SlideShare uma empresa Scribd logo
1 de 26
Baixar para ler offline
Rozważny wzrost: większy zysk, mniejsze ryzyko

Czy małe i średnie przedsiębiorstwa powinny rosnąć?




© 2013 Grant Thornton
Wstęp

    Jednym z kluczowych pytań stojących przed każdym przedsiębiorcą jest to czy     Naszą analizą objęliśmy wszystkie przedsiębiorstwa niefinansowe,
    i do jakich rozmiarów rozwijać swoją firmę.                                     zatrudniające 10 i więcej osób.
    Czy dynamiczny rozwój powinien być domeną segmentu Małych i Średnich            Zgodnie z klasyfikacją stosowaną przez GUS przedsiębiorstwa niefinansowe
    Przedsiębiorstw? Dlaczego warto w szczegółach przyjrzeć się tej grupie firm,    to jednostki instytucjonalne, których podstawową funkcją jest produkcja
    przedstawić wnioski i rekomendacje?                                             wyrobów i usług niefinansowych w celu ich sprzedaży na rynku. Przychody ze
     znaczenie MŚP dla polskiej gospodarki jest kluczowe,                          sprzedaży produkcji są głównym źródłem przychodów jednostek tego
                                                                                    sektora. Cechą charakterystyczną tych jednostek jest zatrudnienie siły
     przedsiębiorcy mali i średni powinni częściej niż do tej pory zwracać uwagę   najemnej, odrębność jednostki organizacyjnej od fizycznej osoby właściciela
      na istotę strategicznego i dobrze zaplanowanego rozwoju, który zapewni        i prowadzenie ksiąg rachunkowych.
      im stabilność rynkową i wzrost.
                                                                                    Przyjęliśmy następujący podział przedsiębiorstw ze względu na wielkość:
    Analizą objęliśmy trzy główne aspekty:
    1. Znaczenie MŚP dla polskiej gospodarki,                                                               Mikro            Małe         Średnie              Duże
       czyli jaką rolę sektor MŚP odgrywa w polskiej gospodarce.                        Zatrudnienie
                                                                                                         poniżej 10         10 -49          50 - 249     powyżej 250
                                                                                             (osoby)
    2. Analiza MŚP w stosunku do dużych przedsiębiorstw,
       czyli jakie korzyści MŚP przyniesie zwiększenie skali działalności.               Przychody
                                                                                                       poniżej 2 mln    2 – 10 mln       10 - 50 mln   powyżej 50 mln
                                                                                             (EUR)
    3. Bariery rozwoju przedsiębiorstw,
       czyli jakie bariery mają do pokonania przedsiębiorcy z MŚP, aby rozwijać
                                                                                    Suma bilansowa     poniżej 2 mln     2 – 10 mln   poniżej 43 mln   powyżej 43 mln
       swoje firmy.
    Efektem analizy są rekomendacje dla małych i średnich przedsiębiorców           Źródłem danych były raporty publikowane przez Główny Urząd
    w zakresie planowania ich strategicznego rozwoju.                               Statystyczny, analogiczne instytucje w krajach sąsiednich oraz dane
                                                                                    publikowane przez Komisję Europejską. Jeśli nie zaznaczono inaczej dane
                                                                                    prezentują stan na 31 grudnia 2011.
                                                                                    Szczegóły odnośnie źródeł danych oraz przyjętych założeń znajdują się na
                                                                                    stronie 22 w części Przyjęta metodologia, źródła danych oraz eksperci.

1
Kluczowe wnioski raportu
    Znaczenie Małych i Średnich Przedsiębiorstw jest kluczowe dla                 Dużym przedsiębiorstwom łatwiej pokonywać bariery rozwoju.
    gospodarki                                                                    MŚP mogą lepiej i efektywniej stawiać im czoła.
    Małe i średnie firmy są fundamentami polskiej przedsiębiorczości, a ich       Pięć najistotniejszych barier utrudniających rozwój firm, bez względu na
    wkład w rozwój rodzimej gospodarki jest kluczowy. Zatrudniają 2,8 mln         ich wielkość to, według przedsiębiorców*:
    pracowników, tj. o 100.000 więcej niż przedsiębiorstwa duże. Generują
                                                                                  • nieprzyjazna legislacja;
    przychody na poziomie 1,3 bln PLN, czyli zbliżone do poziomu osiąganego
    przez przedsiębiorstwa duże (1,6 bln PLN).                                    • zmniejszanie się zamówień ze strony klientów;
                                                                                  • koszty finansowania;
    Duzi mają lepiej                                                              • niedostatki kapitału obrotowego;
    Duże przedsiębiorstwa są bardziej rentowne, uzyskując średnią rentowność      • niewystarczająca ilość wykwalifikowanych pracowników.
    na poziomie blisko 6% wobec blisko 4% średniej rentowności MŚP, co            Według ekspertów Grant Thornton powyższą listę należy uzupełnić
    oznacza, że potrafią lepiej czerpać zyski z prowadzonej działalności. Wpływ   dodatkowymi, specyficznymi barierami dotykającymi szczególnie MŚP:
    skali działalności na rentowność jest zróżnicowany w zależności od branży.
                                                                                  • brak jasnej, długoterminowej strategii oraz kultury zarządzania
    Firmy duże charakteryzują się większą stabilnością. W kryzysowym 2009           projektowego;
    roku były jedyną grupą przedsiębiorstw, która nie zmniejszyła łącznego
    poziomu przychodów.                                                           • niższy (w stosunku do dużych firm) poziom uporządkowania
                                                                                    wnętrza;
                                                                                  • bariery psychologiczne.




                                                                                  * wyniki badań Grant Thornton International Business Report 2013 – opracowanie jest corocznym
                                                                                    międzynarodowym badaniem opinii i oczekiwań kadry zarządzającej średnich i dużych
                                                                                    przedsiębiorstw niepublicznych z całego świata. Zapoczątkowane w 1992 roku w dziewięciu
                                                                                    krajach europejskich badanie, teraz obejmuje swym zasięgiem ponad 12 000 firm z 44 krajów
                                                                                    świata zapewniając wgląd w kwestie gospodarcze i handlowe mające wpływ na sektor często
                                                                                    opisywany jako "napęd" światowej gospodarki. Szczegółowe wyniki badania można znaleźć na
                                                                                    www.internationalbusinessreport.com


2
Kluczowe rekomendacje dla MŚP
    Rozwijaj się                                                                     .
    Bez względu na branżę, rozwój jest dla firm korzystny. Z dokonanych analiz
    wynika, że bycie większym przynosi z reguły korzyść w postaci wyższej
    rentowności i zawsze większej stabilności. Dodatkowo większa skala
    działalności pozwala na skuteczniejsze pokonywanie ogólnych barier rozwoju.
    Zaplanuj rozwój
    Małe i Średnie Przedsiębiorstwa bardzo często działają bez jasno określonego
    celu strategicznego. W efekcie tracą sporo energii i środków na realizację
    nieskoordynowanych i niekonsekwentnych działań. Uwzględnij specyficzny
    wpływ branży w której działasz na optymalne rozmiary biznesu. Przy
    ustalaniu celów uwzględniaj specyficzny poziom akceptowalnego ryzyka
    związany z prowadzeniem firmy na własny rachunek, a w szczególnym
    wypadku rachunek całej rodziny.
    Doskonal organizację
    W każdej organizacji tkwią szanse na podniesienie zyskowności i stabilności.
    Mądra standaryzacja i podnoszenie jakości rozwiązań organizacyjnych
    i zarządczych prowadzą do uwolnienia wewnętrznego potencjału rozwoju, co
    owocuje podniesieniem rentowności, przychodów i lepszym radzeniem sobie
                                                                                         „Choć zarówno awionetka jak i Boeing 747 to samoloty, to ich
    z ryzykami zagrażającymi stabilności.                                                prowadzenie wymaga od pilota istotnie różnych kompetencji. Podobnie
    Żądaj zmian w regulacjach                                                            jest z prowadzeniem małych i dużych firm.”

    Tylko bezustanna silna presja na decydentów może zaowocować                                   Tomasz Wróblewski
    wprowadzeniem bardziej przyjaznych biznesowi regulacji prawnych. Wyrażaj                      Grant Thornton
    swoją opinię w mediach, dołączaj do działań organizacji zrzeszających                         Partner Zarządzający, Wiceprezes Zarządu
    przedsiębiorców, identyfikuj przepisy, regulacje, które niekorzystnie wpływają
    na Twoją działalność i stawiaj im czoła.


3
Znaczenie MŚP dla gospodarki
Znaczenie MŚP dla gospodarki


MŚP są istotną częścią polskich przedsiębiorstw

    Przeciętne, polskie małe przedsiębiorstwo ma siedzibę na Podlasiu. Zatrudnia   Liczba przedsiębiorstw w poszczególnych sektorach
    22 osoby, płacąc im średnią pensję na poziomie 2 583 PLN brutto. Jego
                                                                                                                  Małe           Średnie               MŚP              Duże
    działalność skupiona jest na handlu i pozwala wygenerować 9 452 354 PLN                                   (10 – 49)        (50 – 249)         (10 –249)           ( 250+)
    przychodów przy 3,61% rentowności.
                                                                                    Liczba                       54 999            15 817            70 816              3 189
    Średnie przedsiębiorstwo wygląda nieco inaczej. Swoją działalność skupia na     przedsiębiorstw            (74,32%)          (21,37%)          (95,69%)            (4,31%)
    przetwórstwie przemysłowym. Z natury rzeczy zatrudnia nieco więcej
    pracowników (104) i generuje nieco więcej przychodów (48 649 807 PLN).          Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność przedsiębiorstw
    Pracownicy średnich przedsiębiorstw zarabiają też lepiej od małych              niefinansowych w 2011 roku”
    – 3 568 PLN brutto, co jednak nie przeszkadza w uzyskiwaniu przez te firmy
    lepszej rentowności - 4%.                                                      Rozmieszczenie MŚP w poszczególnych województwach
                                                                                   (% ogólnej liczby MŚP w Polsce)
    Małych firm jest w Polsce 54 999, średnich 15 817. Nie licząc
    mikroprzedsiębiorstw, małe i średnie firmy są fundamentami polskiej
    przedsiębiorczości, a ich wkład w rozwój rodzimej gospodarki jest kluczowy.
    Pod względem liczebności dominują wyraźnie, stanowiąc ponad 96%                                                            0-5%
    analizowanej zbiorowości.                                                                                                  6-10% Liczba MŚP
                                                                                                                               >10%
    Najwięcej małych i średnich przedsiębiorstw zlokalizowanych jest
    w województwach: Mazowieckim (16%), Śląskim (13%), Wielkopolskim
    (10%) oraz Małopolskim (9%).




                                                                                     Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność
                                                                                     przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku”




5
Znaczenie MŚP dla gospodarki


MŚP są istotną częścią polskich przedsiębiorstw

    Łączne przychody MŚP (blisko 1,3 bln PLN) są porównywalne do tych          Przychody i zatrudnienie w poszczególnych sektorach
    generowanych przez największych graczy (ponad 1,6 bln PLN). Jednocześnie
                                                                                                               Małe           Średnie                 MŚP            Duże
    stanowią ponad 44% przychodów analizowanych firm.                                                      (10 – 49)        (50 – 249)           (10 –249)         ( 250+)

    Dynamika przychodów MŚP jest większa od dynamiki dużych firm. W roku         Przychody               519 870 mln       769 494 mln      1 289 364 mln     1 616 124 mln
    2011 MŚP zwiększyły swoje przychody o 13,3%, podczas gdy duże                                           (17,89%)          (26,48%)           (44,37%)          (55,62%)
    organizacje zwiększały przychody o 1pp wolniej.
                                                                                 Zatrudnienie
    Duże firmy zatrudniają blisko 2,7 mln osób, podczas gdy MŚP dają pracę                                 1 181 565         1 646 415           2 827 980        2 691 999
                                                                                                            (21,41%)          (29,83%)            (51,24%)         (48.77%)
    grupie przekraczającej nieco 2,8 mln Polaków, zapewniając im łącznie
    wynagrodzenie przekraczające 110 mld PLN. Jeśli chodzi o zapewnienie
                                                                               Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność przedsiębiorstw
    miejsc pracy w naszej gospodarce, obie grupy mają zatem bardzo podobny     niefinansowych w 2011 roku”
    wkład.
    Gdyby nie było sektora MŚP pracę straciłoby 2 827 980 osób.                Struktura zatrudnienia w poszczególnych sektorach wg województw



     „Większa dynamika wzrostu przychodów MŚP z pewnością wynika
     z mniejszej centralizacji procesów decyzyjnych, a tym samym większej
                                                                                                                                     Województwa z przewagą
     elastyczności i łatwości w podejmowaniu decyzji, w tym również tych                                                              zatrudnionych w MŚP
     będących dynamiczną reakcją na potrzeby rynku. Przewaga zatrudnienia
     w Dużych firmach w województwie mazowieckim i dolnośląskim                                                                      Województwa z przewagą
     odzwierciedla naturalne umiejscowienie dużego biznesu w największych                                                            zatrudnionych w dużych
     i najbardziej dynamicznie rozwijających się ośrodkach, jakimi bez
     wątpienia są Warszawa i Wrocław. Warszawa jest miastem stołecznym,
     co z pewnością jest jej dodatkowym atutem. Niebywałą przewagą
     Wrocławia są bliskość zachodniej granicy oraz dobra komunikacja
     z Europą.”
                                                                               Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność
                                                                               przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku”
              Monika Smulewicz
              Grant Thornton FPA Outsourcing
              Dyrektor Zarządzający, HR & Payroll Partner
6
Znaczenie MŚP dla gospodarki


Istotny wkład MŚP w polską gospodarkę

    Przychody polskich MŚP w 2011 roku wyniosły 1 289 364 mln PLN (wzrost        Przychody MŚP a dochody budżetowe w 2011 roku

    o 13,30%), co 4,5-krotnie przewyższa dochody polskiego budżetu w tym samym
    roku (277 577 mln PLN).

    Wartość całkowita wynagrodzeń wypłaconych przez MŚP wyniosła 110 343 mln
    PLN, co jest sumą prawie 3 razy większą niż wpływy państwa z podatku
                                                                                           Przychody MŚP
    dochodowego od osób fizycznych w 2011 roku (38 075 mln PLN).
                                                                                                                        Dochody
                                                                                                                       budżetowe




                                                                                 Wynagrodzenia wypłacone przez MŚP a wpływy budżetowe z podatku dochodowego
                                                                                 w 2011 roku



     „Małe i średnie przedsiębiorstwa zapewniają codzienny byt milionom
     polskich rodzin poprzez pracę własną ich właścicieli i zatrudnianie
     pracowników. Można zatem z przekonaniem stwierdzić, że stanowią one                 Wynagrodzenia MŚP
     podstawę funkcjonowania polskiej gospodarki.”                                                                   Podatek
                                                                                                                    dochodowy
           Dariusz Bednarski
           Grant Thornton
           Partner Zarządzający, Doradztwo Podatkowe                             Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność przedsiębiorstw
                                                                                 niefinansowych w 2011 roku” oraz Ministerstwo Finansów „Sprawozdanie roczne
                                                                                 z wykonania budżetu państwa w 2011”.




7
Znaczenie MŚP dla gospodarki


MŚP mają kluczowe znaczenie również dla sąsiednich gospodarek
                                                                                   Struktura przedsiębiorstw w wybranych krajach regionu
    Polska nie różni się wiele od swoich południowych i zachodnich sąsiadów
    pod względem liczby MŚP w całym zbiorze przedsiębiorstw. U nas wskaźnik                                                  74,32%                            21,37%       4,31%
    ten wynosi 95,69%, co jest wynikiem niemalże identycznym ze Słowacją
    (95,71%) i niewiele odbiegającym od Czech oraz Niemiec (odpowiednio
    97,04% oraz 97,02%). Natomiast wchodząc głębiej w wielkościową strukturę                                                    82,67%                             14,35%     2,98%
    przedsiębiorstw dostrzegalne są już różnice. W Polsce małe przedsiębiorstwa
    to 74,32% całości, natomiast w Niemczech aż 82,67. Niemiecka gospodarka
    ze względu na swoją specyfikę (wysoka różnorodność, silne tradycyjne sektory                                               78,35%                             18,69%      2,96%
    produkcyjne) zapewnia małym przedsiębiorstwom bardzo korzystne
    środowisko do prowadzenia działalności.
                                                                                                                              77,77%                              17,94%      4,29%
    Według prognoz Komisji Europejskiej największy przyrost w roku 2013
    zanotuje liczba MŚP na Słowacji (0,91%). W Niemczech ich liczba wzrasta
                                                                                                    0%            20%           40%             60%          80%            100%
    w stabilnym tempie, w 2013 roku o 0,55%, minimalnie szybciej niż rok
    wcześniej (0,52% w 2012). Nieznaczny spadek całkowitej liczby MŚP                                                         małe         średnie    duże
    notowany będzie w Polsce oraz w Czechach.                                      Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność
                                                                                   przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku”; dane dla Niemiec to prognoza na
                                                                                   podstawie "Annual Report on European SMEs” Komisji Europejskiej
     „MŚP w państwach Europy Centralnej i Wschodniej nie są, poprzez
                                                                                   Dynamika liczby MŚP (% zmiana) w wybranych krajach regionu
     uwarunkowania historyczne, tak silnie rozwinięte, jak w Niemczech.
     W nieodległej przyszłości na polskim rynku wzrośnie liczba większych           1,00%                                                            0,91%
     podmiotów. Istotne znaczenie w tym rozwoju będzie mieć wzrost obrotów
                                                                                    0,80%
     w handlu zagranicznym MŚP, głównie z Niemcami, naszym kluczowym                                                                          0,55%
                                                                                    0,60%                   0,52%                                                  Polska
     partnerem w regionie. Co więcej, planowane wprowadzenie Euro
     w Polsce skutecznie zachęci niemieckie MŚP do inwestycji zagranicznych         0,40%                                                                          Czechy
     w Polsce.”                                                                     0,20%                         0,04%                                            Niemcy
                                                                                    0,00%                                                                          Słowacja
             Przemysław Polaczek                                                    -0,20%
                                                                                                          2012                               2013
             Grant Thornton, Partner Zarządzający                                               -0,24%
                                                                                                                                 -0,17% -0,20%
                                                                                    -0,40%
             International Business Center Director                                                      -0,29%
                                                                                   Źródło: Grant Thornton na podstawie danych Komisji Europejskiej „Annual Report on
                                                                                   European SMEs”

8
Analiza MŚP w stosunku do dużych przedsiębiorstw
Duzi mają lepiej


W poszczególnych województwach struktura wielkości firm jest zbliżona


 Podział firm ze względu na wielkość przedsiębiorstw jest w poszczególnych                Ciekawie natomiast wygląda sytuacja w województwach
 regionach zbliżony do podziału w całym kraju (patrz wykres poniżej).                     Zachodniopomorskim i Podlaskim, w których udział małych firm w ogólnej
 Duże przedsiębiorstwa są głównie zlokalizowane w najbardziej rozwiniętych                liczbie analizowanych przedsiębiorstw wynosi odpowiednio 77% oraz 76,88%.
 województwach, co nie jest zaskoczeniem. Do regionów, w których udział                   To dwa województwa, w których działa nieco więcej małych przedsiębiorstw
 dużych przedsiębiorstw jest wyższy niż przeciętne 4% można zaliczyć                      niż wynika z ogólnej struktury.
 województwo Mazowieckie oraz Śląskie z wartościami na poziomie
 odpowiednio 6,44% oraz 5,03%.


 Struktura polskich przedsiębiorstw wg. wielkości                                        Województwa o największej koncentracji dużych i małych firm


                               4%

                     22%                                                                                                                       Województwa o większej
                                                                                                                                               koncentracji małych firm
                                                                      Małe (10-49)
                                                                      Średnie (50-249)                                                         Województwa o większej
                                                                                                                                               koncentracji dużych firm
                                                                      Duże (250+)

                                          74%




     Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność               Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność
     przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku”                                         przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku”




10
Duzi mają lepiej


Przemysł dominuje zarówno w MŚP jak i wśród dużych podmiotów


 Polskie przedsiębiorstwa najczęściej zajmują się przetwórstwem                                       W przypadku dużych podmiotów dominacja przedsiębiorstw przemysłowych
 przemysłowym lub handlem. W branżach tych działa odpowiednio 30% oraz                                jest zdecydowana (47% ). Relatywnie mniej dużych firm działa w branży
 27% wszystkich przedsiębiorstw niefinansowych.                                                       handlowej (14%). Wyraźną różnicę widać też w przypadku administracji
 Obie te branże są również dominujące niezależnie w MŚP i dużych                                      i działalności wspierającej, która stanowi trzecią najliczniejszą grupę wśród
 przedsiębiorstwach. W przypadku MŚP procentowy udział w branży                                       dużych. Wśród małych jej udział wynosi mniej niż 3%. Z kolei 13% MŚP
 przemysłowej i handlowej jest bardzo zbliżony i wynosi blisko 30%.                                   skupionych jest na budownictwie. Wśród dużych podmiotów zaledwie 6%
                                                                                                      firm działa w tej branży.
     Procentowy udział firm z danej branży w MŚP ogółem                                               Procentowy udział firm z danej branży w dużych podmiotach ogółem


                                                          Przetwórstwo przemysłowe                                                                   Przetwórstwo przemysłowe
                                                                                                                       10%
                   17%                                                                                                                               Handel i naprawa samochodów
                                                          Handel i naprawa samochodów                             5%
                                     29%
                                                                                                             5%
             3%                                           Budownictwo                                                                                Administracja i działalność wspierająca
            5%                                                                                              6%
                                                                                                                                       47%
            5%                                            Transport i gospodarka magazynowa                                                          Transport i gospodarka magazynowa
                                                                                                            6%

                                                          Działalność profesjonalna, nauk. i techn.           8%                                     Budownictwo
                 13%
                               27%                        Górnictwo/ Energetyka/ Dostawa wody                                                        Górnictwo/ Energetyka/ Dostawa wody
                                                                                                                       14%

                                                          Pozostałe                                                                                  Działalność profesjonalna, nauk. techn.

 Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS ,,Działalność przedsiębiorstw                                                              Pozostałe
 niefinansowych w 2011 roku’’
                                                                                                       Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność przedsiębiorstw
                                                                                                       niefinansowych w 2011 roku”




11
Duzi mają lepiej


MŚP najwięcej przychodów czerpią z działalności handlowej; głównym
źródłem przychodów dużych firm jest górnictwo i energetyka
 Średnia przychodowość* MŚP wyniosła w 2011 roku 18 207 241 PLN, jednak                      Przychody w podziale na branże (mln PLN)
 wynik ten głównie zależy od średnich przedsiębiorstw, które przeciętnie                                                                             Edukacja
                                                                                             1800000
 wygenerowały 48 649 807 PLN przychodu. Średnia przychodowość małych
 przedsiębiorstw to 9 452 354 PLN. Przychodowość dużych przedsiębiorstw                                                                              Pozostała działalność
                                                                                                                                                     usługowa
 jest nieporównywalna do tej uzyskanej przez MŚP.                                            1600000
                                                                                                                                                     Kultura i rekreacja
                                                                                                               5%
                                                                                                               4%
     Średni przychód przedsiębiorstw (tys. PLN)                                              1400000                                                 Opieka zdrowotna i pomoc
                                                                                                               4%
                                                                                                                                                     społeczna
                  Małe           Średnie                  MŚP                 Duże                                                                   Zakwaterowanie i
              (10 – 49)        (50 – 249)            (10 –249)              ( 250+)                           14%
                                                                                             1200000                                                 gastronomia
                                                                                                                                   4%                Obsługa rynku
                   9 452            48 650               18 207             506 781                                                                  nieruchomości
                                                                                             1000000                               9%
                                                                                                                                                     Administrowanie i
                                                                                                              23%                  6%                działalność wspierająca
     Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność przedsiębiorstw
     niefinansowych w 2011 roku”                                                                                                                     Działalność profesjonalna,
                                                                                              800000
                                                                                                                                                     naukowa i techniczna
 Struktura przychodów w podziale na branże różni się wyraźnie pomiędzy                                                                               Informacja i komunikacja
 dużymi podmiotami i MŚP. Pośród tych pierwszych najwięcej przychodów                         600000                              44%
 (44%) zostało wygenerowanych przez firmy zajmujące się przetwórstwem                                                                                Transport i gospodarka
                                                                                                                                                     magazynowa
 przemysłowym. Druga w kolejności branża to handel, który dostarczył 23%                                      47%
                                                                                              400000                                                 Budownictwo
 przychodów. W MŚP kolejność i wartości są niemal odwrotne: 25%
 przychodów z przetwórstwa przemysłowego i 44% z handlu. W dużych                                                                                    Górnictwo/ Energetyka/
 przedsiębiorstwach znaczące przychody generowane są również przez                            200000                              25%                Dostawa wody
 górnictwo/ energetykę/ dostawy wody. W przypadku MŚP ta grupa ma                                                                                    Handel i naprawa poj.
 zauważalne, ale znacznie mniejsze znaczenie. Różnica ta wynika ze znacznej                        0
                                                                                                                                                     samoch.
 kapitałochłonności tego segmentu. Wartym odnotowania jest fakt, że                                           Duże                 MŚP
                                                                                                                                                     Przetw. przemysłowe
 budownictwo to raczej domena MŚP.
                                                                                             Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność
 * Przychodowość definiujemy jako stosunek łącznych przychodów do liczby przedsiębiorstw     przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku”


12
Duzi mają lepiej


Małe przedsiębiorstwa są bardzo wrażliwe na wahania koniunktury
 Przychody dużych przedsiębiorstw są bardziej stabilne i mniej gwałtownie      Tempo wzrostu przychodów w latach 2007-2011, 2006=100%
 reagują na wahania koniunktury. Wzrost liczby małych przedsiębiorstw na
 przełomie lat 2007/2008 pociągnął za sobą wzrost przychodów wśród tych       25,0%
 przedsiębiorstw o 21,5%, jednak w roku 2009 przychody MŚP radykalnie         20,0%
 spadły na skutek kryzysu finansowego. W trakcie kryzysu największy spadek
                                                                              15,0%
 przychodów zanotowały małe przedsiębiorstwa. Od połowy 2009 roku
 nastąpiło odbicie i przychody małych firm do 2011 r. bardzo dynamicznie      10,0%                                                                      małe
 rosły.                                                                        5,0%                                                                      średnie

                                                                               0,0%                                                                      duże
 Aktualnie aktywność Małych i Średnich Przedsiębiorstw odgrywa zasadniczą                2007          2008        2009       2010        2011
 rolę w rozwoju gospodarczym Polski generując 151 336 mln PLN wzrostu          -5,0%
 przychodów w roku 2011. Poziom ten uzyskany został dzięki wzrostowi          -10,0%
 13,30% w latach 2010/2011. Ten dynamiczny wzrost jest głównie zasługą
                                                                              -15,0%
 małych przedsiębiorstw.
                                                                                 Dynamika przychodów w roku 2011
 Dynamika przychodów małych przedsiębiorstw wyniosła blisko 16%,
 natomiast średnich blisko 12% między 2010 a 2011 rokiem. Średnie              18,00%
 przedsiębiorstwa odnotowały spadkową tendencję przychodów w latach            16,00%
                                                                                            15,80%                                                         Małe
 2007-2009, jednak szybko odrobiły straty.
                                                                               14,00%                                        13,30%
                                                                                                              11,67%                          12,30%       Średnie
                                                                               12,00%
     „Wysoka dynamika przychodów MŚP w latach 2010 i 2011 odzwierciedla
     z jednej strony ich elastyczność w reagowaniu na zmianę warunków          10,00%
                                                                                                                                                           MŚP
     otoczenia, ale z drugiej pokazuje dużą wrażliwość na koniunkturę. Małe     8,00%
     firmy „zwijają” się szybciej w warunkach niekorzystnych. Często równie     6,00%
                                                                                                                                                           Duże
     szybko zwiększają swoją aktywność w momencie poprawy koniunktury,          4,00%
     jednak takie wahania mogą odbijać się na ich efektywności.”
                                                                                2,00%

                 Przemysław Hewelt                                              0,00%
                                                                                                Małe          Średnie          MŚP               Duże
                 Grant Thornton
                                                                                 Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność
                 Menedżer Zespołu Fuzji i Przejęć                                przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku”

13
Duzi mają lepiej


Zysk dla mniejszych firm jest mniej istotny aniżeli dla dużych

 Średnia rentowność MŚP jest równa blisko 4% i jest mniejsza o 2pp od
 średniej rentowności dużych przedsiębiorstw.

 Średnia rentowność dla badanych grup przedsiębiorstw

          Małe          Średnie            MŚP              Duże

         3,61%            4,04%          3,87%             5,86%


 Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS ,,Działalność
 przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku’’


 Pozornie różnica może wydawać się niewielka, ale w praktyce oznacza 50%
 zysków! W przeliczeniu na konkretne wartości oznacza to, że MŚP z każdych
 10 milionów przychodu są w stanie wygenerować niecałe 400 000 PLN zysku,
 podczas gdy duzi gracze blisko 200 000 PLN więcej.
                                                                                   „Z reguły apetyt na ryzyko małego przedsiębiorcy jest mniejszy niż
 Niższa rentowność przedsiębiorstw mniejszych jest, w pewnym stopniu,              dużego. W konsekwencji, zwłaszcza w krótszych okresach czasu,
 implikacją oczekiwań ich właścicieli. Dla właścicieli korporacji (z reguły firm   istotniejsza od rentowności jest dla niego płynność finansowa.”
 większych) priorytetem jest dynamiczny i często szybki wzrost zysku
 i wartości firmy. W konsekwencji, gotowi są akceptować ryzyko takiego                      Prof. dr hab. Waldemar Frąckowiak
 wzrostu. Z kolei dla przedsiębiorców prowadzących własne firmy, w tym                      Grant Thornton
 zwłaszcza firmy rodzinne, istotniejsze jest bezpieczeństwo, a kluczowym                    Partner
 parametrem jest zachowanie płynności. Ich awersja do ryzyka jest znacznie
 większa.




14
Duzi mają lepiej


 Rozważny wzrost pozwala zwiększyć zyski
      Wskaźnik rentowności w podziale na branże (Wynik brutt / Przychodów ogółem)        Istnieją działalności, gdzie kluczem do sukcesu jest skala. Dotyczy to
                                                        DUŻE     ŚREDNIE    MAŁE
                                                                                         takich branż jak traktowane łącznie górnictwo/ energetyka/ dostawa
                                                                                         wody, obsługa rynku nieruchomości, działalność profesjonalna czy
                         Przetwórstwo przemysłowe        4,36%     4,93%      6,95%
                                                                                         informacja i komunikacja. W tych branżach duże firmy uzyskują wyraźnie
                     Handel i naprawa samochodów         2,21%     2,96%      4,00%
                                                                                         lepszą rentowność od MŚP, wyróżniając się jednocześnie na tle ogółu
              Górnictwo/ Energetyka/ Dostawa wody       17,19%     5,14%      3,98%      dużych podmiotów. Można wymienić trzy główne powody, dla których tak
                                       Budownictwo       2,42%     3,66%      8,73%      się dzieje:
                Transport i gospodarka magazynowa        2,35%     7,41%      4,69%      • dostęp do kapitału obrotowego i inwestycyjnego, o który z natury
                           Informacja i komunikacja     11,40%     7,22%      5,90%          rzeczy łatwiej bardziej rentownym i stabilnym organizacjom;
   Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna       8,03%     5,36%    -38,25%      • dostęp do talentów i wyspecjalizowanej kadry, który wymaga
           Administrowanie i działalność wspierająca     5,76%     6,00%      9,07%        możliwości zaoferowania im odpowiedniego poziomu wynagrodzenia;
                      Obsługa rynku nieruchomości       10,43%     1,50%      5,63%      • dostęp do badań, wiedzy i nowych technologii, który z kolei wymaga
                      Zakwaterowanie i gastronomia       7,83%     -0,40%     8,47%        obu omawianych powyżej czynników.
               Opieka zdrowotna i pomoc społeczna       -1,78%     1,90%     12,86%
                                                                                         W innych branżach sytuacja nie jest już tak oczywista. W szczególności
                                  Kultura i rekreacja    2,17%     -5,67%     -2,39%     dotyczy to edukacji, opieki zdrowotnej, transportu i gospodarki
                     Pozostała działalność usługowa     11,11%     6,26%     11,08%      magazynowej oraz budownictwa. W przypadku tych branż, w pierwszym
                                           Edukacja      0,78%     5,45%     10,99%      momencie można dojść do wniosku, że nie warto rosnąć. W rzeczywistości
                                                                                         sytuacja wygląda tak, że w niektórych branżach opłacalny jest przede
UWAGA! Kolory wskazują jakiej wielkości przedsiębiorstwa uzyskują średnio najwyższą
rentowność w danej branży, zielony oznacza najwyższą, a czerwony najniższą rentowność.   wszystkim dynamiczny wzrost, który pozwoli na odpowiednio duże
                                                                                         zwiększenie przychodów rekompensujące spadek rentowności.
Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność
przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku”                                              W związku z powyższym skala wzrostu i jego tempo powinny być
                                                                                         planowane z uwzględnieniem specyfiki danej branży.
           „Wzrost – wbrew pozorom – nie zawsze jest korzystny. Mądry wzrost wymaga
           zarówno określenia optymalnej wielkości biznesu jak i najkorzystniejszego
           tempa oraz sposobów – rozwój organiczny, inwestycje strategiczne, M&A
           – jego osiągnięcia.”

                      Tomasz Wróblewski
                      Grant Thornton
                      Partner Zarządzający, Wiceprezes Zarządu
 15
Bariery rozwoju MŚP
Bariery rozwoju MŚP


Kłody pod nogami przedsiębiorców

     Niejasne prawo i skomplikowane przepisy doskwierają polskim                               Pod względem barier biurokratycznych zdecydowanie negatywnie odbiegamy
     przedsiębiorcom od wielu lat, co potwierdzają badania IBR prowadzone                      od średniej światowej i europejskiej, gdzie ok. 30-40%* właścicieli firm
     w Polsce od 2004 r. W opinii badanych to czynnik najsilniej hamujący rozwój               wskazuje tę barierę jako kluczową. W każdym kraju jest to element hamujący
     biznesu – 56% polskich firm w I kwartale 2013 r. uznało biurokrację za ważną              rozwój przedsiębiorstw, ale występują istotne różnice w skali tego zjawiska.
     lub bardzo ważną barierę*.                                                                Globalnie przedsiębiorcy najbardziej obawiają się spadku zamówień jako
     Wśród innych barier wskazywanych przez przedsiębiorców do grupy                           czynnik hamujący ich rozwój.
     najistotniejszych należały: ograniczenie zamówień, trudniejszy dostęp do
     wykwalifikowanych kadr, wysokie koszty finansowania, niedobór kapitału
     obrotowego i długoterminowego finansowania.
                                                                                               * według Grant Thornton International Business Report 2013


      Największe bariery rozwoju wskazywane przez przedsiębiorców w Polsce w latach           Największe bariery rozwoju wskazywane przez przedsiębiorców globalnie w latach 2003-2013
      2007-2013 (% firm wskazujących daną barierę jako istotną lub bardzo istotną)            (% firm wskazujących daną barierę jako istotną lub bardzo istotną)

      70                                                               Spadek                  50                                                                Spadek zamówień/spadek
                                                                       zamówień/spadek         45                                                                popytu
      60                                                               popytu
                                                                       Brak                    40                                                                Brak wykwalifikowanej siły
                                                                       wykwalifikowanej        35                                                                roboczej
      50
                                                                       siły roboczej
                                                                       Niekorzystne            30                                                                Niekorzystne
      40                                                               przepisy/biurokracja                                                                      przepisy/biurokracja
                                                                                               25
                                                                       Koszty/dostępność                                                                         Koszty/dostępność
      30                                                                                       20
                                                                       finansowania                                                                              finansowania
                                                                                               15
      20                                                                                                                                                         Niedobór kapitału
                                                                       Niedobór kapitału       10                                                                obrotowego
                                                                       obrotowego
      10                                                                                        5
                                                                                                                                                                 Niedobór
                                                                       Niedobór                 0                                                                długoterminowego
                                                                       długoterminowego
       0                                                                                                                                                         finansowania
                                                                       finansowania
           2007   2008    2009   2010   2011    2012   2013*
      Źródło: Grant Thornton International Business Report 2007-2013                            Źródło: Grant Thornton International Business Report 2007-2013
      * Dane za 2013 r. to średnia z pierwszego kwartału                                        * Dane za 2013 r. to średnia z pierwszego kwartału

17
Bariery rozwoju MŚP


Ogólne bariery wyjątkowo mocno uderzają w MŚP
     Nieprzyjazna legislacja
     W gąszczu niespójnych i nieprzyjaznych przepisów przewagę mają duże firmy,
     które mogą sobie pozwolić na silne, a zatem kosztowne zespoły prawnicze          Średnie wynagrodzenie i koszty wynagrodzeń w zależności od wielkości
     i doradcze. Częściej też optymalizują one procesy i zobowiązania budżetowe.
                                                                                                                                   Przeciętne
                                                                                                                                                               Udział wynagrodzeń
                                                                                                                               wynagrodzenie
     Zmniejszanie się zamówień ze strony klientów                                                                                      brutto
                                                                                                                                                                       w kosztach

     Z natury rzeczy MŚP dysponują mniejszymi budżetami marketingowymi, jak
                                                                                       Małe*                                             2583 zł                                 6,4%
     również mają mniejsze rezerwy, pozwalające przetrwać trudny czas
     agresywnie walcząc o klientów.                                                    Średnie                                           3568 zł                                 9,2%
     W praktyce często również, w okresach dekoniunktury, więksi gracze                Duże                                              4255 zł                                 8,7%
     konsolidują rynek, wykorzystując „głębsze” portfele.
                                                                                       * Dane odnośnie małych przedsiębiorstw prezentowane są z uwzględnieniem mikroprzedsiębiorstw

     Koszty finansowania oraz niedobór kapitału obrotowego
                                                                                      Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność
     W walce o kapitał bardziej wiarygodne mogą okazać się większe podmioty           przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku”
     zapewniające lepsze zabezpieczenie pożyczanych/ inwestowanych środków.
     W konsekwencji mniejsi muszą akceptować wyższe koszty pozyskania
     kapitału. Alternatywą dla MŚP jest poszukiwanie nowych, poza kredytem
     bankowym, dróg finansowania rozwoju biznesu. O ile 10 lat temu
     przedsiębiorcy nie mieli jeszcze do dyspozycji takich źródeł jak NewConnect,   „W przeregulowanym i często zmieniającym się środowisku prawnym
                                                                                    przedsiębiorcy potrzebują wsparcia ze strony kompetentnych i pomocnych
     czy Catalyst, a fundusze private equity były również czymś egzotycznym, o
                                                                                    urzędników. Dotychczasowe efekty działań kolejnych rządów pod hasłem
     tyle dziś te źródła kapitału są do dyspozycji właścicieli firm.                ułatwień dla biznesu i zwiększenia przyjazności państwa, nie rokują
                                                                                    w najbliższych latach poprawy sytuacji.”
     Niewystarczająca ilość wykwalifikowanych pracowników
     Małe i Średnie Przedsiębiorstwa oferują średnio swoim pracownikom                         Dariusz Bednarski
     wyraźnie niższe wynagrodzenie. Dodatkowo, w przypadku średnich                            Grant Thornton
     przedsiębiorstw udział wynagrodzeń w kosztach ogółem jest większy niż                     Partner Zarządzający, Doradztwo Podatkowe
     w dużych. W praktyce powoduje to, że bariera związana z ograniczona podażą
     wykwalifikowanych pracowników jest dla MŚP jeszcze istotniejsza.



18
Bariery rozwoju MŚP


W przypadku MŚP występują specyficzne bariery rozwoju
 W naszej ocenie do omówionych barier ogólnych należy dołożyć częste
 słabości związane z wnętrzem małych i średnich podmiotów,
 a w szczególności:
 1. Brak jasnej, długoterminowej strategii oraz kultury zarządzania
    projektowego
    Małe i Średnie Przedsiębiorstwa bardzo często działają bez jasno
    określonego celu strategicznego. W efekcie tracą sporo energii i środków
    na realizację nieskoordynowanych i niekonsekwentnych działań.
 2. Niższy poziom uporządkowania wnętrza
    Z jednej strony duże podmioty łatwiej wpadają w biurokrację i standardy
    usztywniające procesy. Z drugiej jednak, to właśnie mądra standaryzacja
    prowadzi do ograniczenia nieefektywności. Duże rozmiary uzasadniają też
    ponoszenie kosztów na wdrażania bardziej zaawansowanych systemów
    zarządzania, które w ostatecznym rozrachunku poprawiają rentowność.
 3. Bariery psychologiczne
    Małe i Średnie Przedsiębiorstwa najczęściej zarządzane są bezpośrednio         „Stosunkowo niska rentowność MŚP spowodowana jest między innymi
    przez właścicieli, którzy najczęściej rozwijali daną działalność od podstaw.   brakiem określonego celu strategicznego. W efekcie przedsiębiorstwa te
    Z biegiem czasu często okazuje się jednak, że styl zarządzania i kultura       tracą sporo energii i środków na realizację nieskoordynowanych
    organizacji powinny zmieniać się wraz z wielkością przedsiębiorstwa            i nieefektywnych działań”
    i rynkiem. Brak elastyczności w podejściu do sposobu zarządzania firmą
    w miarę jej rozwoju bywa barierą mentalną trudną do pokonania dla                       Anatol Skitek
    właścicieli / zarządzających.                                                           Grant Thornton
                                                                                            Dyrektor Zespołu ds. Efektywności Biznesu




19
PODSUMOWANIE
  MŚP stanowią jeden z głównych filarów polskiej gospodarki. W ok. 70      Wśród barier rozwoju wskazywanych przez polskich przedsiębiorców
   tysiącach firm tego typu zatrudnienie znajduje ponad 2,8 mln Polaków.     dominuje biurokracja, niejasne prawo i skomplikowane przepisy.
   Ich łączne przychody to 1,3 bln PLN.
                                                                            Generalnie, bariery rozwoju łatwiej pokonywać dużym podmiotom. Tym
  Choć największa liczba MŚP funkcjonuje w przetwórstwie                    niemniej MŚP nie są bezbronne i powinny aktywnie sięgać po dostępne
   przemysłowym, to głównym źródłem przychodów MŚP jest działalność          rozwiązania służące pokonywaniu barier.
   handlowa.
                                                                            Wraz ze wzrostem, MŚP powinny profesjonalizować zarządzanie firmą
  Dynamika przychodów MŚP przewyższa dynamikę obrotów dużych firm.          i korzystać z narzędzi, które usprawniają działanie organizacji. Priorytetem
   W roku 2011 MŚP zwiększyły swoje przychody o 13,3%.                       przy wdrażaniu nowych rozwiązań powinno być zachowanie kluczowego
                                                                             czynnika sukcesu MŚP – ducha przedsiębiorczości.
  Polska nie odbiega znacząco od swoich południowych i zachodnich
   sąsiadów pod względem udziału MŚP w całym zbiorze przedsiębiorstw.

  Duże przedsiębiorstwa są bardziej efektywne – średnia rentowność
   w dużych przedsiębiorstwach wynosi 6% wobec ok. 4% w MŚP, przy
   czym profil rentowności w ujęciu branż charakteryzuje się istotnymi
   różnicami.

  Dla MŚP istotniejsza od rentowności, zwłaszcza w krótkim okresie,
   jest płynność finansowa; duzi mają większy apetyt na zysk i większą
   skłonność do podejmowania ryzyka.

  Co do zasady im większe przedsiębiorstwo tym stabilniejsze. Małe
   przedsiębiorstwa są bardzo wrażliwe na wahania koniunktury.

  Jedynie rozważny wzrost pozwala MŚP zwiększyć zyski minimalizując
   ryzyka z nim związane.




20
Przyjęta metodologia,
źródła danych oraz eksperci
Przyjęta metodologia, źródła danych oraz eksperci


Metodologia oraz źródła danych

 Metodologia:                                                                Źródła danych:

 Przedsiębiorstwo niefinansowe zdefiniowano jako podmiot zaklasyfikowany     Główne źródła danych:
 (niezależnie od liczby pracujących w nich osób) do następujących sekcji     • ,,Działalność przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku’’, GUS,
 według Polskiej Klasyfikacji Działalności:                                    Warszawa 2013
 B. Górnictwo i wydobywanie                                                  • ,,Rachunki narodowe według sektorów i podsektorów instytucjonalnych
 C. Przetwórstwo przemysłowe                                                   w latach 2007 -2010’’, GUS, Warszawa 2013
 D. Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną,      • ,,Niefinansowe rachunki kwartalne według sektorów instytucjonalnych
     gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych                       w latach 2005-2012, ceny bieżące’’, GUS, Warszawa 2013
 E. Dostawa wody                                                             • ,,Schemat klasyfikacji PKD’’, GUS
 F. Budownictwo                                                              • ,,Annual Report on EU SMEs 2010/2011’’, Komisja Europejska,
 G. Handel hurtowy i detaliczny                                                Rotterdam, Cambridge, 2011
 H. Transport i gospodarka magazynowa                                        • Oficjalna strona czeskiego urzędu statystycznego Czech Statistical Office
 I. Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi       • Urząd Statystyczny na Słowacji Statisticke_udaje_MSP-Slovensko
 J. Informacja i komunikacja                                                 • Sprawozdania Ministerstwa Finansów RP
 L. Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości                       • Grant Thornton International Business Report 2013
 M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna                          • Grant Thornton International Business Report 2009
 N. Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca
     (bez podklasy działalności usługowej związanej z zagospodarowaniem
     terenów zielonych)
 P. Edukacja
 Q. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna (bez działalności szpitali)
 R. Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją
 S. Naprawa i konserwacja komputerów i artykułów użytku osobistego
     i domowego oraz pozostała indywidualna działalność usługowa

 Poza oznaczonymi wyjątkami, wszelkie dane odnośnie małych przedsiębiorstw
 są bez uwzględnienia mikroprzedsiębiorstw.

22
Przyjęta metodologia, źródła danych oraz eksperci


Nasi eksperci

                                                             Prof. dr hab. Waldemar Frąckowiak
                                                             Partner
                                                             Grant Thornton




                  Tomasz Wróblewski                                                              Dariusz Bednarski
                  Wiceprezes Zarządu                                                             Partner Zarządzający
                  Partner Zarządzający Grant Thornton                                            Doradztwo Podatkowe




                  Przemysław Polaczek                                                            Monika Smulewicz
                  Partner Zarządzający                                                           Grant Thornton FPA Outsourcing
                  Relacje Biznesowe                                                              Dyrektor Zarządzający
                  International Business Centre Director                                         HR & Payroll Partner




                 Anatol Skitek                                                                   Przemysław Hewelt
                 Dyrektor Zespołu ds. Efektywności Biznesu                                       Menedżer Zespołu Fuzji i Przejęć
                 Doradztwo Gospodarcze                                                           Doradztwo Gospodarcze




23
Kontakt w związku z niniejszym dokumentem




Anatol Skitek                               Agnieszka Janković-Żelazna
CIA                                         Menedżer
Dyrektor Zespołu ds. Efektywności Biznesu   Relacje Biznesowe
T +48 61 625 1461                           T +48 22 205 4841
M +48 661 538 546                           M +48 609 366 474
E anatol.skitek@pl.gt.com@pl.gt.com         E agnieszka.jankovic-zelazna@pl.gt.com




24
Kontakt z Grant Thornton


                                                                     Poznań                                                Warszawa
                                                                     Malta Office Park, Budynek F                          al. Jana Pawła II 15
                                                                     ul. abpa Antoniego Baraniaka 88 E                     00-828 Warszawa
                                                                     61-131 Poznań                                         T +48 22 20 54 800
                                                                     T +48 61 62 51 100                                    F +48 22 20 54 801
                                                                     F +48 61 62 51 101


                                                                      Wrocław                                              Kraków
                                                                      ul. Włodkowica 21 lok. 12                            ul. Kamieńskiego 51
                                                                      50-072 Wrocław                                       30-653 Kraków
                                                                      T +48 71 73 37 560                                   T +48 12 37 64 100
                                                                      F +48 71 73 37 561                                   F +48 12 37 64 101

                                                                     Katowice
                                                                     ul. Francuska 34
                                                                     40-028 Katowice
                                                                     T +48 32 72 13 700
                                                                     F +48 32 72 13 701
                                                                                                                           www.GrantThornton.pl

Grant Thornton Frąckowiak spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k jest członkiem Grant Thornton International Ltd.


25

Mais conteúdo relacionado

Mais procurados

Raport sektora mśp pierwszy kwartał 2011 roku
Raport sektora mśp   pierwszy kwartał 2011 rokuRaport sektora mśp   pierwszy kwartał 2011 roku
Raport sektora mśp pierwszy kwartał 2011 rokuWojciech Boczoń
 
Grant Thornton Magazyn PLUS - Outsourcing Rachunkowości 01.2011
Grant Thornton Magazyn PLUS - Outsourcing Rachunkowości 01.2011Grant Thornton Magazyn PLUS - Outsourcing Rachunkowości 01.2011
Grant Thornton Magazyn PLUS - Outsourcing Rachunkowości 01.2011Grant Thornton
 
Grant Thornton - Magazyn PLUS Audyt
Grant Thornton - Magazyn PLUS AudytGrant Thornton - Magazyn PLUS Audyt
Grant Thornton - Magazyn PLUS AudytGrant Thornton
 
Publiczne notowanie akcji jako źródło finansowania małych i średnich przedsię...
Publiczne notowanie akcji jako źródło finansowania małych i średnich przedsię...Publiczne notowanie akcji jako źródło finansowania małych i średnich przedsię...
Publiczne notowanie akcji jako źródło finansowania małych i średnich przedsię...Środkowoeuropejskie Studia Polityczne
 
Ksiegowosc dla nieksiegowych wydanie vi
Ksiegowosc dla nieksiegowych wydanie viKsiegowosc dla nieksiegowych wydanie vi
Ksiegowosc dla nieksiegowych wydanie viWojciech Krawczyk
 
Jak otworzyć biznes w Polsce (2014)
Jak otworzyć biznes w Polsce (2014)Jak otworzyć biznes w Polsce (2014)
Jak otworzyć biznes w Polsce (2014)Grant Thornton
 

Mais procurados (7)

Raport sektora mśp pierwszy kwartał 2011 roku
Raport sektora mśp   pierwszy kwartał 2011 rokuRaport sektora mśp   pierwszy kwartał 2011 roku
Raport sektora mśp pierwszy kwartał 2011 roku
 
Grant Thornton Magazyn PLUS - Outsourcing Rachunkowości 01.2011
Grant Thornton Magazyn PLUS - Outsourcing Rachunkowości 01.2011Grant Thornton Magazyn PLUS - Outsourcing Rachunkowości 01.2011
Grant Thornton Magazyn PLUS - Outsourcing Rachunkowości 01.2011
 
Grant Thornton - Magazyn PLUS Audyt
Grant Thornton - Magazyn PLUS AudytGrant Thornton - Magazyn PLUS Audyt
Grant Thornton - Magazyn PLUS Audyt
 
Publiczne notowanie akcji jako źródło finansowania małych i średnich przedsię...
Publiczne notowanie akcji jako źródło finansowania małych i średnich przedsię...Publiczne notowanie akcji jako źródło finansowania małych i średnich przedsię...
Publiczne notowanie akcji jako źródło finansowania małych i średnich przedsię...
 
Ksiegowosc dla nieksiegowych wydanie vi
Ksiegowosc dla nieksiegowych wydanie viKsiegowosc dla nieksiegowych wydanie vi
Ksiegowosc dla nieksiegowych wydanie vi
 
Jak otworzyć biznes w Polsce (2014)
Jak otworzyć biznes w Polsce (2014)Jak otworzyć biznes w Polsce (2014)
Jak otworzyć biznes w Polsce (2014)
 
Skaner Sektora MSP
Skaner Sektora MSPSkaner Sektora MSP
Skaner Sektora MSP
 

Destaque

Novel Approach for Accelerating Mixed Signal Verification
Novel Approach for Accelerating Mixed Signal VerificationNovel Approach for Accelerating Mixed Signal Verification
Novel Approach for Accelerating Mixed Signal VerificationDVClub
 
Populations, Variety, and Selection: Verifying Complex Designs
Populations, Variety, and Selection: Verifying Complex Designs Populations, Variety, and Selection: Verifying Complex Designs
Populations, Variety, and Selection: Verifying Complex Designs DVClub
 
Integrating Formal Into Main-Stream Verification: The IBM Experience
Integrating Formal Into Main-Stream Verification: The IBM ExperienceIntegrating Formal Into Main-Stream Verification: The IBM Experience
Integrating Formal Into Main-Stream Verification: The IBM ExperienceDVClub
 
Cell Verification Metrics
Cell Verification MetricsCell Verification Metrics
Cell Verification MetricsDVClub
 
Como insertar una radio al blogger
Como insertar una radio al bloggerComo insertar una radio al blogger
Como insertar una radio al bloggerDavid_Vega
 
2D Games to HPC
2D Games to HPC2D Games to HPC
2D Games to HPCDVClub
 
Accelerated System DV Through Reuse
Accelerated System DV Through ReuseAccelerated System DV Through Reuse
Accelerated System DV Through ReuseDVClub
 

Destaque (9)

Novel Approach for Accelerating Mixed Signal Verification
Novel Approach for Accelerating Mixed Signal VerificationNovel Approach for Accelerating Mixed Signal Verification
Novel Approach for Accelerating Mixed Signal Verification
 
Populations, Variety, and Selection: Verifying Complex Designs
Populations, Variety, and Selection: Verifying Complex Designs Populations, Variety, and Selection: Verifying Complex Designs
Populations, Variety, and Selection: Verifying Complex Designs
 
Resume -J -2016-b
Resume -J -2016-bResume -J -2016-b
Resume -J -2016-b
 
Integrating Formal Into Main-Stream Verification: The IBM Experience
Integrating Formal Into Main-Stream Verification: The IBM ExperienceIntegrating Formal Into Main-Stream Verification: The IBM Experience
Integrating Formal Into Main-Stream Verification: The IBM Experience
 
Cell Verification Metrics
Cell Verification MetricsCell Verification Metrics
Cell Verification Metrics
 
Como insertar una radio al blogger
Como insertar una radio al bloggerComo insertar una radio al blogger
Como insertar una radio al blogger
 
Evaluation
EvaluationEvaluation
Evaluation
 
2D Games to HPC
2D Games to HPC2D Games to HPC
2D Games to HPC
 
Accelerated System DV Through Reuse
Accelerated System DV Through ReuseAccelerated System DV Through Reuse
Accelerated System DV Through Reuse
 

Semelhante a Rozważny wzrost: większy zysk, mniejsze ryzyko. Małe i średnie przedsiębiorstwa.

Grant Thornton Magazyn PLUS - Doradztwo gospodarcze 10.2012
Grant Thornton Magazyn PLUS - Doradztwo gospodarcze 10.2012Grant Thornton Magazyn PLUS - Doradztwo gospodarcze 10.2012
Grant Thornton Magazyn PLUS - Doradztwo gospodarcze 10.2012Grant Thornton
 
Raport o sytuacji gospodarczej w Europie
Raport o sytuacji gospodarczej w EuropieRaport o sytuacji gospodarczej w Europie
Raport o sytuacji gospodarczej w EuropieRobert Loranc
 
Pracodawca z wyboru, pracodawcą odpowiedzialnym społecznie
Pracodawca  z wyboru, pracodawcą odpowiedzialnym społeczniePracodawca  z wyboru, pracodawcą odpowiedzialnym społecznie
Pracodawca z wyboru, pracodawcą odpowiedzialnym społecznieGrupa Muszkieterów
 
Finanse przedsiębiorstw-krzysztof-rzepka-138805-praca-a
Finanse przedsiębiorstw-krzysztof-rzepka-138805-praca-aFinanse przedsiębiorstw-krzysztof-rzepka-138805-praca-a
Finanse przedsiębiorstw-krzysztof-rzepka-138805-praca-aKrzysztof Rzepka
 
Wolne zawody w Polsce. Portret- profesjonalisty 2017
Wolne zawody w Polsce. Portret- profesjonalisty 2017Wolne zawody w Polsce. Portret- profesjonalisty 2017
Wolne zawody w Polsce. Portret- profesjonalisty 2017Business Insider Polska
 
Podstawy finansów i zarządzania cz.1
Podstawy finansów i zarządzania cz.1 Podstawy finansów i zarządzania cz.1
Podstawy finansów i zarządzania cz.1 cdr_krakow
 
Zarządy przyszłości
Zarządy przyszłościZarządy przyszłości
Zarządy przyszłościGrant Thornton
 
Ekonomia, a rynkologia - nowy paradygmat czy syndrom innowacyjnego rozwoju
Ekonomia, a rynkologia - nowy paradygmat czy syndrom innowacyjnego rozwojuEkonomia, a rynkologia - nowy paradygmat czy syndrom innowacyjnego rozwoju
Ekonomia, a rynkologia - nowy paradygmat czy syndrom innowacyjnego rozwojuJacek Kotarbinski
 
Ekonomia, a rynkologia - nowy paradygmat czy syndrom innowacyjnego rozwoju
Ekonomia, a rynkologia - nowy paradygmat czy syndrom innowacyjnego rozwojuEkonomia, a rynkologia - nowy paradygmat czy syndrom innowacyjnego rozwoju
Ekonomia, a rynkologia - nowy paradygmat czy syndrom innowacyjnego rozwojuJacek Kotarbinski
 
8. Moduł VIII – Finanse i inwestycje
8. Moduł VIII – Finanse i inwestycje8. Moduł VIII – Finanse i inwestycje
8. Moduł VIII – Finanse i inwestycjeToTCOOPiTech
 
Strategiczna rola finansóww - to się opłaca
Strategiczna rola finansóww - to się opłacaStrategiczna rola finansóww - to się opłaca
Strategiczna rola finansóww - to się opłacaLukasz Szymula
 
Prezentacja dla dziennikarzy: „Trendy HR 2018. Czas odpowiedzialnych firm.”
Prezentacja dla dziennikarzy: „Trendy HR 2018. Czas odpowiedzialnych firm.”Prezentacja dla dziennikarzy: „Trendy HR 2018. Czas odpowiedzialnych firm.”
Prezentacja dla dziennikarzy: „Trendy HR 2018. Czas odpowiedzialnych firm.”Deloitte Polska
 
Strategiczna rola działów personalnych
Strategiczna rola działów personalnychStrategiczna rola działów personalnych
Strategiczna rola działów personalnychLukasz Szymula
 
Plany inwestycyjne firm 2017 - raport Antal i CBRE
Plany inwestycyjne firm 2017 -  raport Antal i CBREPlany inwestycyjne firm 2017 -  raport Antal i CBRE
Plany inwestycyjne firm 2017 - raport Antal i CBRECEO Magazyn Polska
 
Rola Inwestora wczesnego etapu
Rola Inwestora wczesnego etapuRola Inwestora wczesnego etapu
Rola Inwestora wczesnego etapuBartek Gola
 

Semelhante a Rozważny wzrost: większy zysk, mniejsze ryzyko. Małe i średnie przedsiębiorstwa. (20)

Grant Thornton Magazyn PLUS - Doradztwo gospodarcze 10.2012
Grant Thornton Magazyn PLUS - Doradztwo gospodarcze 10.2012Grant Thornton Magazyn PLUS - Doradztwo gospodarcze 10.2012
Grant Thornton Magazyn PLUS - Doradztwo gospodarcze 10.2012
 
Raport o sytuacji gospodarczej w Europie
Raport o sytuacji gospodarczej w EuropieRaport o sytuacji gospodarczej w Europie
Raport o sytuacji gospodarczej w Europie
 
Pracodawca z wyboru, pracodawcą odpowiedzialnym społecznie
Pracodawca  z wyboru, pracodawcą odpowiedzialnym społeczniePracodawca  z wyboru, pracodawcą odpowiedzialnym społecznie
Pracodawca z wyboru, pracodawcą odpowiedzialnym społecznie
 
Finanse przedsiębiorstw-krzysztof-rzepka-138805-praca-a
Finanse przedsiębiorstw-krzysztof-rzepka-138805-praca-aFinanse przedsiębiorstw-krzysztof-rzepka-138805-praca-a
Finanse przedsiębiorstw-krzysztof-rzepka-138805-praca-a
 
Wolne zawody w Polsce. Portret- profesjonalisty 2017
Wolne zawody w Polsce. Portret- profesjonalisty 2017Wolne zawody w Polsce. Portret- profesjonalisty 2017
Wolne zawody w Polsce. Portret- profesjonalisty 2017
 
Rola rekomendacji w decyzjach zakupowych
Rola rekomendacji w decyzjach zakupowychRola rekomendacji w decyzjach zakupowych
Rola rekomendacji w decyzjach zakupowych
 
Raport
Raport Raport
Raport
 
Podstawy finansów i zarządzania cz.1
Podstawy finansów i zarządzania cz.1 Podstawy finansów i zarządzania cz.1
Podstawy finansów i zarządzania cz.1
 
Zarządy przyszłości
Zarządy przyszłościZarządy przyszłości
Zarządy przyszłości
 
Ekonomia, a rynkologia - nowy paradygmat czy syndrom innowacyjnego rozwoju
Ekonomia, a rynkologia - nowy paradygmat czy syndrom innowacyjnego rozwojuEkonomia, a rynkologia - nowy paradygmat czy syndrom innowacyjnego rozwoju
Ekonomia, a rynkologia - nowy paradygmat czy syndrom innowacyjnego rozwoju
 
Ekonomia, a rynkologia - nowy paradygmat czy syndrom innowacyjnego rozwoju
Ekonomia, a rynkologia - nowy paradygmat czy syndrom innowacyjnego rozwojuEkonomia, a rynkologia - nowy paradygmat czy syndrom innowacyjnego rozwoju
Ekonomia, a rynkologia - nowy paradygmat czy syndrom innowacyjnego rozwoju
 
8. Moduł VIII – Finanse i inwestycje
8. Moduł VIII – Finanse i inwestycje8. Moduł VIII – Finanse i inwestycje
8. Moduł VIII – Finanse i inwestycje
 
Strategie marketingowe w działalności gospodarczej
Strategie marketingowe w działalności gospodarczejStrategie marketingowe w działalności gospodarczej
Strategie marketingowe w działalności gospodarczej
 
Strategiczna rola finansóww - to się opłaca
Strategiczna rola finansóww - to się opłacaStrategiczna rola finansóww - to się opłaca
Strategiczna rola finansóww - to się opłaca
 
Prezentacja dla dziennikarzy: „Trendy HR 2018. Czas odpowiedzialnych firm.”
Prezentacja dla dziennikarzy: „Trendy HR 2018. Czas odpowiedzialnych firm.”Prezentacja dla dziennikarzy: „Trendy HR 2018. Czas odpowiedzialnych firm.”
Prezentacja dla dziennikarzy: „Trendy HR 2018. Czas odpowiedzialnych firm.”
 
Strategiczna rola działów personalnych
Strategiczna rola działów personalnychStrategiczna rola działów personalnych
Strategiczna rola działów personalnych
 
Plany inwestycyjne firm 2017 - raport Antal i CBRE
Plany inwestycyjne firm 2017 -  raport Antal i CBREPlany inwestycyjne firm 2017 -  raport Antal i CBRE
Plany inwestycyjne firm 2017 - raport Antal i CBRE
 
Strategia Loży 2015 2020
Strategia Loży 2015 2020Strategia Loży 2015 2020
Strategia Loży 2015 2020
 
SME Consulting Partners offer
SME Consulting Partners offerSME Consulting Partners offer
SME Consulting Partners offer
 
Rola Inwestora wczesnego etapu
Rola Inwestora wczesnego etapuRola Inwestora wczesnego etapu
Rola Inwestora wczesnego etapu
 

Mais de Grant Thornton

Produkcja prawa zwolniła, ale nadal przytłacza firmy
Produkcja prawa zwolniła, ale nadal przytłacza firmyProdukcja prawa zwolniła, ale nadal przytłacza firmy
Produkcja prawa zwolniła, ale nadal przytłacza firmyGrant Thornton
 
Konstytucja biznesu - ułatwienia dla firm czy pobożne życzenia?
Konstytucja biznesu - ułatwienia dla firm czy pobożne życzenia? Konstytucja biznesu - ułatwienia dla firm czy pobożne życzenia?
Konstytucja biznesu - ułatwienia dla firm czy pobożne życzenia? Grant Thornton
 
10 najważniejszych zmian w podatkach ostatnich dwóch lat
10 najważniejszych zmian w podatkach ostatnich dwóch lat10 najważniejszych zmian w podatkach ostatnich dwóch lat
10 najważniejszych zmian w podatkach ostatnich dwóch latGrant Thornton
 
Grant Thornton | Pakiet "Twoj dealing room"
Grant Thornton | Pakiet "Twoj dealing room"Grant Thornton | Pakiet "Twoj dealing room"
Grant Thornton | Pakiet "Twoj dealing room"Grant Thornton
 
Polskie firmy nie chcą rozwijać nowych produktów
Polskie firmy nie chcą rozwijać nowych produktów   Polskie firmy nie chcą rozwijać nowych produktów
Polskie firmy nie chcą rozwijać nowych produktów Grant Thornton
 
Dyrektorzy finansowi nie obawiają się nowej polityki fiskalnej
Dyrektorzy finansowi nie obawiają się nowej polityki fiskalnejDyrektorzy finansowi nie obawiają się nowej polityki fiskalnej
Dyrektorzy finansowi nie obawiają się nowej polityki fiskalnejGrant Thornton
 
Jednolity Plik Kontrolny - podstawowe informacje
Jednolity Plik Kontrolny - podstawowe informacjeJednolity Plik Kontrolny - podstawowe informacje
Jednolity Plik Kontrolny - podstawowe informacjeGrant Thornton
 
Polscy dyrektorzy finansowi zapowiadają oszczędności
Polscy dyrektorzy finansowi zapowiadają oszczędnościPolscy dyrektorzy finansowi zapowiadają oszczędności
Polscy dyrektorzy finansowi zapowiadają oszczędnościGrant Thornton
 
Firmom coraz mocniej brakuje rąk do pracy
Firmom coraz mocniej brakuje rąk do pracyFirmom coraz mocniej brakuje rąk do pracy
Firmom coraz mocniej brakuje rąk do pracyGrant Thornton
 
Zmiany w przepisach o ochronie danych osobowych
Zmiany w przepisach o ochronie danych osobowychZmiany w przepisach o ochronie danych osobowych
Zmiany w przepisach o ochronie danych osobowychGrant Thornton
 
Poland sustains good climate for international business
Poland sustains good climate for international businessPoland sustains good climate for international business
Poland sustains good climate for international businessGrant Thornton
 
Niestrawny VAT od żywności
Niestrawny VAT od żywnościNiestrawny VAT od żywności
Niestrawny VAT od żywnościGrant Thornton
 
Rekordowe wyniki rynku Catalyst w 2016 roku
Rekordowe wyniki rynku Catalyst w 2016 rokuRekordowe wyniki rynku Catalyst w 2016 roku
Rekordowe wyniki rynku Catalyst w 2016 rokuGrant Thornton
 
Festiwalowe szaleństwo na studencką kieszeń
Festiwalowe szaleństwo na studencką kieszeńFestiwalowe szaleństwo na studencką kieszeń
Festiwalowe szaleństwo na studencką kieszeńGrant Thornton
 
Czym byłaby firma bez dobrego CFO
Czym byłaby firma bez dobrego CFOCzym byłaby firma bez dobrego CFO
Czym byłaby firma bez dobrego CFOGrant Thornton
 
M&A - 2016 annual European dealbook
M&A - 2016 annual European dealbookM&A - 2016 annual European dealbook
M&A - 2016 annual European dealbookGrant Thornton
 
Zmiany w Ustawie o rachunkowości
Zmiany w Ustawie o rachunkowościZmiany w Ustawie o rachunkowości
Zmiany w Ustawie o rachunkowościGrant Thornton
 
Transfery w Ekstraklasie 2017
Transfery w Ekstraklasie 2017Transfery w Ekstraklasie 2017
Transfery w Ekstraklasie 2017Grant Thornton
 
Regiony zbyt wolno uruchamiają unijne dotacje
Regiony zbyt wolno uruchamiają unijne dotacjeRegiony zbyt wolno uruchamiają unijne dotacje
Regiony zbyt wolno uruchamiają unijne dotacjeGrant Thornton
 

Mais de Grant Thornton (20)

Produkcja prawa zwolniła, ale nadal przytłacza firmy
Produkcja prawa zwolniła, ale nadal przytłacza firmyProdukcja prawa zwolniła, ale nadal przytłacza firmy
Produkcja prawa zwolniła, ale nadal przytłacza firmy
 
Konstytucja biznesu - ułatwienia dla firm czy pobożne życzenia?
Konstytucja biznesu - ułatwienia dla firm czy pobożne życzenia? Konstytucja biznesu - ułatwienia dla firm czy pobożne życzenia?
Konstytucja biznesu - ułatwienia dla firm czy pobożne życzenia?
 
10 najważniejszych zmian w podatkach ostatnich dwóch lat
10 najważniejszych zmian w podatkach ostatnich dwóch lat10 najważniejszych zmian w podatkach ostatnich dwóch lat
10 najważniejszych zmian w podatkach ostatnich dwóch lat
 
Grant Thornton | Pakiet "Twoj dealing room"
Grant Thornton | Pakiet "Twoj dealing room"Grant Thornton | Pakiet "Twoj dealing room"
Grant Thornton | Pakiet "Twoj dealing room"
 
Polskie firmy nie chcą rozwijać nowych produktów
Polskie firmy nie chcą rozwijać nowych produktów   Polskie firmy nie chcą rozwijać nowych produktów
Polskie firmy nie chcą rozwijać nowych produktów
 
Dyrektorzy finansowi nie obawiają się nowej polityki fiskalnej
Dyrektorzy finansowi nie obawiają się nowej polityki fiskalnejDyrektorzy finansowi nie obawiają się nowej polityki fiskalnej
Dyrektorzy finansowi nie obawiają się nowej polityki fiskalnej
 
Jednolity Plik Kontrolny - podstawowe informacje
Jednolity Plik Kontrolny - podstawowe informacjeJednolity Plik Kontrolny - podstawowe informacje
Jednolity Plik Kontrolny - podstawowe informacje
 
Polscy dyrektorzy finansowi zapowiadają oszczędności
Polscy dyrektorzy finansowi zapowiadają oszczędnościPolscy dyrektorzy finansowi zapowiadają oszczędności
Polscy dyrektorzy finansowi zapowiadają oszczędności
 
Firmom coraz mocniej brakuje rąk do pracy
Firmom coraz mocniej brakuje rąk do pracyFirmom coraz mocniej brakuje rąk do pracy
Firmom coraz mocniej brakuje rąk do pracy
 
Get ready for IFRS 15
Get ready for IFRS 15Get ready for IFRS 15
Get ready for IFRS 15
 
Zmiany w przepisach o ochronie danych osobowych
Zmiany w przepisach o ochronie danych osobowychZmiany w przepisach o ochronie danych osobowych
Zmiany w przepisach o ochronie danych osobowych
 
Poland sustains good climate for international business
Poland sustains good climate for international businessPoland sustains good climate for international business
Poland sustains good climate for international business
 
Niestrawny VAT od żywności
Niestrawny VAT od żywnościNiestrawny VAT od żywności
Niestrawny VAT od żywności
 
Rekordowe wyniki rynku Catalyst w 2016 roku
Rekordowe wyniki rynku Catalyst w 2016 rokuRekordowe wyniki rynku Catalyst w 2016 roku
Rekordowe wyniki rynku Catalyst w 2016 roku
 
Festiwalowe szaleństwo na studencką kieszeń
Festiwalowe szaleństwo na studencką kieszeńFestiwalowe szaleństwo na studencką kieszeń
Festiwalowe szaleństwo na studencką kieszeń
 
Czym byłaby firma bez dobrego CFO
Czym byłaby firma bez dobrego CFOCzym byłaby firma bez dobrego CFO
Czym byłaby firma bez dobrego CFO
 
M&A - 2016 annual European dealbook
M&A - 2016 annual European dealbookM&A - 2016 annual European dealbook
M&A - 2016 annual European dealbook
 
Zmiany w Ustawie o rachunkowości
Zmiany w Ustawie o rachunkowościZmiany w Ustawie o rachunkowości
Zmiany w Ustawie o rachunkowości
 
Transfery w Ekstraklasie 2017
Transfery w Ekstraklasie 2017Transfery w Ekstraklasie 2017
Transfery w Ekstraklasie 2017
 
Regiony zbyt wolno uruchamiają unijne dotacje
Regiony zbyt wolno uruchamiają unijne dotacjeRegiony zbyt wolno uruchamiają unijne dotacje
Regiony zbyt wolno uruchamiają unijne dotacje
 

Rozważny wzrost: większy zysk, mniejsze ryzyko. Małe i średnie przedsiębiorstwa.

  • 1. Rozważny wzrost: większy zysk, mniejsze ryzyko Czy małe i średnie przedsiębiorstwa powinny rosnąć? © 2013 Grant Thornton
  • 2. Wstęp Jednym z kluczowych pytań stojących przed każdym przedsiębiorcą jest to czy Naszą analizą objęliśmy wszystkie przedsiębiorstwa niefinansowe, i do jakich rozmiarów rozwijać swoją firmę. zatrudniające 10 i więcej osób. Czy dynamiczny rozwój powinien być domeną segmentu Małych i Średnich Zgodnie z klasyfikacją stosowaną przez GUS przedsiębiorstwa niefinansowe Przedsiębiorstw? Dlaczego warto w szczegółach przyjrzeć się tej grupie firm, to jednostki instytucjonalne, których podstawową funkcją jest produkcja przedstawić wnioski i rekomendacje? wyrobów i usług niefinansowych w celu ich sprzedaży na rynku. Przychody ze  znaczenie MŚP dla polskiej gospodarki jest kluczowe, sprzedaży produkcji są głównym źródłem przychodów jednostek tego sektora. Cechą charakterystyczną tych jednostek jest zatrudnienie siły  przedsiębiorcy mali i średni powinni częściej niż do tej pory zwracać uwagę najemnej, odrębność jednostki organizacyjnej od fizycznej osoby właściciela na istotę strategicznego i dobrze zaplanowanego rozwoju, który zapewni i prowadzenie ksiąg rachunkowych. im stabilność rynkową i wzrost. Przyjęliśmy następujący podział przedsiębiorstw ze względu na wielkość: Analizą objęliśmy trzy główne aspekty: 1. Znaczenie MŚP dla polskiej gospodarki, Mikro Małe Średnie Duże czyli jaką rolę sektor MŚP odgrywa w polskiej gospodarce. Zatrudnienie poniżej 10 10 -49 50 - 249 powyżej 250 (osoby) 2. Analiza MŚP w stosunku do dużych przedsiębiorstw, czyli jakie korzyści MŚP przyniesie zwiększenie skali działalności. Przychody poniżej 2 mln 2 – 10 mln 10 - 50 mln powyżej 50 mln (EUR) 3. Bariery rozwoju przedsiębiorstw, czyli jakie bariery mają do pokonania przedsiębiorcy z MŚP, aby rozwijać Suma bilansowa poniżej 2 mln 2 – 10 mln poniżej 43 mln powyżej 43 mln swoje firmy. Efektem analizy są rekomendacje dla małych i średnich przedsiębiorców Źródłem danych były raporty publikowane przez Główny Urząd w zakresie planowania ich strategicznego rozwoju. Statystyczny, analogiczne instytucje w krajach sąsiednich oraz dane publikowane przez Komisję Europejską. Jeśli nie zaznaczono inaczej dane prezentują stan na 31 grudnia 2011. Szczegóły odnośnie źródeł danych oraz przyjętych założeń znajdują się na stronie 22 w części Przyjęta metodologia, źródła danych oraz eksperci. 1
  • 3. Kluczowe wnioski raportu Znaczenie Małych i Średnich Przedsiębiorstw jest kluczowe dla Dużym przedsiębiorstwom łatwiej pokonywać bariery rozwoju. gospodarki MŚP mogą lepiej i efektywniej stawiać im czoła. Małe i średnie firmy są fundamentami polskiej przedsiębiorczości, a ich Pięć najistotniejszych barier utrudniających rozwój firm, bez względu na wkład w rozwój rodzimej gospodarki jest kluczowy. Zatrudniają 2,8 mln ich wielkość to, według przedsiębiorców*: pracowników, tj. o 100.000 więcej niż przedsiębiorstwa duże. Generują • nieprzyjazna legislacja; przychody na poziomie 1,3 bln PLN, czyli zbliżone do poziomu osiąganego przez przedsiębiorstwa duże (1,6 bln PLN). • zmniejszanie się zamówień ze strony klientów; • koszty finansowania; Duzi mają lepiej • niedostatki kapitału obrotowego; Duże przedsiębiorstwa są bardziej rentowne, uzyskując średnią rentowność • niewystarczająca ilość wykwalifikowanych pracowników. na poziomie blisko 6% wobec blisko 4% średniej rentowności MŚP, co Według ekspertów Grant Thornton powyższą listę należy uzupełnić oznacza, że potrafią lepiej czerpać zyski z prowadzonej działalności. Wpływ dodatkowymi, specyficznymi barierami dotykającymi szczególnie MŚP: skali działalności na rentowność jest zróżnicowany w zależności od branży. • brak jasnej, długoterminowej strategii oraz kultury zarządzania Firmy duże charakteryzują się większą stabilnością. W kryzysowym 2009 projektowego; roku były jedyną grupą przedsiębiorstw, która nie zmniejszyła łącznego poziomu przychodów. • niższy (w stosunku do dużych firm) poziom uporządkowania wnętrza; • bariery psychologiczne. * wyniki badań Grant Thornton International Business Report 2013 – opracowanie jest corocznym międzynarodowym badaniem opinii i oczekiwań kadry zarządzającej średnich i dużych przedsiębiorstw niepublicznych z całego świata. Zapoczątkowane w 1992 roku w dziewięciu krajach europejskich badanie, teraz obejmuje swym zasięgiem ponad 12 000 firm z 44 krajów świata zapewniając wgląd w kwestie gospodarcze i handlowe mające wpływ na sektor często opisywany jako "napęd" światowej gospodarki. Szczegółowe wyniki badania można znaleźć na www.internationalbusinessreport.com 2
  • 4. Kluczowe rekomendacje dla MŚP Rozwijaj się . Bez względu na branżę, rozwój jest dla firm korzystny. Z dokonanych analiz wynika, że bycie większym przynosi z reguły korzyść w postaci wyższej rentowności i zawsze większej stabilności. Dodatkowo większa skala działalności pozwala na skuteczniejsze pokonywanie ogólnych barier rozwoju. Zaplanuj rozwój Małe i Średnie Przedsiębiorstwa bardzo często działają bez jasno określonego celu strategicznego. W efekcie tracą sporo energii i środków na realizację nieskoordynowanych i niekonsekwentnych działań. Uwzględnij specyficzny wpływ branży w której działasz na optymalne rozmiary biznesu. Przy ustalaniu celów uwzględniaj specyficzny poziom akceptowalnego ryzyka związany z prowadzeniem firmy na własny rachunek, a w szczególnym wypadku rachunek całej rodziny. Doskonal organizację W każdej organizacji tkwią szanse na podniesienie zyskowności i stabilności. Mądra standaryzacja i podnoszenie jakości rozwiązań organizacyjnych i zarządczych prowadzą do uwolnienia wewnętrznego potencjału rozwoju, co owocuje podniesieniem rentowności, przychodów i lepszym radzeniem sobie „Choć zarówno awionetka jak i Boeing 747 to samoloty, to ich z ryzykami zagrażającymi stabilności. prowadzenie wymaga od pilota istotnie różnych kompetencji. Podobnie Żądaj zmian w regulacjach jest z prowadzeniem małych i dużych firm.” Tylko bezustanna silna presja na decydentów może zaowocować Tomasz Wróblewski wprowadzeniem bardziej przyjaznych biznesowi regulacji prawnych. Wyrażaj Grant Thornton swoją opinię w mediach, dołączaj do działań organizacji zrzeszających Partner Zarządzający, Wiceprezes Zarządu przedsiębiorców, identyfikuj przepisy, regulacje, które niekorzystnie wpływają na Twoją działalność i stawiaj im czoła. 3
  • 5. Znaczenie MŚP dla gospodarki
  • 6. Znaczenie MŚP dla gospodarki MŚP są istotną częścią polskich przedsiębiorstw Przeciętne, polskie małe przedsiębiorstwo ma siedzibę na Podlasiu. Zatrudnia Liczba przedsiębiorstw w poszczególnych sektorach 22 osoby, płacąc im średnią pensję na poziomie 2 583 PLN brutto. Jego Małe Średnie MŚP Duże działalność skupiona jest na handlu i pozwala wygenerować 9 452 354 PLN (10 – 49) (50 – 249) (10 –249) ( 250+) przychodów przy 3,61% rentowności. Liczba 54 999 15 817 70 816 3 189 Średnie przedsiębiorstwo wygląda nieco inaczej. Swoją działalność skupia na przedsiębiorstw (74,32%) (21,37%) (95,69%) (4,31%) przetwórstwie przemysłowym. Z natury rzeczy zatrudnia nieco więcej pracowników (104) i generuje nieco więcej przychodów (48 649 807 PLN). Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność przedsiębiorstw Pracownicy średnich przedsiębiorstw zarabiają też lepiej od małych niefinansowych w 2011 roku” – 3 568 PLN brutto, co jednak nie przeszkadza w uzyskiwaniu przez te firmy lepszej rentowności - 4%. Rozmieszczenie MŚP w poszczególnych województwach (% ogólnej liczby MŚP w Polsce) Małych firm jest w Polsce 54 999, średnich 15 817. Nie licząc mikroprzedsiębiorstw, małe i średnie firmy są fundamentami polskiej przedsiębiorczości, a ich wkład w rozwój rodzimej gospodarki jest kluczowy. Pod względem liczebności dominują wyraźnie, stanowiąc ponad 96% 0-5% analizowanej zbiorowości. 6-10% Liczba MŚP >10% Najwięcej małych i średnich przedsiębiorstw zlokalizowanych jest w województwach: Mazowieckim (16%), Śląskim (13%), Wielkopolskim (10%) oraz Małopolskim (9%). Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku” 5
  • 7. Znaczenie MŚP dla gospodarki MŚP są istotną częścią polskich przedsiębiorstw Łączne przychody MŚP (blisko 1,3 bln PLN) są porównywalne do tych Przychody i zatrudnienie w poszczególnych sektorach generowanych przez największych graczy (ponad 1,6 bln PLN). Jednocześnie Małe Średnie MŚP Duże stanowią ponad 44% przychodów analizowanych firm. (10 – 49) (50 – 249) (10 –249) ( 250+) Dynamika przychodów MŚP jest większa od dynamiki dużych firm. W roku Przychody 519 870 mln 769 494 mln 1 289 364 mln 1 616 124 mln 2011 MŚP zwiększyły swoje przychody o 13,3%, podczas gdy duże (17,89%) (26,48%) (44,37%) (55,62%) organizacje zwiększały przychody o 1pp wolniej. Zatrudnienie Duże firmy zatrudniają blisko 2,7 mln osób, podczas gdy MŚP dają pracę 1 181 565 1 646 415 2 827 980 2 691 999 (21,41%) (29,83%) (51,24%) (48.77%) grupie przekraczającej nieco 2,8 mln Polaków, zapewniając im łącznie wynagrodzenie przekraczające 110 mld PLN. Jeśli chodzi o zapewnienie Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność przedsiębiorstw miejsc pracy w naszej gospodarce, obie grupy mają zatem bardzo podobny niefinansowych w 2011 roku” wkład. Gdyby nie było sektora MŚP pracę straciłoby 2 827 980 osób. Struktura zatrudnienia w poszczególnych sektorach wg województw „Większa dynamika wzrostu przychodów MŚP z pewnością wynika z mniejszej centralizacji procesów decyzyjnych, a tym samym większej Województwa z przewagą elastyczności i łatwości w podejmowaniu decyzji, w tym również tych zatrudnionych w MŚP będących dynamiczną reakcją na potrzeby rynku. Przewaga zatrudnienia w Dużych firmach w województwie mazowieckim i dolnośląskim Województwa z przewagą odzwierciedla naturalne umiejscowienie dużego biznesu w największych zatrudnionych w dużych i najbardziej dynamicznie rozwijających się ośrodkach, jakimi bez wątpienia są Warszawa i Wrocław. Warszawa jest miastem stołecznym, co z pewnością jest jej dodatkowym atutem. Niebywałą przewagą Wrocławia są bliskość zachodniej granicy oraz dobra komunikacja z Europą.” Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku” Monika Smulewicz Grant Thornton FPA Outsourcing Dyrektor Zarządzający, HR & Payroll Partner 6
  • 8. Znaczenie MŚP dla gospodarki Istotny wkład MŚP w polską gospodarkę Przychody polskich MŚP w 2011 roku wyniosły 1 289 364 mln PLN (wzrost Przychody MŚP a dochody budżetowe w 2011 roku o 13,30%), co 4,5-krotnie przewyższa dochody polskiego budżetu w tym samym roku (277 577 mln PLN). Wartość całkowita wynagrodzeń wypłaconych przez MŚP wyniosła 110 343 mln PLN, co jest sumą prawie 3 razy większą niż wpływy państwa z podatku Przychody MŚP dochodowego od osób fizycznych w 2011 roku (38 075 mln PLN). Dochody budżetowe Wynagrodzenia wypłacone przez MŚP a wpływy budżetowe z podatku dochodowego w 2011 roku „Małe i średnie przedsiębiorstwa zapewniają codzienny byt milionom polskich rodzin poprzez pracę własną ich właścicieli i zatrudnianie pracowników. Można zatem z przekonaniem stwierdzić, że stanowią one Wynagrodzenia MŚP podstawę funkcjonowania polskiej gospodarki.” Podatek dochodowy Dariusz Bednarski Grant Thornton Partner Zarządzający, Doradztwo Podatkowe Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku” oraz Ministerstwo Finansów „Sprawozdanie roczne z wykonania budżetu państwa w 2011”. 7
  • 9. Znaczenie MŚP dla gospodarki MŚP mają kluczowe znaczenie również dla sąsiednich gospodarek Struktura przedsiębiorstw w wybranych krajach regionu Polska nie różni się wiele od swoich południowych i zachodnich sąsiadów pod względem liczby MŚP w całym zbiorze przedsiębiorstw. U nas wskaźnik 74,32% 21,37% 4,31% ten wynosi 95,69%, co jest wynikiem niemalże identycznym ze Słowacją (95,71%) i niewiele odbiegającym od Czech oraz Niemiec (odpowiednio 97,04% oraz 97,02%). Natomiast wchodząc głębiej w wielkościową strukturę 82,67% 14,35% 2,98% przedsiębiorstw dostrzegalne są już różnice. W Polsce małe przedsiębiorstwa to 74,32% całości, natomiast w Niemczech aż 82,67. Niemiecka gospodarka ze względu na swoją specyfikę (wysoka różnorodność, silne tradycyjne sektory 78,35% 18,69% 2,96% produkcyjne) zapewnia małym przedsiębiorstwom bardzo korzystne środowisko do prowadzenia działalności. 77,77% 17,94% 4,29% Według prognoz Komisji Europejskiej największy przyrost w roku 2013 zanotuje liczba MŚP na Słowacji (0,91%). W Niemczech ich liczba wzrasta 0% 20% 40% 60% 80% 100% w stabilnym tempie, w 2013 roku o 0,55%, minimalnie szybciej niż rok wcześniej (0,52% w 2012). Nieznaczny spadek całkowitej liczby MŚP małe średnie duże notowany będzie w Polsce oraz w Czechach. Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku”; dane dla Niemiec to prognoza na podstawie "Annual Report on European SMEs” Komisji Europejskiej „MŚP w państwach Europy Centralnej i Wschodniej nie są, poprzez Dynamika liczby MŚP (% zmiana) w wybranych krajach regionu uwarunkowania historyczne, tak silnie rozwinięte, jak w Niemczech. W nieodległej przyszłości na polskim rynku wzrośnie liczba większych 1,00% 0,91% podmiotów. Istotne znaczenie w tym rozwoju będzie mieć wzrost obrotów 0,80% w handlu zagranicznym MŚP, głównie z Niemcami, naszym kluczowym 0,55% 0,60% 0,52% Polska partnerem w regionie. Co więcej, planowane wprowadzenie Euro w Polsce skutecznie zachęci niemieckie MŚP do inwestycji zagranicznych 0,40% Czechy w Polsce.” 0,20% 0,04% Niemcy 0,00% Słowacja Przemysław Polaczek -0,20% 2012 2013 Grant Thornton, Partner Zarządzający -0,24% -0,17% -0,20% -0,40% International Business Center Director -0,29% Źródło: Grant Thornton na podstawie danych Komisji Europejskiej „Annual Report on European SMEs” 8
  • 10. Analiza MŚP w stosunku do dużych przedsiębiorstw
  • 11. Duzi mają lepiej W poszczególnych województwach struktura wielkości firm jest zbliżona Podział firm ze względu na wielkość przedsiębiorstw jest w poszczególnych Ciekawie natomiast wygląda sytuacja w województwach regionach zbliżony do podziału w całym kraju (patrz wykres poniżej). Zachodniopomorskim i Podlaskim, w których udział małych firm w ogólnej Duże przedsiębiorstwa są głównie zlokalizowane w najbardziej rozwiniętych liczbie analizowanych przedsiębiorstw wynosi odpowiednio 77% oraz 76,88%. województwach, co nie jest zaskoczeniem. Do regionów, w których udział To dwa województwa, w których działa nieco więcej małych przedsiębiorstw dużych przedsiębiorstw jest wyższy niż przeciętne 4% można zaliczyć niż wynika z ogólnej struktury. województwo Mazowieckie oraz Śląskie z wartościami na poziomie odpowiednio 6,44% oraz 5,03%. Struktura polskich przedsiębiorstw wg. wielkości Województwa o największej koncentracji dużych i małych firm 4% 22% Województwa o większej koncentracji małych firm Małe (10-49) Średnie (50-249) Województwa o większej koncentracji dużych firm Duże (250+) 74% Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku” przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku” 10
  • 12. Duzi mają lepiej Przemysł dominuje zarówno w MŚP jak i wśród dużych podmiotów Polskie przedsiębiorstwa najczęściej zajmują się przetwórstwem W przypadku dużych podmiotów dominacja przedsiębiorstw przemysłowych przemysłowym lub handlem. W branżach tych działa odpowiednio 30% oraz jest zdecydowana (47% ). Relatywnie mniej dużych firm działa w branży 27% wszystkich przedsiębiorstw niefinansowych. handlowej (14%). Wyraźną różnicę widać też w przypadku administracji Obie te branże są również dominujące niezależnie w MŚP i dużych i działalności wspierającej, która stanowi trzecią najliczniejszą grupę wśród przedsiębiorstwach. W przypadku MŚP procentowy udział w branży dużych. Wśród małych jej udział wynosi mniej niż 3%. Z kolei 13% MŚP przemysłowej i handlowej jest bardzo zbliżony i wynosi blisko 30%. skupionych jest na budownictwie. Wśród dużych podmiotów zaledwie 6% firm działa w tej branży. Procentowy udział firm z danej branży w MŚP ogółem Procentowy udział firm z danej branży w dużych podmiotach ogółem Przetwórstwo przemysłowe Przetwórstwo przemysłowe 10% 17% Handel i naprawa samochodów Handel i naprawa samochodów 5% 29% 5% 3% Budownictwo Administracja i działalność wspierająca 5% 6% 47% 5% Transport i gospodarka magazynowa Transport i gospodarka magazynowa 6% Działalność profesjonalna, nauk. i techn. 8% Budownictwo 13% 27% Górnictwo/ Energetyka/ Dostawa wody Górnictwo/ Energetyka/ Dostawa wody 14% Pozostałe Działalność profesjonalna, nauk. techn. Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS ,,Działalność przedsiębiorstw Pozostałe niefinansowych w 2011 roku’’ Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku” 11
  • 13. Duzi mają lepiej MŚP najwięcej przychodów czerpią z działalności handlowej; głównym źródłem przychodów dużych firm jest górnictwo i energetyka Średnia przychodowość* MŚP wyniosła w 2011 roku 18 207 241 PLN, jednak Przychody w podziale na branże (mln PLN) wynik ten głównie zależy od średnich przedsiębiorstw, które przeciętnie Edukacja 1800000 wygenerowały 48 649 807 PLN przychodu. Średnia przychodowość małych przedsiębiorstw to 9 452 354 PLN. Przychodowość dużych przedsiębiorstw Pozostała działalność usługowa jest nieporównywalna do tej uzyskanej przez MŚP. 1600000 Kultura i rekreacja 5% 4% Średni przychód przedsiębiorstw (tys. PLN) 1400000 Opieka zdrowotna i pomoc 4% społeczna Małe Średnie MŚP Duże Zakwaterowanie i (10 – 49) (50 – 249) (10 –249) ( 250+) 14% 1200000 gastronomia 4% Obsługa rynku 9 452 48 650 18 207 506 781 nieruchomości 1000000 9% Administrowanie i 23% 6% działalność wspierająca Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku” Działalność profesjonalna, 800000 naukowa i techniczna Struktura przychodów w podziale na branże różni się wyraźnie pomiędzy Informacja i komunikacja dużymi podmiotami i MŚP. Pośród tych pierwszych najwięcej przychodów 600000 44% (44%) zostało wygenerowanych przez firmy zajmujące się przetwórstwem Transport i gospodarka magazynowa przemysłowym. Druga w kolejności branża to handel, który dostarczył 23% 47% 400000 Budownictwo przychodów. W MŚP kolejność i wartości są niemal odwrotne: 25% przychodów z przetwórstwa przemysłowego i 44% z handlu. W dużych Górnictwo/ Energetyka/ przedsiębiorstwach znaczące przychody generowane są również przez 200000 25% Dostawa wody górnictwo/ energetykę/ dostawy wody. W przypadku MŚP ta grupa ma Handel i naprawa poj. zauważalne, ale znacznie mniejsze znaczenie. Różnica ta wynika ze znacznej 0 samoch. kapitałochłonności tego segmentu. Wartym odnotowania jest fakt, że Duże MŚP Przetw. przemysłowe budownictwo to raczej domena MŚP. Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność * Przychodowość definiujemy jako stosunek łącznych przychodów do liczby przedsiębiorstw przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku” 12
  • 14. Duzi mają lepiej Małe przedsiębiorstwa są bardzo wrażliwe na wahania koniunktury Przychody dużych przedsiębiorstw są bardziej stabilne i mniej gwałtownie Tempo wzrostu przychodów w latach 2007-2011, 2006=100% reagują na wahania koniunktury. Wzrost liczby małych przedsiębiorstw na przełomie lat 2007/2008 pociągnął za sobą wzrost przychodów wśród tych 25,0% przedsiębiorstw o 21,5%, jednak w roku 2009 przychody MŚP radykalnie 20,0% spadły na skutek kryzysu finansowego. W trakcie kryzysu największy spadek 15,0% przychodów zanotowały małe przedsiębiorstwa. Od połowy 2009 roku nastąpiło odbicie i przychody małych firm do 2011 r. bardzo dynamicznie 10,0% małe rosły. 5,0% średnie 0,0% duże Aktualnie aktywność Małych i Średnich Przedsiębiorstw odgrywa zasadniczą 2007 2008 2009 2010 2011 rolę w rozwoju gospodarczym Polski generując 151 336 mln PLN wzrostu -5,0% przychodów w roku 2011. Poziom ten uzyskany został dzięki wzrostowi -10,0% 13,30% w latach 2010/2011. Ten dynamiczny wzrost jest głównie zasługą -15,0% małych przedsiębiorstw. Dynamika przychodów w roku 2011 Dynamika przychodów małych przedsiębiorstw wyniosła blisko 16%, natomiast średnich blisko 12% między 2010 a 2011 rokiem. Średnie 18,00% przedsiębiorstwa odnotowały spadkową tendencję przychodów w latach 16,00% 15,80% Małe 2007-2009, jednak szybko odrobiły straty. 14,00% 13,30% 11,67% 12,30% Średnie 12,00% „Wysoka dynamika przychodów MŚP w latach 2010 i 2011 odzwierciedla z jednej strony ich elastyczność w reagowaniu na zmianę warunków 10,00% MŚP otoczenia, ale z drugiej pokazuje dużą wrażliwość na koniunkturę. Małe 8,00% firmy „zwijają” się szybciej w warunkach niekorzystnych. Często równie 6,00% Duże szybko zwiększają swoją aktywność w momencie poprawy koniunktury, 4,00% jednak takie wahania mogą odbijać się na ich efektywności.” 2,00% Przemysław Hewelt 0,00% Małe Średnie MŚP Duże Grant Thornton Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność Menedżer Zespołu Fuzji i Przejęć przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku” 13
  • 15. Duzi mają lepiej Zysk dla mniejszych firm jest mniej istotny aniżeli dla dużych Średnia rentowność MŚP jest równa blisko 4% i jest mniejsza o 2pp od średniej rentowności dużych przedsiębiorstw. Średnia rentowność dla badanych grup przedsiębiorstw Małe Średnie MŚP Duże 3,61% 4,04% 3,87% 5,86% Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS ,,Działalność przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku’’ Pozornie różnica może wydawać się niewielka, ale w praktyce oznacza 50% zysków! W przeliczeniu na konkretne wartości oznacza to, że MŚP z każdych 10 milionów przychodu są w stanie wygenerować niecałe 400 000 PLN zysku, podczas gdy duzi gracze blisko 200 000 PLN więcej. „Z reguły apetyt na ryzyko małego przedsiębiorcy jest mniejszy niż Niższa rentowność przedsiębiorstw mniejszych jest, w pewnym stopniu, dużego. W konsekwencji, zwłaszcza w krótszych okresach czasu, implikacją oczekiwań ich właścicieli. Dla właścicieli korporacji (z reguły firm istotniejsza od rentowności jest dla niego płynność finansowa.” większych) priorytetem jest dynamiczny i często szybki wzrost zysku i wartości firmy. W konsekwencji, gotowi są akceptować ryzyko takiego Prof. dr hab. Waldemar Frąckowiak wzrostu. Z kolei dla przedsiębiorców prowadzących własne firmy, w tym Grant Thornton zwłaszcza firmy rodzinne, istotniejsze jest bezpieczeństwo, a kluczowym Partner parametrem jest zachowanie płynności. Ich awersja do ryzyka jest znacznie większa. 14
  • 16. Duzi mają lepiej Rozważny wzrost pozwala zwiększyć zyski Wskaźnik rentowności w podziale na branże (Wynik brutt / Przychodów ogółem) Istnieją działalności, gdzie kluczem do sukcesu jest skala. Dotyczy to DUŻE ŚREDNIE MAŁE takich branż jak traktowane łącznie górnictwo/ energetyka/ dostawa wody, obsługa rynku nieruchomości, działalność profesjonalna czy Przetwórstwo przemysłowe 4,36% 4,93% 6,95% informacja i komunikacja. W tych branżach duże firmy uzyskują wyraźnie Handel i naprawa samochodów 2,21% 2,96% 4,00% lepszą rentowność od MŚP, wyróżniając się jednocześnie na tle ogółu Górnictwo/ Energetyka/ Dostawa wody 17,19% 5,14% 3,98% dużych podmiotów. Można wymienić trzy główne powody, dla których tak Budownictwo 2,42% 3,66% 8,73% się dzieje: Transport i gospodarka magazynowa 2,35% 7,41% 4,69% • dostęp do kapitału obrotowego i inwestycyjnego, o który z natury Informacja i komunikacja 11,40% 7,22% 5,90% rzeczy łatwiej bardziej rentownym i stabilnym organizacjom; Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 8,03% 5,36% -38,25% • dostęp do talentów i wyspecjalizowanej kadry, który wymaga Administrowanie i działalność wspierająca 5,76% 6,00% 9,07% możliwości zaoferowania im odpowiedniego poziomu wynagrodzenia; Obsługa rynku nieruchomości 10,43% 1,50% 5,63% • dostęp do badań, wiedzy i nowych technologii, który z kolei wymaga Zakwaterowanie i gastronomia 7,83% -0,40% 8,47% obu omawianych powyżej czynników. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna -1,78% 1,90% 12,86% W innych branżach sytuacja nie jest już tak oczywista. W szczególności Kultura i rekreacja 2,17% -5,67% -2,39% dotyczy to edukacji, opieki zdrowotnej, transportu i gospodarki Pozostała działalność usługowa 11,11% 6,26% 11,08% magazynowej oraz budownictwa. W przypadku tych branż, w pierwszym Edukacja 0,78% 5,45% 10,99% momencie można dojść do wniosku, że nie warto rosnąć. W rzeczywistości sytuacja wygląda tak, że w niektórych branżach opłacalny jest przede UWAGA! Kolory wskazują jakiej wielkości przedsiębiorstwa uzyskują średnio najwyższą rentowność w danej branży, zielony oznacza najwyższą, a czerwony najniższą rentowność. wszystkim dynamiczny wzrost, który pozwoli na odpowiednio duże zwiększenie przychodów rekompensujące spadek rentowności. Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku” W związku z powyższym skala wzrostu i jego tempo powinny być planowane z uwzględnieniem specyfiki danej branży. „Wzrost – wbrew pozorom – nie zawsze jest korzystny. Mądry wzrost wymaga zarówno określenia optymalnej wielkości biznesu jak i najkorzystniejszego tempa oraz sposobów – rozwój organiczny, inwestycje strategiczne, M&A – jego osiągnięcia.” Tomasz Wróblewski Grant Thornton Partner Zarządzający, Wiceprezes Zarządu 15
  • 18. Bariery rozwoju MŚP Kłody pod nogami przedsiębiorców Niejasne prawo i skomplikowane przepisy doskwierają polskim Pod względem barier biurokratycznych zdecydowanie negatywnie odbiegamy przedsiębiorcom od wielu lat, co potwierdzają badania IBR prowadzone od średniej światowej i europejskiej, gdzie ok. 30-40%* właścicieli firm w Polsce od 2004 r. W opinii badanych to czynnik najsilniej hamujący rozwój wskazuje tę barierę jako kluczową. W każdym kraju jest to element hamujący biznesu – 56% polskich firm w I kwartale 2013 r. uznało biurokrację za ważną rozwój przedsiębiorstw, ale występują istotne różnice w skali tego zjawiska. lub bardzo ważną barierę*. Globalnie przedsiębiorcy najbardziej obawiają się spadku zamówień jako Wśród innych barier wskazywanych przez przedsiębiorców do grupy czynnik hamujący ich rozwój. najistotniejszych należały: ograniczenie zamówień, trudniejszy dostęp do wykwalifikowanych kadr, wysokie koszty finansowania, niedobór kapitału obrotowego i długoterminowego finansowania. * według Grant Thornton International Business Report 2013 Największe bariery rozwoju wskazywane przez przedsiębiorców w Polsce w latach Największe bariery rozwoju wskazywane przez przedsiębiorców globalnie w latach 2003-2013 2007-2013 (% firm wskazujących daną barierę jako istotną lub bardzo istotną) (% firm wskazujących daną barierę jako istotną lub bardzo istotną) 70 Spadek 50 Spadek zamówień/spadek zamówień/spadek 45 popytu 60 popytu Brak 40 Brak wykwalifikowanej siły wykwalifikowanej 35 roboczej 50 siły roboczej Niekorzystne 30 Niekorzystne 40 przepisy/biurokracja przepisy/biurokracja 25 Koszty/dostępność Koszty/dostępność 30 20 finansowania finansowania 15 20 Niedobór kapitału Niedobór kapitału 10 obrotowego obrotowego 10 5 Niedobór Niedobór 0 długoterminowego długoterminowego 0 finansowania finansowania 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013* Źródło: Grant Thornton International Business Report 2007-2013 Źródło: Grant Thornton International Business Report 2007-2013 * Dane za 2013 r. to średnia z pierwszego kwartału * Dane za 2013 r. to średnia z pierwszego kwartału 17
  • 19. Bariery rozwoju MŚP Ogólne bariery wyjątkowo mocno uderzają w MŚP Nieprzyjazna legislacja W gąszczu niespójnych i nieprzyjaznych przepisów przewagę mają duże firmy, które mogą sobie pozwolić na silne, a zatem kosztowne zespoły prawnicze Średnie wynagrodzenie i koszty wynagrodzeń w zależności od wielkości i doradcze. Częściej też optymalizują one procesy i zobowiązania budżetowe. Przeciętne Udział wynagrodzeń wynagrodzenie Zmniejszanie się zamówień ze strony klientów brutto w kosztach Z natury rzeczy MŚP dysponują mniejszymi budżetami marketingowymi, jak Małe* 2583 zł 6,4% również mają mniejsze rezerwy, pozwalające przetrwać trudny czas agresywnie walcząc o klientów. Średnie 3568 zł 9,2% W praktyce często również, w okresach dekoniunktury, więksi gracze Duże 4255 zł 8,7% konsolidują rynek, wykorzystując „głębsze” portfele. * Dane odnośnie małych przedsiębiorstw prezentowane są z uwzględnieniem mikroprzedsiębiorstw Koszty finansowania oraz niedobór kapitału obrotowego Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność W walce o kapitał bardziej wiarygodne mogą okazać się większe podmioty przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku” zapewniające lepsze zabezpieczenie pożyczanych/ inwestowanych środków. W konsekwencji mniejsi muszą akceptować wyższe koszty pozyskania kapitału. Alternatywą dla MŚP jest poszukiwanie nowych, poza kredytem bankowym, dróg finansowania rozwoju biznesu. O ile 10 lat temu przedsiębiorcy nie mieli jeszcze do dyspozycji takich źródeł jak NewConnect, „W przeregulowanym i często zmieniającym się środowisku prawnym przedsiębiorcy potrzebują wsparcia ze strony kompetentnych i pomocnych czy Catalyst, a fundusze private equity były również czymś egzotycznym, o urzędników. Dotychczasowe efekty działań kolejnych rządów pod hasłem tyle dziś te źródła kapitału są do dyspozycji właścicieli firm. ułatwień dla biznesu i zwiększenia przyjazności państwa, nie rokują w najbliższych latach poprawy sytuacji.” Niewystarczająca ilość wykwalifikowanych pracowników Małe i Średnie Przedsiębiorstwa oferują średnio swoim pracownikom Dariusz Bednarski wyraźnie niższe wynagrodzenie. Dodatkowo, w przypadku średnich Grant Thornton przedsiębiorstw udział wynagrodzeń w kosztach ogółem jest większy niż Partner Zarządzający, Doradztwo Podatkowe w dużych. W praktyce powoduje to, że bariera związana z ograniczona podażą wykwalifikowanych pracowników jest dla MŚP jeszcze istotniejsza. 18
  • 20. Bariery rozwoju MŚP W przypadku MŚP występują specyficzne bariery rozwoju W naszej ocenie do omówionych barier ogólnych należy dołożyć częste słabości związane z wnętrzem małych i średnich podmiotów, a w szczególności: 1. Brak jasnej, długoterminowej strategii oraz kultury zarządzania projektowego Małe i Średnie Przedsiębiorstwa bardzo często działają bez jasno określonego celu strategicznego. W efekcie tracą sporo energii i środków na realizację nieskoordynowanych i niekonsekwentnych działań. 2. Niższy poziom uporządkowania wnętrza Z jednej strony duże podmioty łatwiej wpadają w biurokrację i standardy usztywniające procesy. Z drugiej jednak, to właśnie mądra standaryzacja prowadzi do ograniczenia nieefektywności. Duże rozmiary uzasadniają też ponoszenie kosztów na wdrażania bardziej zaawansowanych systemów zarządzania, które w ostatecznym rozrachunku poprawiają rentowność. 3. Bariery psychologiczne Małe i Średnie Przedsiębiorstwa najczęściej zarządzane są bezpośrednio „Stosunkowo niska rentowność MŚP spowodowana jest między innymi przez właścicieli, którzy najczęściej rozwijali daną działalność od podstaw. brakiem określonego celu strategicznego. W efekcie przedsiębiorstwa te Z biegiem czasu często okazuje się jednak, że styl zarządzania i kultura tracą sporo energii i środków na realizację nieskoordynowanych organizacji powinny zmieniać się wraz z wielkością przedsiębiorstwa i nieefektywnych działań” i rynkiem. Brak elastyczności w podejściu do sposobu zarządzania firmą w miarę jej rozwoju bywa barierą mentalną trudną do pokonania dla Anatol Skitek właścicieli / zarządzających. Grant Thornton Dyrektor Zespołu ds. Efektywności Biznesu 19
  • 21. PODSUMOWANIE  MŚP stanowią jeden z głównych filarów polskiej gospodarki. W ok. 70  Wśród barier rozwoju wskazywanych przez polskich przedsiębiorców tysiącach firm tego typu zatrudnienie znajduje ponad 2,8 mln Polaków. dominuje biurokracja, niejasne prawo i skomplikowane przepisy. Ich łączne przychody to 1,3 bln PLN.  Generalnie, bariery rozwoju łatwiej pokonywać dużym podmiotom. Tym  Choć największa liczba MŚP funkcjonuje w przetwórstwie niemniej MŚP nie są bezbronne i powinny aktywnie sięgać po dostępne przemysłowym, to głównym źródłem przychodów MŚP jest działalność rozwiązania służące pokonywaniu barier. handlowa.  Wraz ze wzrostem, MŚP powinny profesjonalizować zarządzanie firmą  Dynamika przychodów MŚP przewyższa dynamikę obrotów dużych firm. i korzystać z narzędzi, które usprawniają działanie organizacji. Priorytetem W roku 2011 MŚP zwiększyły swoje przychody o 13,3%. przy wdrażaniu nowych rozwiązań powinno być zachowanie kluczowego czynnika sukcesu MŚP – ducha przedsiębiorczości.  Polska nie odbiega znacząco od swoich południowych i zachodnich sąsiadów pod względem udziału MŚP w całym zbiorze przedsiębiorstw.  Duże przedsiębiorstwa są bardziej efektywne – średnia rentowność w dużych przedsiębiorstwach wynosi 6% wobec ok. 4% w MŚP, przy czym profil rentowności w ujęciu branż charakteryzuje się istotnymi różnicami.  Dla MŚP istotniejsza od rentowności, zwłaszcza w krótkim okresie, jest płynność finansowa; duzi mają większy apetyt na zysk i większą skłonność do podejmowania ryzyka.  Co do zasady im większe przedsiębiorstwo tym stabilniejsze. Małe przedsiębiorstwa są bardzo wrażliwe na wahania koniunktury.  Jedynie rozważny wzrost pozwala MŚP zwiększyć zyski minimalizując ryzyka z nim związane. 20
  • 23. Przyjęta metodologia, źródła danych oraz eksperci Metodologia oraz źródła danych Metodologia: Źródła danych: Przedsiębiorstwo niefinansowe zdefiniowano jako podmiot zaklasyfikowany Główne źródła danych: (niezależnie od liczby pracujących w nich osób) do następujących sekcji • ,,Działalność przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku’’, GUS, według Polskiej Klasyfikacji Działalności: Warszawa 2013 B. Górnictwo i wydobywanie • ,,Rachunki narodowe według sektorów i podsektorów instytucjonalnych C. Przetwórstwo przemysłowe w latach 2007 -2010’’, GUS, Warszawa 2013 D. Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, • ,,Niefinansowe rachunki kwartalne według sektorów instytucjonalnych gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych w latach 2005-2012, ceny bieżące’’, GUS, Warszawa 2013 E. Dostawa wody • ,,Schemat klasyfikacji PKD’’, GUS F. Budownictwo • ,,Annual Report on EU SMEs 2010/2011’’, Komisja Europejska, G. Handel hurtowy i detaliczny Rotterdam, Cambridge, 2011 H. Transport i gospodarka magazynowa • Oficjalna strona czeskiego urzędu statystycznego Czech Statistical Office I. Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi • Urząd Statystyczny na Słowacji Statisticke_udaje_MSP-Slovensko J. Informacja i komunikacja • Sprawozdania Ministerstwa Finansów RP L. Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości • Grant Thornton International Business Report 2013 M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna • Grant Thornton International Business Report 2009 N. Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca (bez podklasy działalności usługowej związanej z zagospodarowaniem terenów zielonych) P. Edukacja Q. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna (bez działalności szpitali) R. Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją S. Naprawa i konserwacja komputerów i artykułów użytku osobistego i domowego oraz pozostała indywidualna działalność usługowa Poza oznaczonymi wyjątkami, wszelkie dane odnośnie małych przedsiębiorstw są bez uwzględnienia mikroprzedsiębiorstw. 22
  • 24. Przyjęta metodologia, źródła danych oraz eksperci Nasi eksperci Prof. dr hab. Waldemar Frąckowiak Partner Grant Thornton Tomasz Wróblewski Dariusz Bednarski Wiceprezes Zarządu Partner Zarządzający Partner Zarządzający Grant Thornton Doradztwo Podatkowe Przemysław Polaczek Monika Smulewicz Partner Zarządzający Grant Thornton FPA Outsourcing Relacje Biznesowe Dyrektor Zarządzający International Business Centre Director HR & Payroll Partner Anatol Skitek Przemysław Hewelt Dyrektor Zespołu ds. Efektywności Biznesu Menedżer Zespołu Fuzji i Przejęć Doradztwo Gospodarcze Doradztwo Gospodarcze 23
  • 25. Kontakt w związku z niniejszym dokumentem Anatol Skitek Agnieszka Janković-Żelazna CIA Menedżer Dyrektor Zespołu ds. Efektywności Biznesu Relacje Biznesowe T +48 61 625 1461 T +48 22 205 4841 M +48 661 538 546 M +48 609 366 474 E anatol.skitek@pl.gt.com@pl.gt.com E agnieszka.jankovic-zelazna@pl.gt.com 24
  • 26. Kontakt z Grant Thornton Poznań Warszawa Malta Office Park, Budynek F al. Jana Pawła II 15 ul. abpa Antoniego Baraniaka 88 E 00-828 Warszawa 61-131 Poznań T +48 22 20 54 800 T +48 61 62 51 100 F +48 22 20 54 801 F +48 61 62 51 101 Wrocław Kraków ul. Włodkowica 21 lok. 12 ul. Kamieńskiego 51 50-072 Wrocław 30-653 Kraków T +48 71 73 37 560 T +48 12 37 64 100 F +48 71 73 37 561 F +48 12 37 64 101 Katowice ul. Francuska 34 40-028 Katowice T +48 32 72 13 700 F +48 32 72 13 701 www.GrantThornton.pl Grant Thornton Frąckowiak spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k jest członkiem Grant Thornton International Ltd. 25