai? Bi u h i làm h
ch u hay không? Mình có quy n gì mà ép h ?
- Cái ó khó m t chút, b i v y ông Bá h c y hai cha con mình. Ông nói trong
xóm có m t mình con h c gi i, ai c ng v con. Ông c y cha, ngày mai cha con
mình i t u xóm n cu i xóm m i h t m i nhà cho m t ng i thay m t sáng
t t u trên sân Bá h . Con ng ra nói chuy n gi c giã r i c t ngh a các cách
mình s p t phòng th cho m i ng i bi t. R i ó con l t s biên tên h và tu i
t th y àn ông con trai t 18 tu i s p lên trong xóm, ng bi t s c ng tráng
là bao nhiêu, s lão h ng c bao nhiêu. Nhân d p ó ông Bá h m i cho ai n y
bi t ph n ông mu n giúp cho bà con trong xóm nên ông lãnh nuôi th y d y ngh
võ và ai không s c s m binh khí thì ông ti p giúp cho. Còn vi c n cây l p
th ng phòng th , thì ông s cho tôi t i n cây li n làm g ng. Ông s
khuyên bà con trong xóm ai c y r i nên r nh rang thì ra công i n cây em v
làm l i ích chung. Cha ã h a l i v i ông r i. Sáng mai cha s sai T C u i
i bà con trong xóm tr a m t t u l i sân ông Bá h ng nghe bàn vi c công
ích.
- c. L p s ki m m àn ông con trai thì con giúp cho. C t ngh a v s l i
ích c a vi c phòng th trong xóm thì con c ng nói c. Mà theo l i cha nói n y
gi , thì con th y vi c tính làm ó có l i chung trong xóm và l i riêng cho nhà ông
Bá h , ch có l i riêng gì cho nhà mình âu.
- Có. Cái l i c a mình cha ch a nói t i. Bây gi cha nói cho con nghe. Hòi
chi u n u ng mà bàn tính cu c phòng gi c giã xong r i, ông Bá h m i nói
thu nay ng th y con nhà nghèo mà ham h c ng th ng. ng có tính s g con
gái c a ng cho con. Con Quyên n m nay ã 22 tu i r i. Bây gi có gi c giã con
c không c n a, còn cu c thi c thì không bi t ch ng nào m i m khóa thi
c. Con v nhà c sách ch không bi t làm vi c gì. V y ng h i nh cha
ng lòng thì ng g con Quyên cho con. ng th ng ng g nên ng không òi
v t chi h t.
- ng nói nh v y cha ch u hay không?
- Cha th y ông Bá h thi t tình, cha ngh con Quyên d coi l i có h nh, l i thêm có
chú Phó Tha c ri t, chú nói con v i con Quyên x ng ôi v a l a l m, b i v y
cha h a l i v i ông Bá h r i.
Thu nay ng i Vi t ch m h c ch nho, không bi t ch Pháp, ho c ch Anh ho c
ch Huê k nh bây gi , mà sách nho thì không có d y cái thuy t t do k t hôn. Trong
gia ình b c x u do phong hóa c truy n. Vi c c i v g ch ng thu c quy n cha
nh, d u trai d u gái c ng v y, cha m nh âu thì ph i ch u ó, không c phép
cãi.
u Hào nghe cha nói ã h a c i con gái ông Bá h C m cho chàng thì chàng
châu mày nh ng không dám cãi ch nói:
- Ch chi con bi t b a nay ông Bá h m i cha n u ng ng nói chuy n g con gái,
thì con th a tr c v i cha khoan nh n l i c a ng.
- Sao v y?
- Vi c gi c giã không bi t nó bi n chuy n th nào. N u con ph i i lính, thì có v
thêm m t m i lo cho con n a.
13. Hai V 13 www.hobieuchanh.com
- Ai c ng nói con không có i lính âu mà lo. Mà dù con có ra giúp n c i n a,
thì v nhà càng có ích ch âu có h i. Cha suy ngh k r i cha m i nh n l i.
Con vào làm r nhà ông thì con vinh vang ch có nh c nhã chi âu. Vi c thi c
coi th h t trông mong, mà con c ng c i v c ch giàu sang, v y c ng có
ph c. Còn m t u n y n a mình bây gi ch có hai cha con, không còn thân
c nào h t. Th ng C u là cháu h , nh ng nó khùng kh u không áng k . i gi c
giã ví nh con ph i em thân ra giúp n c, cha ã 60 tu i r i, cha nhà m t
mình, khi m a gió thì t t l a t i èn cha bi t c y nh ai. C i v cho con, d u có
nào ít n a c ng có c con dâu nhà h h v i cha. L i làm sui v i ông Bá
là ng i có c m ti n, nh ng con ph i i lính, cha nhà r i cha có ch t, thì có
ông sui s chôn c t giùm, ch không l làm ng .
- Cha ngh nh v y thì ph i l m. Nh ng vi c gi c giã lôi thôi ây không hi u th
cu c s xoay cách nào. V y con xin cha ch u l i v i ông Bá h thì ch u, nh ng
ph i ch m ch m mà xem th cu c, ch không nên nài c i g p. N u nh gi c yên
mau, thì n m t i s có khoa thi. Con c n ph i r nh trí mà h c, ch ng con thi
i s c i. Còn n u nh gi c tràn lan kh p trong xóm, thì c ng con r nh ng
lo, b n ph n làm trai, ch ng nào gi c xong r i s hay.
- Con mu n nh v y thì c. b a nào cha nói chuy n l i v i ông Bá h . N u
ng mu n g con thì cha xin b tr u cau, c ng nh c m hàng rào th a v y thôi,
i th i cu c thu n ti n r i s làm l thân nghinh.
Bàn tính xong r i cha con m i gài c a t t èn i ng .
14. Hai V 14 www.hobieuchanh.com
IV
Nhân dân trong ngu n Kh ng T c, tr c kia nh Ki n Hòa tiên sanh S n Qui
ti p nhau m y i mà gieo r c o thu n túy trong các xóm làng, r i l i còn nh Hoài
Qu c công Võ Tánh treo g ng anh d ng sáng ng i gi ng Tre n a, b i v y àn ông
ng nh àn bà, ng i già c ng nh ng i tr , c th y u m n t n c, yêu gi ng nòi,
bi t ham ngh a nhân, dám li u sanh m ng c u dân gi n c. Tr c g p n i lo n Tây
n, ng i em ngh v n, k em nghi p võ giúp cho tri u ình bình lo n ph c h ng.
Nay nghe có gi c ngo i xâm, l i càng thêm h ng hái oàn k t làm m t kh i m nh m
ch ng v i gi c.
Nhân dân s n có ý chí nh v y, nên công cu c s p t phòng th xóm Tre c
ti n hành r t d dàng.
Ông Thu n sai T C u i m i nhóm t i sân ông Bá h C m thì m i nhà u có ch
nhà ho c àn ông ho c àn bà n d mà nghe nói chuy n. Ông Bá h , Ông Thu n v i
Phó Tha làm u cu c h i hi p này, nh ng bi u Lê H u Hào thay m t báo tin cho bà con
trong xóm hay binh i pháp ã chi m thành Gia nh. C t a nghe tin thì xao xuy n,
Hào nh n ng i ta xúc ng m i bày t các cách c a ng i tr ng th ng trong xóm
tính s p t b o th sanh m ng và tài s n chung v i nhau. Ai n y u b ng lòng góp s c
vào cu c công ích ó, không có m t ng i nào th i thác.
Hào ã có d b gi y, vi t, m c s n sàng, li n h i t ng nhà mà biên tên tu i àn
ông. Biên r i m l i thì c:
58 ng i c ng tráng t 18 tu i n 40 tu i.
47 ng i t 41 t i 60 tu i,
12 ng i già t 61 tu i s p lên.
n 20 ng i àn ông r nh rang nên tình nguy n i n cây làm n c. Còn t p
luy n võ ngh và t rèn binh khí thì ai c ng ch u h t.
Cu c nhóm xong r i ng i trong xóm r ra mà v . Ông Bá h m i riêng Phó Tha
i hai cha con Ông Thu n l i dùng c m v i ông ng s p t vi c công.
Hai Ch lên vàm sông Tra th ng thuy t v i th rèn Phi thì chú th ch u d n
xu ng ng rèn binh khí. Ông Bá h ki m m t ch t tr ng, bi u b n trong nhà n
cây lá mà c t cái tr i làm lò rèn. Trong ít b a tr i c t xong, ông cho ng i chèo ghe
lên r c th Phi và ch c xu ng, r i kh i công rèn binh khí li n.
Tr n Khoan là th y ngh võ gi ng Tháp ã có h a h n v i chú Phó Tha nên úng
ngày h n th y c ng lên t i. Phó Tha d t l i gi i thi u v i ông Bá h thì ông ti p r c mà
nuôi trong nhà. Ông d t i l a m t cái sân l n gi a xóm làm võ tr ng. M y ng i
trai tr trong xóm ráp l i d y c , ban t cho b ng th ng, r i b t u t p d t.
Cây n trong r ng ch v thì h ng ng i 41 tu i s p lên lãnh lo c a khúc mà óng
c ho c c m rào, ch n các n o vô xóm.
Ai c ng ph i t p võ ngh h t th y, nh ng ngoài vi c ó m i ng i còn ph i có ph n
riêng h có r nh vi c nhà thì ph i giúp công vào ra phòng th .
15. Hai V 15 www.hobieuchanh.com
Lê H u Hào làm nh th ký trong xóm, tuy v y c ng ph i t p võ nh ng i ta,
song kh i làm công vi c n ng n c c nh c. Nh ng mà m i ngày chàng ph i i m t vòng
xem xét m i vi c, xem t p võ, xem rèn , xem óng n c r i i luôn ra nhà ông Bá h
ng cho ông hay coi có vi c chi tr c tr hay không.
Ông Bá h th y t t c anh em l n nh trong xóm u xuôi thu n theo ý ông, ai c ng
n tâm giúp công s c vào cu c phòng th thì ông l y u hài lòng. Ông mu n làm cho
trong xóm hi u ng lúc g p n n dân ách n c ph i coi nhau nh con m t nhà, ph i
giúp nhau, ng nghi k nhau, b i v y ông nh xu t ti n mà tr ti n công cho th rèn
binh khí, ông không cho ai tr ti n h t. Ông l i rao cho trong xóm bi t, ai thi u lúa n thì
n nói v i ông mà m n mà qua mùa g t s tr l i cho ông ch ng c n ph i i mua t n
ti n.
Ng i trong xóm hay ông Bá h có lòng t thi n nh v y l i càng c m m n ông
n n a, càng lo gi gìn ti n lúa c a ông ng mà nh , không còn nói c a h c a mình gì
t.
Th y công vi c phòng th ti n hành m nh m , ông Bá h m i nh c ông Thu n v
cu c hôn nh n c a hai tr . Ông Thu n nói r ng Hào c ông Bá h chi u c thì Hào
mang n vô cùng. Ng t trong lúc n c ng có gi c, không bi t tình hình bi n i ra
th nào. Hào nghi ng i s i lính. B i v y Hào xin ông Bá h hu n c i h i trong ít
tháng, ch xem coi gi c có t thì s trình bày l c i.
Ông Bá h nói:
- Cháu s c i g p, r i có nó b òi i lính nó b v nhà, v nó bu n. Tôi hi u ý
nó r i, nó s nh v y c ng ph i. Thà ch a thành v ch ng thì thôi, ch thành v
ch ng r i mà ph i phân r t nhiên hai a bu n r u, th ng nh nhau. H tôi nói
thì không bao gi tôi nu t l i. Tôi nói tôi g con Quyên cho cháu Hào, thì bao gi
Quyên c ng là v c a cháu Hào, ch không c làm v ai khác.
Nh ng mu n cho hai bên ng nghi ng u chi h t, l i làm cho ng i ngoài
hay bi t ng ng có dòm ngó con Quyên n a, mình ch n b a nào nh m ngày
t, tôi m i ít ng i khách n nhà tôi, anh c ng m i vài ng i khách i cùng anh
và Hào n nhà tôi là l "b tr u cau". Tôi n u ít mâm c m mà cúng cho Hào l i
ra m t ông bà ng cho chòm xóm h hay t ngày ó hai a nó c g i anh em
mình là cha, r i ít tháng h t gi c, ho c ra giêng g t lúa r i, tr i khô ráo mình s
làm l c i.
Ông Thu n ch u.
Cách m i b a sau cha con Ông Thu n v n kh n en, m c áo dài i v i v ch ng
Phó Tha và v ch ng ông B y Hi p n nhà ông Bá h làm l "b tr u cau".
Ông Bá h ã có m i Tr n Khoan, là th y ngh võ, m i khách vài c p n a, ã ng i
n trong nhà. Trên bàn th ông bà thì cúng ã xong, nhang èn ã t .
àng trai b ng tr u cau n. Chàng r làm l ông bà cha m , r i ng i trong nhà
nc ãi khách n u ng.
t ngày ó Lê H u Hào là r c a ông Bá h Hà V n C m. Hà Th Quyên là dâu
a ông Lê H u Thu n. Trong xóm tr già u hay h t th y.
16. Hai V 16 www.hobieuchanh.com
Ngày l n tháng qua, lúa tr r i n lúa chín, nhân dân xóm Tre luy n t p võ ngh
t h ng hái nh ng không th y gi c giã gì h t, mà c ng không g p c ng i mi t Gia
nh xu ng ng h i th m.
n t i T t, ng i trong xóm ban ngày u ph i ra ru ng g t lúa ch t p võ ban
êm mà thôi nên c ng không thao luy n c.
Rào gi u chung quanh xóm ã hoàn thành ch c ch n r i.
Th rèn Phi rèn binh khí dùng, nên xin cho ghe chú v sông Tra n T t.
Ra giêng lúa ch còn m t vài ám tr mu n, ch ng ã g t s ch h t r i. Ông Bá
m n m t ng i lên Gia inh d thám tình hình chi n s th nào ng cho Hào làm
c i v i cô Quyên cho r i.
Ng i tr tu i nhút nhát không dám i.
Ông Thu n quy t lãnh s m ng i d thám tin t c. Ông Bá h bi u d n m t chi c
ghe nh 2 chèo cho 10 quan ti n v i g o mu i ba ng i n trong 10 ngày và l a hai
ông già còn s c kh e chèo cho Ông Thu n i.
Ông Thu n i ã 6 ngày mà ch a th y v . Ông Bá h v i Phó Tha b t u ngóng
trông, l i có ý lo.
Qua ngày th 7 ghe Ông Thu n v t i. Ông nói ghe ông lên t i C n Giu c b binh
lính huy n Tr ng Bình tra xét không cho i. Ông ph i ó h t m t ngày m t êm.
Ch ng ng i ta cho i ông m i vô vàm R ch Cát. B c n n a. Ông ph i tr l i h i th m
ng sá. Nh có m y nhà r ch ch ch ng, ông m i dò theo x o nh l t c vào R ch
Ong. Nh ng t i ng ba R ch a thì có n c a mình óng ó, h c n l i không cho i
i n a. Ông Thu n l i day ghe tr l i, th y có nhà d a mé ông m i u l i cho hai
ng i chèo ngh , còn ông lên b ki m th h i th m tin t c. May g p c m t ông già
th o vi c, ông m i cho hay r ng quân i Pháp v n còn chi m thành Gia nh nh ng
không bi t s bao nhiêu. Mà cách hai ngày tr c có m t oàn tàu kéo neo ch y tr ra
phía Nhà Bè, không bi t i âu. H i binh lính c a quân ta ã có giáp tr n v i ch l n nào
ch a, thì ông già nói binh ta t các t nh l n l t kéo v m y tháng nay thì óng bao
chung quanh thành, ng n R ch Cát, chùa Cây Mai, Phú Th , Chí Hòa, ch nào c ng
có. Binh Pháp i thám d tình hình, h ló ra kh i thành thì b quân ta vây ánh, nên rút
trong thành không dám ra n a. Không bi t t ng gi c bi t quan dân ta rút binh các t nh
em v ây thì các t nh u b tr ng nên 2 b a tr c h cho tàu i ó là ch binh i ánh
chi m thêm m y t nh khác hay không.
Ông Bá h cùng m y ng i l n trong xóm và c u Hào, nh t là c u Hào nghe tin
sau chót ó thì ai c ng lo ng i, ngh oàn tàu lui ra Nhà Bè ó s chia nhau m t t p
xu ng Vàm Tu n r i do sông Bao Ng c vào ánh huy n Tân Hòa v i ph Tân An, còn
t t p ra Vàm Sáng r i do ng C a Ti u vào ánh nh T ng, Long H .
Bây gi ai n y u lo g t cu c phòng th l i, d n m y nhà tr c a ra sông Bao
Ng c ph i coi ch ng tàu, h ngó th y tàu thì ph i n i mõ ng cho trong xóm hay bi t.
Còn ban êm thì c t ng i thay phiên mà canh ch ng ng báo ng.
Ông Bá h m c lo vi c n y nên ông ph i t m d p ám c i c a cô Quyên l i, ông
không nh c t i n a.
17. Hai V 17 www.hobieuchanh.com
Còn Ông Thu n t b a i d tin t c v nói l i, thì ông th y con ông có s c bu n lo,
ông ngh có l nó h c gi i, nó nh n th y tình hình chi n cu c có ch nào nguy bi n hay
sao nên nó m i lo nh v y. Ông th y r i ông c ng không mu n tính c i v g p cho con.
Cách 2 b a sau, l i m t tr i ng u thì có Lý Quang Minh, m t b n h c c a Lê
u Hào nhà gi ng S n Qui, ra h i th m nhà ông Thu n ng ki m Hào nói chuy n.
Cha con ông Thu n có nhà. Hào th y b n l t t b c ra c a ti p m ng, d t vô
gi i thi u cho cha bi t. Ông Thu n bi t Minh c ng là h c trò c a ông Nhiêu Hi n nh
con mình, ông ni m n m i ng i, kêu T C u bi u nhúm l a n u giùm m t n i c m cho
khách n vì khách xa ph i i s m, nên ra t i ây ch c khách ã ói r i.
Hào h i th m s c kh e c a th y, ti c r ng nhà có m t cha m t con, l i g p lúc ly
lo n trong xóm ng i ta giao cho s p t vi c phòng th , nên v h n n a n m r i, nh ng
không vô S n Qui c mà th m th y th m b n.
Ông Thu n nghi Minh ra ki m Hào ph i có vi c chi c n kíp, ch không l i ch i,
i v y ông h i:
- Cháu tr ng g n huy n l , cháu có nghe tin gi c giã hay sao không cháu?
- Th a bác, vi c ch c ph i dây d a lâu l m. Anh em chúng tôi h c, mong thi khóa
m nay. Mà th i cu c bi n ng nh v y thì ch c không có thi r i. Trong
huy n mình ây thì êm. Nh ng mi t trên s p có i s r i.
- , anh em trong xóm c y tôi i lên Gia nh nghe tin t c. Tôi v 2 b a rày. Tôi
lên t i R ch Ong r i b n c n, nên không th i sâu vô n a c. Nh ng tôi ã
nghe ch c binh i Pháp còn chi m thành Gia nh, b binh mình bao vây 4 m t
nên không dám ra. Th mà cách m y b a tr c ây có m t oàn tàu gi c kéo i
ra h ng Nhà Bè. Tôi nghi chúng b mình vây tr n, chúng bi t các t nh h t
lính, r i chúng lén ch binh xu ng ánh chi m mi t d i.
- Th a bác. Bác ch a nghe huy n mình có u chi lo s . L i quan huy n l i có
p t cu c phòng th h n hoi. T i Vàm S n Qui, Vàn Gò G a u có xây n
y ch c ch n. Ngày êm có quân lính canh gi . Tàu gi c không th vô c.
- u có v y thì b t lo. xóm n y dân s hi p nhau t ch c cu c phòng th àng
hoàng l m. Bà con trong S n Qui c lo phòng th hay không?
- Th a, c ng có lo. Ch nào c ng ph i v y.
- Nghe cháu nói chuy n nãy gi tôi v a lòng l m. Làm con dân trong n c, h có
gi c thì già tr chung lo giúp n c c u dân ch sao. xóm n y h ng trai tr m y
tháng nay t p luy n võ ngh d l m. Ai c ng h ng hái gi t gi c t i ây s sanh
m t tr n cho chúng bi t m t.
- Th a, cháu m i nghe hi n gi ng mình ng s p t mà ánh trên Gia nh
ng i gi c và kh c ph c thành trì l i.
- y h ? Ch ng nào m i ánh ? Hôm lên tr n tôi có nghe gom binh các t nh v
nhi u l m, nh ng có ông mà c vây ngoài xa. Còn ch gì n a mà không ch u
hãm thành không bi t.
- Th a bác có chuy n nh v y, cháu nói rõ bác v i anh Hào hay. S là cách
y b a tr c quan Huy n có g i t m i th y c a m y cháu vô nói chuy n.
Th y cháu v nói r ng có quan trên t nh xu ng huy n cho hay r ng tri u ình s p
phái vài v i th n vào Nam c m binh ánh i gi c. Có l nh d y c Tôn
Th t Hi p ph i góp v cho s muôn binh i quan tri u vào r i s khai chi n.
18. Hai V 18 www.hobieuchanh.com
Binh c a mình thì không s thi u, hi n gi gom c h n tám ngàn r i. Trong
t tháng s s .
- Có nghe nói có kêu hàng trai tr c a mình i lính hay không?
- Th a, không. Có l mi t d i còn s n lính nhi u. Nh ng gom binh lính v ông
quá thì ph i lo c m g o ng nuôi lính, lo c t tr i cho lính . ã v y mà còn c n
dùng ng i bi t ch ng l p b s t ng s m i i, vi t phi u truy n l nh
a c p ch huy, vi t t thôi thúc các huy n các ph n p l ng th c. Lính thì ít
bi t ch l i m c lo tâpj luy n. Quan thì m c lo u khi n, không r nh mà lo n
sách gi y t .
- Ch c bây gi quan trên òi m y ng i có h c nh cháu, nh th ng Hào, nh p
ng u quân ph i hôn?
- Th a ph i. Chính vì v y, nên quan trên phái ng i xu ng huy n m i m y ông
Nhiêu d y h c mà c y gom h c trò l i r i quan hu ên cho ghe a lên Gia nh
mà giúp công trong cu c kháng chi n.
Ông Thu n ng n ng .
Hào c i và nói:
- a rày con th ng nói v i cha th nào con c ng ph i b kêu i lính. Thi t qu
nh v y th y hôn cha?
Ông Thu n l ng thinh.
Minh nói v i Hào:
- Mình i lính mà làm vi c gi y, ch không ph i ra tr n.
- u ra tr n c ng không s gì. Th y bi u anh em trong tr ng ph i i h t hay là
th y l a ng i mà thôi?
- Quan trên c y i h t. Tr ng nào c ng v y.
- Ng i ta i thì mình ph i i v i ng i ta. Giúp n c mà mình tr n tránh ai coi
mình ra gì. Ai i cho m y anh em khác hay?
- Tr a hôm qua th y v m n ng i trong xóm i kêu, d n chi u mai ph i t i ng
sáng m t th y d t vô huy n. Anh em khác g n, giòng cát, giòng Nàu v i S n
Qui nên h ã hay r i. Có m t mình anh xa nên th y c y tôi ra cho anh hay
ng s a so n r chi u mai vô cho t i.
C u b ng mâm c m lên gi a ván. Cha con ông Thu n ân c n m i Minh ng i
n. Ông Thu n h i Minh:
- Cháu có v con hay ch a?
- Th a cháu có v m i sanh m t a con c 4 tháng.
- Cha m còn s ng toàn hay không?
- Th a, cháu còn có bà m già, may cháu có ng i ch không ch u l y ch ng, nên
cháu i thì ch cháu v i v cháu nhà v i bà già cháu.
- Có v y c ng kh . Ph n th ng Hào tôi có hai cha con. H nó i thì tôi nhà
tr tr i m t mình. Tôi nói v cho nó r i, nh ng mà s i lính r i b ng i ta,
nên nó d c d c ch a ch u c i. Tuy v y mà không h i gì l m. Th ng Hào i thì
tôi nhà có chòm xóm. D u có b nào ng i ta không b tôi.
- Th a, bác tuy già nh ng s c kh e c ng còn .
- Ph i tôi còn m nh.
19. Hai V 19 www.hobieuchanh.com
Ông Thu n khuyên khách n c m cho no r i nhà nói chuy n ch i v i Hào, ông
i xóm m t lát. Ông bi u Hào s a so n r i sáng mai d y s m i v i nhau. i li n bây gi
Minh m t. Mà vô S n Qui ban êm không ích gì.
Minh n u ng r i, Hào tr i chi u, anh em n m àm lu n v chi n cu c v i nhau. C
hai u hi u ngh a v c a h ng trai tr là c u dân gi n c, b i v y ng i s p lìa cha già,
ng i s p t m y u v i v nh con th mà i tr n non sông, nh ng c hai u lo ng i
vi c gia ình ch ph n mình d u r i hay may c ng không bu n không s gì h t.
n x m t lát ông Thu n tr v th y hai tr n m nói chuy n thì ông h i con có s a
so n hành lý ng khuya i hay ch a. Hào nói gói vài cái qu n v i vài cái áo mà ôm
theo v y thôi, ch có hành lý gì âu mà s a so n.
Ông Thu n nói:
- i n y cha có i th ng ra ngoài ông Bá h cha cho ng hay có l nh òi nên
khuya nay con ph i vô S n Qui ng hi p v i anh em b n h c mà lên Gia nh.
- Ông già v con hay con i ng có t ý bu n hay không cha?
- Bu n thì ng không bu n, vì ng hi u quan trên c n dùng h ng hay ch , con có
c thì con ph i i, l i i v i chúng b n ch ph i i m t mình con hay sao mà
bu n. Nh ng ông ti c con i r i trong xóm không có ng i làm s sách t , b t
ti n có ch ó mà thôi. Mà tr c khi i con ra t bi t cha m v con m t chút cho
l ch .
- Con ph i t giã r i m i i c. Vì khuya ph i i s m cho mát, thôi con ra nói
li n bây gi ng khuya con kh i ghé. Anh Minh n m ây mà ngh nghe hôn. Tôi
i m t chút r i tôi v .
Hào vô trong thay áo r i i li n.
ch ng ông Bá h C m ng ng i trong nhà bàn lu n v s l nh òi r i lính,
ng th y Hào x ng x m i vô sân. Hà V n Ký, là con trai l n c a ông Bá h , ng coi
cho b n xúc lúa ngoài sân b ng vô vô l m, c u c ng ngó th y Hào vô nên c ng ón
mà h i:
- i nãy nghe bác nói có l nh òi d ng i lính ph i hôn?
- Ph i.
- Ch ng nào d ng i?
- Khuya nay vô S n Qui hi p v i anh em b n ng quan huy n cho cho ghe i m t
t.
- Tôi l n h n d ng có m t tu i. Không bi t h òi t i tôi hay không?
- Ch c không có âu anh Hai. Nghe nói lính có s n r i ch không ph i thi u s nên
òi thêm n a. Quan trên òi anh em tôi, ây là òi t i bi t ch ng làm vi c
gi y.
- u nh v y thì tôi b t lo.
Anh v v i em r cùng nhau i vô nhà.
Hào b c l i xá cha m v và chúc cha m v nhà m nh gi i ng khuya chàng
i giúp n c.
Ông Bá h nói:
20. Hai V 20 www.hobieuchanh.com
- H i tr a anh ra cho hay có l nh òi con nh p ng . Con i thì trong xóm thi u
ng i bi t ch , nên có ch b t ti n. Nh ng có gi c, nhà n c c n dùng con v vi c gì,
ph n con làm trai con ph i vâng l nh không nên t ch i. V y con hãy yên lòng mà ra giúp
c. Anh nhà v i bà con trong xóm, nên con kh i lo.
Còn vi c v , cha v i m ã nh g cho con r i, ã có n tr u u ng r u c a con,
thì d u n c nhà có h u s con ch a c i k p, bao gi cha v i m c ng coi con Quyên là
c a con; ch ng nào con tr v thì làm l c i, không m t âu. Con ra t giã cha m
ng khuya con i n chi n tr ng mà giúp n c. Con có mu n giáp m t v con ng
con nói ít ti ng mà t bi t nó hay không?
Hào nói:
- Th a, n u cha v i m cho phép con nói v i v con ít l i ng con i, thì con i
n cha m l m.
Bà Bá h bi u Hai K vô trong kêu Quyên.
Quyên theo Hai K ra, b cô b ng
Bà Bá h nói:
- Quyên b c l i g n ây con. Ch ng con ra t giã ng khuya nay nó i lính. Cha
con bi u kêu con ra cho nó nói chuy n m t chút, r i v s a so n ng khuya nó
i.
Hào ngó ngay Quyên mà nói:
- Ph n anh còn có m t chút cha già. Hôm nay vì ph n s nên anh ph i b cha già
mà i. Tuy anh v i em ch a chánh th c ph i hi p v ch ng song ã gá l i, d u
không tình c ng là ngh a. V y anh trân tr ng g i cha già l i cho em. N u em s n
lòng ch m nom giùm anh, thì n y không bao gi anh dám quên. Anh mu n nói
i em bao nhiêu ó mà thôi. Anh c u chúc cho em nhà an vui và m nh kh e.
Quyên c ng ngó ngay Hào mà áp r ng:
- Em xin anh an lòng mà giúp n c, ng lo vi c nhà. Em chúc anh lo ph n s
vuông tròn, tan gi c cho mau ng tr v k o cha già trong i.
Bà Bá h c i. Bà nói v i Hai K :
- Nghe nói có ng i khác S n Qui ra kêu nó, khách ch trong nhà ng khuya
i v i nhau. K bi u b y tr b t m t c p v t xách vô tr ng, r i con n ch i v i
em m t êm r i khuya nó i.
Ông Bá h nói:
- nó tính nh v y ph i l m. Nãy gi tôi tính bi u nó v m i anh sui v i khách
i h t ra nhà mình n c m ch i. Nh ng tôi ngh khách l ra ây ng i ta không
vui, còn ph n nó thì nó ph i nói chuy n v i anh sui m t êm ng cha con d n dò
nhau, b i v y tôi không m i. V y K em v t vô tr ng làm th t ng cho anh em
n v i nhau m t b a là ph i.
v i Quyên i ra sau bi u ng i nhà b t v t.
Ông Bá h m r n xe l y hai nén b c a cho Hào mà nói:
21. Hai V 21 www.hobieuchanh.com
- Con i xa n x l quê ng i mà n u có vi c c n dùng ti n thì không bi t ai mà
n. V y con l y vài nén b c ây mà em theo phòng khi b t tr c mà g c.
Hào không mu n th lãnh. Nh ng v ch ng ông Bá h nài ép quá nên chàng h t
dám t .
Hai K tr ra nói v i cha m r ng chàng có sai m t ng i xách v t em tr c vô
tr ng r i luôn ng ph v i T C u mà làm v t.
Ông Bá h bi u Hào thôi i v ng ch i v i khách k o khách bu n.
Hào m i chúc th c u an chon cha m v m t l n n a r i i v , có anh v i theo
ch i.
Ông Thu n th y nhà sui sai em vô m t c p v t m p làm ti c ti n hành Hào, ông
bèn l i xóm ki m m t b u r u và ghé m i Phó Tha l i n u ng cho vui.
Bu i c m chi u ó tuy là bu i c m ly bi t, song nh có khách S n Qui, l i có Hai
b i Phó Tha n a, b i v y cha con ông Thu n vui v quên bu n. n g n r i b a có
thêm ông Bá h vô ch i n a làm cho ông Thu n r t vui lòng, con i lính giúp n c c ng
không b n r n chút nào h t.
Ch i n qua u canh hai, cha con ông Bá h v i Phó Tha t l i chúc may m n
cho Hòa v i Minh r i v , nói cho hai c u ngh ng i ng khuya d y s m mà i.
n u canh n m, ông Thu n kêu T C u d y n u m t n i c m cho Hào v i Minh
n, r i h ng sáng ông theo a hai c u ra kh i xóm. i ngang nhà ông Bá h , Hào dòm
th y cha m v v i Hai K và cô Quyên ng ng t i c a ngõ mà ch . Chàng ph i
ng b c mà t bi t m t l n n a r i ông Thu n l i ó, cho Hòa mang gói v i Minh
ra ng cái.
y ng i ng t i c a ông Bá h mà ngó theo, tr i l m ch a sáng, lòng c m
xúc ng m ngùi.
22. Hai V 22 www.hobieuchanh.com
V
Lê H u Hào i r i thì cu c s p t nghình ch xóm Tre có mòi l i l n l n.
Binh khí ã rèn r i, nên th Phi v Vàm sông Tra n T t không th y tr xu ng
a.
Tr n Khoan, là th y d y ngh võ, c ng v gi ng Tháp t hôm T t r i m i tháng tr
lên d t h c trò ôi ba ngày mà thôi ch không lâu.
Hàng trai tráng thì không có th y kèm thúc, l i còn m c b n vi c ru ng r y, nên t p
võ c ng dãi ãi, ch có t p ban êm mà thôi.
Chí nghinh ch xóm Tre suy gi m nh v y không ph i t i lòng dân mòn m i.
Ng i làm u trong xóm v n còn h ng hái hoài. Ng i ta không còn ho t ng nh n m
tr c n a, y là vì cu c phòng th s p t xong, nh t là nh có d p Hào b òi nh p ng
tùng chinh, ng i ta c hay binh ta c muôn ng vây ch t quân i Pháp trong thành
Gia nh, nên gi c không th quy ng c mà ph i lo.
Nhân dân xóm Tre ti p t c s ng m t chu i ngày bình an thanh t nh trót c n m, n
mùa m a theo cày c y l th ng, lóng nghe binh i c a ta ng xây d ng i n t i
Chí Hòa, t quân phòng th h n hoi t ng n R ch Cát vòng qua t i vùng GòV p. Tin y
giúp cho ng i ta càng v ng b ng h n n a.
Trong xóm ch có m t mình ông Thu n có con ra giúp n c mà thôi, không nhà
nào c cái vinh h nh ó, vì v y nên c xóm u kiên n ông, làm cho ông thêm h nh
di n nh là ng i có công l n v i dân v i n c.
ch ng ông Bá h C m ã có lòng th ng m n Hào, l i ngh ai n y u c no
m vui s ng, ch có m t mình Hào ph i vùi thân n i chi n tr ng, có l l i ph i ch u
a no b a ói,ch u n ng n m s ng, thì t i nghi p cho ph n c a r . Bà Bá h nh Hào
lúc t giã ra i có l i g i g m cha già cho v , nên bà th ng nh c cô Quyên ph i vô th m
ông Thu n cho ch n ngh a cha con.
Cô Quyên không quên l i cô ã h a v i Hào mà l i còn nghe m nh c nh n a, b i
y cô s t s ng i th m cha ch ng, th ng ôi ba ngày cô vô m t l n, có món ngon v t l
cô em vô hi n cho ông Thu n n. B a nào cô vô mà T C u m c i câu hay i ra ru ng
thì cô l y ch i quét nhà, d n d p trong b p cho s ch s . Cô th ng h i ông Thu n n u có
qu n áo rách thì a cho cô em v cô vá, n u có mua v i may m i thì cô lãnh c t
may giùm.
Tuy ch a có l c i, song cô Quyên ph c d ch nhà ch ng c ng nh nàng dâu ã
i r i, cha ch ng nàng dâu ti p xúc v i nhau c n m, tình ngh a cha con càng thêm
n n ng s thân thi t ôi bên càng lâu càng thêm ch t ch .
Mùa g t t i n a, mà chi n cu c v n ch a có tin t c gì. Ng i xóm Tre lo ch lúa
sân, r i p mà ví giành nuôi s ng.
Ông Thu n có T C u giúp s c nên mùa n y ông có c 50 gi lúa trong nhà. Nhà
có s n lúa g o, sông có nhi u cá tôm, i s ng c a ông c th nh th i, ch còn trông
cho mau h t gi c cho con v , ng c i v r i ti p t c ra công sách èn mà ch khoa c .
23. Hai V 23 www.hobieuchanh.com
a h t mùa khô, thình lình có tin n xóm Tre nói r ng binh ta ã th t i n Chí
Hòa, sau m t cu c quy t chi n kéo dài t i m y ngày êm. Hai bên u b t n th t n ng
, nh ng gi c l i nh có súng nhi u và i bác th n công m nh quá b n nát n l y c a
ta h t. Binh ta không có ch n ng d a mà kháng c t nhiên ph i , m t ph n ph i qua
sông B n Nghé th i lui v h ng Biên Hòa, nh ng ph n l n thì tán lo n ch y v mé Ba
m B n L c.
Tin b t t ng y làm ch n ng c xóm Tre. Nhân dân xao xuy n h i nhau bây gi
ph i làm sao. Ông Bá h s dân tán m ngã lòng mà gây thêm tai h a, bèn cho m i ông
Thu n v i Phó Tha mà ra nh k t n th i.
Ông Thu n nói:
- Binh gi c ch c ông l i có súng nhi u nên trên Gia nh quan ta có c muôn
binh mà ch ng gi i n không n i n ph i . Mình xóm Tre k h t
già tr ch có m t tr m, l i c m dao mác, ch không có súng. Tình th nh
y n u gi c n ây làm sao mà ch ng c cho n i binh gi c c ng có l ôi
ba tr m, mà xu ng ây ch c gi c s i tàu. Xóm mình n m sát mé sông cái,
u gi c d i tàu s súng vào xóm thì mình ch t h t, ch t vô l i, vì có
c xáp g n mà âm chém gi c c âu. Không ph i tôi nhát mà ki m k
cho anh em trong xóm ngã lòng, i gi c t i mà ta bái qu mà xin u gi c.
m nay tôi ã 62 tu i r i d u có ch t c ng nên cái m . Mà ch t v i t
c thì vinh d quá, ch t nh v y áng ch t l m ch . Ng t cái ch t vô ích
tôi không ch u. Ph i làm sao ánh vùi v i gi c, ph i gi t gi c cho cr i
u có ch t tôi c ng vui lòng.
Ông Bá h v i Phó Tha ng khen ông Thu n nói ph i, nh ng không tìm ra k cho
dân trong xóm xáp l i v i gi c mà ánh, song kh i b súng n.
Ông Thu n m i nói:
- Tôi mu n bàn k n y: n u hay tàu gi c vô sông Bao Ng c thì h t th y nh ng
àn bà con nít cùng h ng già c ph i ch y h t vô trong r ng r i t n mác tr n. Còn
p trai tr c ng tráng thì th i vô Truông Cóc mà mai ph c hai bên truông. N u
gi c ánh huy n mình t nhiên chúng ph i lên ây r i do ng Truông Cóc mà
kéo binh vô huy n l . Chúng phân binh i qua Truông thì dân mai ph c ó
xông ra mà ánh. Chúng b kích thình lình t nhiên ph i lo n hàng ng . Mình
th a th ng mà gi t t ng t p. Làm nh v y ch c ch n gi c s i b i.
Ai n y u cho chi n l c ó là hay nh t, nên quy t áp d ng mà tr gi c.
Nh ng mà ông Bá h suy ngh r i h i ông Thu n:
- Mình ph i vô r ng vô Truông h t r i nhà c a lúa thóc Trâu, bò b hay sao?
- ó không h i gì.
- gi c t quá ch .
- Mình l i ó c ng không gi n i, mà còn ph i ch t vô l i n a.
Ông Bá h d d không ành b nhà c a nh ng ông không tìm ra k nào khác
gi c a mà kh i ch t, b i v y ông ph i l ng thinh mà ch u.
Bây gi ph i c t ng i thay phiên nhau mà canh ch ng tàu luôn ngày êm, h th y
tàu thì ánh mõ cho hay ng kéo nhau vô r ng vô Truông.
24. Hai V 24 www.hobieuchanh.com
Canh c tháng mà không th y tàu bè chi h t, dân canh t nhiên vãi ãi. M t b a,
lúc g n sáng có hai chi c tàu ch y vô mà ng i canh ng quên không hay. Ch ng tàu
ch y kh i xóm Tre r i có ng i th c d y s m th y m i la lên. Nh ng ngh tàu không
ng ng mà b nên không cho ng i canh ánh m báo ng. Tuy v y mà nghe s o s c
trong xóm ai c ng hay h t, nh ng hay r i kéo nhau ra mé sông ngó 2 chi c tàu v n ch y
luôn b i v y không có ng i nào tính rút vô r ng.
Ngày ó dân trong xóm Tre c d m n m d m b y mà bàn lu n, không ra ru ng,
không i câu, song c ng không nghe có vi c chi h t.
Cách hai ngày m i hay hai chi c tàu ó ch binh Pháp vào Vàm sông Tra và chi m
huy n l Gò Công. Lính óng m y n Gò G a và S n Qui không ch ng c , nên gi c
không có b n m t phát súng.
Nhân dân xóm Tre nghe nh v y t c quá, ti c gi c không b xóm mình ng
gây ra tr n Truông Cóc cho gi c ghi nh ph i ch t s ng m i t ngu n Kh ng T c
c.
Tuy v y mà b t u m i ng i chán n n. Mà trong ít ngày sau càng chán n n h n
a, và l n l t nghe huy n C n Gu c b gi c chi m r i ph Tân An c ng m t n a, sau
t l i hay ph nh T ng c ng không còn.
Ông Bá h ng i khanh tay r u r t i ngày. Ông Thu n v i Phó Tha b c t c mà au,
c không bi t Tri u ình âu, quan quy n làm vi c gì cho ngo i bang h ng hách
hoành hành mà chi m t t thành nh vào nhà không ch .
Ông Thu n còn au kh v n i con; i n ã th t th , i binh ã tan hoang mà
Hào âu sao không th y tr v , còn s ng xót mà t n l c theo ám i binh l p th
ph c thù hay là ch n sa tr ng ã ng g c, ph i thây chi n s .
Cô Quyên vô th m cha ch ng th y ông bu n r u l i b nh ho n, cô ph i lo c m cháu
cho ông. Ông Thu n th y dâu, ông càng thêm nh con. M c d u Quyên ki m l i an i
cách, cô c ng không làm cho ông nguôi c.
a nào T C u c ng ph i ra ru ng ho c i câu, Quyên không n cho cha ch ng
nh mà n m hiu qu nh m t mình, nên cô th a cho cha m hay r i m i ngày cô vô mà
n sóc giúp ông Thu n.
Ông Bá h hay ông Thu n b nh ông l t t vô th m, r i v sai ng i nhà i ki m
thu c cho ông Thu n u ng. Phó Tha l i th m ông Thu n th ng th ng, ki m l i an i
cho ông b t bu n và ch y thu c giùm cho ông u ng.
Ông Thu n au c tháng, nh dâu ch m nom s n sóc và nh b n tìm ki m thu c
men, nên ông ã h t nóng l nh nh c u. Nh ng vì tu i l n, l i hôi c m tanh cá n u ng
không c, nên ông gi m s c r t nhi u. Ông ã m mà bây gi c p m t c a ông l i .
Anh em trong xóm i ki m thu c m t cho ông x c con m t. Thi t nh có thu c nên h t
n và b t . Nh ng nhãn quang c a ông càng b a càng thêm lu l , ban ngày mà ông
th y m m nh ban êm, ai vô nhà ông không nhìn m t c, ph i nói ra ti ng ông m i
bi t; còn n b a n cô Quyên ph i ng i g p cá b vào chén cho ông n, vì ông không
th y mà n m t mình c.
ó là m t n i lo l ng và c c nh c thêm cho cô Quyên n a, th mà cô không bu n,
không than, c m t m c ch m nuôi cha ch ng, m c d u ch a c i mà l i b t tin t c.
25. Hai V 25 www.hobieuchanh.com
Ông Bá h nghe trong R ch B ng có m t th y thu c tr con m t. Ông c y ng i
chèo ghe vô r c th y ra coi mà cho thu c. Th y v ch c p m t ông Thu n mà coi r i nói
mây kéo g n bít con ng i, trong ít tháng n a mây kéo giáp r i ông Thu n không còn
phân bi t ngày êm gì n a c. Bây gi ph i làm sao có thu c x c tan ám mây ó m i
th y. Ng t th y không bi t thu c ó, nên th y không dám lãnh mà tr .
Th thì ông Thu n ph i ành ch u mang t t ui, không bi t êm ngày, h t th y tr i
t, ch không làm sao c.
Mà cô Quyên c ng ph i ành ch u mang c c nh c lo ph c d ch m t cha ch ng mù
quáng, v n l i h a v i ng i ch ng ch a c i mà cha m ã nh hôn, d u c c nh c
n ch ng nào cô c ng ph i cam lòng, không c phép l ng l l i o.
26. Hai V 26 www.hobieuchanh.com
VI
t b a cô Quyên n u c m r i d n cho cha ch ng n. Cô ng i bên chan canh g p
cá cho ông.
Ông Thu n than:
- i n th t th , binh ta v tan. Binh i Pháp tràn ra chi m tr h t m y t nh, vi c
ã lâu r i, mà th ng Hào b t tin. Cha ngh nó ã ch t r i, không còn gì mà trông
a.
- Tuy i binh th t tr n, song c ng còn t t p âu ó, ch không l ch t h t. Con
ch c anh Hào còn theo m y t p binh ó nên v ch a c ch không ch t âu
cha.
- u không ch t thì nó v , ch theo ám tàn binh làm chi n a.
- Con nh n m tr c có ng i b n h c c a anh Hào trong S n Qui ra kêu anh i
i ng i ó. V y cha cho con ki m ng i c y vô S n Qui h i th m coi ng i
n h c c a anh Hào ó ã v hay ch a.
- , ph i có ai r nh c y vô S n Qui h i th m coi. Ng i ó tên Minh. Lý Quang
Minh.
- Xin cha cho con li u.
i l i cô Quyên v nhà nói v i ông Bá h r ng ông Thu n mu n c y ng i vô S n
Qui ki m ng i b n h c c a Hào coi v hay ch a. Nh ng ng i y v r i h i hay Hào
con hay m t mà không th y v .
Ông Bá h s c nh nên ông nói:
- , ph i à. T n m ngoái t i gi cha quên l ng chuy n ó. cha c y ng i i
i th m coi. ây có th ng K v i anh Phó Tha bi t c u Lý Quang Minh. N m
u ra kêu Hào i, thì hai ng i n y có n u ng v i c u. Bây gi vô h i th m Hào
thì tr c h t nên ki m nhà ông Nhiêu Hi n mà h i coi môn c a ông u có i
lên Gia nh c ng nh Hào, v y mà có ng i nào ã v r i, anh nào ch a v . C u
Minh S n Qui n u c u v r i t nhiên ông hay, mình xin ông ch giùm nhà r i
mình l i ó mà h i. i h i th m th ng Hào, cha còn mu n h i th m vi c khác
a. Th ng K kh l m, nó không bi t nói chuy n, v y mai cha nói v i anh
Phó Tha có r nh i giùm c hay không. nh i thì r nh h n.
a sau ông Bá h c y Phó Tha vô S n Qui h i th m. Phó Tha ch u i. Hai ng i
t nhau l i th m ông Thu n.
Ông Thu n nghe Phó Tha ch u i vô S n Qui h i th m coi Hào còn s ng hay ã
ch t mà b t tin, ông có b ng m ng, mà ông còn c n d n Phó Tha n u c u Minh v r i thì
i chuy n Hào và luôn d p h i coi t i sao binh ta óng c muôn mà l i th t i n, ai
m binh gi i quá nh v y, bây gi có tính kháng c n a, hay là b xuôi cho m t n c.
Ông còn d n ghé th m ông Nhiêu Hi n và h i coi ông có nghe tin t c gì v chi n cu c
hay không, cho ông bi t ngoài n y bà con mình nóng n y t c gi n l m.
Phó Tha i m t b a r i v ghé nhà ông Bá h mà nói có g p ông Nhiêu Hi n v i
u Minh. C u Minh nói n m ó lên t i i n r i quan sai c t m i ng i theo m t i
óng riêng nên anh em không g p nhau c, b i v y không bi t Hào còn s ng hay m t.
27. Hai V 27 www.hobieuchanh.com
u Minh có thu t chuy n m t i n. Còn ông Nhiêu Hi n thì ông có cho bi t m t tin
t quan h , bà con trong xóm c n ph i bàn tính v i nhau.
Ông Bá h nói Phó Tha i S n Qui thì ông Thu n n m nhà tin trông con. V y ông
vô li n qua nói chuy n cho ông nghe r i có bàn vi c gì th i bàn v i ng luôn th .
Ông Bá h v i Phó Tha d t nhau i vô nhà ông Thu n. V a t i c a th y cô Quyên
ng ó. Ông bi u con n u c m g p ng d n cho Phó Tha n, vì i ng xa ch c ói
ng.
Ông Thu n nghe nói chuy n thì bi t hai ng i b n thân, nên lòm còm ng i d y,
i hai b n l i ng i g n ng cho ông biét tin t c c a Hào m t chút.
Bây gi Phó Tha m i nói rõ:
- Vô t i S n Qui tôi h i th m r i tôi i ngay l i nhà ông Nhiêu Hi n mà nói
chuy n. Ông Nhiêu nói môn c a ông ã v b n r i, m y ng i v u có n
th m ông, c u Minh v m y tháng nay c u au r r , còn n m sáu ng i không có
n th m ông, trong s ó có c u Hào, nên ông ch c ch a v t i. R i ó ông sai
ng i nhà i kêu c u Minh l i ng tôi h i th m cho rành. C u Minh còn au nên
m và mét xanh. C u th y tôi thì c u bi t li n c u h i Hào ã v hay ch a, tôi nói
vì Hào b t tin nên tôi m i vô ki m c u mà h i th m ây. C u Minh nói c u v
c m y tháng r i, c u mu n ra xóm Tre ki m th m Hào mà vì c u c b nh hoài
nên i không c, c u m i nói chuy n cho tôi nghe n m ó m i lên t i Chí Hòa,
n óng dài t Gò V p vô t i R ch Cát. Quan trên phân phát cho anh em m i
ng i m t i ng coi s sách và vi t gi y t ch không ph i chung v i nhau,
i v y anh em không g p nhau n a c. C u không dè Hào ch a v , c u không
hi u t i sao v y. Gi c t n công t t c các n luôn m t l t, ánh t i m y ngày,
súng l n súng nh u ánh d l m, nh ng vì súng c a mình ít quá, l i b n ch m,
nên ch u không n i. Binh lính c a mình b súng c a ch b n nà, mà mình không
tr a c thì t c gi n nên có nhi u ch b n xông ra ánh ráp lá cà ngh vì
trong n hay d i hào b n c ng ch t thà xông ra ánh gi t cho c gi c d u
có ch t c ng mát ru t. T i nh v y t ng s hai bên ch t nhi u.
Ông Thu n ch n mà nói:
- Th ng Hào nhà tôi có t p võ thu t. ánh cách ó ch c nó tham chi n nên ph i t
tr n. Chú ngh coi ph i v y hay không chú Phó?
- Anh nói phóng ch ng ch làm sao mà dám ch c.
- Chú có h i c u Minh ông quan nào c m binh mà th t b i n ó hay không?
- u Minh nói c u nghe c Kinh L c s Nguy n Tri Ph ng c l nh tri u ình
vô làm chánh t ng có cho c Ph m Th Hi n theo làm tham tán hai c vô
hi p v i c Tôn Th t H p, r i l p i n và c m binh ch ng v i gi c. C u nghe
nói nh v y ch không th y m t m y c l n ó c.
- th t b i i n thì m y c l n ó tính ch u thua hay sao mà gi c hoành
hành em binh i chi m cùng h t v y?
- u Minh nói c ng có nghe ông Nguy n Duy, là em c a c Nguy n Tri Ph ng
tr n, còn hai c kia thì b th ng, nh ng c Nguy n Tri Ph ng thì b th ng
nh nên tr v Hu , còn c Ph m Th Hi n b th ng n ng nên ch y lên t nh Biên
Hòa r i c m t.
28. Hai V 28 www.hobieuchanh.com
Ông Bá h th dài mà nói:
- m binh ít n a c ng ph i xông lên l t n v i t ng s nh v y m i c, ch
xu t tr n mình xúi binh lính ti n d ng ch t, còn mình n núp sau xa, coi mòi
không xong thì th i lui r i ch y tr n. Cái ó ng i ta phi n l m, còn h i nãy anh
Phó nói ông Nhiêu Hi n có cho hay tin gì ó. Bây gi có anh sui tôi ây, v y anh
nói luôn nghe coi th .
Phó Tha m i nói:
- Ông Nhiêu hay tôi xóm Tre vô th m tin t c c a cháu Hào, thì ông ni m n d
m. Ông h i ng i nhà n u c m cho tôi n. Ông nói n m tr c ông nghe cháu
Hào vô thu t chuy n nhân dân xóm Tre ng t ch c cu c phòng th nghinh
ch, thì ông khen l m, khen bà con mình nhi t b o tâm c u qu c c u dân. Ông
nghe tri u ình b t l c thua tr n Chí Hòa r i e r ng không dám tính chuy n
kháng chi n ánh i gi c, nên lo n n n v i quan Pháp mà ngh hòa, thà xu t
ti n chu c m y t nh ã m t và ch u t n phí cho quân i Pháp ch không dám
ch ng c n a. H ng s phu c a mình u h t th y b t bình, b i v y có nhi u anh
hùng ngh a s không thèm k t i tri u ình n a, h v n ng khuyên dân theo h
ng ánh i binh Pháp mà l y t n c l i. Có ông Qu n nh ng chiêu
nhân dân trên vùng R ch Lá ã c m y ngàn, nay mai gì ây s ki m
xu ng ánh úp Gò Công ng i binh Pháp kh i x . Ông Nhiêu nói binh Pháp
óng trong huy n mình ch ng 100 ch không có nhi u. Binh c a Qu n nh kéo
xu ng quét s ch d nh ch i. Mà h binh Pháp thua thì ch c h ch y ra phía Bao
Ng ec ng ki m thuy n mà v C n Gu c go c Gia nh. V y xóm Tre n u
nghe binh ta ánh úp Gò Công thì trai trong xóm, ã có t p luy n s n r i h t th y
u vô Truông Cóc mai ph c, ch tàn binh c a Pháp ch y ngang qua thì ánh mà
t h t. Ông Nhiêu c ng s p t cho dân S n Qui ch n phía trong mà ánh tr c;
ón t ch ng nh v y thì binh Pháp không l t kh i. Ông Nhiêu c n d n nh v y.
Ông bi u tôi nói l i nh v y cho bà con trong xóm hay ng s p t tr c mà r a
cái nh c th t b i giùm cho m y ông trên Chí Hòa n m tr c.
Ông Thu n nghe nói vi c mai ph c t i Truông Cóc ng b t gi c gi ng nh k c a
ông bày h i n m ngoái, thì ông c chí, ông quên vi c b t tin c a con ông, mà ông c ng
quên c p m t ã mù quáng h t i âu c n a. Ông v ván mà nói l n:
- p may ã n cho dân xóm Tre mình r i. Mình nên cám n ông Nhiêu Hi n
cho mình cái tin y. Thi t nghe tin n y tôi mu n xé mây mà tôi i.
Cô Quyên b ng ra m t mâm c m có tôm có cá h t. Cô trên ván mà m i ông
Phó Tha n. Cô h i ông Thu n nh ói thì n thêm v i ông Phó Tha, vì h i sáng n c m
m quá. Ông Thu n nói c nghe tin c a ông Nhiêu cho, ông m ng quá, nên ông no.
Ông ti p v i ông Bá h mà m i Phó Tha n, xin n cho no r i bàn t i vi c ph c kích
Truông Cóc.
Ông Bá h nói:
- Theo l i ông Nhiêu nói, thì ch a bi t ch c b a nào ông Qu n nh em binh
ánh úp Gò Công. Không l mình b t dân trong xóm m i ngày ph i vô Truông
Cóc mà ch c h hoài cho c. Ph i cho dân làm n ch . Còn cái n y n a
ch lâu quá mà không th y gì h t, dân mòn chí, r i t i vi c t nhiên gi m h ng
29. Hai V 29 www.hobieuchanh.com
hái. V y tôi tính nh v y: ngày mai cho ng i i thuy n rao cho bà con trong
xóm t 18 n 45 tu i hay r ng s p có gi c i qua Truông Cóc nh ng ch a bi t
ch c i qua ngày nào. Nh ng ng i trong h ng tu i ó ph i s a so n binh khí
cho s n. Ch ng tôi bi t ch c ngày nào, gi nào ph i mai ph c thì tôi ánh mõ.
nghe mõ thì t u h t sân tôi, tay c m binh khí h n hoi, r i có ng i d t vô
Truông Cóc.
Ông Thu n nói:
- Ph i có th ng Hào v , nó lo vi c n y cho mình thì ti n quá.
Ông Bá h nói:
- tôi sai th ng K nó i truy n rao trong xóm hay. Ch ng i mai ph c tôi bi u
nó d t dân i c ng c, ch t i già mình l m c m không l làng mà làm
y vi c nh v y c. Còn vi c mu n bi t ch c b a nào gi c s ch y qua
Truông Cóc, cái ó khó m t chút. Ch chi có th ng Hào thì ti n nhi u. Bây gi
không có nó tôi mu n c y anh Phó ngh ch n m t b a r i i giùm m t l n n a.
Phó Tha h i:
- Ông Bá h mu n tôi i âu? Mai tôi i c mà. Có m t m i gì âu mà ngh .
- Anh ã quen v i ông Nhiêu r i. Tôi mu n ngày mai anh ngh m t b a r i sáng
t anh ch u khó tr vô S n Qui n a. Anh thay m t cho anh em l n nh xóm
Tre mà cám n ông Nhiêu cho mình tin quan h ó. Anh cho ông bi t bà con
mình s n sàng ph c kích t i Truông Cóc, y theo l i ông d n, song mình ph i bi t
ch c b a nào s có gi c ch y ngang qua ó ng mình mai ph c. V y anh em
mình xin ông làm h n h ông Qu n nh huy ng ngh a binh kh c ph c Gò
Công thì ông m n ng i ch y ra xóm Tre báo tin cho mình hay li n, ng mình
gom dân mai ph c Truông Cóc. Ti n m n ó h ng i báo tin ra ây thì tôi tr .
Tôi không cho ông t n hao. c nh v y thì ti n cho mình l m.
- c mà. Tôi s tr vô S n Qui n a cho. Sáng m t tôi i.
Ông Thu n nói:
- u s mà c p m t tôi h t th y ng, bu c tôi ph i ng i m t ch thi t t c quá.
Nh ng tôi i ph c kích không c, thì tôi s bi u th ng T C u i th cho tôi.
Phó Tha n c m r i. Ba ông bàn tính m t h i n a, r i ông Bá h v i Phó Tha t giã
ch nhà mà v .
Ông Bá h sai con Hai K i kh p xóm mà truy n hu n l nh cho dân hay theo ý c a
cha nh. Ai c ng h ng hái làm ph n s ng tr n non sông, không ai th i thác.
Phó Tha tr v S n Qui nói chuy n v i ông Nhiêu Hi n. Ông Nhiêu h a h ông
hay tin ông Qu n nh huy ng ngh a binh thì ông s sai ng i ra xóm Tre báo ng
li n.
Thi t qu cách m i ngày sau. Qu n nh vùng R ch Lá em binh vây b t Thiên
Huy là tên ph n qu c d t binh lính b t gi t Huy n To i, là m t chi n s ái qu c ng
chiêu m ngh a dõng ng ch ng v i gi c xâm l ng. Qu n nh em Thiên h Huy ra
tr c ình làng m b ng Huy cúng t vong linh Huy n To i, r i làm l t c và d t h n
30. Hai V 30 www.hobieuchanh.com
hai ngàn ngh a binh c tr ng àng hoàng, mác dao sáng ng i, r n r kéo xu ng Gò Công,
quy t t chi n v i gi c m t tr n.
binh Pháp chi m gi Gò Công có h n m t tr m, ch không ông, thình lình hay
binh ngh a dõng ông quá, phân làm hai cánh kéo t i hùng hào r n r thì m t tinh th n.
Tuy có súng song s binh ít quá, s gi c bao vây r i xung phong ánh xáp lá cà không
th c n i, b i v y quan ch huy truy n l nh ht i lui ra phía Bao Ng c ng sai ng i
Gia Ð nh báo ngay và xin binh ti p vi n. Ð o binh pháp ra t i S n Qui b ngh a binh
mai ph c t i ó ánh m t tr n làm cho rã làm hai t p. T p xu ng gi ng Tháp b dân ó
ánh làm t n th ng h t m t m còn l p i ra Truông Cóc, thì b dân xóm Tre xông ra
vây ánh m t tr n n a, làm cho binh gi c hao h t phân n a.
truông Cóc gi c th t n ng là vì gi c không bi t ng sá, còn r ng thì r m r p
hoang vu; d i ch n thì t sình l y l i hút u g i, còn trên thì cây xàng x u day tr
không c. Dân ta quen bi t ch n núp r i lui t i l làng làm cho binh ch không bi t
âu mà b n, nên có súng mà ph i thua mác thong ch a nh n.
Hai bên r t nhau ánh t i t i, r ng r m h t th y nhau, dân xóm Tre m i hú hí kêu
nhau, ra v , g n n a canh m t m i t i nhà ông Bá h .
Ông Bá h v i Phó Tha nhà ch tin t c ã có d y ng i nhà làm th t m t con heo
mà n u c m s n cho quân. Ngh a binh v t ng t p, ai v tr c thì n tr c, ai v sau
thì n sau. Ông Bá h v i Phó Tha nghe tin xóm Tre i th ng thì vui m ng h t s c.
Qua canh hai không còn ai v n a, m i ki m m l i thì thi u hai ng i T C u
i tên Giác, là con trai c a Hai Ch , hai ng i ó không có v . Ai c ng lo ng i, s hai
ng i ã t tr n còn s ã v r i có 7 ng i b th ng, nh ng có hai ng i b n ng, m t
ng i b n t i b p v và m t ng i b âm t i cánh tay, còn n m ng i b th ng nh
không áng k gì. Ai c ng nói bên ch ch t và b th ng ít l m c ng ba ch c ng i.
Ông Bá h bi u thân nh n m y ng i b th ng em b nh nh n v ud ng,
ông h a s giúp ti n cho u ng thu c.
n u ng r i chi n s ai c ng rã ra ai v nhà n y. Phó Tha c ng v , nói s i th ng
i báo tin cho ông Thu n m ng. Còn T C u v i Giác không v thì anh em nói sáng
i s i ki m.
n sáng ông Bá h vô nhà Ông Thu n mà phân u v s T C u không v .
Ông Thu n nói:
- Tôi nuôi th ng C u t nh n gi , vì nó khùng kh u nên tôi th ng l m. N u r i
nó t tr n thì thôi. Mà ch t vì n c thù vinh quang quá có gì âu mà bu n.
t lát Phó Tha l i n a. Ông nói v i hai ông b n r ng Hai Ch v i m t ng i n a
gi d ng ti u phu ã l p th vào r ng ng ki m tên Giác và T C u. Ông có d n hai
ng i ph i c n th n vì binh gi c êm nay có l còn l n qu n trong r ng. N u mình vô ý
t ph i b chúng b t.
Thi t qu g n n a bu i. Hai Ch v i ng i b n hào h n ch y v nói gi c còn n núp
trong r ng. Khi hai ng i vô g n t i mé r ng, thì gi c trong b n súng ra, nên hai ng i
ph i ch y thôi, l i m i kh i b n. Ai n y u khuyên ng vô r ng n a, nên coi ch ng
gi c i h t r i s hay.
31. Hai V 31 www.hobieuchanh.com
Cách ba ngày sau xóm Tre ng i ta th y có m t chi c tàu l n v i c ch c tàu nh
u t i Vàm R ch Nh . n tr a ch có ba chi c l i còn bao nhiêu thì ch y luôn v phía
sông Tra.
Dân xóm Tre lo s gi c kêu binh ti p vi n ng ph n công xóm mình nên ai n y lao
nhao, mu n ch n t i s l y ghe a h ng già và gi i àn bà con nít i ki m m y r ch
nh mà n núp. Té ra n x chi u có ng i rình coi thì th y binh lính dìu d t nhau i
xu ng tàu r i t i ba chi c tàu u t i Vàm R ch Nh kéo neo ch y lên phía sông Tra n a.
Bây gi ng i ta m i oán ch c oàn tàu ch y qua ba chi c l i t i R ch Nh
ng tom góp tàn binh th t tr n hôm n mà ch i, còn bao nhiêu thì vô ánh chi m Gò
Công l i.
Th t v y, b a sau ông Nhiêu Hi n cho ng i S n Qui ra thông tin cho xóm Tre
hay vi n binh Pháp i kh c ph c Gò Công. Chúng b n súng th n công nà quá, ngh a binh
a quan l n Tr ng Công nh không th ch ng c n i, nên ph i rút lui, m t ph n ch y
xu ng phía C u Mu ng, còn m t ph n vào n núp trong m y ám lá i tr d c theo
mé sông c a Ti u.
Ông Bá h v i Phó Tha nghe tin y thì bu n nh ng ch c gi c ã b gi ng r ng
Truông Cóc r i, m i dân xóm Tre vào ki m T C u v i tên Giác. Dân ru ng ki m c
ngày, g p thây ch t r i rác n vài ch c, nh ng thây nào c ng r c rã không nhìn c.
Ông Bá h c ng nh Ông Thu n v i Phó Tha oán ch c tên C u v i tên Giác ã t
tr n. Ông Bá h hi n hai con heo cho anh em làm th t cúng chi n s v qu c vong thân,
i n u ng v i nhau m t b a. Ông cho v ch ng Hai Ch 200 quan ti n, giúp m y ng i
th ng m i ng i 10 quan ti n ng mua thu c u ng.
m nay không có T C u n a, cô Quyên ph i luôn ngày êm t i nhà cha ch ng
ng ch m nom giúp ông.
Cúng T C u v i tên Giác xong r i t i l i ông Bá h C m vô th m ông Thu n, i
ngang nhà Phó Tha, ông kêu Phó Tha i v i ông.
Vô t i nhà Ông Thu n, tr c m t Phó Tha v i cô Quyên, ông Bá h nói:
- Bà con xóm Tre n y ã làm tròn ph n s con dân i v i c cây t n c. V y
ng là vinh. R t ti c có hai nhà b h i, anh sui ây v i Hai Ch . Mà anh sui b
i nhi u h n, vì m t a cháu t tr n l i thêm m t th ng con c ng ra giúp n c
mà m y n m nay bi t tích không bi t m t hay còn. ã v y mà anh còn ch u mù
quáng n a. Thi t là kh !
Ông Thu n ng lòng nên r i n c m t mà áp:
- Con v i cháu tôi hi n thân ng c u dân c u n c. D u hai a thi t ch t i
a, tôi c ng không than phi n. Ng c thu nay tôi nh th ng C u nó giúp tôi
làm ru ng m i có lúa mà nuôi s ng. Nay nó ch t mà tôi l i t i h t hai con m t,
cái ó m i thi t là kh . M y b a rày tôi mu n ch t i cho ph t yên thân.
- Anh ng th i chí. Ch t làm chi? Ph i s ng ng nghe th cu c thay i cách
nào ch . T b a th ng tr n Truông Cóc mà T C u không có v v i anh em
trong xóm thì tôi ã có ngh n vi c nhà c a anh r i. Tôi tin n u T C u ch t
thi t, thì tôi s ki m m t ng i khác v v i anh ng giúp anh trong vi c ru ng
32. Hai V 32 www.hobieuchanh.com
ng. Còn vi c trong nhà thì v ch ng tôi ã quy t nh con Quyên trong
y luôn ng nó s n sóc lo c m n c cho anh. Vì th i cu c b i r i nên v
ch ng nó ch a có l c i. Nh ng m t l i ã giao k t, thì tr m n m không c
quên. B nào con Quyên c ng là dâu c a anh. ã v y ngày Hào i, con Quyên
có h a v i Hào nó s nhà thay th ch m nom nuôi d ng anh, d u Hào nó ch t
i n a, con Quyên c ng ph i gi cho v n l i h a.
- Anh tính nh v y thì t i nghi p cho con Quyên l m. Nhà tôi b tai n n, nó can c
gì mà ph i chung ch u v i cha con tôi. Tôi ch c th ng Hào ã ch t r i. H m nay
tôi có ý nh i gi c giã yên r i tôi s m i anh vô ng bàn tính vi c v ch ng
a th ng Hào. Nay s n d p anh nói ra, l i may có chú Phó l i ây n a, v y anh
em mình nên nói cho d t chuy n.
y n m tr c tôi m nh kh e, con Quyên ra vô giúp vi c trong nhà tôi chút
nh ch ng nói làm chi. T ngày tôi có b nh r i l i t i h t hai con m t thì con
Quyên ph i c c kh v i tôi không bi t ch ng nào. Tôi ngh t i ph n nó thì tôi
khó ch u h t s c. Ch ng m i b tr u cau ch ch a c i, l i ch ng còn hay m t
không bi t c, mà ph i nuôi cha ch ng già c ui mù, ph i lo manh qu n t m
áo, ph i lo ph i chi u gi t m n, ph i g p t ng mi ng cá, múc t mi ng canh lo
nuôi cho tôi s ng. Con Quyên nó m c n h i nào âu, mà bây gi nó ph i tr
? Nó có ch u n ngh a gì âu mà bây gi nó ph i áp ngh a n n? Vì tôi
ngh nh v y nên tôi không mu n cho nó mang chung tai h a v i cha con tôi.
Tôi b tai h a mà tôi kéo nó vô n a thì m t công bình, tôi mang t i ác. y v y
m nay tôi mu n m i anh sui vô nhà tôi mà h i vi c hôn nhân, xin anh sui g
con Quyên cho ng i khác ng nó sung s ng t m thân. Th ng Hào ã ch t r i,
nó không còn âu mà ch i.
Ông Thu n nói nh v y r i ông khóc.
Ông Bá h v i Phó Tha nhìn nhau b i r i không ki m c l i mà khuyên ông b n.
Cô Quyên b c l i g n cha ch ng ch m nói:
- Th a cha, con có c c kh chi âu mà cha nói con c c kh . Còn n ngh a thì có
ch sao cha l i nói không có. Anh Hào ã hi n thân c u dân c u n c. ó là
t i ân i ngh a i v i t t c m i ng i. Ph n con tuy gái song c ng là m t
ng i c a t n c. Con ph i n n ó, áp ngh a ó, con có c phép làm l
âu. Hu ng chi con có h a l i nuôi cha th cho anh Hào, con quên làm sao
c. nh ra tr n dãi n ng d m s ng, vùi thân trong khói l a. Mà nh không
than. Con nhà n u c m gi t áo cho cha có gì âu mà c c. Cha nói anh Hào
ch t r i. Có tin nào ch c ch n âu mà cha qu quy t nh v y. D u ph i ch nh
cho t i b c u r ng r ng con c ng ch ch . Cha m ã nh r i. Không bao gi
con thay lòng i d . D u cho anh Hào thi t ch t i n a, con c ng th ti t v i
anh mãn i. Con nuôi cha, ch ng nào cha tr m tu i già thì con tr v nhà ph ng
cha m con. Hai bên cha m u nh con là v c a Lê H u Hào, thì ki p n y
con quy t gi b n ph n làm v c a anh Hào, ch ng nào con ch t con em b n
ph n y theo, ng xu ng âm ph n u c g p anh Hào thì con kh i h .
Ông Thu n nghe dâu nói nh ng l i trung h u nh v y thì ông xúc ng c c m.
Ông càng khóc l n h n n a ch không cãi c.
33. Hai V 33 www.hobieuchanh.com
Ông Bá h ngó Phó Tha, ông a n c m t. Ông nói: Con Quyên nói nh v y thì
ph i l m. V y anh sui an lòng, ng bu n, ng lo chi h t.
Ông Bá h day l i nói v i Quyên:
- Sáng mai con v gói h t áo qu n em xu ng ây luôn mà nuôi anh sui. Con ph i
n tâm v i anh sui nh nuôi cha ru t v y, cha s ki m và c y m t ng i tr ng
tu i và siêng n ng c ng nh T C u lo ru ng n ng và câu tôm cá mà n m i
a.
Phó Tha ti p nói v i ông Thu n:
- Ông Bá h tính nh v y thì xong. Anh lo ti p d ng s c kh e, ch ng bu n
u chi h t. Bà con xóm Tre này không ai b anh âu.
Ông Thu n b u b o t l i c m n.
Ông Bá h v i Phó Tha nói bà con m t xóm c n nguy ph i lo giúp nhau. ó là
ph n s c a con ng i m t gi ng, m t dòng s ng chung trong t n c.
Hai ng i t mà v .
Cô Quyên quét gi ng gi chi u r i d t cha ch ng i ngh .
Cô gài c a t t èn vô trong n m, nghe ti ng gà trong xóm ti p nhau mà gáy, t u
trong ra t i u ngoài.
34. Hai V 34 www.hobieuchanh.com
VII
Trong vài n m ti p ó, nhân dân vùng Gò Công t Ch G o xu ng Vàm Láng
ng nh t Bao Ng c vô C a Ti u, già tr u s ng trong kho ng i khi m ng, khi
, khi gi n, khi bu n.
Binh i Pháp nh có súng l n súng nh , nên chi m l i a u. Nh ng ngh a quân
a c Tr ng Công nh có nh ng v c binh àng hoàng là các c c Là, c L a,
c Tòng gây c m tình gi a dân gian nên phân binh t n mác trong xóm trong làng, nay
n ch n y, mai n ch khác khu y phá kh p n i, không cho ng i Pháp bình yên mà
p t cu c cai tr c. Binh Pháp r n r kéo i t o thanh thì b dân chúng g t g m cho
t vào m y ph c kích ng lâm nguy th h i. T c gi n t nhà c a, gi t th ng dân,
thì gây nên oán h n ch không gì.
Tr ng Công nh v i c Tòng, c L a, c Là gây n i lo cho binh i
xâm l ng trót m y n m, làm cho nhi u chi n tr ng nh C t C , Lá T i Tr i, Vàm Láng,
Gia Thu n, Gi ng Tháp, S n Qui, Truông Cóc n i danh trong l ch s .
Sau ng i c m binh Pháp dùng âm m u xu t b c mua lòng ph n qu c c a i T n,
i Ngôn, chúng ch ch n núp c a c Tr ng. Binh Pháp n vây ch t, c Tr ng
không th thoát thân, c ph i dùng dao mà t sát cho toàn danh qu c s .
Nhân dân hay tin y u r i l y.
Ngh a binh rút chí tan rã. B t ng cho gi c b t, nh ng c th y 18 ng i ch u
n ch t, ch không ch u u hàng.
Hu nh Công T n c phong ch c lãnh binh c th ng B c u b i tinh, l i
c nh p t ch theo dân Pháp.
Trong kho ng ó nhân dân xóm Tre ch có n m b y tên c ng tráng nh p theo
ngh a binh c a c Tr ng, còn bao nhiêu thì lo làm ru ng làm v n và lo b t tôm b t cá
ng nuôi s ng. Ch lóng nghe tin t c, nghe ngh a binh th ng thì m ng r , còn nghe th t
thì than van v y thôi.
Ông Thu n tuy t i hai con m t song ông mò i trong nhà c, l i nh có cô Quyên
vô luôn mà lo c m n c cho ông Thu n, nên duy trì s c kh e c a ông không n n i
suy gi m cho l m. M i vi c trong nhà có cô Quyên lo l ng h t c ng nh con gái c a ông.
Cha ch ng v i nàng dâu thu n th o cùng nhau, ch ng khác nào cha con ru t th t.
Còn vi c ngoài ng thì ông Bá h ã có c y chú H i v chung v i ông ng lo
cày c y cùng n c i i câu. Chú H i g n 50 tu i mà không có v con. Chú làm chung
n chung c ng nh anh em trong nhà, nh c y nhau giúp nhau, ng s ng ng kh
i nhau. Chú nhâm nh , vui v , siêng n ng, m nh d n. Chú th y ông Thu n t t nguy n
nên chú chi u chu ng, th y cô Quyên quy t th ngh a nên chú m n yêu, b i v y trong
nhà m m hi p hòa, trên d y d i vâng l i, d i làm trên v a ý.
ngày Lê H u Hào ra i n nay ã g n 6 n m, không ai nghe tin t c chi h t.
Ông Thu n ã m n chí i ch , ông k ch c con ông ã ch t trong tr n Chí Hòa,
nên ông không nh c nh t i con n a. Ông Bá h c ng nh bà con trong xóm, ai c t i