Bible in caquinte, cachomashiri, caquinte campa, poyenisati
Punjabi new testament
1. 977
iwsU dA pirvArk eithAs
(lUkA 3:23–38)
eh iwsU msIh dy pirvAr dA eithAs hY= iwsU
dA~d dy pirvAr toN sI aty dA~d abrAhAm dy
pirvAr toN sI=
2
abrAhAm eshAk dA iptA sI=
eshAk wAkUb dA iptA sI=
wAkUb whUdAh aty `s dy BrAvM
dA iptA sI=
3
whUdAh Frs aty zrA dA iptA sI=
tAmAr `nHM dI mAtA sI=
Frs hsron dA iptA sI=
hsron rAm dA iptA sI=
4
rAm aÈmInAdAb dA iptA sI=
aÈmInAdAb nhSoon dA iptA sI=
nhSon slmon dA iptA sI=
5
slmon boaz dA iptA sI=
boaz dI mAtA rAhAb sI
boaz Pbyd dA iptA sI=
rUT Pbyd dI mAtA sI=
`byd w|sI dA iptA sI=
6
w|sI dA~d bAdSAh dA iptA sI=
dA~d sulymAn dA iptA sI=
sulymAn dI mAtA pihlM `rIwAh
dI ptnI sI
7
sulymAn rhbuuaAm dA iptA sI=
rhbuaAm abIwAh dA iptA sI=
abIwAh aAsA dA iptA sI=
8
aAsA whoSAfAq dA iptA sI=
whoSAFAq worAm dA iptA sI=
worAm `zIwAh dA iptA sI=
9
`%zIwAh woTAm dA iptA sI=
woTAm aAhAz dA iptA sI=
aAhAz ihzAkIwAh dA iptA sI=
m|tI dI eÈjIl
1
10
ihzkIwAh mn|sh dA iptA sI=
mn|sh aAmon dA iptA sI=
aAmon woSIwAh dA iptA sI=
11
woSIwAh< wkAnwAh< aty `s dy BrAvM
dA dAdA sI=
es smyN dOrAn< whUdI kYdIaM dI trHM bybIlon
^iljAxy gxy sn=
12
whUdIaM ^ bybIlon lY jA, toN bAad:
wkAnwAh SaltIxyl dA iptA sI=
SaltIxyl zru|bAbl dA dAdA sI=
13
zru|bAbl abIhUd dA iptA sI=
abIhUd alwAkIm dA iptA sI=
alwAkIm a|zor dA iptA sI=
14
a|zor sAdok dA iptA sI=
sAdok wAkIm dA iptA sI=
wAkIm alIhUd dA iptA sI=
15
alIhUd alAzAr dA iptA sI=
alAzAr m|TAn dA iptA sI=
m|TAn wAkUb dA iptA sI=
16
wAkUb wUsuF dA iptA sI=
mirwm wUsuF dI ptnI sI=
mirwm iwsU dI mM sI=
iwsU hI msIh*khA`NdA hY=
17
so abrAhAm toN lYky dA~d tIkr eh cOdHM pI/HIaM
sn= aty cOdHM hI pI/HIaM dA~d toN lYky `s vkt
tIkr sn jdoN lokM ^ bybIlon iljAeaA ig!= aty
cOdHM hI pI/HIaM lokM ^ bybIlon lYky jA, toN msIh dy
jnm t|k sn=
iwsU msIh dA jnm
(lUkA 2:1–7)
18
iwsU msIh dI mAtA mirwm sI= iwsU msIh dA
msIh Òmsh kItAÓ (msIhA) jM prmyS¬¬r v|loN cui,aA hoeaA=
jnm es trHM hoeaA= mirwm dI ku/mAE wUsuf dy
2. m|tI 1:19-2:15 978
nAl hoE= pr ivaAh ho, toN pihlM hI mirwm ny
dyiKaA ik `h grBvtI hY= mirwm piv|tr aAtmA
dI SktI nAl grBvtI hoE sI=
19
mirwm dA ptI
wUsuf ix|k cgA mnu|K sI= `h eh nhIN cAhuÈdA sI ik
`h mirwm ^ lokM sAmH,y klkn prgq kry= tM `s
ny `s^ cu|p-cAp C|. dy, dI socI=
20
pr jdoN `sny
es bAry soicaA tM pRBU dy e|k dUt ny `sdy suFny
iv|c drSn id|ty= ty dUt ny ikhA< Òhy wUsuf< dA~d dy
pu|tr<* tU mirwm ^ aAp,I ptnI svIkAr krn toN
nA GbrA= ijh/A b|cA `s dI ku|K iv|c aAeaA hY `h
piv|tr aAtmA* toN hY=
21
mirwm e|k pu|tr ^ jnm
dyvygI aty tU `s dA nM iwsU* r|KIN ik`N ik `h
aAp,y lokM ^ `nHM dy pApM toN bcAvygA=Ó
22
eh sB kuJ pRBU dy aAp,y nbI duaArA khy hoX ^
pUrA krn lE vApiraA=
23
ÒkuaArI grBvtI hovygI
aty pu|tr ^ jnm dyvygI= `h `s dA nAm eÈmAnUxyl
r|K,gy=Ó* ijsdA arT eh hY< ÒprmyS¬r sA.y sg
hY=Ó
24
jdoN wUsuf jAigaA tM `s ny `vyN hI kItA ijvyN
pRBU dy dUt ny `s^ krn lE ikhA sI= wUsUF ny mirwm
nAl ivaAh kItA=
25
pr wUsuF ny mirwm nAl koE
ijnsI sbD nA r%iKaA jd t|k `s ny pu|tr ^ jnm
nA id|tA= aty wUsuf ny pu|tr dA nM iwsU r%iKaA=
jotSI iwsU ^ iml, aAxy
iwsU whUidwA dy ngr bYtlhm iv|c jimaA sI=
`h `s vkt jnimaA sI jdoN hyrodys* rAjA
sI= iwsU dy jnm toN bAad pUrb v|loN kuJ jotSI wrUSlm
iv|c aAxy=
2
jotSIaM ny lokM ^ pu|iCaA< ÒnvM juaAk
ik|Ty hY jo ik whUdIaM dA rAjA hY? asIN tArA vyiKaA
jo drsA`NdA ik `h jnimaA= asIN tAry ^ pUrb
iv|c aAkAS iv|c `QidaM vyiKaA= asIN `s dI
`pAsnA krn lE aAX hM=Ó
3
jdoN rAjA hyrodys aty
wrUSlm dy lokM ny whUdIaM dy rAjy bAry s¬i,aA< tM
`h GbrA gX=
4
hyrodys ny whUdI pRDAn jAjkM ty nym
dA~d dy pu|tr dA~d dy pirvAr iv|coN; esrAXl dA dUsrA
rAjA< l|gB|g msIh toN e|k hzAr sAl pUrv E:
piv|tr aAtmA pRBU dA aAtmA< msIh dA aAtmA aty shAek
vI jAi,aA jMdA hY=
iwsU iwsU dA arT hY Òm¬ktIÓ
kuaArI ... r|K,gyÓ wsAwAh 7:14
hyrodys mhAn hyrodys I< whUidwA dA SAsk 40 pUrv E: toN
4 pUrv E:
dy `pdySkM ^ ek%iQaM krky< `nHM ^ pu%iCaA ik
2
msIh ik|Ty jmygA?
5
`nHM ny ikhA< ÒwhUidwA dy bYtlhm
iv|c< ik`N ik nbI ny es bAry poTIaM* iv|c iliKaA
hY:
6
Ôhy bYtlhm< whUdAh dI DrtI iv|c tU whUdAh dy
hAkmM iv|coN b/A mh|tvpUr, hY= hM< tyry iv%coN e|k
aijhA hAkm aAvygA< ijh/A myry lokM< esrAxyl dI
agvAE krygA=ÕÓ mIkAh 5:2
7
fyr hyrodys ny pUrb toN aAxy jotSIaM ^ cu|p kIty
bulA ky `nHM koloN QIk QIk ptA kItA ik `nHM ^ tArA
pihlI vAr kdoN idKAE id|tA sI=
8
Fyr hyrodys ny `nHM
^ bYtlhm iv|c< eh kih ky Byj id|tA< ÒjAP aty
iDaAn nAl es bAlk bAry ptA lgAP= jdoN t¬sIN
bAlk ^ l|B lvoN< tM aA ky mY^ d|s idP< tM jo mYN vI
jAvM aty `s dI `pAsnA krM=Ó
9
`h rAjy dI g|l s¬, ky cly gxy= aty `h tArA<
ijh/A `nHM c/Hdy pAsy dyiKaA sI< jotSIaM ny `s
tAry dA ip|CA kItA= tAry ny `nHM dI `doN t|k agvAE
kItI< jdoN t|k ik `h `s jgHHA `%ty aAky nhIN ruk
igaA ij%Ty `h bAlk sI=
10
jotSI `doN bhut KuS sn
jdoN `nHM ny tArA vyiKaA=
11
`nHM ny `s Gr iv|c jA
ky bAlk ^ `s dI mAtA mirwm nAl dyiKaA aty pYrIN
pYky `s^ m|TA qyikaA= `nHM ny aAp,IaM TYlIaM KolHIaM
aty sony< lubA, aty gDrs dIaM sugAtM ByNq kItIaM
ijh/IaM `h bAlk vAsty ilaAX sn=
12
pr sufny
iv|c prmyS¬r ny jotSIaM ^ KbrdAr kItA ik `h
hyrodys kol fyr nA jA,= tM `h hor rsty aAp,y dyS
^ m¬/ gX=
iwsU aAp,y mAtA iptA nAl imsr ^
13
jdoN jotSI dUr cly gxy< tM pRBU dy dUt ny wUsuf dy
sufny iv|c drSn dy ky aAiKaA< Ò`%QÚ bAlk ty `s
dI mAtA ^ lYky imsr dyS iv|c clA jA= aty jd
tIkr mYN tY^ nA aAKM `%Ty hI rih,A ik`N ik hyrodys
bAlk ^ mAr, vAsty l|BygA=Ó
14
tM wUsuf `%iQaA rAto rAt bAlk aty `s dI
mAtA ^ nAl lYky imsr v|l t¬r ipaA=
15
wUsuF hyrodys
dy mrn t|k imsr iv|c hI irhA= eh es lE vApiraA
tM ik ijh/A bcn pRBU ny nbI dI zbAnI aAiKaA sI
`h pUrA hovy: pRBU ny aAiKaA< ÒmYN aAp,y pu|tr ^ imsr
poTIaM piv|tr ilKtM< purA,y nym dIaM ilKtM=
ÒmYN aAp,y ... s%idaAÓ hoSyaA 11:1
iv|coN s%idaA=Ó*
3. 979 m|tI 2:16-3:15
hyrodys ny bYtlhm dy sB bAl muÈi.aM
^ mAr su%iqaA
16
jdoN hyrodys ^ eh smJ aAE ik `s^ jotSIaM
duaArA DoKA id|tA igaA hY< tM `s^ b/A kRoD aAeaA=
Fyr `s ny bYtlhm aty aAsy pAsy dy sAry elAikaM dy
bAlkM ^ mArn dA hukm dy id|tA= `s ny do sAl aty
es toN CoqI `mr dy bAlkM ^ mAr dy, dA hukm dy
id|tA ik`N ik `s ny jotSIaM toN jnm dy shI smyN dA
ptA lAeaA sI=
17
tM nbI iwrimwAh duaArA boilaA
prmyS¬r dA Sbd pUrA ho igaA sI:
18
ÒrAmAh iv|c e|k avAz s¬,AE id|tI= ro,A aty
v|.y ivrlAp nAl rAKyl aAp,y bAl b%icaM ^ roNdI hY
aty ts|lI nhIN cAhudI< ik`N ik `s dy b|cy mr cu|ky
hn=Ó iwrimwAh 31:15
wUsuF aty mirwm imsr toN m¬/y
19
hyrodys dy mrn toN bAad< pRBU dA e|k dUt imsr
iv|c wUsuF dy supny iv|c pRgiqaA=
20
dUt ny aAiKaA<
Ò`%QÚ bAlk aty `s dI mAtA ^ nAl lYky esrAxyl
dy dyS ^ jA= ik`N ik ijh/y lok bAlk ^ mArnA
cAhudy sn hu, mr cu|ky hn=Ó
21
td `h itaAr hoeaA aty bAlk aty `s dI
mAtA ^ nAl lY ky esrAxyl dyS ^ cilaA igaA=
22
jdoN wUsuF ny s¬i,aA ik arikl~s whUidwA iv|c
aAp,y iptA hyrodys dI m¯t toN bAad rAjA b, igaA
hY tM `h `%Ty jA, toN .rdA sI= pr supny iv|c prmyS¬r
duaArA ùKbr pAky `h glIl dy elAky ^ cilaA igaA=
23
wUsuF nAsrt nAm dy e|k ngr iv|c jA v%isaA
aty esny `h bcn pUrA kr id|tA ijh/A prmyS¬r ny
nbIaM rAhIN aAiKaA sI= `h e|k nAsrI*aKvAXgA=
wUhnA bpitsmA dy, vAly dA km
(mrkus 1:1–8; lUkA 3:1–9< 15–17; wuhnA 1:19–28)
`nHM idnM iv|c< wUhnA bpitsmA dy, vAly ny
whUidwA dy `jA/ iv|c pRcAr krnA SurU kItA=
2
`s ny aAiKaA< ÒaAp,y idl aty jIvn bdlo< ik`uN
ik s¬rg dA rAj jldI hI aA irhA hY=Ó
3
wUhnA
bpitsmA dy, vAlA `hI hY ijsdy bAry wsAwAh nbI
dI zbAnI aAiKaA igaA sI= wsAwAh ny ikhA:
Ò`jA/ iv|c e|k m|nuK hokA dy irhA hY: ÔpRBU lE
rsty ^ itaAr kro; `s dy rAhM ^ is|iDaM kro=ÕÓ
nAsrI nAsrt ngr dA mnu|K=
wsAwAh 40:3
3
4
wUhnA dy kp/y ~Q dy vAlM toN b,y sn aty cm dI
pyqI `s dy l|k dy duaAly sI= aty `s dA Bojn iq|.IaM
aty jglI Siht sI=
5
wrUSlm< sAry whUidwA aty
wrdn ndI dy aAsy pAsy dIaM TMvM dy sB lok `s
dA pRcAr s¬,n lE aAX=
6
lokM ny aAp,y pAp kbUl
kIty aty wUhnA ny `nHM ^ wrdn ndI iv|c bpitsmA
id|tA=
7
pr jdoN `s ny vyiKaA ik FrIsIaM*aty sdUkIaM*
iv|coN bTyry `s koloN bpitsmA lY, aAX hn tM `s ny
`nHM ^ aAiKaA< ÒtusIN sAry s|p hoÚ t¬hA^ prmyS¬r dy
aA`, vAly krop toN B|j,M ikhnyN d%isaA hY?
8
t¬hA^
`h g|lM krnIaM cAhIdIaM hn ijnHM nAl drSA
skoN ik t¬sIN aAp,y jIvn aty mn bdl lX hn=
9
aAp,y mn iv|c es g|l ty mA, krn dI nA soco<
ÔasIN abrAhAm dy b|cy hM=Õ mYN t¬hA^ d|sdA hM ik
prmyS¬r abrAhAm lE enHM p|TrM iv|coN b|cy pYdA kr
skdA hY=
10
ru|KM ^ .yg, lE kuhA/A itaAr hY< hr
`h ru|K ijh/A cgA fl nhIN idÈdA< v%i>aA jAvygA
aty a|g iv|c su|q id|tA jAvygA=
11
ÒmYN tM t¬hA^ t¬hA.y mn aty jIvn bdl, lE
pA,I nAl bpitsmA idÈdA hM pr ijh/A myyry ipCoN
aA`, vAlA hY `h myry toN mhAn hY aty mY tM `s dI
ju|tI cu|k, dy vI wog nhIN hM= `h t¬hA^ piv|tr
aAtmA aty a|g nAl bpitsmA dyvygA=
12
`s dI tglI
`s dy h|T iv|c hY= `h k,k ^ tU/I toN al|g krygA=
`h k,k ^ koQy iv|c jmA krygA= `h tU/I ^ `s
a|g iv|c sA/ygA ijh/I buJAE nhIN jA skdI=Ó
iwsU ^ wUhnA ny bpitsmA id|tA
(mrkus 1:9–11; lUkA 3:21–22)
13
fyr iwsU wUhnA toN wrdn ndI iv|c bpitsmA
lY, lE glIl toN aAeaA=
14
pr wUhnA ny eh kih
ik `s^ rok, dI koiSS kItI< ÒmY^ tM tyry koloN
bpitsmA lY, dI lo/ hY= aty tU myry kol ik`N aAeaA
hYN?Ó
15
iwsU ny `s^ jvAb id|tA< Òhu, tU es ^ eÈJ hI
ho, dy= ijh/IaA g|lM prmyS¬r krA`NdA hY sA^ `vyN
hI krnIaA cAhIdIaA hn=Ó e`N wUhnA iwsU ^
FrIsI e|k whUdI dl jo whUdI nymM aty irvAzM ^ mÈndy
sn=
sdUkI e|k aijhA whUdI dl jo ik purA,y nymM dy kyvl
pihly pÈj ih%isaM ^ mÈndy sn= `nHM dA ivSvAs sI ik
mnu|K m¯t ip|CoN jIvt nhIN rihÈdA=
bpitsmA dy, lE mÈn igaA=
4. m|tI 3:16-4:24 980
16
ijvyN hI iwsU ny bpitsmA ilaA `h pA,I toN
bAhr aA igaA= `s lE akAS Ku|lH igaA aty `s ny
prmyS¬r dA aAtmA Gu|gI vM{ aAp,y `%pr `%trdA
vyiKaA=
17
srvg toN e|k bA,I aAE< ty eh aAiKaA<
Òeh myrA ipaArA pu|tr hY= ijs toN mYN bhut pRsn hM=Ó
iwsU dA prtAeaA jA,A
(mrkus 1:12–13; lUkA 4:1–13)
SYtAn duaArA prtAX jA, lE aAtmA ny iwsU
dI agvAE `jA/ iv|c kItI=
2
iwsU ny cAlI
idn aty rAtM kuJ vI nA KADA tM `s ^ Bu|K l|gI=
3
tM SYtAn `s^ prtA`, lE aAeaA aty `s^
aAiKaA< Òjy tU prmyS¬r dA pu|tr hY< tM kih ik eh
p|Tr roqIaM b, jA,=Ó
4
iwsU ny jvAb id|tA< Òeh poTIaM iv|c iliKaA hY:
ÔensAn inrI roqI ty hI nhIN ij`Ndy sgoN `nHM dA
jIvn `s hryk vAk `%pr inrBr krdA hY ijh/A
prmyS¬r dy mUÈhoN inkldA hY=ÕÓ ibvsTA 8:3
5
fyr SYtAn iwsU ^ piv|tr Sihr iv|c aAp,y nAl
lY igaA aty `s^ mÈdr dy b/y `%cy sTAn `%ty K/A
kr ky ikhA<
6
Òjykr tU prmyS¬r dA pu|tr hY< tM aAp,y
aAp ^ hyQM .yg dy= ik`N ik eh poTIaM iv|c iliKaA
hY ik<
ÔprmyS¬r aAp,y dUtM ^ tyry lE hukm dyvygA< aty
`h tY^ aAp,y h|TM `pr cu|k lY,gy< tM jo tU p|Tr
iv|c aAp,y pYr v|j, toN bcA skyN=ÕÓ zbUr 91:11–12
7
iwsU ny `s^ ikhA< ÒpoTIaM iv|c eh vI iliKaA
hY<
ÔtY^ pRBU tyry prmyS¬r ^ nhIN prtA`,A cAhIdA=ÕÓ
ibvsTA 6:16
8
fyr SYtAn `s^ e|k v|.y `%cy phA/ `%ty nAl lY
igaA aty jgt dy sAry rAj aty `nHM dA jlO ivKAeaA=
9
SYtAn ny ikhA< Òjy tU Juk ky mY^ m|TA qykyN tM eh sB
kuJ mYN tY^ dy idaMgA=Ó
10
iwsU ny SYtAn ^ ikhA< ÒSYtAnÚ tU eToN cilaA jA<
ik`N ik eh poTIaM iv|c iliKaA hY<
Ôik tU pRBU aAp,y prmyS¬r ^ m|TA qyk aty `s e|kly
dI hI syvA krÚÕÓ ibvsTA 6:13
11
td SYtAn cilaA igaA aty kuJ dUt iwsU kol
`s dI mdd krn lE aAX=
4
iwsU ny glIl iv|c aAp,A km ariBaA
(mrkus 1:14–15; lUkA 4:14–15)
12
jd iwsU ny s¬i,aA ik wUhnA kYd kr id|tA igaA
hY tM `h glIlI ^ vAps cilaA igaA=
13
`s ny
nAsrt C|. id|tA aty kFrnAhUm iv|c irhA= eh ngr
e|k JIl dy ny/y hY= kFrnAhUm zbUlUn aty nFTAlI
dy elAky iv|c hY=
14
iwsU ny eh es lE kItA ik
wsAwAh nbI dA vAk pUrA hovy=
15
ÒzbUlun dI DrtI aty nFTAlI dI DrtI< sm¬Èdr
dA rAh< wrdn ndI dy pAr< ZYr-whUdI lokM dI DrtI<
glIlÑ
16
hnyry iv|c rihÈdy lokM ny v|.A cAn, vyiKaA hY;
cAn, `nHM lE aAeaA jo ik kbrM vM{ hnyry dyS
iv|c rihÈdy hn=Ó wsAwAh 9:1- 2
17
`s toN bAad iwsU pRcAr krn l|gA< `s ny aAiKaA<
ÒaAp,y idl aty jIvnM ^ bdlo< ik`N ik svrg dA
rAj ny/yy aA irhA hY=Ó
iwsU ny kuJ cyly cu,y
(mrkus 1:16–20; lUkA 5:1–11)
18
jdoN iwsU glIlI JIl dy k>y G¬Èm irhA sI `s ny
do BrAvM Sm~n ijh/A ptrs khA`NdA hY aty `s
dy BrA aÈidRwAs ^ vyiKaA= `h mACI sn `h jAL
nAl m|CIaM F/ rhy sn=
19
iwsU ny `nHM ^ ikhA< Òmyry
mgr aAP ty mYN t¬hA^ lokM ^ ek|QA krn lE mACI
b,AvMgA=Ó
20
t¬rt hI `h jAlM ^ C|. ky iwsU dy
mgr ho t¬ry=
21
iwsU glIlI JIl dy k>y cldA irhA= `s ny do
hor BrAvM wAkUb aty wUhnA ^ vyiKaA jo ky zbdI dy
pu|tr sn= `h aAp,y ip` nAl by/I iv|c aAp,y<
jAlM ^ QIk kr rhy sn= iwsU ny `nHM ^ s%idaA
22
`h J|q by/I aty aAp,y ip` ^ C|. ky `s dy mgr
ho t¬ry=
iwsU dA `pdyS dy,A aty lokM ^ cgA krnA
(lUkA 6:17–19)
23
iwsU sArI glIlI iv|c iFiraA= iwsU `nHM dy
pRArTnA sTAnM iv|c `pdyS idÈdA aty s¬rg dy rAj
dI KuSKbrI dA pRcAr krdA= aty `h lokM iv|coN sAry
rog aty sArI mMdkI ^ hqA`NdA sI=
24
iwsU bAry sm¬|cy
surIaA iv|c ùKbr FYl gE= lok ibmAr aty rogIaM ^
ijh/y gBIr drd J|l rhy sn aty ijnHM ^ BUt ic|b/y
hoX sn< imrgI vAly aty aDrgIaM ^ ilaAxy= iwsU
5. 981 m|tI 4:25-5:25
ny sAry rogIaM ^ cgA kItA=
25
v|.IaM BI/M glIl<
idkApuils< wrUSlm< whUidwA aty wrdn ndI dy
pAroN `s dy mgr l|g pEaM=
phA/I dy `pdyS
(lUkA 6:20–23)
BI/ ^ vyK ky iwsU phA/ `%ty c/H igaA aty jd
bYQA tM `s dy cyly `s dy aAs pAs aAxy=
2
td
iwsU lokM ^ `pdyS dy, l|gA aty `sny aAiKaA<
3
Ò`h v.BAgy hn ijh/y aAtmA iv|c grIb hn
ik`N ik svrg dA rAj `nHM dA hY=
4
`h v.BAgy hn ijh/y sog krdy hn ik`N ik
`h SMt kIty jA,gy=
5
`h v.BAgy hn ijh/y dIn hn ik`N ik `h
vAady dI DrtI dy vArs ho,gy=
6
`h v.BAgy hn ijh/y Drm dy Bu|Ky ty ithAxy hn
ik`N ik `h rjAxy jA,gy=
7
`h v.BAgy hn ijh/y imhrbAn hn ik`N ik
`nHM ty imhr kItI jAvygI=
8
`h v.BAgy hn ijh/y idloN SuD hn ik`N ik
`h prmyS¬r ^ vyK,gy=
9
`h v.BAgy hn ijh/y SMtI ilaA`Ndy hn ik`N
ik `h prmyS¬r dy b|cy aKvA`,gy=
10
`h v.BAgy hn ijh/y shI kArj krn dy kAr,
stAxy jA rhy hn ik`N ik svrg dA rAj `nHM
dA hovygA=
11
ÒjdoN lok t¬hA.I bye|ztI krn aty t¬hA.y ivru|D
mA/A bol, aty t¬hA.y ty JUQy doS lA`, ik`N ik t¬sIN
myry cyly ho< tM t¬sIN DÈn ho=
12
KuS hoovo aty and mA,o<
t¬sIN svrg iv|c bhut v|.A Fl pAvoNgy= esy trHM hI<
jo nbI t¬hAToN pihlM rhy `nHM ^ vI lokM ny kSq
id|ty=
t¬sIN lU, aty roSnI vM{ ho
(mrkus 9:50; lUkA 14:34–35)
13
Òt¬sIN DrtI dy lU, ho= pr jykr lU, bysuaAd ho
jAvy< tM eh Fyr ikvyN slU,A ho skdA? eh bykAr hY=
eh bAhr su%iqaA jAvy aty lokM duaArA im%iDaA jAvy=
14
Òt¬sIN jgt dy cAn, ho= ijh/A ngr phA/ ty
bi,aA hoeaA hY `s^ lkoeaA nhIN jA skdA=
15
lok
dIvA jgA ky kqory hyQM nhIN r|Kdy `h es ^ SmHAdAn
`%ty r|Kdy hn tM jo eh Gr iv|c rihÈdy sB lokM ^
cAn, dyvy=
16
esy t¬rHM hI< t¬sIN aAp,A cAn, lokM
5
^ dyK, idP tM jo `h vI t¬hA.y cgy km vyK sk,
aty svrg iv|c t¬hA.y iptA dI `stit kr sk,=
iwsU aty purA,y nym dIaM ilKtM
17
Òeh nA soco ik mYN mUsA dI SrHA jM nbIaM dy
`pdySM ^ nSq krn lE aAeaA hM= mYN `nHM dy
`pdySM ^ nSq krn nhIN sgoN `nHM ^ spUr, krn
lE aAeaA hM=
18
mYN t¬¬hA^ s|c aAKdA hM ik ijÈnA
icr akAS aty DrtI alop nA ho jA, SrHA iv|coN kuJ
vI alop nhIN hovygA= jd t|k ik sB kuJ pUrA nhIN
hovygA e|k a|Kr jM a|Kr dI e|k ibÈdI vI nhIN
guaAcygI=
19
jykr koE ivaktI av%igaAkArI hY aty
dUijaM ^ vI aAigaA nA mÈn, dA `pdyS idÈdA hY< tM
`h svrg dy rAj iv|c sB toN G|q mh|tvpUr, hovygA=
pr ijh/A koE hukmM ^ mÈnygA aty horM ^ d|sygA `h
svrg dy rAj iv|c mhAn hovygA=
20
mYN t¬hA^ d|sdA
hM ik jy t¬hA.y km nym dy `pdySkM aty frIsIaM dy
Drm nAloN v|D nhIN ho,gy tM t¬sIN svrg dy rAj
iv|c ikvyN vI nhIN v/ skoNgy=
iwsU dA kroD bAry `pdyS
21
Òt¬sIN s¬i,aM hovygA< jo bhut icr pihlM sA.y
lookM ^ ikhA igaA sI= ik Ôiksy mnu|K dA KUn nA kr=*
ijh/A ivaktI KUn krygA< adAlt iv|c `s dA inr,A
kItA jAvygA=Õ
22
pr mYN t¬hA^ aAKdA hM ik hr koE
t¬hA.A BrA hY= iksy dUsry ivaktI ty kRoD nA kro=
jykr tU dUsry ivaktI ty kRoD kryNgA< tM tyrA inr,A
whUdI adAlt iv|c kItA jAvygA= jykr tU iksy ^
gAlH k|>dA hYN< tM tyrA inr,A whUdI sBA duaArA
kItA jAvygA= aty jykr tU dUsry ivaktI ^ mUrK
bulA`NdA hY< tM tY^ nrk dI a|g dy Ktry dA sAmH,A
krnA pvygA=
23
so jdoN tU prmyS¬r lE jgvydI ty
aAp,I ByyNq c/HA`, l|gy< aty `%Ty tY^ cyty !vy ik
tyry BrA dy mn iv|c tyry lE ivroD hY=
24
tM `%Ty
aAp,I Byq jgvydI* dy sAmH,y C|. ky c%ilaA jA=
aty pihlM aAp,y BrA nAl myl kr aty bAad iv|c
aA, ky aAp,I ByNq c/HA=
25
jy tyrA duSm, tY^ adAlt
iljA irhA hovy tM aAp,y duSm, nAl ijÈnI CytI ho
sky< imlAp kr lY= jykr tU aijhA nhIN kryNgA< ho
skdA `h tY^ m¬nsF dy hvAly kr dyvy= aty m¬nsF
Òiksy ... nA krÓ kUc 20:13 ibvsTA 5:17
jgvydI p||Tr dA T/A ij|Ty k¬rbAnI id|tI jMdI sI jM pRBU
^ ByqAvM id|tIaM jMdIaM sn=
tY^ kYd iv|c pA`, lE pihrydArM dy hvAly kr
6. m|tI 5:26-6:1 982
dyvy=
26
mYN tY^ s|c d|sdA hM ik< tY^ kYd iv|coN `nM
icr t|k m¬kt nhIN kItA jAvygA< ijÈnM icr tU `h
sB kuJ nhIN dy idÈdA ijs dA tU dy,dAr hYN=
iwsU dA ijnsI pAp bAry `pdyS
27
Òt¬sIN s¬i,aM hY jo eh ikhA igaA sI< Ôik tU
bdkArI dA pAp nA kr=Õ*
28
pr mYN t¬hA^ d|sdA hM
ik jykr koE ivaktI iksy a¯rt v|l ijnsI nzr
nAl vyKdA hY< tM `h pihlM hI aAp,y idloN `s
a¯rt nAl bdkArI dA pAp kr cu%ikaA hY=
29
jo tyrI
s|jI a|K pAp krAvy tM `s^ aAp,y SrIr iv|coN k|> ky
su|q dy= ik`N jo tyry lE ehoo BlA hY ik tyry aÈgM iv|coN
e|k dA nAs hovy pr tyrA sArA SrIr nrk iv|c nA
jAvy=
30
tyrA s|jA h|T jdoN tYToN pAp krAvy tM `s^
k|q ky su|q dy= ik`N ik tyry lE eh BlA hY ik tyry
aÈgM iv|coN e|k dA nAS hovy pr tyrA sArA SrIr nrk
iv|c nA jAvy=
iwsU dA tlAk bAry `pdyS
(m|tI 19:9; mrkus 10:11–12; lUkA 16:18)
31
Òeh vI aAiKaA igaA hY< Ôijh/A ivaktI aAp,I
ptnI ^ tlAk iddA hY `h `s^ tlAknAmA ilK ky
dyvy=Õ*
32
pr mYN t¬hA^ d|sdA hM ik koE vI ivaktI
jo aAp,I ptnI ^ tlAk idÈdA< `h `s ^ bdkArI
dA pAp krn dA doSI b,A`NdA hY= iksy ivaktI kol
aAp,I ptnI ^ tlAk dy, dA e|k hI kAr, hY< ik
jykr `s dI ptnI ny dUsry aAdmI nAl ijnsI sbD
b,AX ho,= aty koE vI ivaktI jo `s tlAkSudA
a¯rt nAl ivaAh krvA`NdA< bdkArI dA pAp krn
dA doSI hY=
iwsU dA vAady krn bAry `pdyS
33
Òt¬sIN s¬i,aA hY ik sA.y puriKaM ^ aAiKaA igaA
sI= jykr tusIN vAadA kroN tM es ^ nA to/o= jo
vAady t¬sIN pRBU nAl kIty hn `nHM ^ pUiraM krnA
cAhIdA hY=*
34
pr mYN t¬hA^ d|sdA hM ik< kdy vI
vAadA nA kro= kdy vI surg dI sONh nA KAP ik`N ik
eh prmyS¬r dA isGAsn hY=
35
aty nA hI DrtI dI
sONh KAP ik`N ik eh `s dy crnM dI cONkI hY= nA hI
ÒtU bdkArI ... nA krÓ kUc 20:14; ibvsTA 5:18
Òijh/A ivaktI ... dyvyÓ ibvsTA 24:1
Òjo ... cAhIdA hYÓ lyvIaM 19:12; ig,tI 30:2;
ibvsTA 23:21
wrUSlm dI ik`N ik eh mhAn rAjy dA Sihr hY=
36
aty nAhI aAp,y isr dI sONh KAP< ik`N ik tusIN
e|k vAl ^ vI ic|qA jM kAlA nhIN kr skdy=
37
pr
t¬sIN aAp,y bol, iv|c ÔhMÕ dI hM< aty ÔnAÕ dI nA<
aAKo= ÔhMÕ jM ÔnAÕ toN v|D aAK,A bdI v|loN hY=
iwsU dA bdly bAry `pdyS
(lUkA 6:29–30)
38
ÒtUsIN s¬i,aA hY jo ikhA igaA sI ik< Ôa|K dy
bdly a|K aty dÈd dy bdly dÈd=Õ*
39
mYN t¬hA^ aAKdA
hM ik< duSq aAdmI dy ivru|D K/Hy nA hovo= sgoN jy koE
tuhA.I s|jI g|lH `%ty cpy/ mAry< tM tusIN dUjI vI `s
v|l GumA idP=
40
aty ijh/A tuhA.y `%ty muk|dmA kry
ty tuhA.A ku/tA lY,A cAhy tM `s ^ aAp,A coZA vI lY
lY, idP=
41
aty jy koE tuhA^ e|k mIl aAp,y nAl
t¬r, lE mjbUr kry tM tusIN `s nAl do mIl c|lo=
42
jykr koE tuhAToN kuJ mÈgdA hY< `h `s ^ idP aty
jykr koE tuhAToN `DAr cAhuÈdA hY tM< dy, toN mnHA nA
kro=
sB lokM ^ ipaAr kro
(lUkA 6:27–28< 32–36)
43
Òt¬sIN s¬i,aM hY jo eh ikhA igaA sI< Ôt¬sIN aAp,y
guaM>I nAl vI ipaAr kro* aty aAp,y vYrI nAl
vYr r|Ko=Õ
44
pr mYN t¬hA^ aAKdA hM ik aAp,y vYrIaM
nAl vI ipaAr kro= aty jo t¬hA^ stA`, `nHM lE
pRArTnA kro=
45
jykr t¬sIN aijhA kroNgy< Fyr t¬sIN
aAp,y iptA dy ijh/A svrg iv|c hY< s|cy pu|tr hovoNgy<
ik`N ik iptA aAp,A sUrj< bury aty Bly dohM `%pr hI
c/HA`NdA hY= t¬hA.A iptA DrmIaM aty kuDrmIaM `%pr
vI mINh vrsA`NdA hY=
46
jykr t¬sIN `nHM nAl hI
ipaAr kro ijh/y t¬hA.y nAl ipaAr krdy hn tM t¬hA^
koE Fl nhIN imlygA= kI msUlIxy vI ehI nhIN krdy?
47
jykr t¬sIN isrF aAp,y dostM nAl cgA vrtAP
krdy ho tM t¬sIN dUsry lokM nAloN cgy nhIN ho= kI
kuDrmI vI aijhA nhIN krdy?
48
so ijvyN t¬hA.A iptA
ijh/A s¬rg iv|c hY< spUr, hY itvyN t¬sIN vI spUr,
hovo=
iwsU dA dAn krn bAry `pdyS
ÒsAvDAn rho< jdoN t¬sIN cgy km kro< lokM dy
Òa|K dy ... bdly dÈdÓ kUc 21:24; lyvIaM 24:20;
Ò t¬sIN ... ipaAr kroÓ lyvIaM 19:18
sAmH,y nA ivKAP tM jo `h `s v|l iDaAn dy,=6
7. 983 m|tI 6:2-26
jykr t¬sIN aijhA krdy ho< t¬sIN t¬hA.y iptA koloN ijh/A
svrg iv|c hY kuJ fl pRApt nhIN kroNgy=
2
Òso jd vI tusIN lo/vd ^ dAn kroN tM aAp,y
dAn dA aYlA, nA krvAP ijvyN kpqI pRArTnA sTAnM
aty rAhM iv|c krdy hn= `h lokM toN `stit krA`,
lE tUrHIaM vjvA`Ndy hn= mYN t¬hA^ s|c d|sdA hM
ik< `nHM dA ehI Fl hY=
3
so jdoN tusIN grIbM iv|c
dAn kroN tM gupt dAn kro= iksy ^ ptA nA l|g,
idP ik tusIN kI dy rhy hoN=
4
tuhA.A dAn gupt ho,A
cAhIdA hY= iFr tuhA.A iptA< ijh/A vyKdA hY ik gupt
iv|c kI kItA igaA hY< tuhA^ fl dyvygA=
iwsU dA pRArTnA bAry `pdyS
(lUkA 11:2–4)
5
ÒjdoN t¬sIN pRArTnA kroN tM kpqIaM vM{ nA kro
ik`N ik `h rAhM dy KUÈijaM aty pRArTnA sTAnM iv|c
K/y hoky pRArTnA krnI psd krdy hn tM ik look `nHM
^ vyK,= mYN t¬hA^ s|c aAKdA hM ik `h aAp,A fl
pA cu|ky hn=
6
pr jdoN t¬sIN pRArTnA kroN< tM aAp,y
kmry iv|c jAP< bUhA bd kro aty aAp,y iptA a|gy
pRArTnA kro< ijh/A ik gupt sTAn iv|c hY= jo km
gupt kIty jMdy hn t¬hA.A iptA `h vyK, dy wog hY=
`h t¬hA^ Fl dyvygA=
7
jdoN t¬sIN pRArTnA kro tM
t¬sIN `nHM lokM vM{ nA kro jo prmyS¬r ^ nhIN jA,dy=
`h arThI, g|lM aAK,IaM jArI r|Kdy hn= `h
socdy hn< prmyS¬r `nHM ^ s¬,ygA ik`N ik `h v|D
boldy hn=
8
so t¬sIN `nHM vrgy nA hovo ik`N ik t¬hA.A
iptA t¬hA.y mÈg, toN pihlM hI jA,dA hY ik t¬hA^
iks vstU dI lo/ hY=
9
es lE t¬sIN jd vI pRArTnA
kro es trIky nAl kro:
Ôsurg iv|c< sA.y iptA asIN pRArTnA krdy hM ik
tyrA nM piv|tr mÈinaA jAvy=
10
tyrA rAj aAvy< tyrI mrzI< ijh/I svrg iv|c
pUrn hY< DrtI ty vI pUrn hovy=
11
a|j sA^ Boj, id` jo sA^ hr roz cAhIdA hY=
12
aty t¬sIN sA.y pAp mAF kr id` ijvyN asIN vI
`nHM ^ mAF kr id|tA hY ijnHM ny sA.A burA kItA=
13
aty sA^ prtAvy iv|c nA pAvo< sgoN duSq toN
bcAvo=Õ*
14
ik`N ik jykr t¬sIN dUsry lokM dIaM ZltIaM
tuk 13 kuJ wUnAnI nklM iv|c joi/aA igaA hY ik`N ik
pAtSAhI< SktI aty mihmA hmySA hmySA lE t¬hA.I hY=
aAmIn=
mAf kr dyvoNgy< tM surg iv|c t¬hA.A surgI iptA vI
t¬hA.IaM ZltIaM ^ mAF kr dyvygA=
15
pr jykr
t¬sIN `nHM lokM dIaM gltIaM mAF nhIN kroNgy< tM
surg iv|c t¬hA.A iptA vI t¬hA.IaM gltIaM mAF
nhIN krygA=
iwsUU dA vrt bAry `pdyS
16
ÒjdoN t¬sIN vrt r|Ko tM kpqIaM vM{ mUÈh `dAs
nA b,AP= `h aAp,y mUÈh es lE ivgA/dy hn tM
jo `h lokM ^ vrt r|K, vAly l|g,= mYN t¬hA^ s|c
aAKdA hM ik `h Fl pA cu|ky hn=
17
pr jdoN t¬sIN
vrt r|KoN tM aAp,y vAlM ^ tyl lAP aty aAp,A mUÈh
Dovo=
18
tM jo tusIN lokM ^ nhIN idKA irhy hovoNgy ik
tusIN vrt r|K rhy hoN pr isrF aAp,y iptA ^ idKAP
ijh/A ik gupt hY= tuhA.A iptA ijh/A gupt iv|c
kIty ^ vyKdA hY tuhA^ fl dyvygA=
dOlt nAloN prmyS¬r vDyry mh|tvpUr, hY
(lUkA 12:33–34; 11:34–36; 16:13)
19
ÒDrtI ty KzAny dA B.Ar nA jo/o= e%Ty kI/y aty
jZAl Dn ^ nSq kr idÈdA hY aty cor snH mArky
t¬hA.I dOlt curA lY jMdy hn=
20
pr svrg iv|c
KzAny jo/o= svrg iv|c nA koE kI/A aty nA jgAl
Dn ^ nSq krdA hY aty nA hI cor snH mArdy hn
aty curA`Ndy hn=
21
ik`N ik ij|Ty tuhA.A KzAnA hovygA
tuhA.A idl vI `%Ty hI hovygA=
22
SrIr dA dIvA a|K
hY< jykr tuhA.I a|K inrml hY tM tuhA.A sArA SrIr
cAn, nAl BrpUr hovygA=
23
pr jykr tuhA.I a|K
mYlI hY< tM tuhA.A sArA SrIr hnyry nAl BrpUr hovygA=
so jykr tuhA.y aÈdr dA cAn, hnyrA hY tM iFr `h
hnyrA ikÈnA hovygA=
24
koE m|nuK do mAlkM dI syvA
e|k hI smyN nhIN kr skdA ik`N ik e|k nAl `h vYr
aty dUjy nAl pRIt r|KygA jM e|k nAl `h imilaA
rhygA aty dUjy ^ Bu|l jAvygA= es lE t¬sIN prmyS¬r
aty dOlt dI syvA eko vyly nhIN kr skdy=
prmyS¬r dy rAj ^ pihl
(lUkA 12:22–34)
25
Òes krky mYN t¬hA^ d|sdA hM< ik aAp,I izdgI
dI ictA nA kro< aty nA hI es g|l dI ik t¬sIN kI
KAvoNgy aty kI pIvoNgy= aty nA hI t¬sIN esdI icÈtA
kro ik t¬hA^ aAp,y SrIr ty pihn, lE iks dI
lo/ hY= kI izdgI Bojn nAloN aty SrIr vstr nAloN
v|D mh|tvpUr, nhIN?
26
akAS dy pÈCIaM v|l iDaAn
kro= nA tM `h bIjdy hn ty nA hI v|>dy hn nA hI
8. m|tI 6:27-7:21 984
B/oilaM iv|c anAj ek|QA krdy hn= pr t¬hA.A
surgI iptA `nHM dI ipRtpAl krdA hY= BlA t¬sIN `nHM
nAloN `%tm nhIN ho=
27
jy t¬sIN ictA krdy rhoNgy tM<
t¬sIN aAp,I `mr iv|c e|k vI pl dA vADA nhIN kr
skdy=
28
Òt¬sIN vstrM lE ik`N ictA krdy ho? t¬sIN Kyt
iv|c FlM ^ vyKo= vyKo `h ikvyN `%Ty vDdy hn= `h
aAp,y lE nA imhnt krdy hn nA k|tdy hn=
29
pr
mYN t¬hA^ d|sdA hM ik mhAn aty amIr rAjA s¬lymAn
vI< enHM iv|coN e|k Fu|l ijÈnA vI nhIN sijaA hoeaA
sI=
30
prmyS¬r jglI GAh ^ vI ijh/A a|j hY aty
Blky a|g iv|c JoikaA jAvygA aijhA pihn,
pihnA`NdA hY= tM hy To/I prtIt vAilP< kI BlA
prmyS¬r t¬hA^ `s toN v|D nhIN pihnAvygA?
31
so t¬sIN
ictA krky eh nA kho ik< ÔkI KAvMgyÕ jM ÔkI pIvMgyÕ
jM ÔkI pihnMgy?Õ
32
`h lok jo prmyS¬r ^ nhIN jA,dy
`h enHM sBnM vstM ^ BAldy hn< pr t¬sIN ictA nA
kro ik`N ik t¬hA.A surgI iptA jA,dA hY ik t¬hA^
enHM cIzM dI loo/ hY=
33
pr sB toN pihlM< t¬hA^
prmyS¬r dy rAj aty `s dy Drm dI e|CA krnI cAhIdI
hY= iFr eh sB vstM vI t¬hA^ dy id|tIaM jA,gIaA=
34
so t¬sIN Blk dy lE ictA nA kro= eh aAp,y bAry
aApy hI ictA krygA< a|j dy lE a|j dA du|K hI bTyrA
hY=
iwsU dA aiDkAr vAlA `pdyS
(lUkA 6:37–38< 41–42)
ÒdUjy lokM dA inr,A nA kro tM t¬hA.A inr,A vI
nhIN kItA jAvygA=
2
jykr t¬sIN dUsiraM dA
inr,A krdy ho tM `sy trHM hI t¬hA.A vI inr,A kItA
jAvygA= aty ijs mAp nAl t¬sIN im,dy ho< `sy nAl
t¬hA^ vI imi,aA jAvygA=
3
tusIN aAp,y BrA dI a|K iv|c `s DU/ dy k, ^
ikvyN vyK skdy hoN jdoN ik tusIN aAp,I a|K ivcly v|.y
StIr ^ nhIN vyKdy=
4
jM tusIN aAp,y BrA ^ ikvyN
aAK skdy hoN< ÔilaA mYN tyrI a|K iv|coN DU/ dy k, ^
k|>MÕ jd ik hAly vI tuhA.I aAp,I a|K iv|c StIr
hY?
5
tusIN kpqI ho< pihlM `s StIr ^ aAp,I a|K
ivcoN k|>o tM hI tusIN `s k, ^ k|>, vAsty spSq
tOr ty vyK skdy hoN=
6
Òpiv|tr vstM ku%itaM ^ nA pAP ik`N ik `h
m¬/ t¬hA^ v|>,gy aty aAp,y motI sUrM a|gy nA su|qo
ik`N ik `h `nHM ^ aAp,y pYrM hyQ im|D dy,gy=
7
jo t¬hA^ cAhIdA hY prmyS¬r koloN mÈg,A jArI r|Ko
(lUkA 11:9-13)
7
Òjykr t¬sIN mÈgdy rhoNgy tM< t¬sIN pRApt kr lvoNgy=
l|Bo< tM l|BygA= K/kAP< tM t¬hA.yy lE drvAzA KoilHaA
jAvygA=
8
ik`N ik hryk mÈg, vAlA pA lYNdA hY aty
>U>, vAly ^ l|BdA hY aty K/kA`, vAly lE drvAzA
KoilHaA jMdA hY=
9
Òt¬hA.yy iv|coN ikh/A aYsA hY< ik jdoN `s dA pu|tr
`s tooN roqI mÈgy tM `h `s^ p|Tr dyvygA?
10
jykr
`h e|k m|CI mÈgy< tM kI t¬sIN `s^ s|p dyvoNgy?
11
jykr
t¬sIN eÈny duSq ho ky vI< aAp,y b%icaM ^ cgIaM
dAtM dy,IaM jA,dy ho tM t¬hA.A surgI iptA< mÈg,
vAilaM ^< ikÈnIaM v|D cgIaM dAtM dyvygA?
sB toN zrUrI asUl
12
Òes lE jo kuJ t¬sIN cAhudy ho ik lok t¬hA.y
nAl krn< `nHM nAl vI `vyN dIaM hI g|lM kro= ik`N
ik mUsA dI SrHA aty nbIaM dIaM ilKtM dA eho nco/
hY=
surg dA mArg aty nrk dA mArg
(lUkA 13:24)
13
Òt¬sIN BI/y fAqk rAhIN v/o ik`N jo eh rAh svrg
^ KulHdA hY= nrk dA rAh bhut KulHA hY aty bhut
suKAlA hY< aty tbAhI v|l iljMdA hY= `s TA,IN bhut
lok aÈdr jMdy hn=
14
pr `h fAqk b/A BI/A hY aty
a¯KA hY ijh/A s|cy jIvn v|l ^ jMdA hY= aty ijh/y
`s^ l|Bdy hn `h ivrly hn=
lokM dy kmM toN huiSaAr rho
(lUkA 6:43–44; 13:25–27)
15
ÒJUQy nbIaM toN huiSaAr rho< `h t¬hA.y kol By.M
dy Bys iv|c aA`Ndy hn< pr asl iv|c `h bhut
KtrnAk biGaA/M vrgy hn=
16
t¬sIN `nHM ^ `nHM dy
FlM toN pCA,ogy= cgy km BY/y lokM duaArA nhIN huÈdy
ijvyN ki.aAlIaM JA/IaM ty aÈgUr nhIN hudy aty nA hI
B|K/y ty aÈjIr `gdy hn=
17
`sy trHM hryk cgA ibrC
cgA Fl idÈdA hY pr mA/A ibrC mA/A fl idÈdA hY=
18
cgy ibrC burA fl nhIN dy s|kdy aty nA hI mA/A
ibrC cgA fl dy skdA hY=
19
hryk ibrC ijh/A
cgA fl nhIN idÈdA v%i>aA jMdA hY aty a|g iv|c
su%iqaA jMdA hY=
20
es lE t¬sIN enHM lokM ^ enHM
dy FlM toN pCAn, wog hovoNgy=
21
`h ijh/A ik mY^
ÔpRBU< pRBU kihÈdA hY< svrg dy rAj iv|c nhIN v/ygA=
9. 985 m|tI 7:22-8:18
isrF `hI ivaktI ijh/A myry iptA dI e|CA anusAr
km krdA hY< svrg dy rAj iv|c pRvyS kr skdA hY=
22
aÈtly idn< anyk lok mY^ aAK,gy< ÔtU sA.A pRBU hY=
asIN tyry lE boly? aty kI tyrA nM lYky BUt nhIN k|>y
aty kI tyrA nAm lYky bhut sArIaM krAmAtM nhIN
kItIaM?Õ
23
td mYN `nHM ^ sAF aAKMgA< Ôik mYN t¬hAnU
kdy vI nhIN jAi,aA hy burA krn vAilP myry koloN
cly jAP=ÕÓ
isaA,A mn¬|K aty mUrK mnu|K
(lUkA 6:47–49)
24
Òhryk mnu|K jo myry eh bcn s¬,dA hY aty enHM
`%ty cldA hY `h `s bu%iDmAn vrgA jAi,aA jAvygA
ijs ny c|qAn `%ty aAp,A Gr b,AeaA=
25
mINh
virHaA< h/H aAxy aty hnyrIaM vgIaM aty `s dy Gr
^ D|kA mAiraA pr `h nA i.%igaA< ik`N ik `s dI
nIh c|qAn `%ty DrI hoE sI=
26
hryk `h mnu|K jo myry
eh bcn s¬,dA hY aty `nHM ^ nhIN mÈndA< `h `s
mUrK aAdmI vrgA hY jo aAp,A Gr ryt ty b,A`NdA
hY=
27
aty mINh virHaA< h/H aAxy< hnyrIaM vgIaM aty
`s Gr ^ D|kA v|jA aty Gr e|k `%cI avAz nAl
>ih igaA=Ó
28
jdoN iwsU eh g|lM aAK hiqaA< tM lok `s dy
`pdyS `%ty hYrAn ho gX=
29
ik`N ik iwsU ny `nHM nym
dy `pdySkM vM{ `pdyS nA id|tA sgoN iwsU ny e|k
aijhy mnu|K vM{ `pdyS id|tA ijs kol aiDkAr sI=
iwsU dA rogI ^ cgA krnA
(mrkus 1:40–45; lUkA 5:12–16)
jdoN `h phA/I toN `t%iraA tM v|.I BI/ `sdy
mgr l|g pE=
2
e|k ko/HI ny iwsU kool aAky `s
a|gy m|TA qyikaA aty ikhA< ÒpRBU jI jy tusIN cAho tM
mY^ QIk kr s|kdy hoN=Ó
3
iwsU ny aAp,A h|T FYlAeaA
aty `s aAdmI ^ CoihaA aty aAiKaA< ÒmYN tY^ QIk
krnA cAhuÈdA hM=Ó aty `sy vyly ko/HI dA ko/H jMdA
irhA=
4
tM iwsU ny `s^ aAiKaA< Òhu,y jo kuJ vApiraA
hY jA ky iksy ^ nA d|sIN< pr jA ky aAp,y jAjk ^
ivKAEN aty mUsA dI SrHA dy hukm anusAr jA ky ByqA
c/HA lokM lE eh e|k sAKI hovygI=Ó
iwsU dA sUbydAr dy nOkr ^ QIk krnA
(lUkA 7:1–10; wuhnA 4:43–54)
5
jdoN iwsU kFrnAhUm Sihr iv|c igaA< tM sUbydAr
`s kol e|k byntI lY ky aAeaA<
6
ÒpRBU jI myrA nOkr
8
aDrg ty drd dA mAiraA Gr iv|c mÈjy ty bImAr
ipaA hY=Ó
7
fyr `s ny sUbydAr ^ aAiKaA< ÒmYN aA, ky `s^
cgA kr idaMgA=Ó
8
pr sUbydAr ny `%tr id|tA< ÒpRBU jI mYN es wog
nhIN ik t¬sIN myrI Ct hyQ aAvo< jykr t¬sIN isrF
bcn vI kr dyvo tM myrA nOkr cgA ho jAvygA=
9
ik`N
ik mYN vI dUijaM dy aiDkAr hyQM e|k mnu|K hM aty
ispAhIaM ^ aAp,y aiDkAr iv|c r|KdA hM aty jy iksy
^ aAKdA hM< ÔjAÚÕ tM `h jMdA hY aty jd dUjy ^
khM< ÔaAÚÕ tM `h aA`NdA hY< aty jd aAp,y nOkr ^
kihÈdA hM eÈJ kr tM `h `vyN krdA hY=Ó
10
iwsU ny eh s¬, ky acrj mÈinaA aty `nHM ^
ijh/y mgr-mgr aA`Ndy sn ikhA< ÒmYN t¬hA^ s|c
aAKdA hM ik es aAdmI iv|c esrAXl dy iksy vI
aAdmI nAloN v|D aAsTA hY=
11
mYN t¬hA^ aAKdA hM ik
bhut sAry lok pUrb aty p|Cm iv|coN aA`,gy= `h
svrg dy rAj iv|c abrAhAm< eshAk aty wAkUb
nAl bYQ ky KA,gy=
12
pr `h lok ijnHM kol rAj ho,A
cAhIdA hY bAhr su|qy jA,gy= `h bAhr hnyry iv|c su|qy
jA,gy< lok `s jgHA cIk,gy aty drd nAl aAp,y
dÈd pIs,gy=Ó
13
td iwsU ny sUbydAr ^ aAiKaA< ÒtU Gr jA< ijvyN
tU aAsTA kItI hY `h `vyN hI cgA kItA jAvygA=Ó
aty `s dA nOkr `sy G/I cgA ho igaA=
iwsU dA bhut sAry lokM ^ cgA krnA
(mrkus 1:29–34; lUkA 4:38–41)
14
iwsU ny ptrs dy Gr aAky `s dI s|s ^ tAp
nAl pE vyiKaA=
15
tM iwsU ny `s dA h|T CoihaA aty
`s dA tAp lih igaA< Fyr `s ny `%Q ky `s dI
KAitr kItI=
16
jdoN SAm hoE tM `s kol bhut sAry
aijhy lokM ^ ilaAeaA igaA ijnHM ^ BUt icb/y hoxy
sn aty iwsU ny aAp,y bcnM nAl BUtM ^ k|> id|tA
aty iwsU ny `nHM sAry lokM ^ cigaM kr id|tA jo
ibmAr sn=
17
`s ny eh nbI wsAwAh dy bcnM ^
pUrA krn lE kItA:
Ò`s ny Kud sA.IaM ibmArIaM lY lEaM aty rogM
^ cu|k ilaA=Ó wsAwAh 53:5
iwsU dA an¬sr,
(lUkA 9:57–62)
18
jdoN iwsU ny aAp,y aAly duaAly BI/ vyKI< tM `s
ny aAp,y cyilaM ^ JIl dy prly pAr jA, lE ikhA=
10. m|tI 8:19-9:13 986
19
Fyr e|k nym dy `pdySk ny iwsU ^ kol aAky ikhA<
ÒgurU jI ij|Ty ikty vI tU jAvyN mYN tyry ip|Cy c|lMgA=Ó
20
tM iwsU ny `s^ aAiKaA< ÒlUb/IaM dy Gurny hn
aty pÈCIaM lE aAlH,y hn pr mnu|K dy pu|tr ^ isr
r|K ky aArAm krn lE koE TM nhIN hY=Ó
21
`s dy e|k dUjy cyly ny `s^ aAiKaA< ÒpRBU< mY^
prvAngI idP ik mYN pihlM jA ky aAp,y ip` ^
dfnAvM ifr mYN t¬hA.A anusr, krMgA=Ó
22
pr iwsU ny `s^ ikhA< ÒtU myry mgr c%ilaM aA
aty m¬ridaM ^ aAp,y m¬rdy aAp d|b, dy=Ó
iwsU dA tUfAn ^ rok,A
(mrkus 4:35–41; lUkA 8:22–25)
23
jdoN iwsU by/I `%ty ci/HaM tM `s dy cyly `s dy
mgr aAxy=
24
JIl iv|c eÈnA tUfAn aAeaA ik by/I
lihrM iv|c hI lu|kdI jA rhI sI= pr iwsU sON irhA sI=
25
cyly `s kol aAX aty `s^ jgAeaA= `nHM ny iwsU
^ aAiKaA< ÒpRBU sA^ bcAP< asIN .u|b rhy hM=Ó
26
tM `sny `nHM ^ aAiKaA< Òt¬sIN eÈnM ik`N .rdy
ho?Ó t¬hA^ pUrA ivSvAS nhIN hY=Ó td `sny `%Q ky
hvA aty lihrM ^ dbkA mAiraA= ifr e|kdm cYn ho
igaA=
27
tM `h mn|uK hYrAn ho ky boly< Òeh ikho ijhA
purK hY ik hvA aty lihrM vI es dI g|l mÈn lYNdIaM
hnÚÓ
iwsU ny do mnu|KM iv|coN BUt k|>y
(mrkus 5:1–20; lUkA 8:26–39)
28
jdoN iwsU JIl dy pAr gdrInIaM dy dyS iv|c
phuÈicaA< tM do mnu|K ijnHM ^ BUt icb/y hoxy sn< kbrM
iv|co inkl ky iwsU kol aAX aty `h eÈny KtrnAk
sn ik `s rsty toN koE lG nhIN sI s|kdA=
29
`nHM
do mnu|KM ny `s^ pukAr ky aAiKaA< Òhy prmyS¬r dy
pu|trÚ tyrA sA.y nAl kI km? kI tU imTy hoX vyly toN
pihlM e|Ty sA^ d|uK dy, aAeaA hY?Ó
30
`nHM toN kuJ dUr< `%Ty sUrM dA bhut v|.A e|z/
cr irhA sI=
31
BUtM ny `s dIaM imÈntM krky aAiKaA<
Òjykr tU sA^ k|>,A hY tM sA^ sUrM dy e|j/ iv|c
G|l dy=Ó
32
`s ny `nHM ^ ikhA< ÒjAPÓ tM BUt inkl ky sUrM
iv|c jA v/y< `h sUrM dA e|j/ phA/I dI >lA, toN
B|ijaA aty JIl iv|c i.|g ipaA aty .u|b igaA=
33
td
sUrM dy e|z/ dy rKvAly Sihr aÈdr ^ B|jy= `nHM ny
sUrM aty BUtM dy kAibz lokM nAl vAprn vAlI GqnA
dA vrn, kr id|tA=
34
td sArA ngr iwsU ^ iml,
lE aAeaA aty `s^ `nHM dA elAkA C|., lE
byntI kItI=
iwsU dA e|k lkvy dy mAry aAdmI ^ QIk krnA
(mrkus 2:1–12; lUkA 5:17–26)
iwsU by/I `%ty c/ky pAr liGaA aty aAp,y ngr
v|l vAips pritaA=
2
kuJ lok e||k mÈjI `%ty
pxy hoX e|k aDrgI ^ `s kol ilaAX aty iwsU ny
`nHM dI inhcA vyKky `s aDrgI ^ aAiKaA< Òhy pu|trÚ
hONslA r|K< tyry sAry pAp mAf hoxy=Ó
3
kE nym dy `pdySkM ny eh g|lM s¬,IaM tM aAp,y
mn iv|c ikhA eh mnu|K tM prmyS¬r dI trHM bol irhA
hY< Òeh mnu|K kuFr boldA hY=Ó
4
iwsU `nHM dIaM socM ^ jA,dA sI< `s ny aAiKaA<
Òt¬sIN khA^ aAp,y mn iv|c duSq ivcAr r|Kdy hY?
5–6
ikh/I g|l suKAlI hY? eh kih,A ik tyry pAp mAF
hoxy jM eh kih,A K/A ho aty t¬r? pr mYN t¬hA^
ivKAvMgA ik mnu|K dy pu|tr ^ DrtI `%ty pAp mAF
krn dI SktI hY=Ó tM iwsU ny aDrgI mnu|K ^ ikhA<
ÒK/A ho< aAp,A ibstrA cu|k aty Gr cilaA jA=Ó
7
tM `h `%Q ky aAp,y Gr ^ t¬r igaA<
8
lokM ny eh
vyiKaA aty .r nAl GbrA gX= `nHM ny aAdmIaM ^
aijhI SktI dy, lE prmyS¬r dI `stit kItI=
iwsU dA m|tI ^ cun,A
(mrkus 2:13–17; lUkA 5:27–32)
9
jdoN iwsU `h jgHA C|. irhA sI< tM `s ny m|tI
nAm dy e|k mnu|K ^ msUl dI cONkI ty vyiKaA aty
`s^ ikhA< Òmyry mgr ho t¬r=Ó aty `h `%Q ky `s
dy mgr ho t¬iraA=
10
jdoN iwsU m|tI dy Gr Bojn kr irhA sI< tM bhut
sAry msUlIX aty pApI lok aAX aty iwsU aty `s dy
cyilaM nAl KA,A KADA=
11
FrIsIaM ny eh vyK ky
iwsU dy cyilaA ^ aAiKaA< Òt¬hA.A gurU msUlIaM aty
pApIaM dy nAl ik`N KMdA hY?Ó
12
iwsU ny eh s¬, ky frIsIaM ^ ikhA< ÒtdrustM
^ nhIN sgoN rogIaM ^ hkIm dI lo/ hudI hY=
13
t¬sIN
jAP aty es dA arT smJo: ÔmYN jAnvrM dA blIdAn
nhIN cAhuÈdA= mYN lokM ivckAr imhr cAhuÈdA hM=Õ* mYN
cgy lokM ^ s|dA dy, nhIN aAeaA= mYN pApIaM ^ s|dA
ÒmYN ... cAhuÈdA hMÓ hoSyaA 6:6=
dy, aAeaA hM=Ó
9
11. 987 m|tI 9:14-10:4
iwsU bAkI dy DArimk whUdIaM vrgA nhIN
(mrkus 2:18–22; lUkA 5:33–39)
14
td wUhnA dy cilaM ny `s dy kol aA, ky ikhA<
Òes dA kI kAr, hY ik asIN aty FrIsI bhut vrt
r|Kdy hM< pr tyry cyly vrt nhIN r|Kdy?Ó
15
iwsU ny jvAb id|tA< ÒivaAh iv|c lA/y dy dost<
`nM icr `dAs nhIN ho skdy jdoN t|k lA/A `nHM
nAl hY= pr `h idn aA`,gy jdoN lA/A `nHM toN a|.
kItA jAvygA< Fyr `h vrt r|K,gy=
16
ÒkoE vI nvyN k|p/y dI qAkI pAqy hoX purA,y k|p/y
ty nhIN lA`NdA< jykr `h aijhA krdA hY< tM qAkI
sug/ jAvygI aty k|p/y toN pAq jAvygI aty `h Cyk
hor vI ùKrAb idsygA=
17
koE vI nvIN mY ^ purA,IaM
mSkM iv|c nhIN BrdA= mÈn lvo ik `h aijhA krn<
tM purA,IaM mSkM pAq jA,gIaM< mY vg jAvygI aty
mSkM dA nAS ho jAvygA= es lE lok nvIN mY nvIaM
mSkM iv|c Brdy hn= es trHM< mY aty mSkM dovyN
cgIaM rihÈdIaM hn=Ó
iwsU dA moE ku/I ^ pRA, dy,A aty bImAr
a¯rt ^ rAzI krnA
(mrkus 5:21–43; lUkA 8:40–56)
18
jd iwsU `nHM ^ eh g|lM kih irhA sI tM pRArTnA
sTAn dy e|k aAgU ny aA, ky `s dy a|gy m|TA qyikaM
aty aAiKaA< ÒmyrI byqI hu,y mrI hY= pr t¬sIN aAP aty
aAky `s^ aAp,y h|T nAl CUho `h Fyr jI pvygI=Ó
19
fyr iwsU `%iQaA aty aAp,y cyilaM s,y `s dy
mgr t¬r ipaA=
20
`%Ty e|k a¯rt< ijs dy bArHM virHaM
toN lhU vg irhA sI< `s ny ip|Co dI aA, ky iwsU dy
coZy dA p|lA CoihaA=
21
ik`N ik `s ny soicaA< Òjykr
mYN isrF `s dy coZy ^ Coh lvM< mYN cgI ho jAvMgIÓ
22
iwsU m¬i/aA aty `s^ vyK ky aAiKaA: ÒipaArI a¯rt
KuS rih= tyrI aAsTA ny tY^ cgA kItA hY=Ó `h a¯rt
`sy pl cgI ho gE=
23
iFr iwsU pUjA sTAn dy aAgU
dy Gr igaA= aty iwsU ny vyiKaA kuJ lok jnAzy vAsty
sgItk DunI pYdA kr rhy sn aty `%Ty ku/I ^ mrI
vyK ky ro-ip|q rhy hn=
24
tM `s ny aAiKaA< Òcly
jAvo< ik`N ju ku/I mrI nhIN sgoN su|tI pE hY<Ó pr `h
`s `%ty h|sy=
25
jdoN lokM ^ GroN bAhr k|> id|tA igaA< tM `h
`s kmry iv|c igaA ij|Ty ku/I sI= `sny `s dA h|T
Fi/aA< aty `h K/HI ho gE<
26
eh Kbr `s sAry
elAky iv|c FYl gE=
iwsU dA bhut sAry lokM ^ rAjI krnA
27
jd iwsU `%ToN t¬iraA< tM do aÈnHy `s dy mgr
hAkM mArdy aAxy aty boly< Òhy dA~d dy pu|tr sA.y `%ty
dwA krÚÓ
28
jdoN iwsU Gr iv|c igaA tM `h aÈnHy `s
kol aAxy aty iwsU ny `nHM ^ pu%iCaA< ÒkI t¬hA^ ivSvAs
hY ik mYN t¬hA.y lE t¬hA.I idRSqI vAps ilaA skdA
hM?Ó aÈnHy aAdmIaM ny jvAb id|tA< ÒhM pRBU sA^
ivSvAs hY=Ó
29
td `s ny `nHM dIaM a|KIaM ^ CoihaA aty aAiKaA<
Òjy t¬hA^ ivSvAs hY ik mYN t¬hA^ iFr toN vyK, wog
kr skdA hM tM evyN hI hovy=Ó
30
aty aÈnHy aAdmI
vyK, dy wog ho gX< iwsU ny `nHM ^ sKt cytAvnI
id|tI< Òes bAry iksy ^ nA d%isPÚÓ
31
pr `nHM ny
bAhr inkl ky sAry KytR iv|c `s dA j|s fYlAeaA=
32
`nHM do aÈnHy aAdmIaM dy bAhr inkldy hI lok
e|k gugy ^ ijs ^ BUt icbi/aA hoeaA sI `s dy kol
ilaAxy<
33
jd BUt ny aAdmI ^ C|. id|tA< tM `h
bol, wog ho igaA= lok b/y hYrAn sn aty aAiKaA<
ÒasIN esrAXl iv|c es trHM kdI vI nhIN vyiKaA=Ó
34
pr FrIsIaM ny ikhA< Ò`h tM BUtM dy aAgU dI
shAetA nAl BUtM ^ k|>dA hY=Ó
iwsU ny lokM lE trs mihsUs kItA
35
iwsU ny sAry ipÈ.M aty ngrM rAhIN wAtrA kItI=
`s ny `nHM dy pRArTnA sTAnM iv|c `pdyS id|ty aty
rAj bAry lokM iv|c KuS ùKbrI dA pRcAr kItA= `s ny
hr trHM dy rogM aty ibmArIaM ^ cgA kItA=
36
jdoN
`s ny BI/M vyKIaM tM `s^ `nHM `%ty trs aAeaA
ik`N ik lok T|ky hoX aty lAcAr sn= `h `nHM By.M
vM{ sn ijnHM dA koE aAj/I nA hovy=
37
iFr iwsU ny
aAp,y cyilaM ^ aAiKaA< ÒKytI p|kI hoE hY pr vA>y
To/y hn=
38
es lE t¬sIN KytI dy mAlk a|gy byntI
kro ik `h aAp,I KytI v|>, lE vA>y G|l dyvy=Ó
bArHM rsUl
(mrkus 3:13–19; 6:7–13; lUkA 6:12–16; 9:1–6)
iwsU ny aAp,y bArHM cyilaM ^ s%idaA= `s
ny `nHM ^ iBRSq aAtmAvM k|>, dI SktI
id|tI= `s ny `nHM ^ hr trHM dy rog aty ibmArI ^
cigaM krn dI SktI id|tI=
2
bArHM rsUlM dy nAm
e`N hn: Sm~n ijh/A ptrs khA`NdA hY< aty `s
dA BrA aÈidRwAs; zbdI dA p|utr wAkUb aty `s dA
BrA wUhnA;
3
iFilpus aty brt¬lmE; TomA aty m|tI
msUlIaA<hlfE dA pu|tr wAkUb aty T|dE;
4
Sm~n
10
12. m|tI 10:5-32 988
knAnI* aty whUdA eskirwotI ijs ny `s^ f/vA
vI id|tA=
5
iwsU ny bArHM rsUlM* ^ eh ihdAetM id|tIaM
aty `nHM ^ Byj id|tA= `sny aAiKaA< ÒgYr-whUdIaM
dy elAky ^ nA jA,A aty sAmrIaA* dy iksy vI ngr
iv|c pRvyS nA krnA=
6
sgoN esrAxyl dy GrA,y dIaM
guaAcIaM hoEaM By.M kol jAP=
7
jAP aty pRcAr kro
Ôsvrg dA rAj ny/y aA irhA hY=Õ
8
rogIaM ^ cgA kro<
m¬ridaM ^ ijvAlo< ko/HIaM ^ Su|D kro< BUtM ^ k|>o= mYN
eh aiDkAr t¬hA^ m¬Ft id|tA hY< eslE t¬sIN vI
horM lokM dI m¬Ft mdd kro=
9
aAp,y kmr k|isaM
iv|c sonA< cMdI nA tMbA kuJ vI nA ilP=
10
nA hI
aAp,y nAl koE JolA cu|ko= aAp,y sFr iv|c isrf
`hI k|p/y aty `hI ju|tI ilP ijh/I t¬sIN pAE hoE
hY= nA hI t¬sIN aAp,y nAl lAQI lY,I hY= e|k kAmy ^
h|k hY ik jo `s^ cAhIdA lY skdA hY=
11
Òjd t¬sIN iksy ngr jM Sihr iv|c v/o tM eh
pu|Co ik e|Ty lAek mnu|K kO, hY= aty ijÈnA icr ikty
hor nA jAvo `%Ty hI Qihry rho=
12
aty `s Gr iv|c
v/idaM hI `s dI su|K mÈgo=
13
jykr `s Gr dy lok
t¬hA.A suaAgt krdy hn< tM `h t¬hA.I SMtI dy lAek
hn= jo SMtI t¬sIN `nHM lE cAhI `h `nHM dI hovy=
pr jykr `h t¬hA.A suaAgt nhIN krdy `h t¬hA.I
SMtI dy lAek nhIN hn= tM jo SMtI t¬sIN `nHM ^
bKSI `h vAps lY lvo=
14
jykr koE Gr jM Sihr
t¬hA.A suaAgt nA kry< aty t¬hA.y SbdM v|l iDaAn
nA dyvy< tM jdoN t¬sIN `h jgHA C%.oN tM aAp,y pYrM dI
DU/ JA/ s|uqo=
15
mYN t¬hA^ s|c aAKdA hM ik inaM dy
idn `s ngr dA hAl sdUm aty amUrAh* dy dyS
nAloN vI iBaAnk hovygA=
iwsU dA m¬SklM bAry ùKbrdAr krnA
(mrkus 13:9–13; lUkA 21:12–17)
16
Òs¬,oÚ mYN t¬hA^ By.M vM{ biGaA/M iv|c ByjdA
hM= so tusIN s|pM vrgy huiSaAr aty kbUtrM vrgy Boly
hovo=
17
lokM toN hoiSaAr rho< ik`N ik `h t¬hA^ kYd
krky t¬hA.A inr,A kr,gy aty aAp,y pRArTnA sTAnM
knAnI whUdIaM dA e|k rAjsI j|TA=
bArHM rsUl iwsU v|loN `s dI mdd lE cu,y hoX KAs aAdmI=
sAmrIaM aDUry whUdI sn< ijnHM ^ whUdI svIkAr nhIN sn
krdy==
sdUm aty amUrAh `h Sihr ijnHM ^ pRBU ny pAp dI szA
dy, lE tbAh kr id|tA=
iv|c t¬hA^ ko/y mArngy=
18
t¬sIN myry kAr, rAjpAlM
aty rAijaM dy a|gy pyS kIty jAvogy= t¬sIN myry bAry
`nHM rAijaM< rAjpAlM aty lokM ^ d|soNgy ijh/y gYr
whUdI hn=
19
pr jdoN lok t¬hA^ igrFtAr krn< tM
eh ictA nA kro ik es bAry kI aAKIX aty `nHM ^
ikvyN d|sIX= ik`N ik ijh/y t¬hA^ Sbd aAK,y cAhIdy
hn `h `sy G/I t¬hA^ id|ty jA,gy=
20
ik`N ik bol,
vAly t¬sIN nhIN hovoNgy< sgoN t¬hA.yy iptA dA aAtmA
t¬hA.yy rAhIN bol irhA hovygA=
21
BrA aAp,y BrAvM dy
vYrI b, jA,gy aty `nHM ^ mrvA`, vAsty igrFtAr
krA`,gy= iptA aAp,y b|icaM dy ivru|D K/Hy ho jA,gy
aty b|cy aAp,y mAipaM dy iùKlAF K/Hy ho jA,gy aty
`h `nHM ^ mArn vAsty sONp dy,gy=
22
myry nAm kAr,
sB lok t¬hA^ nFrt krngy= ijh/A aÈt tIk shygA
so hI bcAeaA jAvygA=
23
jykr e|k ngr iv|c lok
t¬hA^ kSq dy, tM< dUsry ngr iv|c cly jAP= mYN
t¬hA^ s|c aAKdA hM ik t¬sIN mnu|K dy pu|tr dy aA`,
toN pihlM esrAXl dy sAry ngrM iv|c nhIN jAvoNgy=
24
ÒkoE vI cylA aAp,y gurU nALoN v|.A nhIN< aty koE
nokr aAp,y mAlk nAloN v|.A nhIN=
25
enM hI bhut
hY ik cylA aAp,y gurU ijhA aty nOkr ap,y mAlk
ijhA hovy= jykr Gr dy mAlk ^ baAl zbUl (SYtAn)
aAiKaA jMdA< tM Gr dy bAkI lokM ^ es toN vI b|dtr
nMP nAl s%idaA jAvygA=
prmyS¬r toN .ro lokM toN nhIN
(lUkA 12:2–7)
26
Òso t¬sIN `nHM kolo nA .ro< ik`N ik koE cIz l¬kI
nhIN hY= ijh/I prgq nhIN kItI jAvygI< nA hI kuJ
gupt hY jo jAi,aA nhIN jAvygA=
27
jo kuJ vI mYN t¬hA^
hnyry iv|c aAK irhA hM t¬sIN `s^ cAn, iv|c aAKo
aty jo kuJ vI tusIN knM iv|c s¬,dy ho `s dA Ku|lyaAm
pRcAr kro=
28
`nHM koloN nA .ro ijh/y dyh ^ tM mAr
s|uqdy hn pr rUh ^ nhIN mAr s|kdy< sgoN `sy kolo .ro
ijh/A dyh aty rUh dohM ^ nrk iv|c nSq kr skdA
hY=
29
e|k pYsy dIaM do ic/IaM ivkdIaM hn aty `nHM
iv|coN e|k vI t¬hA.y iptA dI mrzI ibnM Ktm nhIN ho
skdI=
30
aty t¬hA.y isr dy vAl vI ig,y jMdy hn=
31
so t¬sIN nA .roÚ t¬sIN bhutIaM ic/IaM nAlo v|D `%tm
ho=
lokM ^ t¬hA.y ivSvAs bAry d|s,A
(lUkA 12:8–9)
32
Òjo koE mnu|K lokM ^ d|sdA hY ik `h myry iv|c
ivSvAs krdA hY< mYN vI aAp,y iptA a|gy ijh/A svrg
13. 989 m|tI 10:33-11:18
iv|c hY d|sMgA ik `h ivaktI myry nAL sbiDt hY=
33
pr jo kooE mnu|K lokM ^ d|sdA hY ik `h myry iv|c
ivSvAs nhIN krdA tM mYN vI aAp,y iptA dy a|gy
ijh/A svrg iv|c hY `s dA ekrAr nhIN krMgA=
mYN tuhA^ tlvAr dy, aAeaA hM
(lUkA 12:51–53; 14:26–27)
34
Òeh nA soco ik mYN DrtI `%ty t¬hA^ SMtI dy,
aAeaA hM= mYN SMtI dy, nhIN< sgoN tlvAr dy, lE
aAeaA hM=
35-36
ik`N ik mYN eh pUrn krn vAsty
aAeaA hM:
Ômnu|K dy vYrI `s dy aAp,y Gr dy jIa ho,gy=
pu|tr aAp,y ipP dy ivruuD hovygA aty DI aAp,I mM dy
iv|ruD hovygI= aty e|k ^h aAp,I s|s dy ivru|D hovygI=Õ
mIkAh 7:6
37
Òjo ivaktI ip` jM mM ^ myry nAloN v|D ipaAr
krdA hY< `h myry mgr c|l, dy lAek nhIN hY=
38
jykr
koE ivaktI aAp,I slIb ^ kbUl nhIN krygA `h
`s^ td id|tI jAvygI jd `h myry mgr t¬rygA=
39
jykr koE ivaktI aAp,I ptnI ^ myry nAloN v|D
ipaAr krdA hY< `h s|cA jIvn guaA lvygA= jo koE
vI myry lE aAp,I jAn dyvygA s|cA jIvn l|B lvygA=Ó
thA^ kbUl, vAsty prmyS¬r lokM ^ asIsM dyvygA
(mrkus 9:41)
40
Òjo koE t¬hA^ kbUldA hY `h mY^ kbUldA hY< aty
jo koE mY^ kbUldA hY `h `s^ kbUl krdA hY ijs
ny mY^ ByijaA hY=
41
jykr koE iksy nbI ^ es krky
kbUldA hY ik `h nbI hY tM< `h `s dA Fl pRApt
krygA jo e|k nbI dA huÈdA hY= aty jo koE cgy aAdmI
^ es lE kbUldA hY ik`N ik `h e|k cgA aAdmI
hY< tM `h `s dA Fl pRApt krygA jo e|k cgy aAdmI
dA huÈdA hY=
42
eh Coqy b|cy myry cyly hn= jykr koE
enHM CoiqaM iv|coN iksy e|k ^ vI eh socky e|k Q.y
pA,I dA ipaAlA idÈdA hY ik`N ju `h myry cyly hn< tM
s|c m¬|c mYN t¬hA^ d|sdA hM ik< `h aAp,A Fl pRApt
krygA=Ó
iwsU aty wUhnA bpitsmA dy, vAlA
(lUkA 7:18–35)
aAp,y bArHM cyilaM ^ ihdAetM dy, toN
bAad< iwsU ny `h TM C|. id|tI aty glIlI
dy ngrM iv|c `pdyS dy, aty pRcAr krn lE cilaA
11
igaA=
2
wUhnA bpitsmA dy, vAly ny kYdKAny iv|c
msIh dy kmM bAry s¬, ky aAp,y kuJ cyilaM ^ `s
v|l ByijaA=
3
wUhnA dy cyilaA ny iwsU ^ aiKaA< ÒkI
tU `hI ivaktI hYN ijs bAry wUhnA ny ikhA sI ik
aA`, vAlA hY< jM iFr sA^ iksy hor dA eÈtzAr
krnA cAhIdA hY?Ó
4
iwsU ny `nHM ^ `%tr id|tA< Òjo kuJ t¬sIN s¬,dy
aty vyKdy ho jAky wUhnA ^ aAK dy,A<
5
ik aÈnHy sujAKy
huÈdy hn aty lg/y t¬rdy hn< ko/HI Su|D kIty jMdy hn<
boly s¬,dy hn aty m¬rdy ijvAxy jMdy hn aty grIbM
^ KuSKbrI s¬,AE jMdI hY=
6
ijh/A ivaktI mY^
kbUldA hY `h DÈn hY=Ó
7
iwsU ny wUhnA bAry lokM nAl g|l krnI SurU kItI<
Òt¬sIN bAhr `jA/ iv|c kI vyK, inkly sI?Ó e|k
kAny ^ ijh/A hvA nAl ih|ldA hY? nhINÚ
8
s|cm¬|c
t¬sIN kI vyK, lE bAhr inkly sI? kI mhIn vstr
pihny hoxy e|k mnu|K ^ vyK,? nhINÚ `h ijh/y mhIn
vstr pihndy hn `h rAijaM dy mihlM iv|c hn=
9
fyr t¬sIN bAhr kI vyK, lE inkly sI? e|k nbI
^? hM mYN t¬hA^ d|sdA hM< wUhnA nbI nAloN vI vDyry
hY=
10
eh Pho hY ijs dy bAry poTIaM iv|c eh iliKaA
hoeaA hY:
Ôs¬,oÚ mYN t¬hA.y a|gy aAp,A dUt G|l irhA hM ijh/A
ik t¬hA.y lE t¬hA.A rAh itaAr krygA=Õ mlAkI 3:1
11
mYN t¬hA^ s|c d|sdA hM: sAry aAdmIaM iv|coN< ijh/y
a¯rtM toN jmy hn< koE vI wUhnA bpitsmA dy, vAly
toN v|.A nhIN hY= pr hAly vI< jo svrg dy rAj iv|c
ingU,A hY `h wUhnA toN v|.A hY=
12
wUhnA bpitsmA
dy, vAly dy idnM toN hu, tIk svrg dy rAj `%ty zor
mAiraA jMdA hY= ijh/y bl dA `pwog krdy hn es
^ pA`, dI koiSS kr rhy hn=
13
ik`Nju sAry nbI
aty t¬ryt wUhnA dy aA`, tIk boly=
14
jykr t¬sIN `h
g|lM jo SrHA aty nbIaM ny aAKIaM hn< mÈno tM t¬sIN
ivSvAs kroNgy ik wUhnA `hI XlIwAh hY jo aA`,
vAlA sI=
15
jykr t¬sIN mY^ s¬, skdy ho< tM s¬,o=
16
ÒmYN es pI/HI dy lokM dI t¬lnA iks nAl krM?
a|j dy lok `nHM b|icaM vrgy hn jo ik b%icaM dA
e|k D/A b,A ky bAzAr iv|c bYQY dUjy bAlkM dy D/y ^
aAvAz mAr ky aAKdy hn<
17
ÔasIN t¬hA.yy lE bsrI vjAE pr t¬sIN nA n|cy=
ÔasIN `dAs gIt gAeaA pr t¬sIN nA ip%iqaA=Õ
18
mYN ik`N kihÈdA hM ik lok eho ijhy hn? ik`N ik
wUhnA aAeaA pr `s ny dUjy lokM vM{ nA KADA nA
14. m|tI 11:19-12:13 990
pItA< Ôaty lokM ny aAiKaA ik `s dy aÈdr BUt hY=Õ
19
mnu|K dA pu|tr KMdA pINdA aAeaA aty lok aAKdy
hn ik vyKo e|k KA~ aty SrAbI mnu|K msUlIaM aty
pApIaM dA wAr hYÚ pr igaAn Kud dIaM krnIaM toN
DrmI idKAeaA jMdA hY=Ó
iwsU `nHM ^ cytAvnI idÈdA jo ivSvAs
nhIN krdy
(lUkA 10:13–15)
20
iwsU ny `nHM SihrM dI aAlocnA kItI ijnHM iv|c
`s ny bhut sAry kirSmy kIty= `%ToN dy SihrM dy lokM
ny aAp,y jIvn >Èg nhIN bdly aty nAhI pAp krny
bd kIty=
21
iwsU ny ikhA< Òtyry lE eh burA hovygA
KurAzInÚ tyry lE eh burA hovygA bYtsYdAÚ* t¬hA.y
iv|c mYN bhut kirSmy kIty= jykr `h kirSmy sUr aty
sYdA* iv|c kIty jMdy< tM bhut pihlM `nHM lokM ny
aAp,y jIvn bdl lX huÈdy=
22
pr mYN t¬hA^ aAKdA
hM ik inaM dy idn t¬hA.yy nAlo sUr aty sYdA dA hAl
pu|C, jog hovygA=
23
hy kFrnAhUmÚ kI tU svrg tIk
`%cA cu%ikaA jAvygA? nhINÚ tY^ T|ly m¯t dI TAvyN
su%iqaA jAvygA< ik`N ik ijh/IaM krAmAtM tyry iv|c
ivKAEaM gEaM jykr `hI krAmAtM sdUm iv|c
ivKAEaM jMdIaM tM `h a|j tIk bi,aA rihÈdA=
24
pr mYN t¬hA^ aAKdA hM ik inaM dy idn t¬hA.A
hAl sdUm dyS nAloN mA/A hovygA=Ó
iwsU aAp,y lokM ^ ivSrAm idÈdA
(lUkA 10:21–22)
25
td iwsU ny aAiKaA< Òhy iptA< svrg aty DrtI
dy pRBU< mYN tyrI `stit krdA hM aty joo tU enHM g|lM
^ isaA,y aty cust lokM toN gupt r%iKaA= pr tU eh
g|lM aAm aAdmIaM ^ pRgq kItIaM hn=
26
hM< iptAÚ
tU aijhA kItA< ik`N ik s|c m¬|c tU ehI krnA cAhuÈdA
sI=
27
ÒsB kuJ myry iptA ny mY^ sONipaA hoeaA hY= iptA
toN ibnA p|utr ^ koE nhIN jA,dA aty nA hI p|utr toN
ibnA iptA ^ koE jA,dA hY= ijnHM ^ pu|tr pRgq
krn lE cu,ygA< isrF `hI lok iptA ^ jAn,gy=
28
Ò`h sAry lok jo T|ky hoX hn aty ijnHM ny BArI boJ
KurAjIn< bYtsYdA glIlI JIl dy ny/y dy Sihr ij|Ty iwsU ny
pRcAr kItA=
sUr aty sYdA eh `nHM SihrM dy nM hn ij|Ty mÈdy lok rihÈdy
sn=
cu|ky hoX hn myry kol aAvo< mYN t¬hA^ aArAm dyvMgA=
29
myrA jUlA aAp,y `%ty cu|ko aty mYToN is|Ko< ik`N ik
mYN koml aty inmR idl hM= e`N< t¬sIN aAp,y aAtmy
aÈdr ivSrAm mihsUs kroNgy=
30
ik`N ik myrA jUlA
s¬KAlA hY aty jo boJ mYN t¬hA^ idÈdA hM `h hOlA hY=Ó
kuJ whUdIaM v|loN iwsU dI inidaA
(mrkus 2:23–28; lUkA 6:1–5)
`s vyly< iwsU k,k dy KytM iv|coN lG irhA
sI= `s dy cyly `s dy nAl sn aty `h B|uKy
sn es lE `nHM ny is|qy to/-to/ ky KA,y S¬rU kr
idty=
2
FrIsIaM ny eh vyiKaA aty `s^ aAiKaA<
ÒvyKÚ tyry cyly `h kr hn jo sbt dy idn dI SrHA dy
ivru|D hY=Ó
3
iwsU ny `nHM ^ ikhA< ÒBlA t¬sIN eh nhIN pi/HaA
ik dA~d ny kI kItA sI jdoN `h aty `s dy sATI Bu|Ky
sn?
4
dA~d prmyS¬r dy Gr igaA< `sny aty `s dy
sATIaM ny `%Ty c/HAvy dIaM roqIaM KADIaM< ijh/IaM
ik dA~d aty `s dy sATIaM lE KA,IaM wog nhIN
sn= isrf jAjkM ^ hI enHM ^ KA, dI ejAzt sI?
5
kI t¬sIN t¬ryt iv|c eh nhIN pi/HaA ik hr sbt dy
idn mÈdr iv|c jAjk sbt dy idn dI SrHA ^ to/dy
hn< aty hAly vI `h doSI nhIN hn?
6
pr mYN t¬hA^
d|sdA hM ik e|Ty aijhA vI hY< jo mÈdr nAloN vI mhAn
hY=
7
piv|tr pustk iv|c ikhA igaA hY< ÔmYN jIv blIdAn
nhIN cAhuÈdA sgoN mYN dwA cAhuÈdA hM=Õ* jykr t¬sIN
es dA arT jA,dy huÈdy tM t¬sIN `nHM lokM dA inr,A
nA krdy ijnHM ny kuJ vI Zlt nhIN kItA hY=
8
Òik`N ju mnu|K dA pu|tr sbt dy idn dA pRBU hY=Ó
iwsU dA qu.y dy h|T ^ QIk krnA
(mrkus 3:1–6; lUkA 6:6–11)
9
iwsU `s jgHM toN t¬r ky `ToN dyy pRArTnA sTAn ty
igaA=
10
`%Ty e|k mnu|K sI ijs dA h|T su|ikaA hoeaA
sI= `%Ty kuJ whUdIaM ny iwsU dy jumy e|k doS lA`,
lE eh kih ky `s^ pu%iCaA ik< ÒkI sbt dy idn
iksy ^ cgA krnA SrHA anusAr hY?Ó
11
iwsU ny jvAb id|tA< Òjykr t¬hA.y iv|coN iksy kol
e|k By. hovy aty jy sbt dy idn `h qoxy iv|c i.|g
pvy< tM kI t¬sIN `s ^ qoX iv|coN nhIN k|>oNgy?
12
inScy
hI< aAdmI By. nAloN ikty v|D m¬|lvAn hY= es lE
sbt dy idn cgA krnA SrHA anusAr hY=Ó
13
td iwsU ny `s qu.y mnu|K ^ ikhA< ÒmY^ aAp,A
ÒmYN ... cAhuÈdA hMÓ hoSyaA 6:6
h|T vyK,dy?Ó jd mnu|K ny aAp,A h|T iwsU a|gy kItA
12
15. 991 m|tI 12:14-41
tM `h dUjy h|T vrgA hI cgA ho igaA=
14
pr FrIsI
pRArTnA sTAn toN ivdA ho gX aty `nHM ny iwsU ^
mArn dIaM iv`NtM b,AEaM=
iwsU< pRBU dA cui,aA hoeaA syvk hY
15
iwsU FrIsIaM dIaM iv`NtM jA, igaA aty `s
ny `h jgHA C|. id|tI= bhut sAry lok `s dy ip|Cy l|g
t¬ry< aty `s ny `nHM sAiraM ^ rAzI kItA=
16
aty
`nHM ^ tAgIt kItI ik `h `s bAry horM ^ nA d|s,=
17
iwsU ny eh sB nbI wsAwAh dy enHM SbdM ^
pUrn krn lE kItA=
18
Òeh myrA syvk hY ijs ^ mYN cui,aA hY= myrA
ipaArA hY ijs toN mYN pRsn hM= mYN aAp,A aAtmA `s
`%pr r|KMgA< aty `h kOmM iv|c inaM dA aYlAn krygA=
19
`h nA Jg/A krygA aty nA hI cIkygA= nA hI
rAhM iv|c koE `s dI aAvAz s¬,ygA=
20
`h iltA/y hoxy kAny ^ nhIN to/ygA= `h `s
dIvy ^ bAhr r|KygA jo ik buJ, vAlA hY `h aijhA
`doN t|k krygA jdoN t|k `h inrp|K inaM dI ij|t
sTAipt nA kr dyvy=
21
aty kOmM `s `%pr aAp,I aAs r|K,gIaM=Ó
wsAwAh 42:1-4
iws¬ ^ pRBU v|lo SktI
(mrkus 3:20–30; lUkA 11:14–23; 12:10)
22
Fyr lok< e|k aÈnHy gUgy mnu|K< ijs ^ BUt icbi/aM
hoeaA sI< `s dy kol ilaAxy aty iwsU ny `s^ aijhA
cgA kItA ik `h bol,-vyK, l|gA=
23
sAry lok hYrAn
sn aty aAiKaA< ÒkI eh aAdmI dA~d dA pu|tr tM
nhIN ijs ^ prmyS¬r ny sA.y lok iv|c Byj, dA vAadA
kItA sI=Ó
24
FrIsIaM ny lokM ^ es trHM kihÈidaM s¬i,aA
aty aAiKaA< Ò`h baAl-zbUl dy SAsk dI shAetA
nAl lokM iv|coN BUtM ^ k|>dA hY=Ó
25
pr `s ny `nHM dI soc-ivcAr jA,ky `nHM ^
aAiKaA< Òhr `h rAj< jo aAp,y aAp nAl l/dA hY<
nSq ho jAvygA< aty `h Sihr jM pirvAr< jo aAp,y
aAp nAl l/dA hY< K/HA nhIN ho skdA=
26
aty jy SYtAn
aAp,y hI BUtM ^ bAhr D|kdA hY< tM SYtAn aAp,y hI
iùKlAF l/ irhA hY= es trHM `s dA rAj nhIN cl
skdA?
27
jykr mYN BUtM ^ k|>, vAsty baAl zbUl
dI SktI dI vrtoN krdA hM< tM t¬hA.y cyly BUt k|>,
vAsty iks SktI dI vrtoN krdy hn? es lE t¬hA.y
aAp,y lok eh sAibt kr idÈdy hn ik t¬sIN Zlt ho=
28
pr jy mYN prmyS¬r dy aAtmy dI shAetA nAl BUtM ^
k|>dA hM tM es dA mtlb hY ik prmyS¬r dA rAj
t¬hA.y `%ty aA phuÈicaA hY=
29
Òjykr koE mnu|K iksy zorAvr dy Gr iv|c Gu|s ky
`s dA mAl corI krnA cAhy tM pihlM `h `s jorAvr
^ bnHygA tM hI `h zorAvr dy GroN mAl corI kr
s|kdA hY=
30
`h jo koE myry nAl nhIN hY< myry iùKlAF
hY= `h jo koE myry nAl nhIN ju/dA< iKÈ. jMdA hY=
31
es lE mYN t¬hA^ d|sdA hM ik hr pAp aty hr
kufh lE mAfI hY jo lok krdy aty kihÈdy hn= pr
`h kufr< ijh/A piv|tr aAtmy dy ivru|D hovy< mAF
nhIN kItA jAvygA=
32
aty jy koE mn|uK dy pu|tr ivru|D
g|l kry `s^ mAF kItA jAvygA pr jy koE piv|tr
aAtmy dy ivru|D g|l kry tM `s ^ nA es ju|g iv|c ty
nA hI aA`, vAly ju|g iv|c mAF kItA jAvygA=
t¬hA.I krnI d|sdI hY ik t¬sIN kI ho
(lUkA 6:43–45)
33
Òjykr t¬hA^ cgA fl cAhIdA hY tM< ru|K ^ cgA
bnAP= jykr t¬hA.A ru|K burA hY< tM es dA fl vI
BY/A hovygA< ik`N ik ibrC aAp,y floN hI pCAi,aA
jMdA hY=
34
hy s|pM dy b%icPÚ kI t¬sIN bury ho ky cgIaM
g|lM kr s|kdy ho? t¬hA.A idl ijs nAl BiraA hY<
t¬hA.A mUÈh vI `hI boldA hY=
35
e|k cgy ivaktI dy
idl iv|c cgIaM g|lM dI smgRI hY= es lE `h
aAp,y idloN cgIaM g|lM boldA hY= aty duSq aAdmI
burIaM g|lM r|KdA hY aty `h idloN mÈdA boldA hY=
36
pr mYN t¬hA^ aAKdA hM ik hryk akArT g|l lE<
jo mn|uK bol,gy inaM dy idn `s dA ihsAb dy,gy=
37
tuhA.y SbdM toN< tusIN DrmI mÈny jAvoNgy= tuhA.y SbdM
toN tuhA.A doSI ho, dA inr,A kItA jAvygA=Ó
whUdIaM ny iwsU toN inSAn mÈigaA
(mrkus 8:11–12; lUkA 11:29–32)
38
td kuJ nym dy `pdySkM aty FrIsIaM ny pu%iCaA<
ÒgurU< asIN tYToN inSAn vjoN koE kirSmA vyK,A cAhudy
hM=Ó
39
iwsU ny `%tr id|tA< ÒduSq aty pApI lok hI inSAn
vjoN kirSmA vyK,A locdy hn= pr `nHM lokM ^ sbUt
vjoN koE inSAn nhIN id|tA jAvygA< isvA `s inSAn
dy< jo nbI wUnAh nAl vApiraA=
40
ijvyN ik wUnAh
itÈn idn aty itÈn rAt v|.I m|CI dy i>|. iv|c irhA<
`sy trHM mn|uK dA pu|tr vI itÈn idn aty itÈn rAt
DrtI dy aÈdr rhygA=
41
nInIvAh dy lok aty `h lok
16. m|tI 12:42-13:17 992
jo a|j ij`Ndy hn< inr,y dy idn `%Q K/y ho,gy aty
enHM ^ doSI QihrA`,gy ik`N ik wUnAh dA pRcAr
s¬,ky `nHM ny aAp,y jIvn bdl lX= aty mYN t¬hA^
d|sdA hM ik koE wUnAh toN vI v|.A e|Ty hY=
42
d|K,
dI rA,I vI es pI/HI dy lokM nAl inr,y dy idn `%Q
K/HI hovygI aty `h idKAvygI ik t¬sIN Zlt ho= ik`N
ik `h dUr-dUrAi.P sulymAn dA `pdyS sun, aAE
sI aty mYN t¬hA^ d|sdA hM ik koE sulymAn toN vI v|.A
e|Ty hY=
a|j dy lok duSq hn
(lUkA 11:24–26)
43
Òpr jdoN duSq aAtmA mnu|K iv|coN inkl igaA
hovy< tM `h KuSk TAvM iv|c aArAm BAldA ifrdA hY
pr `s^ koE aArAm dI jgHA nhIN l|BdI=
44
td
eh aAKdA hY< ÔmYN aAp,y GroN< ij|To inkilaA sI< `%Ty
hI m¬/ jAvMgA=Õ aty jdoN `h m¬/ `s Gr prtdA hY
tM `h vyKdA hY ik `h Gr sunA< JAi/aA aty sviraA
hoeaA hY=
45
td `h pRyt aAtmA jMdA hY aty aAp,y
toN vI v|D BY/Y s|t hor iBRSq aAtmy nAl ilaA`NdA hY=
ifr `h sAry aAtmy `s mnu|K aÈdr jA vsdy hn=
fyr `s mnu|K dA hAl pihlM nAloN vI v|D burA hudA
hY=Ó ehI duSq lokM nAl vAprygA jo a|j ij`Ndy hn=Ó
iwsU dy cyly hI `s dA pirvAr
(mrkus 3:31–35; lUkA 8:19–21)
46
jdoN iwsU lokM nAl g|lM kr irhA sI< `s dI
mAtA aty BrA `s nAl g|l krn lE bAhr K/oty
hoX sn=
47
tM e|k bdy ny `s^ aAiKaA< ÒbAhr tyrI
mAtA aty BrA tyry nAl g|l krnI cAhuÈdy hn=Ó
48
iwsU ny `s^ `%tr id|tA< ÒkO, hY myrI mAtA aty
kO, hn myry BrA?Ó
49
aty `s ny aAp,y cyly ivKAX
aty aAiKaA< ÒvyKo ehI myrI mAtA hY aty ehI myry BrA
hn=
50
ik`N ik jo koE vI myry surgI iptA dI e|CA
pUrI krdA hY `hI myrA BrA< BY, aty mAtA hY=Ó
iwsU dA bIj bIj, bAry `pdyS
(mrkus 4:1–9; lUkA 8:4–8)
`sy idn iwsU Gro inkl ky JIl dy ny/y jA
bYQA=
2
jdoN bhut BI/ `s dy aAs-pAs ek|QI
ho gE tM `h by/I ty c/H bYQ igaA aty sAry lok k>y
ty K/Hy sn=
3
iFr iwsU ny idRSqMt iv|c bhut sArIaM
g|lM smJAEaM= `s ny aAiKaA< ÒvyKo e|k iksAn
aAp,A bIz bIj, lE bAhr igaA=
4
jdoN `h bIj
13
bIj irhA sI tM kuJ bIj bIjdy hoxy s/k v|l i.|g
pX< pÈCI aAxy ty `h i.gy hoxy bIj cuZ gxy=
5
kuJ
bIj pTrIlI zmIn ty i.|g pX aty `nHM ^ kAFI KAd
nA imlI= `%Ty bIj bhut jldI `%gy ik`N ik zmIn
kAfI .uGI nhIN sI=
6
pr jdoN sUrj ci/HaA< tM bUqy s/
gX< `h es lE mry ik`N ik `nHM dIaM j/M .UGIaM
nhIN sn=
7
aty kuJ bIj ki.aM iv|c i.|g gxy
ki.aAlIaM JA/IaM vDIaM aty `nHM ny p¯idaM ^ dbA
ilaA=
8
kuJ bIj cgI zmIn iv|c i.|gy pX= `h p¯dy
b, gX aty anAj pYdA kItA= kuJ p¯idaM toN sO gu,A
v|D anAj pYdA hoeaA< kuJ toN s|Q gu,A v|D aty kuJ
toN tIh gu,A v|D aAnAj pYdA hoeaA=
9
t¬sIN jo lok
mY^ s¬,dy ho< s¬,o=Ó
iwsU `pdyS lE idRSqAt
ik`N vrtdA sI
(mrkus 4:10–12; lUkA 8:9–10)
10
tM cyilaM ny iwsU kol aA, ky `s^ ikhA< ÒtU
`nHM ^ idRSqAt iv|c `pdyS ik`N idÈdA hY?Ó
11
`s ny `nHM ^ `%tr id|tA< Òsvrg dy rAj dy
BytM dI smJ t¬hA^ id|tI gE hY pr `nHM ^ nhIN
id|tI gE hY=
12
ik`N ik ijs kol hY< `s^ v|D id|tA
jAvygA= `h aAp,I zrUrt toN v|D pRApt krygA= pr
ijs iksy kol nhIN hY< aty jo To/A ijhA `s kol hY< `s
toN `h vI lY ilaA jAvygA=
13
es lE mYN `nHM nAl
idRSqMtM iv|c g|lM krdA hM ik`N ik `h vyKdy hoX
vI `h nhIN vyKdy aty s¬,dy hoX vI `h nhIN s¬,dy
aty nA hI smJdy hn=
14
es lE jo wswAh ny aAiKaA
`nHM dy mAmly iv|c s|c hoeaA:
Ôt¬sIN lok hmySA s¬,dy rhoNgy pr smJogy nhIN= t¬sIN
lok hmySA vyKdy rhoNgy pr dyKoNgy nhIN=
15
ik`N ik enHM lokM dy idl sùKt ho gX hn< enHM
dy kn boly ho gX hn< aty enHM ny aAp,IaM a|KM bd
kr lEaM hn< tM jo eh aAp,IaM a|KM nAl nA vyK
sk, aty aAp,y knM nAl nA s¬, sk,= aty myry
kol vAps aA`, tM jo mYN `nHM ^ cgA krM=Õ
wsAwAh 6:9–10
16
pr t¬hA.IaM a|KIaM DÈn hn< ik`N jo `h vyKdIaM
hn aty t¬hA.yy kn Dn hn ik`N jo `h s¬,dy hn=
17
mYN t¬hA^ s|c d|sdA hM ik bhut sAry nbI aty cgy
lokIN `h g|lM vyK,IaM cAhuÈdy sn jo t¬sIN hu, vyKIaM
17. 993 m|tI 13:18-44
hn= pr `nHM ny eh g|lM nA vyKIaM= `h g|lM sun,IaM
cAhuÈdy sn jo hu, t¬sIN s¬,dy ho pr `nHHM ny nA s¬,IaM=
iwsU dI bIj bAry ivaAiKaA
(mrkus 4:13–20; lUkA 8:11–15)
18
Òes lE bIj, vAly idRSqMt dA arT s¬,o=
19
koE ivaktI rAj bAry `pdyS s¬,dA hY< pr es ^
smJdA nhIN= tM duSq aA`NdA hY aty jo kuJ vI `s
dy idl iv|c bIijaA hoeaA pu|q lY jMdA hY= eh `hI
hY jo rAh dy pAsy ty bIijaA igaA sI=
20
aty ijh/A
bIz pTrIlI DrtI ty bIijaA igaA sI< `h `s
ivaktI vrgA hY jo `pdyS s¬,dA hY aty J|q KuSI
nAl `nHM ^ mÈn lYNdA hY=
21
pr `h ivaktI `pdySM
^ .UiGaM nhIN lYNdA es nAl `h To/A icr hI rihÈdA
hY= jdoN enHM `pdySM kArn `s^ du|K jM kSq dA
sAmH,A krnA pYNdA hY `h J|q aAp,A ivSvAs C|.
idÈdA hY=
22
ijh/A bIj kÈi.aAilaM ty i.%igaA< `h
`s ivaktI vrgA hY jo `pdyS ^ s¬,dA hY pr es
izÈdgI dI ictA aty Dn dA mAeaA jAl `s `pdyS
dy vD, iv|c ivGn pA idÈdA hY= tM `h koE Fl pYdA
nhIN kr skdA=
23
pr ijh/A bIz `pjA~ zmIn ty
i.%igaA `h `s ivaktI vrgA hY jo `pdyS ^ s¬,dA
aty smJdA hY= `h zrUr cgA fl idÈdA hY= koE sO
gu,A< koE s|Q gu,A aty koE tIh gU,M Fl idÈdA hY=Ó
k,k aty jglI bUqI bAry idRSqMt
24
`s ny `nHM ^ e|k hor idRSqMt dy ky aAiKaA<
Òsvrg dA rAj e|k aijhy mnu|K vrgA hY ijs ny
aAp,y Kyt iv|c cgA bIj bIijaA=
25
pr jdoN sAry
lok su|ty hoX sn< `s dA vYrI aAeaA aty `s dI
k,k iv|c jglI bUqI bIj ky cilaA igaA=
26
k,k
vDI aty k,k dy is|qy vI vDy= aty `s dy nAL jglI
bUqI vI vDI=
27
Fyr mAlk dy nokr `s kol aAX aty
aAiKaA< ÔSRI mAn jI< kI t¬sIN aAp,y Kyt iv|c cgy
bIz nhIN bIjy? tM fyr jglI bUqI ik|To aAE?Õ
28
Òmnu|K ny jvAb id|tA< Ôiksy vYrI ny aijhA kItA
hY=Õ nokrM ny pu%iCaA< ÔkI sA^ jglI bUqIaM ^ ek|QA
krn jA,A cAhIdA hY?Õ
29
mnu|K ny jvAb id|tA< ÔnhIN<
jdoN t¬sIN jglI bUqI ^ pu|qoNgy tM ho sdkA hY ik t¬sIN
k,k ^ vI pu|q su|qoN=
30
es lE vA>I t|k t¬sIN dohM
^ rly-imly vD, idP aty vA>I dy vyly< mYN kAimaM ^
aAKMgA< pihlM jglI bUqI ^ ek|QA kro aty fUk,
lE `s dA pUlA bnHo= aty Fyr k,k ^ ek|QA krky
myry koQy iv|c jmHM kro=ÕÓ
iwsU dA bhut sArIaM idRSqAtM nAl `pdyS dy,A
(mrkus 4:30–34; lUkA 13:18–21)
31
`s ny `nHM ^ e|k hor idRSqMt dy ky ikhA: Òsvrg
dA rAj e|k srHoN dy dA,y vrgA hY= e|k mnu|K ny es
^ ilaMdA aty aAp,y Kyt iv|c bIj id|tA=
32
eh sB
bIzM toN CoqA hY pr jdoN bIz `%gdA hY< eh bAg dy
sAiraM p¯idaM nAloN v|.A huÈdA hY= aty eh e|k ru|K
b, jMdA hY= pÈCI aAky es dIaM SAKM iv|c aAp,y
aAlH,y b,A`Ndy hn=Ó
33
`s ny `nHM ^ e|k hor idRSqMt id|tI< Òsvrg
dA rAj KmIr vrgA hY< ijs ^ e|k a¯rt ny lYky ds
iklo aAqy iv|c imlAeaA< aty KmIr sAry aAqy ^ `BAr
idÈdA hY=Ó
34
eh sArIaA g|lM iwsU rAhIN lokM ^
idRSqMt iv|c d|sIaM gEaM sn= `s ny idRSqAtM dA
estymAl kIty ibnA lokM ^ kuJ nhIN d%isaA=
35
eh
`vyN sI ijh/A bcn nbI ny kItA sI ik:
ÒmYN idRSqMtM iv|c aAp,A mUÈh KolMgA< mYN `nHM g|lM
^ `%cArMgM< ijh/IaM ik dunIaM dy m¬|> toN gupt
rhIaM hn= zbUr 78:2
iwsU k,k aty jglI bUqI bAry idRSqMt
dI ivaAiKaA krdA
36
iFr iwsU ny lokM ^ ivdA kItA aty Gr aA igaA
`s dy cyly `s kol aAX aty aAiKaA< ÒsA^ Kyt dI
jglI bUqI dI idRSqAt dI ivaAiKaA krky d|s=Ó
37
`s ny jvAb id|tA< Òijs ivaktI ny cgA bIj
bIjaA `h mnu|K dA pu|tr hY=
38
Kyt dunIaM hY aty
cgy bIj< hkUmt dy pu|tr hn= aty jglI bUqIaM
duSq dy pu|tr hn=
39
aty `h vYrI ijs ny `nHM ^
bIijaA `h SYtAn hY= vA>I dA vylA jug dy aÈt dA
smM hY aty v|>, vAly prmyS¬r dy dUt hn=
40
Òso ijs pRkAr jglI bUqI ek|QI kItI jMdI hY
aty a|g iv|c fUkI jMdI hY< esy trHM es jug dy aÈt
dy smyN hovygA=
41
mnu|K dA pu|tr aApi,aM dUtM ^
aAp,y rAj iv|coN pAp krA`, dy sAry kAr,A aty
BY/IaM vstM aty pApIaM ty sAry kukrmIaM ^ ek%iQaM
krn lE G%lygA=
42
`h `nHM ^ a|g dy B|Qy iv|c s|uq
dy,gy= `%Ty `h lok ro,gy aty aAp,y dÈd pIs,gy=
43
td DrmI lok aAp,y iptA dy rAj iv|c sUrj vM{
cmk,gy= ijh/y lok s¬, skdy hn sun,=
KzAinaM aty motIaM bAry idRSqMt
44
Òsvrg dA rAj `s KzAny vrgA hY ijh/A Kyt
iv|c l¬¬ikaA hoeaA hY= jdoN e|k mnu|K ny es ^ l|B
18. m|tI 13:45-14:14 994
ilaA< `s ny es ^ Kyt iv|c fyr d|b id|tA= `h bhut
KuS sI ik `s ny `s Kyt ^ KrId, vAsty aAp,A sB
kuJ vyc id|tA< jo `s kol sI=
45
Òfyr svrg dA rAj `s vpArI vrgA hY jo ik
cgy motIaM ^ l|B irhA sI=
46
jd `s^ e|k motI
BAry dAm dA imilaA tM jA ky aAp,A sB kuJ vyc-vq
ky `s ny `h motI m¬|l lY ilaA=
m|CI dy jAl bAry e|k idRSqMt
47
Òsvrg dA rAj e|k jAl vrgA vI hY< ijh/A
JIl iv|c pAeaA hoeaA hY= `s jAL ny v|KrI pRkAr
dIaM m|CIaM F/IaM=
48
jdoN `h Br igaA tM mCyry
jAl ^ k>y `%ty iK|c ky lY aAxy aty bYQ ky cÈgIaM
m|CIaM ^ bAlqI iv|c jmA kItA aty iFjUl ^ pry su|q
id|tA=
49
so dunIaM dy aÈt dy smyN vI aijhA hovygA=
dUt jA,gy aty cgy lokM iv|coN duSqM ^ alg kr
dy,gy=
50
aty `h `nHM ^ a|g dy B|Qy iv|c suq dy,gy=
`s jgHA ty lokM ^ ro,A pvygA aty aAp,y dÈd pIs,y
pY,gy=Ó
51
iwsU ny aAp,y cyilaM ^ pu%iCaA< ÒkI t¬sIN eh
sB g|lM smJdy ho?Ó cyilaM ny jvAb id|tA< ÒhM<
asIN smJdy hM=Ó
52
td `s ny `nHM ^ ikhA< Òes lE hryk nym dy
`pdySk< ijs ^ es svrg dy rAj bAry isiKaA
id|tI gE hY< `h Gr dy mAlk vrgA hY< ijh/A aAp,y
KzAny iv|coN nvIaM< aty purA,IaM cIzM bAhr k|>dA
hY=Ó
iwsU dI aAp,y Gr v|l vApsI
(mrkus 6:1–6; lUkA 4:16–30)
53
jdoN iwsU ny eh idRSqMt pUry kIty tM `h `ToN
t¬r ipaA=
54
iwsU `s ngr iv|c igaA ij|Ty `h v|.A
hoeaA sI aty `sny `nHM ^ `nHM dy pRArTnA sTAnM
iv|c `pdyS dy,y SurU kr id|ty= tM `h lok hYrAn ho
gX aty pu%iCaA< Ò`s ny kirSmy krn dA eh igaAn
aty SktI ik|ToN pRApt kItI hY?
55
BlA eh trKA, dA
pu|tr nhIN< aty es dI mM mirwm nhIN khA`NdI aty
es dy BAE wAkUb< wUsuF< Sm~n aty whUdA nhIN
hn?
56
aty `s dIaM sArIaM BY,M BlM sA.y kol nhIN
hn? fyr `s^ eh sB kuJ ik|To imilaA?Ó
57
eÈJ
`nHM ny iwsU ^ kbUl, toN enkAr kr id|tA=
pr iwsUU ny `nHM ^ aAiKaA< Òiksy nbI ^ `s dy
aAp,y Sihr jM aAp,y Gr iv|c nhIN sitkAiraA jMdA=
bAkI lok `s dA sitkAr krdy hn=Ó
58
`%Ty iwsU ny
bhuty kirSmy nA kIty ik`N ik `nHM ny ivSvAs nhIN
kItA=
hyrodys ^ iwsU bAry Kbr
(mrkus 6:14–29; lUkA 9:7–9)
`s smyN rAjy hyrodys< glIlI dy SAsk ny
iwsU dI Kbr s¬,I=
2
`s ny aAp,y nokrM ^
aAiKaA< Òeh mnu|K bpitsmA dy, vAlA wUhnA hY=
`h zrUr m¬ridaM iv|coN jI `%iQaM hY= esy lE es
iv|c aijhIaM cmtkArI SktIaM km kr rhIaM hn=Ó
wUhnA bpitsmA dy, vAly dI m¯t
3
hyrodys ny aAp,y BrA iFilpu|s dI tIvIN hyroidwAs
dy kAr, wUhnA ^ F/ ky binHaA aty kYd iv|c pA id|tA
sI=
4
`s ny wUhnA ^ es lE kYd kItA ik`N ik<
wUhnA ny `s^ aAiKaA< ÒhyroidwAs ^ r|K,A t¬hA^
wog nhIN=Ó
5
`h wUhnA ^ mArnA cAhuÈdA sI< pr `h
lokM toN .rdA sI ik`N ik `nHM ny wUhnA ^ nbI smiJaA
hoeaA sI=
6
pr hyrodys dy jnmidn ty hyroidwAs dI DI< hyrodys
aty `s dy mihmAnM vAsty n|cI= hyrodys `s toN bhut
pRsn hoeaA=
7
tM hyrodys ny sONh KAky `s^< jo kuJ vI
`h mÈgy< dy, dA ekrAr kItA=
8
`s dI mM ny `s^
d%isaA hoeaA sI ik `h kI mÈgy< tM `s ny aAiKaA<
Òhu,y e|Ty TAl ty r|K ky mY^ wUhnA bpitsmA dy, vAly
dA isr id`=Ó
9
hyrodys `dAs ho igaA< pr aAp,IaM
sONhM dy kAr, aty `nHM lokM dy kAr,< ijh/y `s dy
nAl bYQy hoX sn< `s ny hukm id|tA ik `s dI byntI
t¬rt pUrI kItI jAvy=
10
aty `sny mnu|KM ^ Byj ky
kYdKAny iv|c wUhnA dA isr v|>vA su%iqaA=
11
iFr
`s dA isr TAl iv|c ilaMdA igaA aty `s dI ku/I
^ id|tA igaA aty `h eh isr aAp,I mM hyroidwAs
kol lY gE=
12
wUhnA dy cyilaM ny `%Ty jAky loT cu|kI
aty `s^ d%ibaA aty aA, ky iwsU ^ Kbr id|tI=
iwsU dA pÈj hzAr ^ Bojn krA`,A
(mrkus 6:30–44; lUkA 9:10–17; wuhnA 6:1–14)
13
jdoN iwsU ny eh s¬i,aA tM `h `s TM toN e|klA
by/I `%ty bYQ ky e|k ekMt TM ^ clA igaA= aty eh
s¬, ky lok ngrM toN `s dy ip|Cy pYdl t¬r pxy=
14
jdoN
`h by/I toN `%tiraA< `%Ty `s ny bhut v|.I BI/
vyKI= `s ny `nHM lE trs mihsUs kItA aty `nHM dy
rogI lokM ^ cgA kItA=
14
19. 995 m|tI 14:15-15:9
15
jdoN SAm hoE tM cyilaM ny `s kol aA, ky ikhA<
Òeh `jA/ TM hY aty hu, kuvylA ho igaA hY lokM ^
Byj id` tM jo `h ipÈ.M ^ jA sk,= aty aAp,y lE
KA,A-dA,A m¬|l lY,=Ó
16
pr iwsU ny `nHM ^ jvAb id|tA< Ò`nHM dy jA, dI
lo/ nhIN= t¬sIN `nHM ^ KA, ^ dyvo=Ó
17
cyilaM ny ikhA< Òpr xyTy sA.y kol isrF pÈj roqIaM
aty do m|CIaM hn=Ó
18
iwsU ny aAiKaA< Ò`h roqIaM ty
m|CIaM myry kol ilaAP=Ó
19
fyr iwsU ny BI/ ^ GAh `%ty bYQ, dA hukm id|tA=
`s ny pÈj roqIaM ty do m|CIaM lEaM: `s ny akAS
v|l vyiKaA aty Bojn lE prmyS¬r dA SukrAnA kItA=
iFr iwsU ny roqIaM v.IaM aty cyilaM ^ dy id|tIaM=
aty cyilaM ny `h roqIaM lokM iv|c v. id|tIaM=
20
sB
lokM ny r|j ky KADA< KA, toN bAad cyilaM ny bcIaM
hoEaM roqIaM dy quki/aM nAl bArM qokrIaM BrIaM=
21
`%Ty a¯rtM aty b|cy imlA`, toN ibnM ijnHM ny Bojn
kItA= kul pÈj hzAr aAdmI sn=
iwsU JIl `%ty cldA hY
(mrkus 6:45–52; wUhÈnA 6:15–21)
22
`s toN bAad< iwsU ny cyilaM ^ by/I iv|c bYQ,
lE ikhA aty aAiKaA ik `h JIl pAr lG jA, aty
`%Ty `s dA eÈtzAr krn=
23
BI/ ^ dUr Byj, toN
bAad< pRArTnA krn lE `h iblkul ek|lA phA/
`%ty c/H igaA= jdoN SAm hoE< `h `%Ty e|klA hI sI=
24
by/I pihlM hI k>y toN bhut dUr sI= lihrM dy kAr,
by/I m¬sIbt iv|c sI= hvA `lqI idSA toN vg rhI
sI=
25
svyr dy itÈn aty Cy dy ivckAr iwsU JIl dy
`%ty t¬rdA hoeaA aAp,y cyilaM kol aAeaA=
26
jdoN
`s dy cyilaA ny `s^ JIl dy `pr t¬ridaM vyiKaM
GbrA ky aAK, l|gy< Òeh koE BUt hY=Ó `h .r nAl
cIk `%Qy=
27
pr iwsU ny J|q `nHM ^ aAiKaA< ÒGbrAP nAÚ
eh mYN hM< .ro nA=Ó
28
td ptrs ny jvAb id|tA<
ÒpRBU jI< jykr eh s|cm¬|c t¬sIN ho< tM mY^ pA,I `%ty
t¬rky aAp,y kol aA`N, dA aAdyS dyvo=Ó
29
iwsU ny ikhA< Òptrs< aA jAÚÓ td by/IPN `trn
toN bAad ptrs pA,I `%ty iwsU v|l ^ t¬iraA=
30
pr
jdoN ptrs pA,I ty t¬iraA tM< `s ny BArI hvA dA
bu|lA vyiKaA aty .r igaA aty pA,I iv|c .u|b, l|gA=
ptrs cIikaA< ÒpRBU jI< mY^ bcAPÚÓ
31
iwsU ny `s^ aAp,y h|T nAl cu%ikaA aty aAiKaA<
ÒtY^ G|q ivSvAs hY= tU S|k ik`N kItA?Ó
32
jdoN `h by/I ty c/H gX tM p¯, Tm gE=
33
fyr<
`h ijh/y by/I iv|c sn< `nHM ny `sdI `pAsnA kItI
aty aAiKaA< Òs|cm¬|c tU prmyS¬r dA pu|tr hYN=Ó
iwsU kE ibmAr lokM ^ rAzI krdA hY
(mrkus 6:53–56)
34
`h JIl dy pAr lG ky gnysrt dI DrtI `%ty
`try=
35
jdoN `ToN dy lokM ny `s^ pCAi,aA< tM `nHM
ny aAsy pAsy dy elAikaM iv|c ùKbr FYlA id|tI ty `nHM
ny aAp,y sAry ibmAr lokM ^ `s kol ilaMdA=
36
`nHM
ny iwsU ^ byntI kItI ik `h isrF `nHM ^ `s dy cyly
dA p|lA Coh, dI aAigaA dyvy< `nHM sB ny< ijÈnHM ny
CoihaA< cgy ho gxy=
pRBU dy nym aty lokM dIaM rItM
(mrkus 7:1–23)
td kuJ FrIsI ty nym dy `pdySk iwsU kol
aAxy= `h wrUSlm toN `s kol aAxy ty ikhA=
2
Òtyry cyly sA.y v.yiraM dI rIt dI `lG,A ik`N
krdy hn? tyry cyly Bojn KA, toN pihlM h|T ik`N
nhIN DoNdy?Ó
3
pr `s ny `nHM ^ `%tr id|tA< Òt¬sIN vI aAp,I
rIt nAl prmyS¬r dy hukm dI `lG,A ik`N krdy ho?
4
prmyS¬r ny FrmAeaA hY ik< Ôt¬sIN aAp,y iptA aty
mAtA dA aAdr kro<*aty prmyS¬r ny eh vI FrmAeaA
hY ik ijh/A vI mnu|K iptA jM mAtA ^ mÈdA booly `h
jAnoN mAiraA jAvy=Õ*
5
pr t¬sIN `pdyS idÈdy ho ik
ijh/A ivaktI aAp,y iptA jM mAtA ^ aAK skdA hY<
myry kol kuJ hY jo mYN t¬hA.I shAetA lE estymAl
kr skdA hM pr eh mYN t¬hA.I shAetA krn lE
estymAl nhIN krMgA= mYN eh prmyS¬r ^ dyvMgA=
6
t¬sIN `s bdy ^ aAp,y iptA dA sitkAr nA krn dA
`pdyS idÈdy ho= es trHM< t¬sIN aAp,I prprA kAr,
prmyS¬r dy hukmM ^ ivarT kr id|tA hY=
7
hy kpqIP;
wsAwAh ny t¬hA.yy bAry QIk agm vAk kItA hY ik:
8
Ôeh lok aAp,y bu|lM nAl myrA aAdr krdy hn<
pr enHM dA idl mYToN dUr hY=
9
`h iksy cIz vAsty myrI `pAsnA nhIN krdy ik`N
ik `h mnu|K dIaM b,AEaM rItM dA `pdyS idÈdy
Òt¬sIN aAp,y ... aAdr kroÓ kUc 20:12; ibvsTA 5:16
Òijh/A mn¬|K ... mAiraA jAvyÓ kUc 21:17
hn=ÕÓ wsAwAh 29:13
15
20. m|tI 15:10-16:1 996
10
`s ny lokM ^ kol s|d ky `nHM ^ aAiKaA< Òs¬,o
aty smJoÚ
11
jo kuJ vI mnu|K dy mUÈh aÈdr jMdA hY `h
`s^ aSu|D nhIN b,A`NdA< sgoN jo kuJ vI `s ivaktI
dy mUhoN inkldA hY `h `s^ aSuD b,A`NdA hY=Ó
12
td cyly iwsU kol aAX aty pu%iCaA< ÒkI t¬hA^
ptA hY ik jo kuJ t¬sIN aAiKaA sI< frIsI `s^ s¬,ky
nrAz ho gX sn=Ó
13
iwsU ny ikhA< Òhryk bUqA jo myry surgI iptA ny
nhIN lAeaA so j/o pu%iqaA jAvygA=
14
FrIsIaM toN
dUr rho= `nHM ^ C|. dyvo= `h aÈnHy lokM dy aÈnHy aAgU
hn= aty jykr e|k aÈnHA aAdmI dUsry aÈnHy dI rAhnumAE
krdA tM dovyN hI qoxy iv|c i.|g,gy=Ó
15
ptrs ny pu%iCaA< Òjo kuJ t¬sIN lokM ^ ikhA sA^
`s dA arT d|so=Ó
16
`s ny ikhA< ÒdUjy lokM dI trHM kI hAly vI t¬hA^
smJ,A m¬Sikl hY=Ó
17
kI t¬sIN eh nhIN jA,dy ik jo
kuJ mUÈh iv|c pYNdA hY `h i>|. iv|c jMdA hY< aty fyr
bAhr aA`NdA hY aty pKAny iv|c jMdA hY?
18
pr
ijh/IaM g|lM mUÈhoN inkldIaM hn< `h idloN
aA`NdIaM hn< aty eho g|lM mnu|K ^ aSu|D b,A
idÈdIaM hn=
19
ik`N ik sArIaM burIaM g|lM< ijvyN<
duSq ivcAr< ktl< bdkArI< ijnsI gunAh< corI krnA<
JUQ bol,A aty B.I krnI< ivaktI dy idloN hI
aA`NdIaM hn=
20
eho g|lM hn ijh/IaM mnu|K ^
aSu|D b,A`NdIaM hn< pr ibnA h|T DoeaM roqI KA,I<
mnu|K ^ aSu|D nhIN b,A`NdI=Ó
iwsU dA e|k ZYr whUdI a¯rt ^ bcA`,A
(mrkus 7:24–30)
21
iwsU `%ToN c|l ky sUr aty sYdA dy elAky iv|c
igaA=
22
`s elAky iv|coN e|k knAnI a¯rt aAE aty
`%cI dy,y iwsU ^ bolI< Òhy pRBU< dA~d dy pu|trÚ myry
`%ty dwA kro myrI DI dA BUt dy sAX nAl burA hAl
hY=Ó
23
pr iwsU ny jvAb iv|c `s a¯rt ^ e|k vI Sbd
nA aAiKaA= `s dy cyly `s kol aAX aty `s^ byntI
kItI< Òbu/HI ^ kho ik `h clI jAvy= `h sA.A ip|CA
krdI hoE rOlA pA rhI hY=Ó
24
td iwsU ny aAiKaA< ÒmY^ isrF esrAxyl dIaM
guaAcIaM hoEaM By.M lE G%ilaA igaA hY=Ó
25
pr `h iwsU kol aAE aty `s dy a|gy m|TA qyk ky
bolI< ÒpRBU jI< myrI shAetA kro=Ó
26
tM iwsU ny `%tr id|tA< ÒbAlkM dI roqI lYky ktUiraM
a|gy su|q,I cgI nhIN hY=Ó
27
`s ny aAiKaA< ÒhM pRBU jI< pr ku|ty vI aAp,y
mAlk dI myz toN i.|gy roqI dy quk/y KMdy hn=Ó
28
td iwsU ny `%tr id|tA< Òhy bIbI tyrI aAsTA
v|.I hY= ijvyN tU cAhyN `vyN hI hovy=Ó e`N `s dI DI
`sy vyly hI cgI ho gE=
iwsU dA bhut sAry lokM ^ QIk krnA
29
iwsU `%To t¬r ky glIlI JIl dy ny/y aAeaA< aty
phA/ `%ty c/Hky `%Ty bih igaA=
30
bhut sAry lok `s kol aAxy= `h aAp,y nAl
lgi/aM< aÈinHaM< qui.aM< gUigaM aty hor bhut sAiraM
^ lYky aAxyy= aty `nHM ^ iwsU dy crnIN lAeaA aty
iwsU ny `nHM sAiraM ^ cgA kItA=
31
lokM ny vyiKaA
ik gUgy bol rhy hn< qu.y cgy huÈdy hn< lg/y t¬rdy hn
aty aÈnHy vyKdy hn tM hYrAn hoXy aty `nHM ny esrAxyl
dy prmyS¬r dI `stit kItI=
iwsU dA cAr hzAr toN v|D lokM ^ Bojn krA`,A
(mrkus 8:1–10)
32
td iwsU ny aAp,y cyilaM ^ kol s|d ky ikhA<
ÒmY^ lokM `%ty trs aA`NdA hY< ik`N ik eh itÈnM
idnM toN myry nAl rih rhy hn< aty enHM dy kol KA,
^ kuJ nhIN aty mYN nhIN cAhuÈdA ik enHM ^ B|uiKaM
ivdA krM< ikty `h rsty iv|c hI Bu|K dy mAry byhoS nA
ho jA,=Ó
33
cyilaM ny iwsU ^ jvAb id|tA< ÒasIN enHM
sAry lokM dy KA, lE kAFI Bojn es bIaAbAn jgHA
iv|c ik|ToN pRApt kr skdy hM?Ó
34
td iwsU ny `nHM ^ pu%iCaM< Òt¬hA.y kol ikÈnIaM
roqIaM hn?Ó `h boly=< Òs|t roqIaM aty To/IaM in|kIaM
m|CIaM hn=Ó
35
td iwsU ny BI/ ^ hyQM zmIn ty bYQ, ^ ikhA=
36
td `hny s|t roqIaM aty m|CIaM lEaM aty prmyS¬r
dA Sukr krky to/IaM aty cyilaM ^ id|tIaM aty cyilaM
ny lokM iv|c v.IaM=
37
sB lokM ny r|j ky KADA< aty
`s dy cyilaM ny bcy hoxy Bojn nAl s|t qokrIaM
BrIaM=
38
a¯rtM aty b%icaM dy KA, toN Cu|q `%Ty G|q
toN G|q cAr hzAr aAdmI sn=
39
ifr lokM ^ ivdA
krky `h by/I `%ty c/H igaA aty mgdAn dy elAky
iv|c aAeaA=
whUdI aAgUaM ny iwsU dA emithAn ilaA
(mrkus 8:11–13; lUkA 12:54–56)
FrIsIaM aty sdUkIaM ny iwsU kol aA,ky
prtA`, lE `s a|gy ardAs kItI ik sA^16
21. 997 m|tI 16:2-24
koE cmtkArI inSAn ivKAvo=
2
pr `s ny `nHM ^
`%tr id|tA< ÒjdoN t¬sIN .u|bdy sUrj ^ vyKdy ho< tM
t¬sIN jA,dy ho ik mosm ikvyN dA hovygA= jykr akAS
lAl hovy< tM t¬sIN aAKdy hoN ik m¯sm cgA hovygA=
3
aty jykr svyry akAS lAl aty b|dlvAE hovy tM
t¬sIN aAKdy ho ik eh mINh vAlA idn hovygA= eh sB
m¯sm dy idn hn= ijvyN t¬sIN enHM sAry idnM dy aAkAS
^ vyKdy ho aty jA,dy ho ik enHM dy kI arT hn itvyN
hI< jo kuJ hu, vApr irhA hY< eh vI sB inSAn hn<
pr t¬sIN enHM inSAnM toN anjA, ho=
4
es pI/HI dy
duSq atyy pApI lok cmtkAr cAhuÈdy hn pr lokM ^
wUnAh dy inSAn* toN ibnA hor koE inSAn nhIN
ivKAeaA jAvygA=Ó td `h `nHM ^ C|. ky cilaA
igaA=
iwsU dI whUdI aAgUaM dy ivru|D ictAvnI
(mrkus 8:14–21)
5
cyilaM ny JIl pAr kr lE< pr roqI ilaA`,I
Bu|l gxy=
6
eslE iwsU ny `nHM ^ aAiKaA< Òscyt
rhoÚ FrIsIaM aty sdUkIaM dy KmIr toN aAp,y aAp ^
bcAP=Ó
7
cyilaM ny e|k dUjy nAl ivcAr kItA aty aAiKaA<
Ò`s ny aijhA eslE aAiKaA hovygA ik`N ju asIN
roqI ilaA`,I Bu|l gX hM?Ó
8
pr iwsU ny eh jA,ky ikhA< Òhy To/I prtIt vAilP<
t¬sIN roqI nA ho, krky aAps iv|c kI ivcArM krdy
pX hoN?
9
kI ajy vI t¬sIN nhIN smJy? kI t¬hA^ wAd
nhIN ik mYN pÈj roqIaM nAl pÈj hzAr lokM dI Bu|K
imqAE sI? kI t¬hA^ wAd nhIN ik bcy hoX Bojn nAl
t¬sIN ikÈny qokry Bry sn=
10
kI t¬hA^ wAd nhIN mYN s|tM
roqIaM nAl cAr hzAr lokM dI Bu|K imqAE sI? kI
t¬hA^ wAd nhIN ik bcy hoX Bojn nAl t¬sIN ikÈny qokry
Bry sn?
11
tM t¬sIN ik`N nhIN smJdy ik mYN t¬hA^
roqI bAry nhIN aAK irhA sI? pr mYN t¬hA^ FrIsIaM
aty sdUkIaM dy KmIr bAry huiSaAr rih, lE kih
irhA sM=Ó
12
fyr `h cyly jA, gX ik `h `nHM ^ roqI iv|c
vrty jA, vAly KmIr toN sAvDAn rih, lE nhIN
aAK irhA sI= asl iv|c `h `nHM ^ FrIsIaM aty
sdUkIaM dy `pdySM dy iKlAF aAp,y-aAp dI r%iKaA
wUnAh dy inSAn wUnAh dy v|.I m|CI dy pyq iv|c itÈn idn
iwsU dy kbr ivcly itÈn idnM vrgy hn=
krn lE kih irhA sI=
ptrs ny ikhA iwsU hI msIh hY
(mrkus 8:27–30; lUkA 9:18–21)
13
kYsrIaA iFil|pI dy elAky iv|c aAky iwsU ny aAp,y
cyilaM ^ pu%iCaA< ÒlokIN iks ^ aAKdy hn ik `h
mnu|K dA pu|tr hY?Ó
14
`h boly< ÒkoE tM wUhnA bpitsmA dy, vAly ^
kihÈdy hn aty koE XlIwAh aty koE iwrimwAh jM
nbIaM iv|coN iksy e|k ^=Ó
15
`s ny `nHM ^ ikhA< Òpr t¬sIN mY^ kI kihÈdy ho ik
mYN kO, hM?Ó
16
Sm~n ptrs ny `%tr id|tA< Òt¬sIN msIh ho<
jI~Ndy prmyS¬r dy pu|tr ho=Ó
17
iwsU ny `s^ `%tr id|tA< ÒtU DÈn hY wUnAh dy
pu|tr Sm~n= ik`N ik eh g|l tY^ mnu|K duaArA
nhIN pRgqAE gE sgoN myry iptA duaArA jo ik svrg
iv|c hY=
18
mYN vI tY^ aAKdA hM ik tU ptrs* hYN< aty
mYN aAp,I klIiswA es c|qAn `%pr b,AvMgA= m¯t
dI SktI kdI vI myrI klIiswA ^ hrA`, dy kAibl
nhIN hovygI=
19
mYN tY^ svrg dy rAj dIaM kujIaM
dyvMgA= jo inr,A tU DrtI `%ty kryNgA prmyS¬r duaArA
kItA inr,A hovygA= ijs m¬aAFI dA ekrAr tU DrtI
ty kryNgA `h prmyS¬r duaArA id|tI gE mAFI hovygI=Ó
20
td iwsU ny aAp,y cyilaM ^ KbrdAr kItA ik `h
iksy ^ nA kih, ik `hI msIh hY=
iwsU aAp,I m¯t bAry agm vAk krdA
(mrkus 8:31–9:1; lUkA 9:22–27)
21
`s smyN toN< iwsU ny aAp,y cyilaM ^ vrn, krnA
SurU kItA ik `s^ wrUSlm zrUr jA,A pvygA< aty
bzurg whUdI aAgUaM< prDAn jAjkM< aty nym dy
`pdySkM duaArA bhut kSq J|l,y pY,gy= aty eh
vI d%isaA ik `h mAiraA jAvygA pr mrn dy tIjy
idn `h Fyr jI `%QygA=
22
td ptrs `s^ e|k pAsy lY jAky `s^ iJ/k,
l|gA< ÒpRBU< prmyS¬r t¬hA^ `nHM g|lM toN bcAvy= eh
kdy vI t¬hA.y nAl nA vApryÚÓ
23
iwsU m¬i/aA aty ptrs ^ aAiKaA< Òhy SYtAn<
mYToN dUr cilaA jA= tU myrI shAetA nhIN kr irhA< tU
pRBU dy bcnM dA iDaAn nhIN kr irhA sgoN tU `nHM
g|lM lE iFkrmÈd hYN ijnHM ^ lok zrUrI smJdy hn=Ó
24
td iwsU ny aAp,y cyilaM ^ aAiKaA< ÒkoE myry
ip|Cy aA`,A cAhuÈdA hY< tM `s ^ `nHM g|lM ^ ÔnMhÕ
ptrs dA arT Òc|qAnÓ hY=
aAK,I pvygI ijnHM ^ `h cAhuÈdA hY= `s ivaktI ^
22. m|tI 16:25-17:23 998
`h slIb kbUl krnI cAhIdI hY jo `s ^ id|tI gE
hY aty myrA ip|CA krnA cAhIdA hY=
25
ik`N ik ijh/A
aAp,I jAn bcA`,A cAhygA `h `s ^ guaA dyvygA=
aty hr `h ivaktI jo myry lE aAp,I jAn guaAvygA
`h `s^ pA lvygA=
26
iksy ivaktI ^ kI lAB hovygA
jykr `h sArI dunIaM ij|t lvy< pr aAp,y pRA,
guaA lvy? ivaktI aAp,y pRA, vAps lY, lE kuJ
vI nhIN dy skdA=
27
mnu|K dA pu|tr aAp,y dUtM smyt
aty iptA dI mihmA nAl m¬/ aAvygA= aty `s vkt
mnu|K dA pu|tr hr e|k ^ `s dI krnI dA fl dyvygA=
28
mYN s|c m¬|c t¬hA^ s|c aAKdA hM ik eTy K/y lokM
iv|coN kuJ lok mrn toN pihlM mnu|K dy pu|tr ^ aAp,y
rAj nAl aA`NdA vyK,gy=Ó
iwsU mUsA aty xylIwAh dy nAl
(mrkus 9:2–13; lUkA 9:28–36)
iCaM idnM bAad< iwsU ny ptrs< wAkUb aty
`s dy BrA wUhnA ^ ilaA aty `nHM ^ e|k
`%cy phA/ ty lY igaA=
2
`nHM cyilaM dy sAmH,y iwsU
bdl igaA= `s dA m¬|K sUrj vM{ cmikaA aty `s
dy k|p/y cAn, vrgy ic|qy ho gxy=
3
fyr `nHM ^ do
aAdmI< mUsA aty XlIwAh< iwsU nAl g|lM krdy hoX
nzr aAX=
4
td ptrs ny a|goN iwsU ^ aAiKaA< ÒpRBU jI sA.A
e|Ty ho,A cgA hY= jy t¬sIN cAho tM e|Ty itÈn .yry b,AvM<
e|k t¬hA.yy lE e|k mUsA lE e|k xylIwAh lE=Ó
5
ajy ptrs bol hI irhA sI ik e|k jotmAn b|dl
ny `nHM `%pr CM kItI aty `s b|dl iv|coN e|k avAz
eh kihÈdI aAE ik< Òeh myrA pu|tr hY aty mYN es ^
ipaAr krdA=Ó
6
jdoN cyilaM ny eh aAvAz s¬,I tM `h GbrA
gX= `h mUDy mUÈh i.|g pxy=
7
pr iwsU ny ny/y aA, ky
`nHM ^ CoihaA aty ikhA< Ò`%Qo aty .ro nA=Ó
8
td
`nhM ny aAp,IaA a|KM cu|kIaM tM `%Ty hor iksy ^
nhIN isrF iwsU ^ ek|lA dyiKaA=
9
jdoN iwsU aty `s
dy cyly phA/ toN hyQM aA rhyy sn< iwsU ny `nHM ^ aAdyS
id|tA< Òjd tIk mnu|K dA pu|tr m¬ridaM iv|coN nA jI
`%Qy< `s drSn dI g|l iksy ^ nhIN d|s,A=Ó
10
td `s dy cyilaM ny `s toN pu%iCaA< Òfyr nym dy
`pdySk eh ik`N aAKdy hn ik msIh dy aA`, toN
pihlM xylIwAh dA aA`,A zrUrI hY?Ó
11
iwsU ny `%tr id|tA< Ò`h QIk aAKdy hn ik `h
aAvygA aty sB kuJ bhAl krygA=
12
pr mYN t¬hA^
aAKdA hM< ik XlIwAh pihlM hI aA cu%ikaA hY pr
17
`nHM `s^ nhIN pCAi,aA= aty lokM ny< jo bdI `h
kr skdy sI< `s nAl kItI= esy trHM mnu|K dA pu|tr
vI `nHM h|To du|K pAvygA=Ó
13
td cyilaM ^ smJ pE
ik iwsU dA BAv wUhnA bpitsmA dy, vAly toN hY ik
`hI asl iv|c xylIwAh sI=
iwsU dA bImAr b|cy ^ QIk krnA
(mrkus 9:14–29; lUkA 9:37–43)
14
jd iwsU aty `s dy cyly BI/ kol vAps prty tM
e|k mnu|K `s dy kol aAeaA aty `s a|gy go.y invA
ky boilaA<
15
pRBU jI< Òmyry pu|tr `%ty dwA kro ik`N ik
`h imRgI dy mAry bhut du|K pA`NdA hY= `h tM bhut
vArI a|g iv|c jM pA,I iv|c i.|g pYNdA hY=
16
mYN `s^
t¬hA.y cyilaM kol ilaAeaA sI< pr `h `s^ cgA
nA kr sky=Ó
17
td iwsU ny `%tr id|tA< Òt¬hA^ ivSvAs nhIN hY=
t¬hA.A jIvn >Èg Zlt hY= ikÈnA icr mY^ t¬hA.y nAl
rih,A pvygA? ikÈnA icr mYN t¬hA.y nAl sbr toN km
lvMgA= b|cy ^ e|Ty ilaA`=Ó
18
tM iwsU ny b|cy aÈdrly BUt ^ sùKtI nAl iJ/ikaA=
BUt b|cy iv|coN bAhr aAigaA aty `sy G/I b|cA cgA ho
igaA=
19
Fyr jdoN iwsU ek|lA sI cyly `s kol aAX
aty pu|iCaA< ik asIN BUt ^ ik`N nA k|> sky?
20
`s ny `nHM ^ ikhA< Òt¬sIN `s b|cy iv|coN BUt
k|>, iv|c es lE nAkAmwAb rhy ik`N ik t¬hA.I
inhcA kmzor sI= mYN t¬hA^ s|c aAKdA hM ik jy t¬hA.yy
iv|c srHoN dy dA,y ijÈnI vI aAsTA hovy tM t¬sIN es
phA/ ^ vI jy khoNgy< Ôe|ToN h|q ky `s TM clA jAÕ< tM
`h cilaA jAvygA aty t¬hA.y lE koE vI km anho,A
nhIN hovygA=Ó
21
*
iwsU dA aAp,I m¯t bAry aYlAn
(mrkus 9:30–32; lUkA 9:43–45)
22
bAad iv|c sAry cyly glIl iv|c ek|Qy hoX tM
iwsU ny `nHM ^ ikhA< Òmnu|K dA pu|tr lokM dy h|T sONp
id|tA jAvygA=
23
aty `h mnu|K dy pu|tr ^ mAr s|uq,gy
aty `h ifr tIjy idn jI `N|QygA=Ó cyly eh s¬,ky
b/y `dAs hoxy ik iwsU mAiraA jAvygA=
t¬k 21 kuJ wUnAnI p|tRIaM iv|c t¬¬k 21 joi/aA igaA hY=
Ò`s trHM dI aAtmM isrf pRArTnA aty vrtM rAhIN bAhr
aA`NdI hY=Ó
23. 999 m|tI 17:24-18:17
iwsU dA mihsUl dy, bAry `pdyS
24
iwsU aty `sdy cyilaM dy kfrnAhUm aA`, toN
bAad< mÈdr dA kr `grAhu, vAly prts kol aAX
aty aAiKaA< Òt¬hA.A gurU do .RAKmA* mÈdr dA kr
idÈdA hY?Ó
25
ptrs ny `%tr id|tA< ÒhM< iwsU msUl idÈdA hY=Ó
jdoN ptrs Gr aÈdr aAeaA< `s dy bol, toN
pihlM< iwsU boilaA aty `s^ pu%iCaA< ÒSm~n< tU kI
socdA hYN? DrtI dy rAjy ikÈnHM toN kr aty msUl vsUldy
hn= aAp,y lokM toN jM dUsiraM toN?Ó
26
ptrs ny jvAb id|tA< Ò`h horM toN msUl vsUldy
hn=Ó
iFr iwsU ny aAiKaA< Òes lE `nHM dy aAp,y lokM
^ Coq hY=
27
pr asIN msUlIaM ^ nArAz nhIN krnA
cAhuÈdy< es lE es >Èg nAl msUl adA kro< JIl ty
jAP aty m|CIaM F/o= ijh/I m|CI tU pihlM F/yNgA
`s dA mUÈh KolHI aty cAr dRAKmA dA e|k is|kA imlygA=
`h is|kA cu|kI aty msUlIX ^ dy dyvIN= es nAl myrA
tyrA msUl id|tA jAvygA=Ó
iwsU ny d%isaA ik kO, mhAn hY
(mrkus 9:33–37; lUkA 9:46–48)
`sy G/I cyly iwsU kol aAxy ty aAK, l|gy<
Òsvrg dy rAj iv|c sBnA nAloN v|.A kO,
hY?Ó
2
td `s ny e|k Coqy b|cy ^ s%idaA aty `s^
cyilaM dy sAmH,y K/A krky aAiKaA<
3
ÒmYN t¬hA^ s|c
aAKdA hM ik t¬hA^ bdl,A cAhIdA hY aty aAp,y
idlM iv|c Coqy b%icaM ijhy b, jA,A cAhIdA hY< nhIN
tM t¬sIN kdy vI svrg dy rAj iv|c dAKl nhIN hovoNgy=
4
eslE jo koE vI aAp,y-aAp ^ es b|cy vM{ inmr
b,A`NdA soE svrg dy rAj iv|c sBnM toN v|.A hY=
5
Òaty jo koE vI es trHM e|k Coqy b|cy ^ myry nM
iv|c kbUldA< `h mYN^ kbUldA hY=Ó
iwsU pApM dy kAr,A bAry cytAvnI idÈdA hY
(mrkus 9:42–48; lUkA 17:1–2)
6
Òaty ijh/A koE vI enHM CoiqaM b%icaM koloN<
ijh/y myry iv|c inhcA r|Kdy hn< pAp krA`, dA
kAr, b,dA hY< `s mnu|K lE eh cgA hovygA ik
`s dy gly iv|c c|kI dA pu/H bnH ky `s^ .UGy sm¬Èdr
do .RAKmA kr whUdI eh mihsUl whUdI mÈdr lE sAl
iv|c e|k vAr idÈdA sI= eh e|k idn dy mzUrI dy brAbr
sI=
iv|c .ob id|tA jAvy=
7
`nHM lokM `%ty hAe jo lokM toN
18
pAp krA`, dA kAr, b,dy hn= eh g|lM zrUr
vAprnIaM cAhIdIaM hn= pr `s ivaktI ty hAe
jo enHM g|lM dy vAprn dA kAr, b,dA hY=
8
Òjykr tuhA.A h|T jM pYr tuhAToN pAp krAvy< tM
es^ v|> ky su|q idP= tuhA.y vAsty e|k h|T jM pYr
nAl jIvn iv|c dAKl ho,A estoN ikty v|D lAhyvd
hY ik tusIN donM h|TM-pYrM smyt hmySA LE nrkM dI
a|g iv|c su|qy jAvoN=
9
jykr tuhA.I a|K pAp krAvy< tM
es ^ k|> ky su|q idP= tuhA.y lE kA,A hoky jIvn
iv|c dAKl ho,A estoN ikty cgA hY ik tusIN do a|KM
huÈidaM vI hmySA lE nrkM dI a|g iv|c su|q id|ty
jAvoN=
iwsU dA guaAcI By. bAry idRSqMt
(lUkA 15:3–7)
10
ÒsAvDAn rhoÚ enHM Coqy b%icaM ^ nFrt nAl
nA vyKoÚ ik`N ik mYN t¬hA^ aAKdA hM ik enHM b%icaM
dy dUt svrgM iv|c hn aty `h dUt hmySA `%ty myry
surgI iptA nAl huÈdy hn=
11
*
12
Òt¬sIN kI smJdy ho? jykr iksy mnu|K kol sO By.M
ho,< aty `nHM iv|co e|k By. guaAc jAvy< tM kI `h
ni/|nivaM By.M ^ phA/ ty C|.ky `s guacI hoE By.
^ l|B, nhIN jAvygA?
13
mYN t¬hA^ s|c d|sdA hM< jykr
mnu|K guaAcI hoE By. ^ l|B lvy< tM `h aAdmI
ni/|nivaM By.M nAloN< ijh/IaM guaAcIaM nhIN sn<
`s e|k By. bAry v|D KuS hovygA=
14
`sy trHM t¬hA.y
iptA dI ijh/A svrg iv|c hY eh mrzI nhIN ik
enHM b%icaM iv|coN koE e|k vI guaAc jAvy=
jdoN koE mnu|K glt km krdA
(lUkA 17:3)
15
Òjykr tuhA.A koE BrA tuhA.y nAl Zlt ivhAr
kry< tM tusIN `s ^ e|klA jA ky smJAP ik `s ny
eh km Zlt kItA hY= jykr `h tuhA^ s¬,dA hY tM
tusIN `s ^ iFr toN aAp,A cgA BrA bnA`, iv|c
sFl ho gX hoN=
16
pr jykr `h tuhA^ sun, toN enkAr
krdA hY tM< aAp,y nAl e|k jM do ivaktIaM ^ lY ky
jAP tM ik jo kuJ vI vApry< `s bAry `h do jM itÈn
ivaktI gvAhI dy sk,=*
17
jykr `h `nHM dI vI
nA s¬,y tM ifr klIsIaA ^ Kbr idP= jykr `h
t¬k 11 kuJ wUnAnI nklM iv|c t¬k 11 jo/I gE hY: ÒaAdmI
dA pu|tr guaAcy lokM ^ bcA`, lE aAeaA=Ó
ÒtM ik ... sk,Ó ibvsTA 19:15
klIsIaA ^ vI sun, toN enkAr krdA hY< tM `s^
24. m|tI 18:18-19:8 1000
gYr whUdI aty e|k msUlIaM mÈn lvo=
18
mYN t¬hA^
s|c aAKdA hM ik jo vI inr,A t¬sIN e|Ty DrtI ty
kroNgy `h prmyS¬r duaArA kItA inr,A hovygA= jo
kuJ vI t¬sIN DrtI ty m¬aAF kroNgy `h mAFI prmyS¬r
dI id|tI hoE mAFI hovygI=
19
ÒmYN t¬hA^ eh vI kihÈdA hM ik jykr tusIN do
j,yN vI DrtI `%ty iksy g|l lE mÈnogy tM t¬sIN `s
lE byntI kr s|kdy ho< aty jo vI t¬sIN mÈgoNgy `h
t¬hA.y lE myry surgI iptA duaArA pUrA kItA jAvygA=
20
eh s|c hY ik`N ik do jM itÈn mnu|K myry nM ty e|kQy
ho,< tM mYN `%Ty `nHM dy nAl hM=Ó
iKmA bAry `pdyS
21
td ptrs iwsU kol aAeaA aty `s^ aAiKaA<
Òjykr myrA BrA myrA burA krnA jArI r|Ky< tM ikÈnI
vArI mYN `s^ mAF krM? kI mYN `s^ s|t vAr burA
krn t|k mAF krM?Ó
22
iwsU ny `s^ ikhA< ÒtU s|t vAr toN v|D mAF kr=
tU `s^ lgAtAr mAf krdA jA< BAvyN `h tyry nAl
st|tr vAr gltI kry=Ó
23
Òso surg dA rAj `s rAjy vrgA hY ijsny aAp,y
`nHM nokrM toN pYsA vsUl, dA mn b,AeaA jo `s dy
nOkr `s^ dy,dAr sn=
24
jdoN rAjy ny pYsA ek|QA
krnA SurU kItA< tM `sdy e|k nokr ^< jo `s^ cMdI
dy kE hzAr is%ikaM dA dy,dAr sI< `s kol ilaMdA
igaA=
25
pr nOkr< kol dy, ^ kuJ nhIN sI< td `s
dy mAlk ny hukm id|tA ik `h `s dI tIvIN< bAl-b|cy
aty jo kuJ vI `s dA hY sB vyicaA jAvy aty krz Br
ilaA jAvy=
26
Ò`s smyN nokr ny `s a|gy Juk ky byntI kItI<
Ômyry ty rihm kro aty mYN jo kuJ t¬hAToN ilaA hY< jldI
mo/ dyvMgA=Õ
27
tM mAlk ^ `s ty trs aAeaA=
mAlk ny trs KA ky `s dA krz mAF kr id|tA aty
`s^ vI C|. id|tA=
28
ÒjdoN `hI nOkr bAhr aAeaA< tM `s^ dUjA
nokr imilaA jo `s^ cMdI dy e|k sO is%ikaM dA
dy,dAr sI= tM `s nOkr ny dUjy ^ gloN f/ ilaA
aty aAiKaA ijsdA tU mY^ dy,dAr hY; so dy=
29
ÒtM `s dy nAl dA nOkr `s dy go.I pY igaA
aty `s^ byntI kItI< ÔtU myry nAl sbr toN km lY< mYN
tyrA sArA krjA dy idaMgA=Õ
30
Òpr `s ny enkAr kr id|tA aty kichrI rAhIN
`s nOkr ^ kYd iv|c su|q id|tA igaA= `s^ `nM
icr kYd iv|c r|iKaA igaA jdoN t|k ik `sny sArA
krzA vAps nhIN dy id|tA=
31
pr jdoN `s dy nAl dy
nOkrM ny eh g|l vAprdI vyKI tM b/y `dAs hoxy aty
`nHM jAky aAp,y mAlk ^ sArA hAl d|s id|tA=
32
Òtd mAlk ny `s nOkr ^ s%idaA aty aAiKaA<
ÒPxy duSq nOkr< tU myry ikÈny Dn dA dy,dAr sI< pr
tU mY^ krzA C|., lE byntI kItI= eslE mYN tyrA
sArA krjA C|. id|tA=
33
fyr ijvyN mYN tyry ty dwA kItI
sI kI tY^ vI aAp,y nAl dy nOkr `%ty `vyN hI dwA
nhIN krnI cAhIdI sI=Õ
34
mAlk ^ bhut gu|sA aAeaA
aty `s ny nOkr ^ szA dy, lE kYd iv|c su|q id|tA<
aty `nIN dyr kYd iv|c r|K, dA hukm id|tA ijÈnI dyr
`h aAp,A krz cuktA nA kr dyvy=
35
Òesy trHM myrA surgI iptA t¬hA.yy nAl krygA
ijvyN rAjy ny nokr nAl kItA jykr t¬sIN aAp,y BAEaM
aty BY,M ^ aAp,y idloN mAf nhIN kroNgy tM myrA surgI
iptA t¬hA^ m¬aAf nhIN krygA=Ó
iwsU dI tlAk bAry is%iKaA
(mrkus 10:1–12)
jdoN iwsU eh sB g|lM aAK hiqaA tM glIl
toN cilaA igaA= aty wrdn ndI toN pAr
whUidwA dIaM h|dM iv|c aA igaA=
2
bhut sAry lokM ny
`s dA ip|CA kItA aty `%Ty `s ny bhut sAry bImAr
lokM ^ cgA kItA=
3
kuJ frIsI `s^ prtA`, lE `s dy kol aA,
ky boly< ÒkI eh e|k aAdmI lE SrHA anusAr hY ik
`h aAp,I ptnI ^ `s iksy vI kAr, lE tlAk dy
skdA hY jo `h cAhuÈdA hY=Ó
4
iwsU ny jvAb id|tA< ÒkI t¬sIN poTIaM iv|c nhIN
pi/HaA ik aAid iv|c< Ôisrj,hAr ny lokM ^ puruS
aty estRI b,AeaA?*
5
aty prmyS¬r ny ikhA< Ôes
lE mrd aAp,I mM aty bAp ^ C|. ky aAp,I vhuqI
nAl imilaA rhygA aty `h dovyN e|k SrIr ho,gy=Õ*
6
eslE `h hu, do nhIN hn< sgoN e|k hnÚ so jo kuJ
prmyS¬r ny jo/ id|tA hY `s^ mnu|K a|. nA kry=Ó
7
`nHM ny `s^ aAiKaA< Òfyr mUsA ny aAdmI ^ itaAg
p|tr rAhIN tlAk dy, dI aAigaA ik`N id|tI hY=Ó*
8
iwsU ny `%tr id|tA< Ò`s ny t¬hA^ t¬hA.I sùKt
idlI dy kAr, aAp,IaM ptnIaM ^ tlAk dy, dI
ÒisrjnhAr ... b,AeaAÓ `tpt 1:27 jM 5:2
Òes lE ... SrIr ho,gyÓ `tpt 2:24
ÒFyr ... id|tI hYÓ ibvsTA sAr 24:1
aAigaA id|tI= pr m¬|>oN eh estrHM dI rIt nhIN sI=
19
25. 1001 m|tI 19:9-20:2
9
pr mYN t¬hA^ aAKdA hM ik jykr koE aAp,I ptnI
^ tlAk idÈdA hY aty dUjI a¯rt nAl ivaAh krA
lYNdA hY tM< `h ivBcAr dA doSI hY= iksy bdy dA
aAp,I ptnI ^ tlAk dy, lE isrF e|k hI kAr,
ho skdA hY `h eh ik `s dI ptnI dy iksy dUjy
aAdmI nAl ijnsI sbD ho,=Ó
10
cyilaM ny `s^ ikhA< Òjykr aAdmI aty a¯rt dy
ivckAr eh hAlAt hn< tM ivaAh nA krA`,A cgA
hY=Ó
11
pr `s ny `nHM ^ aAiKaA< ÒsB lok es^ kbUl
nhIN kr skdy= pr isrF `h lok ijnHM ^ prmyS¬r ny
aAigaA id|tI hY=
12
es dy iBÈn kAr, hn< ik kuJ
aAdmI ivaAh ik`N nhIN krA`Ndy= kuJ mrd b|cy pYdA
krn dI wogtA to ibnA pYdA huÈdy hn< aty kuJ aijhy
inpusk bAad iv|c ijÈdgI iv|c lokM v|loN kr id|ty
jMdy hn= aty kuJ aAdmI ivaAh dA iKaAl svrg
dy rAj lE itaAg idÈdy hn= pr ijh/A mnu|K ivaAh
krA s|kdA hY tM `s^ ivaAh bAry eh is%iKaA svIkAr
krnI cAhIdI hY=Ó
iwsU v%loN b%icaA dA suaAgt
(mrkus 10:13–16; lUkA 18:15–17)
13
td lok Coqy b%icaM ^ `s kol ilaAxy jo `h
`nHM `%ty aAp,A h|T r|Kky pRArTnA kry= jdoN cyilaA
ny e`N dyiKaA< `nHM ny `nHM ^ iJ/ikaA ijh/y aAp,y
b%icaM ^ ilaAX sn=
14
iwsU ny ikhA< Òb%icaA ^
a/cn nA pAP aty `nHM ^ myry kol aA`, id`=
`nHM lE rukAvq nA b,o ik`N ik svrg dA rAj
eho ijihaM dA hI hY=Ó
15
aty iwsU ny `nHM dy isrM ty
ap,A h|T r|K, to bAad `h TM C|. id|tI=
amIr aAdmI dA iwsU dA an¬sr, krn toN
enkAr
(mrkus 10:17–31; lUkA 18:18–30)
16
e|k mnu|K ny `s kol aA, ky `s^ ikhA< ÒgurU
jI mYN ikh/A BlA km krM ijs nAl mY^ sdIvIN jIvn
imly?Ó
17
iwsU ny `%tr id|tA< Òt¬sIN nykI bAry mYToN ik`N
pu|Cdy hoN? isrF prmyS¬r cgA hY= pr jy t¬sIN jIvn
iv|c dAKl ho,A cAhuÈdy ho tM< hukmM dI pAl,A kro=Ó
18
`s ny pu%iCaA< Òikh/y hukm?Ó
iwsU ny ikhA< Òeh< ik KUn nA kro< ivBcAr nA kro<
corI nA kro aty JUQI gvAhI nA idP=
19
aAp,y mM-bAp
dA aAdr kro* Ôaty aAp,y aAp vM{ aAp,y guaM>I
^ vI ipaAr kro=Õ*Ó
20
`s jvAn ny ikhA< ÒenHM sBnM ^ tM mYN mÈinaM
hY< hor hu, myry iv|c kI kmI hY?Ó
21
iwsU ny `%tr id|tA< Òjy tU pUrn ho,A cAhuÈdA hYN<
tM jA jAkyy aAp,IaM sArIaM cIzM vyc dy aty Dn
grIb lokM iv|c v. dy= estrHM tY^ svrg iv|c
KzAnA imlygA= Fyr tU aA ky myry ip|Cy ho t¬r=Ó
22
pr jdoN `s jvAn ny eh s¬i,aA tM< `h `dAsI
iv|c cilaA igaA< ik`N ik `h bhut amIr sI=
23
td iwsU ny aAp,y cyilaA ^ ikhA< ÒmYN t¬hA^ s|c
aAKdA hM ik amIr dA svrg dyy rAj iv|c v/nA
b/A a¯KA hY=
24
mYN t¬hA^ d|sdA hM ik amIr ivaktI
dy prmyS¬r dy rAj iv|c v/n nAloN ~Q dA sUE dy n|ky
rAhIN lg,A suKA lA hY=Ó
25
cyly eh s¬, ky hYrAn ho gX aty boly< ÒtM iks
dI m¬ktI ho skdI hY?Ó
26
td iwsU ny `nHM v|l vyKky `nHM ^ ikhA< ÒlokM
lE eh asBv hY= pr prmyS¬r lE sB kuJ sBv
hY=Ó
27
ptrs ny iwsU ^ aAiKaA< Òt¬hA.y ip|Cy l|g, vAsty
asIN sB kuJ C|. id|tA hY= ifr sA^ kI pRApt hovygA?Ó
28
iwsU ny aAp,y cyilaM ^ aAiKaA< ÒmYN t¬hA^ s|c
d|sdA hM ik jdoN nvIN dunIaM sAjI jAvygI aty mnu|K
dA pu|tr aAp,y mihmAmE isÈGAsn ty bYQygA< tM t¬sIN
vI bArHM isÈGAsnM ty bYQoNgy aty t¬sIN esrAXl dy
bArHM pirvArM dA inr,A kroNgy=
29
aty hr koE ijsny aAp,y Gr< BAEaM< BY,A<
mM-bAp< bAl b%icaM jM zmIn ^ myry nAm dy kAr,
C%i.aA hY `h sO gu,A v|D fl pAvygA aty sdIvI
jIvn dA vArs b,ygA=
30
pr bhut sAry mnu|K ijnHM dA hu, ijÈdgI iv|c
ru|tbA v|.A hY< Biv|K iv|c `nHM dI TM b/I nIvIN hovygI=
bhut sAry lok ijnHM dA drjA hu, sB toN nIvM hY
Biv|K iv|c sB toN `%cA drjA pA`,gy=
iwsU dA Kyt dy mjdUrM bAry e|k idRSqMt
Òsvrg dA rAj tM e|k izmIdAr vrgA hY<
jo t/ky hI GroN in|kilaA ik aAp,y aÈgUrM
dy bAg iv|c kuJ kAmy lAvy=
2
`s ny kAimaA nAl e|k
ÒaAp,y ... aAdr kroÓ kUc 20:12Ð16
ÒaAp,y aAp ... ipaAr krÓ lyvIaM 19:18
cMdI dA is|kA idhA/I kItI aty `nHM ^ aAp,y bAZ
20
26. m|tI 20:3-30 1002
iv|c Byj id|tA=
3
nO ku vjy `h aAdmI bzAr igaA tM
kuJ bidaM ^ `%Ty K/y vyiKaA< eh lok kuJ vI nhIN
sI kr rhy=
4
tM `s ny `nHM ^ ikhA< Ôjykr t¬sIN vI
myry bAZM iv|c jAky km kro tM mYN t¬hA^ ijÈnA t¬hA.A
h|k b,ygA dyvMgA=Õ
5
aty `h lok vI `s dy Kyyt iv|c
km krn lE cly gxy=
Òaty iFr `hI aAdmI bArHM ku vjy bAhr igaA< aty
ifr itÈn ku vjy= donoN vArI `s ny kuJ kAimaM ^
`sdy bAg iv|c km krn lE ilaMdA=
6
aAT, vyly<
pÈj ku vjy `h bAhr igaA aty kuJ hor lokM ^ bzAr
iv|c K/y vyiKaA= aty `nHM ^ ikhA< Ôt¬sIN e|Ty sArA
idn kuJ kIty ibnA K/Hy rihÈdy ho?Õ
7
Ò`nHM mnu|KM ny
jvAb id|tA< ÔsA^ iksy ny vI nOkrI nhIN id|tI=Õ
Ò`s aAdmI ny `nHM ^ ikhA< Ôt¬sIN vI myry bAg
iv|c jA ky km kr skdy ho=ÕÓ
8
ÒsAm vyly< aÈgUrM dy bAg dy mAlk ny kAimaM dy
m¬KitaAr ^ aAiKaA< ÔkAimaM ^ s|d aty ipCilaM toN
lYky pihilaM tIk `nHM sAiraM ^ `nHM dI mjUrI dy=Õ
9
Òijh/y kAmy pÈj vjy ilaMdy gX sn< aAX aty
e|k cMdI dA is|kA pRApt kItA=
10
iFr ijh/y kAmy
pihlM ilaMdy gX sn aAX= `nHM ny soicaA ik SAed
`h dUijaM kAimaM nAloN v|D pRApt krngy= pr `nHM
^ vI e|k cMdI dA is|kA hI imilaA=
11
pr `h eh
is|kA lYky Gr dy mAlk `%ty ku/Hn l|gy=
12
aty boly<
Ôijh/y lok aÈt iv|c ilaMdy gX sn aty ijnHM ny
isrF e|k hI Gqy lE km kItA< t¬sIN `nHM ^ vI sA.y
ijÈnA hI id|tA= aty asIN sArA idn Du|py sùKt imhnt
kItI=Õ
13
ÒizmIdAr ny `nHM iv|coN e|k ^ aAiKaA< Ôim|trA<
mYN tyry nAl byEmAnI nhIN kItI= kI tU e|k cMdI dy
is|ky vAsty km krn lE rAjI nhIN hoeaA?Õ
14
tU
aAp,I mjUrI lY ty cilaA jA= pr mYN aKIrly bdy ^
vI `hI dy,A cAhuÈdA hM jo mYN tY^ id|tA=
15
kI eh
myrA h|k nhIN ik mYN aAp,y pYsy ^ ijvyN cAhM estymAl
krM? jM tY^ ErKA hY ik`N ik mYN `nHM lokM nAl
`dAr hM jo mgroN aAX=
16
Òesy trHM ijh/y lokM dA
hu, ip|ClA drjA hY Biv|K iv|c `nHM dA drjA pihlA
drjA hovygA aty `h lok ijnHM dA hu, drjA pihlA
hY Biv|K iv|c `nHM dA drjA ipClA hovygA=Ó
iwsU dA aAp,I m¯t bAry d|s,A
(mrkus 10:32–34; lUkA 18:31–34)
17
jdoN iwsU wrUslm jA irhA sI< `s dy bArMH cyly
vI `s dy nAl sn= rAh iv|c `s ny `nHM ^ e|ksAT
ek|QA kItA aty `nHM ^ ekMt iv|c aAiKaA=
18
ÒvyKo<
asIN wrUSlm v|l ^ jA rhy hM= mnu|K dA pu|tr pRDAn
jAjkM aty nym dy `pdySkM ^ F/A id|tA jAvygA aty
`h `s^ m¯t dy dy,gy=
19
`h mnu|K dy pu|tr ^ gYr
whUdIaM ^ dy dy,gy= `h `sty h|s,gy aty koi/aM
nAl ku|q,gy aty slIb ty c/HA dy,gy= aty m¯t toN
tIjy idn bAad< `s^ iFr jIvn v|l `BAiraA
jAvygA=Ó
e|k mAtA v|loN ivSyS byntI
(mrkus 10:35–45)
20
`s smyN< zbdI dy pu|trM dI mM aAp,y pu|trM s,y
iwsU kol aAE aty `s a|gy JukI aty `s koloN e|k
shAetA mÈgI=
21
iwsU ny aAiKaA< ÒtU kI cAhuÈdI hY?Ó `s ny iwsU ^
ikhA< ÒvAadA kro ik tuhA.y rAj iv|c myry eh dovyN
pu|tr e|k t¬hA.y s|jy ty e|k t¬hA.y K|by pAsy bYQ,=Ó
22
iwsU ny `s dy pu|trM ^ ikhA< Òt¬sIN nhIN jA,dy
t¬sIN kI mÈg rhy ho? kI t¬sIN `h kSq J|l skdy hoN
ijh/y mYN J|l,y hn= `nHM ny jvAb id|tA< ÒhM asIN
J|l skdy hMÚÓ
23
iwsU ny `nHM ^ ikhA< Òs|cm¬|c jo
kSq mYN J|lMgA t¬sIN vI J|loNgy= pr mYN `h nhIN hM jo
es g|l dI co, krygA ik kO, myry s|jy pAsy bYQygA
aty kO, K|by pAsy= `h jgHAvM kO, pAvygA myry iptA ny
FYslA kr ilaA hY= `h TMvM `nHM lokM nAl sbiDt
hn ijnHM lE `h b,AEaM gEaM hn=Ó
24
jdoN dsM cyilaA ny eh s¬i,aA tM `h `nHM dohM
BrAvM ty iKJ gxy=
25
td iwsU ny `nHM sAiraM ek|iQaM
^ kol s|d ky aAiKaA< Òt¬sIN jA,dy ho ik gYr whUdIaM
dy hAkm dUijaM ty hukm clA`,A psd krdy hn<
aty `nHM dy mh|tvpUr, aAgU lokM ty aAp,I SktI
estymAl krnA psd krdy hn=
26
t¬hA.y iv|c aijhA
nA hovy< pr jykr t¬hA.y iv|coN koE v|.A ho,A cAhy `s^
syvk vM{ t¬hA.I syvA krnI cAhIdI hY=
27
jykr t¬hA.y
iv|coN koE pihlA bn,A cAhy `h pihlM t¬hA.A dAs
hovy=
28
`vyN hI ijvyN mnu|K dA pu|tr aAp,I syvA
krvA`, nhIN sgoN `h hornM lokM dI syvA krn
lE aAeaA hY= `h bhut sAry lokM ^ bcA`, dI
KAitr aAp,I jAn kurbAn krn lE aAeaA hY=Ó
iwsU dA do aÈinHaM ^ rAjI krnA
(mrkus 10:46–52; lUkA 18:35–43)
29
jdoN `h aty `s dy cyly wrIho toN ivdA ho rhy
sn< lokM dI e|k v|.I BI/ ny iwsU dA ip|CA kItA=
30
do
27. 1003 m|tI 20:31-21:20
aÈny mnu|K s/k dy k>y bYQy sn= jdoN `nHM s¬i,aA ik
iwsU liGaA jMdA hY tM `h `%cI dy,y boly< Òhy pRBU<
dA~d dy pu|tr< sA.y `%ty dwA kr=Ó
31
`nHM ny aÈnHy aAdmIaM ^ iJ/ikaA aty cu|p rih,
lE ikhA< pr `h hor vI `%cI boly< Òhy pRBU< dA~d dy
pu|tr< ikrpA krky sA.I shAetA kr=Ó
32
td iwsU ruikaA aty `nHM ^ s|dky pu%iCaA< Òt¬sIN
mYToN aAp,y vAsty kI krA`,A cAhuÈdy ho?Ó
33
td `nHM dohM ny ikhA< ÒpRBU jI asIN cAhuÈdy hM ik
sA.IaM a|KM KulH jA, jo asIN vyK skIxy=Ó
34
iwsU ny `nHM aÈinHaM aAdmIaM lE trs mihsUs
kItA aty `nHM dIaM a|KM ^ CoihaA `h J|q sujAKy ho
gxy aty iwsU dy mgr ho t¬ry=
iwsU dA wrUSlm iv|c SAhI dAKlA
(mrkus 11:1–11; lUkA 19:28–38; wUhÈnA 12:12–19)
iwsU aty `s dy cyly wrUSlm dy ny/y aA rhy
sn< pr rAh iv|c `h jYtUn dy phA/ `%ty<
bYtFgA kol< ruky iwsU ny aAp,y do cyilaM ^ ngr
iv|c ByijaA=
2
aty aAiKaA< Òjo Sihr t¬hA.y sAmH,y hY
`s aÈdr jAP< Sihr aÈdr v/dy sAr hI< t¬sIN e|k
gDI ^ aAp,y Coqy gDy nAl binHaA pAvoNgy< `s^
KolHky t¬sIN myry kol lY aAvo=
3
jykr t¬hA^ koE kuJ khy<
tM `s^ aAK,A< ÔpRBU ^ enHM giDaM dI lo/ hY= Fyr
`h jldI hI `nHM ^ vAips Byj dyvygA=ÕÓ
4
eh es lE hoeaA ik nbI dA eh bcn pUrA
hovy:
5
ÒsIwon dy Sihr ^ d|so< Ôik tyrA bAdSAh tyry v|l
aA irhA hY= `h inmRtA nAl gDI `%ty< hM gDI dy b|cy<
`%ty bYQ ky aA irhA hY=ÕÓ jkrwAh 9:9
6
tM cyilaM ny jAky ijvyN iwsU ny hukm id|tA sI itvyN
hI kItA=
7
`h gDI ^ gDI dy b|cy smyt ilaAxy aty
aAp,y k|p/y gDI dy b|cy `%ty pA id|ty aty iwsU `s
`%pr bih igaA=
8
BI/ iv|coN bhut sAry lokM ny iwsU
vAsty rsty ty aAp,y k|p/y ivCA id|ty= kEaM ny ibrCM
dIaM qih,IaM v|> ky rsty iv|c ivCA id|tIaM=
9
BI/
ijh/I `s dy a|gy ty ip|Cy clI aA`NdI sI `%cI aAvAz
iv|c aAK, l|gI<
ÒdA~d dy pu|tr ^ `stit `h Dn hY ijh/A pRBU dy
nAm `%ty aA`NdA hYÚÓ
jbUr 118:26
21
Òsvrg iv|c pRBU ^ `stitÚÓ
10
jdoN iwsU ny wrUSlm iv|c pRvyS kItA< `s Sihr
dy sAry lok SSopÈc iv|c pY gX aty pu%iCaA< Òeh
aAdmI kO, hY?Ó
11
iwsU nAl jA rhI BI/ ny `%tr id|tA< Òeh iwsU
hY< glIl dy ksby nAsrt dA e|k nbI=Ó
iwsU dA mÈdr iv|c ho,A
(mrkus 11:15–19; lUkA 19:45–48; wUhÈnA 2:13–22)
12
fyr iwsU mÈdr dy elAky v|l igaA `s ny `nHM
sB lokM ^ ijh/y `%Ty cIzM KrId aty vyc rhy sn
bAhr k|> id|tA= aty srAfM dy tKtpoS aty Gu|gIaM
vyc, vAilaM dIaM myjM `lqA su|qIaM=
13
Ò`s ny
`nHM lokM ^ aAiKaA< eh poTIaM iv|c iliKaA hY< Ôik
myrA Gr pRArTnA dA Gr sdAvygAÕ* pr t¬sIN es
jgHA ^ corM dy l¬¬k, dI jgHA b,A rhy ho=ÕÓ*
14
aty `s mÈdr dy elAky iv|c bhut sAry aÈnHy aty
lg/y iwsU kol aAxy aty `s ny `nHM ^ cgA kItA=
15
jdoN prDAn jAjkM aty nym dy `pdySkM ny `nHM
acrj kmM ^ dyiKaA ijh/y `s ny kIty aty b%icaA
^ `s mÈdr iv|c `%cI aAvAz nAl boldy aty ÒdA~d
dy pu|tr ^ `stitÓ aAKdy vyiKaA tM `h gu|sy iv|c aA
gX=
16
`nHM ny iwsU ^ aAiKaA< ÒkI tU s¬, irhA hYN eh
b|cy kI aAK rhy hn?Ó iwsU ny `%tr id|tA< ÒkI t¬sIN
kdy vI poTIaM iv|c nhIN pi/HaA< Ôt¬sIN b%icaM aty
juaAkM ^ `stit krnI isKAE?Ó*
17
eh vAprn
toN bAad iwsU `nHM lokM toN ivdA ho igaA aty rAt
k|q, lE bAhr bYtanIaM Sihr ^ cilaA igaA=
iwsU ny ivSvAs dI SktI ivKAE
(mrkus 11:12–14, 20–24)
18
aglI svyr jd iwsU Sihr v|l m¬i/aA jMdA sI
tM `s^ Bu|K l|gI=
19
rsty iv|c aÈjIr dA ibrK vyK
ky `s dy ny/y igaA pr isvAe p%itaM dy `%Ty `s^
hor kuJ vI nA l%iBaA tM `s ny ibrK ^ ikhA ik a|j
toN tY^ Biv|K iv|c kdy vI Fl nA l|g,= t¬rt hI ru|K
su|k igaA=Ó
20
cyly vyK ky hYrAn hoxy aty `nHM ny pu%iCaA< ÒaÈjIr
ÒmyrA Gr ... s|dAvygAÓ wsAwAh 56:7
ÒcorM dy luk, dI jgHA b,A rhy hoÓ iwrimwAh 7:11
Òt¬sIN ... krnI isKAEÓ zbUr 8:3 (wUnAnI anuvAd)
dA ru|K eÈnI CytI ikvyN kumlA igaA?Ó