Recomendados
Mais conteúdo relacionado
Mais procurados
Mais procurados (20)
Destaque
Destaque (20)
Semelhante a Moon
Semelhante a Moon (17)
Mais de JacekKupras
Mais de JacekKupras (20)
Moon
- 2. Brat Księżyc Księżyc to widok znajomy dla każdego z nas. Od niepamiętnych czasów ludzie zastanawiali się nad jego prawdziwą naturą. Celem tej prezentacji jest pokazanie w skrócie natury naszego naturalnego satelity, jego pochodzenia, zmian jakim podlegał on na przestrzeni milionów lat. Postarano się w niej również uchwycid różnorodny wpływ Księżyca na nasze życie.
- 3. Księżycowy kalendarz Od zarania dziejów ludzie instynktownie poszukiwali naturalnych, powtarzających się zjawisk, z których rytmem mogli by powiązad swoje życie w chaotycznym i stale zmieniającym się wszechświecie. Im dalej znajdziemy się od równika, tym bardziej zmienia się długośd dnia w ciągu roku, co raz trudniej również zdefiniowad początek wiosny, lata, zimy czy jesieni, gdyż zjawiska astronomiczne są dośd złożone do obserwacji. Jedynym wyjątkiem są fazy księżyca, których regularny, powtarzający się rytm od nowiu do pełni był łatwy do dostrzeżenia nawet dla prymitywnych społeczności. Żydowski kalendarz księżycowy Nie powinien zatem dziwid fakt, że to właśnie na księżycowych fazach oparta była większośd najstarszych kalendarzy.
- 4. Problemy z księżycowym kalendarzem Pierwszym, dającym się wyodrębnid okresem był miesiąc księżycowy, czyli okres od pełni do pełni wynoszący 29.53 dnia. Dwanaście księżycowych miesięcy tworzyło razem księżycowy rok. Niestety, jego długośd nie pokrywała się z długością roku astronomicznego, czyli okresu w jakim Ziemia obiega Słooce Słooca (354.37 dni). Powodowało to koniecznośd korekt, zwykle polegających na dodaniu trzynastego miesiąca o długości dobranej tak, by rok słoneczny pokrył się z rokiem księżycowym. Powyższe niedogodnośd spowodowała, że aktualnie księżycowy kalendarz używane jest Peryhelium Aphelium jedynie w kontekście folklorystycznym (np. w Księżyc Słońce astrologii) lub religijnym (np. kalendarz islamski lub Hijri). pełnia pełnia Księżyca „ubywa” pierwsza kwadra nów ostatnia kwadra Księżyca „przybywa”
- 5. Starożytni i Księżyc … Nawet pierwsi ludzie musieli zauważyd, że powierzchnia Księżyca nie jest jednorodna jak w przypadku Słooca, lecz znajdują się na niej ciemne i jasne obszary. W ich kształcie doszukiwano się Egipska symbolicznych odniesieo. Przykładowo bogini w tradycjach dalekiego wschodu (poczynając LAH od Chin na Korei koocząc) funkcjonuje do dziś legenda o żyjącym na Księżycu Nefrytowym Późna Króliku ubijającym w moździerzu zioła Epoka, mogące dawad nieśmiertelnośd. W innych po 600 cywilizacjach od niepamiętnych czasów ludzie p.n.e. doszukują się na powierzchni Księżyca rysunku ludzkiej twarzy. The British Museum W starożytności wierzono, że Księżyc w mistyczny sposób może wpływad na różnorodne aspekty ludzkiego życia, chociażby takie jak: rytm cykli menstruacyjnych, wahania nastroju, lunatyzm a nawet wilkołactwo. Wiara ta, chod niepotwierdzona przez naukę utrzymuje się do dziś, o czym łatwo się przekonad chociażby wertując książki znajdujące się na półkach działów ezoterycznych większości księgaro, czy poszukując w Internecie haseł o wpływie Księżyca na człowieka.
- 6. Wracając do realnego świata Są jednak aspekty w których Księżyc rzeczywiście wpływa na nasze życie. Przede wszystkim jego grawitacja powoduje wahania poziomu oceanów czego efektem są przypływy i odpływy. Również jego poświata, szczególnie w czasie pełni, może mied pewien wpływ na nasze zachowania. Full Moon moonlight ©2009 Mike Salway ©2008 HowStuffWorks Z rytmem faz Księżyca są powiązane również niektóre aspekty życia zwierząt, takie chociażby jak wykluwanie się z jaj niektórych gatunków żółwi czy motyli. Księżyc jest też jednym z punktów odniesienia służących do nawigacji przy ptasich migracjach. Nocna migracja ptaków
- 7. Galileo Galilei Sposób w jaki Księżyc porusza się wokół Ziemi był dośd dobrze zrozumiany już na setki lat przed narodzinami Chrystusa. Mamy dowody świadczące o tym, że co najmniej starożytni Grecy, Chioczycy oraz mieszkaocy Mezoameryki potrafili przewidywad zadmienia Słooca i Księżyca z dużą dokładnością. Obrączkowe zaćmienie Słońca Żeby jednak zrozumied istotę tego, czym jest Księżyc jako ciało niebieskie, trzeba było poczekad do czasów Galileusza. Jego obserwacje Księżyca, prowadzone od 1609r., zostały opublikowane w księdze Sidereus Nuncius, kładąc podwaliny współczesnej selenografii. ©2009 Stefan Seip Zaćmienie Księżyca ©2009 Cornell University
- 8. Terra et mare, morze i ląd Dla pierwszych obserwatorów Księżyca, posługujących się prymitywnymi lunetami, jego powierzchnia wydawała się obca, tajemnicza i trudna do porównania z ziemskimi krajobrazami które znali. Sądzili oni, że jasne, o urozmaiconej powierzchni obszary to są lądy (Terra), które wyraźnie kontrastowały z jednolitymi, ciemnymi obszarami mórz (Maria). Szkice Księżyca autorstwa Galileusza Wydawały się to potwierdzad bliższe obserwacje. „Morza” wykazywały charakterystyczne cechy ciał 1634 Claude Mellan’ Ryciny przedstawiające Księżyc płynnych: zajmowały obniżenia terenu, można było dostrzec na nich „wyspy”, dało się również rozpoznad „zatoki” czy „laguny” wdzierające się w głąb „lądów”, na których obszarze występowały również podobne barwą do mórz Mare ridges „jeziora” i „baseny”. ©2009 NASA
- 9. Góry, „fale” i kratery Dalsze obserwacje pozwoliły dostrzec „morskie fale”. Tym, co je różniło od ziemskich odpowiedników była ich nieruchomośd. Cały ten „morski” krajobraz, ciemny i statyczny, wydawał się jak gdyby zastygły w czasie. Musiał byd on kiedyś w ruchu, tak jak woda lub … lawa, wypływająca z wulkanu. To ostatnie spostrzeżenie z biegiem kolejnych obserwacji stawało się co raz bardziej oczywiste, aż uzmysłowiono sobie że „morza” powstały w wyniku erupcji o niespotykanej na Ziemi skali. Dośd szybko zdano sobie również sprawę z tego, że większośd powierzchni księżycowych lądów poryta jest różnorodnymi, najczęściej okrągłymi tworami o granicach wyznaczonych przez nieco wzniesione wały. Na Ziemi w owym czasie jedynymi znanymi naturalnymi tworami o podobnej budowie były kratery wulkanów. Tak oto zrodziło się przekonanie, że Księżyc musiał posiadad burzliwą, wulkaniczną przeszłośd. Zastygłe czoło wypływu lawy © NASA Copernicus Crater, Księżyc Aniakchak Caldera, Alaska
- 10. Burzliwa przeszłośd … To przekonanie utrzymywało się do pierwszej połowy 20 wieku, kiedy nowych danych dostarczyły misje realizowane w ramach programów Luna i Apollo. Dzięki nim uzmysłowiono sobie, że tak naprawdę wulkanizm taki, jaki znamy na Ziemi, odegrał bardzo niewielką rolę w procesie formowania się powierzchni Księżyca. Rzeczywiście doświadczyła ona burzliwej przeszłości – była to jednak przeszłośd nie tyle wulkaniczna, co wypełniona bombardowaniem o trudnej do wyobrażenia skali przez gości z międzyplanetarnej przestrzeni, poczynając od meteroidów i komet na mikrometeorytach zaś koocząc. © NASA Księżycowy bazalt z miejsca lądowania Apollo 12 na którym widać ślady uderzeń mikrometeorytów. Poryta uderzeniami niewidoczna © NASA strona Księżyca
- 11. Parę faktów o Księżycu Średnia odległośd od Ziemi: 385,000 km (około 10 obwodów Ziemi) Obwód: 10,921 km (cztery razy mniejszy niż Ziemi) Przyspieszenie grawitacyjne: 1.62 m/s2 (sześd razy słabsze niż ziemskie) Temperatura powierzchni na równiku: min. -173˚C; max. 117˚C. Czas, w którym Księżyc obróci się wokół osi jest taki sam jak czas którego potrzebuje by raz okrążyd Ziemie. Dlatego też widzimy zawsze wyłącznie jedną jego stronę. Partial eclipse umbra moon sun penumbra earth Total Eclipse Zadmienie całkowite jest wynikiem niezwykłego, kosmicznej zbieżności. Średnica Księżyca jest 400 razy mniejsza od średnicy Słooca. Odległośd Księżyca od Ziemi jest również 400 razy mniejsza niż odległośd Ziemi od Słooca. Dzięki temu, gdy zachodzi całkowite zadmienie Księżyc zakrywa Słooca, pozwalając jednak cieszyd się nam niesamowitym widokiem słonecznej korony.
- 12. Rosjanie wyruszają na Księżyc Gdy mówimy o eksploracji lub „podboju” Księżyca, to z reguły myślimy o amerykaoskim programie Apollo. Wielu jednak znawców tematu uważa Rosjan za faktycznych pionierów, jeżeli chodzi o loty kosmiczne kierowane ku naszemu naturalnemu satelicie. Rok 1959: LUNA 1 pierwsza sonda, która dociera w okolice Księżyca LUNA 2 pierwsza sonda, która uderza w powierzchnię Księżyca LUNA 3 pierwsze fotografie niewidocznej strony Księżyca Nikt przed 1959 nie wiedział, jak wygląda niewidoczna strona Księżyca. Otrzymane zdjęcia były zaskoczeniem – przedstawiały monotonną, pokrytą niezliczonymi kraterami powierzchnię urozmaiconą jedynie paroma niewielkimi morzami. Podczas gdy Rosjanie pracowali nad swoim programem, Amerykanie przygotowywali się do najambitniejszego do dziś dnia kosmicznego przedsięwzięcia – lądowania człowieka na Księżycu. W 1966 Rosjanie kontynuowali swój program: LUNA 9 pierwsze, zakooczone sukcesem miękkie lądowanie LUNA 10 pierwszy satelita na orbicie wokół Księżyca (do którego dołączyły Luna 11 and 12) Luna 1
- 13. Nadciąga kawaleria … Odpowiedź Amerykanów na rosyjski program była imponująca: Apollo 8 pierwszy załogowy lot wokół Księżyca 1968 R Apollo 11 pierwsze lądowanie człowieka na Księżycu 1969 a Apollo 14 pierwsze kolorowe zdjęcia Księżyca 1971 Styczeo k i Apollo 15 pierwsza misja wspomagana łazikiem (~28 km) 1971 Lipiec e t Apollo 16 pierwsza misja z lądowaniem na wyżynie 1972 a Apollo 17 pierwsza misja z geologiem w załodze 1972 S Był to również ostatni załogowy lot poza orbitę Ziemi. a t u Ogółem misje Apollo przywiozły na Ziemię 381.7 kg księżycowych próbek. r n V © NASA
- 14. A wszystko to miało początek miliardy lat temu … Zderzenie Ziemi z Orfeuszem Skąd wziął się Księżyc? Naukowcy przypuszczają, że około 4.45 miliarda lat temu obiekt wielkości mniej więcej Marsa zwany Orfeuszem uderzył w Ziemię. Wyrzucony w przestrzeo w wyniku kolizji materiał z biegiem czasu uformował się w Księżyc, jaki znamy obecnie. © Joe Tucciarone Stopniowe tworzenie się Księżyca Czy Ziemia i Księżyc zbudowane są z podobnego materiału? Odpowiedź generalnie brzmi: tak. Krzemiany są dominującymi minerałami zarówno w przypadku Ziemi jak i Księżyca. Jest jednak również wiele różnic. Przykładowo Księżyc jest o wiele uboższy w substancje o niskiej temperaturze wrzenia (poczynając od H2O koocząc na potasie), jest za to bogatszy w żelazo. © Hitoshi Muller
- 15. Bezradny, gdyby nie Ziemia… Z powodu niskiej grawitacji Księżyc stale traci swoją i tak bardzo rzadką atmosferę. Jej ciśnienie jest zbyt niskie, by jakakolwiek ciecz utrzymała się na powierzchni Księżyca w postaci płynnej. Co więcej, nasz satelita jest praktycznie geologicznie martwy. Ostatnie zjawiska tektoniczne czy bardziej znaczące erupcje wulkanów ustały na nim już przed miliardem lat. I właśnie to czyni Księżyc tak fascynującym dla naukowców. Stanowi on dla nich swoiste planetarne laboratorium, „georekorder” położony w dogodnej odległości od Ziemi, zdany na łaskę meteroidów przemierzających przestrzeo. Podlega on wpływom wyłącznie zewnętrznych czynników, takich jak uderzenia w jego powierzchnię czy też bombardowanie promieniowaniem kosmicznym. Jego powierzchnia nie podlega erozji wodnej czy wpływom atmosferycznym, nie wspominając już o braku wpływu biosfery czy zjawisk tektonicznych. © NASA
- 16. Zryta powierzchnia … Powierzchnia Księżyca daje nam unikalną możliwośd poznania przeszłości naszej planety z czasów, gdy dopiero powstawała, rozpoczynając swą podróż przez czas i przestrzeo. Wiek niektórych księżycowych próbek udało się oszacowad na około 4.5 miliarda lat. Jest to czas, gdy system Ziemia Księżyc dopiero powstawał, zaś jego ślady zostały praktycznie zatarte na powierzchni naszej planety. Na Księżycu pozostały również praktycznie nienaruszone ślady uderzeo, którym podlegał przez miliardy lat. Pomagają one nam lepiej zrozumied nie tylko dynamikę ewolucji Układu Słonecznego, lecz również wpływ wielkich kolizji na zmiany klimatyczne czy masowe wymierania., mające miejsce w historii naszej rodzimej planety. © James Garry, Fastlight Na Ziemi ślady dawnych kolizji zostały w znacznej mierze zatarte przez czas. Jest tak dlatego, gdyż nasza planeta jest ciągle “żywa”, podlegając erozji wodnej i atmosferycznej, wpływom biosfery, oraz przede wszystkim zmianom powodowanym przez tektonikę płyt. Najbardziej zewnętrzne warstwy skorupy ziemskiej są fałdowane (np. ruchy górotwórcze), tworzone na nowo (np. grzbiety śródoceaniczne) , niszczone (np. subdukcja) . W efekcie ślady prastarych kolizji zostały praktycznie © LPI zatarte.
- 17. Wczesne lata – formowanie się skorupy Najbardziej akceptowany model ewolucji Księżyca wygląda mniej więcej tak: •Zewnętrzne warstwy Księżyca były kompletnie roztopione, tworząc ocean magmy. •W miarę jak magma stygła i krystalizowała, “lżejsze kryształy” miały tendencję do gromadzenia się przy powierzchni podczas gdy „cieższe kryształy” powoli opadały wgłąb. •Księżyc w początkowych stadiach tego procesu musiał wyglądad uderzająco jasno, dzięki bogatym w aluminium i krzem skałom na jego powierzchni. •W głębi zgromadzone cięższe kryształy podlegały ponownemu, częściowemu stopieniu, zaś częśd roztopionego materiału ponownie kierowała się ku powierzchni. Proces frakcjonowania skorupy Księżyca •Gromadzenie się radioaktywnego materiału we wnętrzu powodowało zwiększenie się temperatury i w konsekwencji wzmożenie się ruchu magmy ku powierzchni.
- 18. Przeszłośd i Przyszłośd … Około 2.6 miliarda lat temu wnętrze Księżyca ochłodziło się do tego stopnia i głębokości by uniemożliwid magmie osiągnięcie jego powierzchni. Dla kontrastu Ziemia była ciągle bardzo aktywna, zaś jej powierzchnia podlegała nieustannym zmianom. Jedynie w paru miejscach jesteśmy w stanie odszukad skały z późnego archaiku a i tak są one dośd znacznie przekształcone. © nationalatlas.gov W tym też okresie Życie zaczęło stawiad swoje pierwsze kroki Miejsca występowania przekształconych skał z Archaiku w Północnej Ameryce. we wciąż wrogim i dynamicznie się zmieniającym środowisku. Księżyc jednak pozosta już niezmienny, trwając niczym świadek wciąż ewoluującej Ziemi … Skoro tyle już wiemy na temat Księżyca, to po co wciąż wydajemy ogromne sumy wysyłając w jego stronę sondy badawcze? Po co planujemy wysłanie ludzi, by znów mogli postawid kroki na jego powierzchni? Jedna z wielu istniejących koncepcji księżycowej bazy
- 19. Dlaczego ponownie Księżyc? Jak zwykle motywacją jest żądza wiedzy i poczucia własnej siły. Wschodzące światowe potęgi wysyłają sondy i planują misje na Księżyc częściowo kierując się nie tylko celami naukowymi lecz również względami prestiżowymi i chęcią nadania swoim gospodarkom ekonomicznego impulsu. Tymczasem warto pamiętad, że wiodące obecnie kraje nie lubią, gdy ktoś je pozostawi w tyle … Indie Japonia Chiny
- 20. Pytania (jeszcze) bez odpowiedzi: Czy pomiary wykonane przez załogi programu Apollo są reprezentatywne dla całego Księżyca, czy wyłącznie dla miejsc lądowao?
- 21. Oryginał tej prezentacji znajduje się pod adresem: http://www.astronomy2009.org/resources/presentations/detail/m oon_gn/ Jego autorem jest : Roberto Bugiolacchi (Max-Planck Institute for Solar System Research, Germany) - Galilean Nights Task Group Prezentacja źródłowa powstała na potrzeby: Galilean Nights is a Cornerstone Project of the IYA2009 http://www.galileannights.org/ Contact Catherine Moloney cmoloney@eso.org Swobodnego tłumaczenia dokonał: Jacek Kupras www.djkupras.blogspot.com Zasady wykorzystania zarówno oryginału jak i adaptacji zostały zamieszczone pod adresem: http://www.astronomy2009.org/copyright/