2. Wstęp
Jednym z kluczowych pytań stojących przed każdym przedsiębiorcą jest to czy Naszą analizą objęliśmy wszystkie przedsiębiorstwa niefinansowe,
i do jakich rozmiarów rozwijać swoją firmę. zatrudniające 10 i więcej osób.
Czy dynamiczny rozwój powinien być domeną segmentu Małych i Średnich Zgodnie z klasyfikacją stosowaną przez GUS przedsiębiorstwa niefinansowe
Przedsiębiorstw? Dlaczego warto w szczegółach przyjrzeć się tej grupie firm, to jednostki instytucjonalne, których podstawową funkcją jest produkcja
przedstawić wnioski i rekomendacje? wyrobów i usług niefinansowych w celu ich sprzedaży na rynku. Przychody ze
znaczenie MŚP dla polskiej gospodarki jest kluczowe, sprzedaży produkcji są głównym źródłem przychodów jednostek tego
sektora. Cechą charakterystyczną tych jednostek jest zatrudnienie siły
przedsiębiorcy mali i średni powinni częściej niż do tej pory zwracać uwagę najemnej, odrębność jednostki organizacyjnej od fizycznej osoby właściciela
na istotę strategicznego i dobrze zaplanowanego rozwoju, który zapewni i prowadzenie ksiąg rachunkowych.
im stabilność rynkową i wzrost.
Przyjęliśmy następujący podział przedsiębiorstw ze względu na wielkość:
Analizą objęliśmy trzy główne aspekty:
1. Znaczenie MŚP dla polskiej gospodarki, Mikro Małe Średnie Duże
czyli jaką rolę sektor MŚP odgrywa w polskiej gospodarce. Zatrudnienie
poniżej 10 10 -49 50 - 249 powyżej 250
(osoby)
2. Analiza MŚP w stosunku do dużych przedsiębiorstw,
czyli jakie korzyści MŚP przyniesie zwiększenie skali działalności. Przychody
poniżej 2 mln 2 – 10 mln 10 - 50 mln powyżej 50 mln
(EUR)
3. Bariery rozwoju przedsiębiorstw,
czyli jakie bariery mają do pokonania przedsiębiorcy z MŚP, aby rozwijać
Suma bilansowa poniżej 2 mln 2 – 10 mln poniżej 43 mln powyżej 43 mln
swoje firmy.
Efektem analizy są rekomendacje dla małych i średnich przedsiębiorców Źródłem danych były raporty publikowane przez Główny Urząd
w zakresie planowania ich strategicznego rozwoju. Statystyczny, analogiczne instytucje w krajach sąsiednich oraz dane
publikowane przez Komisję Europejską. Jeśli nie zaznaczono inaczej dane
prezentują stan na 31 grudnia 2011.
Szczegóły odnośnie źródeł danych oraz przyjętych założeń znajdują się na
stronie 22 w części Przyjęta metodologia, źródła danych oraz eksperci.
1
3. Kluczowe wnioski raportu
Znaczenie Małych i Średnich Przedsiębiorstw jest kluczowe dla Dużym przedsiębiorstwom łatwiej pokonywać bariery rozwoju.
gospodarki MŚP mogą lepiej i efektywniej stawiać im czoła.
Małe i średnie firmy są fundamentami polskiej przedsiębiorczości, a ich Pięć najistotniejszych barier utrudniających rozwój firm, bez względu na
wkład w rozwój rodzimej gospodarki jest kluczowy. Zatrudniają 2,8 mln ich wielkość to, według przedsiębiorców*:
pracowników, tj. o 100.000 więcej niż przedsiębiorstwa duże. Generują
• nieprzyjazna legislacja;
przychody na poziomie 1,3 bln PLN, czyli zbliżone do poziomu osiąganego
przez przedsiębiorstwa duże (1,6 bln PLN). • zmniejszanie się zamówień ze strony klientów;
• koszty finansowania;
Duzi mają lepiej • niedostatki kapitału obrotowego;
Duże przedsiębiorstwa są bardziej rentowne, uzyskując średnią rentowność • niewystarczająca ilość wykwalifikowanych pracowników.
na poziomie blisko 6% wobec blisko 4% średniej rentowności MŚP, co Według ekspertów Grant Thornton powyższą listę należy uzupełnić
oznacza, że potrafią lepiej czerpać zyski z prowadzonej działalności. Wpływ dodatkowymi, specyficznymi barierami dotykającymi szczególnie MŚP:
skali działalności na rentowność jest zróżnicowany w zależności od branży.
• brak jasnej, długoterminowej strategii oraz kultury zarządzania
Firmy duże charakteryzują się większą stabilnością. W kryzysowym 2009 projektowego;
roku były jedyną grupą przedsiębiorstw, która nie zmniejszyła łącznego
poziomu przychodów. • niższy (w stosunku do dużych firm) poziom uporządkowania
wnętrza;
• bariery psychologiczne.
* wyniki badań Grant Thornton International Business Report 2013 – opracowanie jest corocznym
międzynarodowym badaniem opinii i oczekiwań kadry zarządzającej średnich i dużych
przedsiębiorstw niepublicznych z całego świata. Zapoczątkowane w 1992 roku w dziewięciu
krajach europejskich badanie, teraz obejmuje swym zasięgiem ponad 12 000 firm z 44 krajów
świata zapewniając wgląd w kwestie gospodarcze i handlowe mające wpływ na sektor często
opisywany jako "napęd" światowej gospodarki. Szczegółowe wyniki badania można znaleźć na
www.internationalbusinessreport.com
2
4. Kluczowe rekomendacje dla MŚP
Rozwijaj się .
Bez względu na branżę, rozwój jest dla firm korzystny. Z dokonanych analiz
wynika, że bycie większym przynosi z reguły korzyść w postaci wyższej
rentowności i zawsze większej stabilności. Dodatkowo większa skala
działalności pozwala na skuteczniejsze pokonywanie ogólnych barier rozwoju.
Zaplanuj rozwój
Małe i Średnie Przedsiębiorstwa bardzo często działają bez jasno określonego
celu strategicznego. W efekcie tracą sporo energii i środków na realizację
nieskoordynowanych i niekonsekwentnych działań. Uwzględnij specyficzny
wpływ branży w której działasz na optymalne rozmiary biznesu. Przy
ustalaniu celów uwzględniaj specyficzny poziom akceptowalnego ryzyka
związany z prowadzeniem firmy na własny rachunek, a w szczególnym
wypadku rachunek całej rodziny.
Doskonal organizację
W każdej organizacji tkwią szanse na podniesienie zyskowności i stabilności.
Mądra standaryzacja i podnoszenie jakości rozwiązań organizacyjnych
i zarządczych prowadzą do uwolnienia wewnętrznego potencjału rozwoju, co
owocuje podniesieniem rentowności, przychodów i lepszym radzeniem sobie
„Choć zarówno awionetka jak i Boeing 747 to samoloty, to ich
z ryzykami zagrażającymi stabilności. prowadzenie wymaga od pilota istotnie różnych kompetencji. Podobnie
Żądaj zmian w regulacjach jest z prowadzeniem małych i dużych firm.”
Tylko bezustanna silna presja na decydentów może zaowocować Tomasz Wróblewski
wprowadzeniem bardziej przyjaznych biznesowi regulacji prawnych. Wyrażaj Grant Thornton
swoją opinię w mediach, dołączaj do działań organizacji zrzeszających Partner Zarządzający, Wiceprezes Zarządu
przedsiębiorców, identyfikuj przepisy, regulacje, które niekorzystnie wpływają
na Twoją działalność i stawiaj im czoła.
3
6. Znaczenie MŚP dla gospodarki
MŚP są istotną częścią polskich przedsiębiorstw
Przeciętne, polskie małe przedsiębiorstwo ma siedzibę na Podlasiu. Zatrudnia Liczba przedsiębiorstw w poszczególnych sektorach
22 osoby, płacąc im średnią pensję na poziomie 2 583 PLN brutto. Jego
Małe Średnie MŚP Duże
działalność skupiona jest na handlu i pozwala wygenerować 9 452 354 PLN (10 – 49) (50 – 249) (10 –249) ( 250+)
przychodów przy 3,61% rentowności.
Liczba 54 999 15 817 70 816 3 189
Średnie przedsiębiorstwo wygląda nieco inaczej. Swoją działalność skupia na przedsiębiorstw (74,32%) (21,37%) (95,69%) (4,31%)
przetwórstwie przemysłowym. Z natury rzeczy zatrudnia nieco więcej
pracowników (104) i generuje nieco więcej przychodów (48 649 807 PLN). Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność przedsiębiorstw
Pracownicy średnich przedsiębiorstw zarabiają też lepiej od małych niefinansowych w 2011 roku”
– 3 568 PLN brutto, co jednak nie przeszkadza w uzyskiwaniu przez te firmy
lepszej rentowności - 4%. Rozmieszczenie MŚP w poszczególnych województwach
(% ogólnej liczby MŚP w Polsce)
Małych firm jest w Polsce 54 999, średnich 15 817. Nie licząc
mikroprzedsiębiorstw, małe i średnie firmy są fundamentami polskiej
przedsiębiorczości, a ich wkład w rozwój rodzimej gospodarki jest kluczowy.
Pod względem liczebności dominują wyraźnie, stanowiąc ponad 96% 0-5%
analizowanej zbiorowości. 6-10% Liczba MŚP
>10%
Najwięcej małych i średnich przedsiębiorstw zlokalizowanych jest
w województwach: Mazowieckim (16%), Śląskim (13%), Wielkopolskim
(10%) oraz Małopolskim (9%).
Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność
przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku”
5
7. Znaczenie MŚP dla gospodarki
MŚP są istotną częścią polskich przedsiębiorstw
Łączne przychody MŚP (blisko 1,3 bln PLN) są porównywalne do tych Przychody i zatrudnienie w poszczególnych sektorach
generowanych przez największych graczy (ponad 1,6 bln PLN). Jednocześnie
Małe Średnie MŚP Duże
stanowią ponad 44% przychodów analizowanych firm. (10 – 49) (50 – 249) (10 –249) ( 250+)
Dynamika przychodów MŚP jest większa od dynamiki dużych firm. W roku Przychody 519 870 mln 769 494 mln 1 289 364 mln 1 616 124 mln
2011 MŚP zwiększyły swoje przychody o 13,3%, podczas gdy duże (17,89%) (26,48%) (44,37%) (55,62%)
organizacje zwiększały przychody o 1pp wolniej.
Zatrudnienie
Duże firmy zatrudniają blisko 2,7 mln osób, podczas gdy MŚP dają pracę 1 181 565 1 646 415 2 827 980 2 691 999
(21,41%) (29,83%) (51,24%) (48.77%)
grupie przekraczającej nieco 2,8 mln Polaków, zapewniając im łącznie
wynagrodzenie przekraczające 110 mld PLN. Jeśli chodzi o zapewnienie
Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność przedsiębiorstw
miejsc pracy w naszej gospodarce, obie grupy mają zatem bardzo podobny niefinansowych w 2011 roku”
wkład.
Gdyby nie było sektora MŚP pracę straciłoby 2 827 980 osób. Struktura zatrudnienia w poszczególnych sektorach wg województw
„Większa dynamika wzrostu przychodów MŚP z pewnością wynika
z mniejszej centralizacji procesów decyzyjnych, a tym samym większej
Województwa z przewagą
elastyczności i łatwości w podejmowaniu decyzji, w tym również tych zatrudnionych w MŚP
będących dynamiczną reakcją na potrzeby rynku. Przewaga zatrudnienia
w Dużych firmach w województwie mazowieckim i dolnośląskim Województwa z przewagą
odzwierciedla naturalne umiejscowienie dużego biznesu w największych zatrudnionych w dużych
i najbardziej dynamicznie rozwijających się ośrodkach, jakimi bez
wątpienia są Warszawa i Wrocław. Warszawa jest miastem stołecznym,
co z pewnością jest jej dodatkowym atutem. Niebywałą przewagą
Wrocławia są bliskość zachodniej granicy oraz dobra komunikacja
z Europą.”
Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność
przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku”
Monika Smulewicz
Grant Thornton FPA Outsourcing
Dyrektor Zarządzający, HR & Payroll Partner
6
8. Znaczenie MŚP dla gospodarki
Istotny wkład MŚP w polską gospodarkę
Przychody polskich MŚP w 2011 roku wyniosły 1 289 364 mln PLN (wzrost Przychody MŚP a dochody budżetowe w 2011 roku
o 13,30%), co 4,5-krotnie przewyższa dochody polskiego budżetu w tym samym
roku (277 577 mln PLN).
Wartość całkowita wynagrodzeń wypłaconych przez MŚP wyniosła 110 343 mln
PLN, co jest sumą prawie 3 razy większą niż wpływy państwa z podatku
Przychody MŚP
dochodowego od osób fizycznych w 2011 roku (38 075 mln PLN).
Dochody
budżetowe
Wynagrodzenia wypłacone przez MŚP a wpływy budżetowe z podatku dochodowego
w 2011 roku
„Małe i średnie przedsiębiorstwa zapewniają codzienny byt milionom
polskich rodzin poprzez pracę własną ich właścicieli i zatrudnianie
pracowników. Można zatem z przekonaniem stwierdzić, że stanowią one Wynagrodzenia MŚP
podstawę funkcjonowania polskiej gospodarki.” Podatek
dochodowy
Dariusz Bednarski
Grant Thornton
Partner Zarządzający, Doradztwo Podatkowe Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność przedsiębiorstw
niefinansowych w 2011 roku” oraz Ministerstwo Finansów „Sprawozdanie roczne
z wykonania budżetu państwa w 2011”.
7
9. Znaczenie MŚP dla gospodarki
MŚP mają kluczowe znaczenie również dla sąsiednich gospodarek
Struktura przedsiębiorstw w wybranych krajach regionu
Polska nie różni się wiele od swoich południowych i zachodnich sąsiadów
pod względem liczby MŚP w całym zbiorze przedsiębiorstw. U nas wskaźnik 74,32% 21,37% 4,31%
ten wynosi 95,69%, co jest wynikiem niemalże identycznym ze Słowacją
(95,71%) i niewiele odbiegającym od Czech oraz Niemiec (odpowiednio
97,04% oraz 97,02%). Natomiast wchodząc głębiej w wielkościową strukturę 82,67% 14,35% 2,98%
przedsiębiorstw dostrzegalne są już różnice. W Polsce małe przedsiębiorstwa
to 74,32% całości, natomiast w Niemczech aż 82,67. Niemiecka gospodarka
ze względu na swoją specyfikę (wysoka różnorodność, silne tradycyjne sektory 78,35% 18,69% 2,96%
produkcyjne) zapewnia małym przedsiębiorstwom bardzo korzystne
środowisko do prowadzenia działalności.
77,77% 17,94% 4,29%
Według prognoz Komisji Europejskiej największy przyrost w roku 2013
zanotuje liczba MŚP na Słowacji (0,91%). W Niemczech ich liczba wzrasta
0% 20% 40% 60% 80% 100%
w stabilnym tempie, w 2013 roku o 0,55%, minimalnie szybciej niż rok
wcześniej (0,52% w 2012). Nieznaczny spadek całkowitej liczby MŚP małe średnie duże
notowany będzie w Polsce oraz w Czechach. Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność
przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku”; dane dla Niemiec to prognoza na
podstawie "Annual Report on European SMEs” Komisji Europejskiej
„MŚP w państwach Europy Centralnej i Wschodniej nie są, poprzez
Dynamika liczby MŚP (% zmiana) w wybranych krajach regionu
uwarunkowania historyczne, tak silnie rozwinięte, jak w Niemczech.
W nieodległej przyszłości na polskim rynku wzrośnie liczba większych 1,00% 0,91%
podmiotów. Istotne znaczenie w tym rozwoju będzie mieć wzrost obrotów
0,80%
w handlu zagranicznym MŚP, głównie z Niemcami, naszym kluczowym 0,55%
0,60% 0,52% Polska
partnerem w regionie. Co więcej, planowane wprowadzenie Euro
w Polsce skutecznie zachęci niemieckie MŚP do inwestycji zagranicznych 0,40% Czechy
w Polsce.” 0,20% 0,04% Niemcy
0,00% Słowacja
Przemysław Polaczek -0,20%
2012 2013
Grant Thornton, Partner Zarządzający -0,24%
-0,17% -0,20%
-0,40%
International Business Center Director -0,29%
Źródło: Grant Thornton na podstawie danych Komisji Europejskiej „Annual Report on
European SMEs”
8
11. Duzi mają lepiej
W poszczególnych województwach struktura wielkości firm jest zbliżona
Podział firm ze względu na wielkość przedsiębiorstw jest w poszczególnych Ciekawie natomiast wygląda sytuacja w województwach
regionach zbliżony do podziału w całym kraju (patrz wykres poniżej). Zachodniopomorskim i Podlaskim, w których udział małych firm w ogólnej
Duże przedsiębiorstwa są głównie zlokalizowane w najbardziej rozwiniętych liczbie analizowanych przedsiębiorstw wynosi odpowiednio 77% oraz 76,88%.
województwach, co nie jest zaskoczeniem. Do regionów, w których udział To dwa województwa, w których działa nieco więcej małych przedsiębiorstw
dużych przedsiębiorstw jest wyższy niż przeciętne 4% można zaliczyć niż wynika z ogólnej struktury.
województwo Mazowieckie oraz Śląskie z wartościami na poziomie
odpowiednio 6,44% oraz 5,03%.
Struktura polskich przedsiębiorstw wg. wielkości Województwa o największej koncentracji dużych i małych firm
4%
22% Województwa o większej
koncentracji małych firm
Małe (10-49)
Średnie (50-249) Województwa o większej
koncentracji dużych firm
Duże (250+)
74%
Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność
przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku” przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku”
10
12. Duzi mają lepiej
Przemysł dominuje zarówno w MŚP jak i wśród dużych podmiotów
Polskie przedsiębiorstwa najczęściej zajmują się przetwórstwem W przypadku dużych podmiotów dominacja przedsiębiorstw przemysłowych
przemysłowym lub handlem. W branżach tych działa odpowiednio 30% oraz jest zdecydowana (47% ). Relatywnie mniej dużych firm działa w branży
27% wszystkich przedsiębiorstw niefinansowych. handlowej (14%). Wyraźną różnicę widać też w przypadku administracji
Obie te branże są również dominujące niezależnie w MŚP i dużych i działalności wspierającej, która stanowi trzecią najliczniejszą grupę wśród
przedsiębiorstwach. W przypadku MŚP procentowy udział w branży dużych. Wśród małych jej udział wynosi mniej niż 3%. Z kolei 13% MŚP
przemysłowej i handlowej jest bardzo zbliżony i wynosi blisko 30%. skupionych jest na budownictwie. Wśród dużych podmiotów zaledwie 6%
firm działa w tej branży.
Procentowy udział firm z danej branży w MŚP ogółem Procentowy udział firm z danej branży w dużych podmiotach ogółem
Przetwórstwo przemysłowe Przetwórstwo przemysłowe
10%
17% Handel i naprawa samochodów
Handel i naprawa samochodów 5%
29%
5%
3% Budownictwo Administracja i działalność wspierająca
5% 6%
47%
5% Transport i gospodarka magazynowa Transport i gospodarka magazynowa
6%
Działalność profesjonalna, nauk. i techn. 8% Budownictwo
13%
27% Górnictwo/ Energetyka/ Dostawa wody Górnictwo/ Energetyka/ Dostawa wody
14%
Pozostałe Działalność profesjonalna, nauk. techn.
Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS ,,Działalność przedsiębiorstw Pozostałe
niefinansowych w 2011 roku’’
Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność przedsiębiorstw
niefinansowych w 2011 roku”
11
13. Duzi mają lepiej
MŚP najwięcej przychodów czerpią z działalności handlowej; głównym
źródłem przychodów dużych firm jest górnictwo i energetyka
Średnia przychodowość* MŚP wyniosła w 2011 roku 18 207 241 PLN, jednak Przychody w podziale na branże (mln PLN)
wynik ten głównie zależy od średnich przedsiębiorstw, które przeciętnie Edukacja
1800000
wygenerowały 48 649 807 PLN przychodu. Średnia przychodowość małych
przedsiębiorstw to 9 452 354 PLN. Przychodowość dużych przedsiębiorstw Pozostała działalność
usługowa
jest nieporównywalna do tej uzyskanej przez MŚP. 1600000
Kultura i rekreacja
5%
4%
Średni przychód przedsiębiorstw (tys. PLN) 1400000 Opieka zdrowotna i pomoc
4%
społeczna
Małe Średnie MŚP Duże Zakwaterowanie i
(10 – 49) (50 – 249) (10 –249) ( 250+) 14%
1200000 gastronomia
4% Obsługa rynku
9 452 48 650 18 207 506 781 nieruchomości
1000000 9%
Administrowanie i
23% 6% działalność wspierająca
Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność przedsiębiorstw
niefinansowych w 2011 roku” Działalność profesjonalna,
800000
naukowa i techniczna
Struktura przychodów w podziale na branże różni się wyraźnie pomiędzy Informacja i komunikacja
dużymi podmiotami i MŚP. Pośród tych pierwszych najwięcej przychodów 600000 44%
(44%) zostało wygenerowanych przez firmy zajmujące się przetwórstwem Transport i gospodarka
magazynowa
przemysłowym. Druga w kolejności branża to handel, który dostarczył 23% 47%
400000 Budownictwo
przychodów. W MŚP kolejność i wartości są niemal odwrotne: 25%
przychodów z przetwórstwa przemysłowego i 44% z handlu. W dużych Górnictwo/ Energetyka/
przedsiębiorstwach znaczące przychody generowane są również przez 200000 25% Dostawa wody
górnictwo/ energetykę/ dostawy wody. W przypadku MŚP ta grupa ma Handel i naprawa poj.
zauważalne, ale znacznie mniejsze znaczenie. Różnica ta wynika ze znacznej 0
samoch.
kapitałochłonności tego segmentu. Wartym odnotowania jest fakt, że Duże MŚP
Przetw. przemysłowe
budownictwo to raczej domena MŚP.
Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność
* Przychodowość definiujemy jako stosunek łącznych przychodów do liczby przedsiębiorstw przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku”
12
14. Duzi mają lepiej
Małe przedsiębiorstwa są bardzo wrażliwe na wahania koniunktury
Przychody dużych przedsiębiorstw są bardziej stabilne i mniej gwałtownie Tempo wzrostu przychodów w latach 2007-2011, 2006=100%
reagują na wahania koniunktury. Wzrost liczby małych przedsiębiorstw na
przełomie lat 2007/2008 pociągnął za sobą wzrost przychodów wśród tych 25,0%
przedsiębiorstw o 21,5%, jednak w roku 2009 przychody MŚP radykalnie 20,0%
spadły na skutek kryzysu finansowego. W trakcie kryzysu największy spadek
15,0%
przychodów zanotowały małe przedsiębiorstwa. Od połowy 2009 roku
nastąpiło odbicie i przychody małych firm do 2011 r. bardzo dynamicznie 10,0% małe
rosły. 5,0% średnie
0,0% duże
Aktualnie aktywność Małych i Średnich Przedsiębiorstw odgrywa zasadniczą 2007 2008 2009 2010 2011
rolę w rozwoju gospodarczym Polski generując 151 336 mln PLN wzrostu -5,0%
przychodów w roku 2011. Poziom ten uzyskany został dzięki wzrostowi -10,0%
13,30% w latach 2010/2011. Ten dynamiczny wzrost jest głównie zasługą
-15,0%
małych przedsiębiorstw.
Dynamika przychodów w roku 2011
Dynamika przychodów małych przedsiębiorstw wyniosła blisko 16%,
natomiast średnich blisko 12% między 2010 a 2011 rokiem. Średnie 18,00%
przedsiębiorstwa odnotowały spadkową tendencję przychodów w latach 16,00%
15,80% Małe
2007-2009, jednak szybko odrobiły straty.
14,00% 13,30%
11,67% 12,30% Średnie
12,00%
„Wysoka dynamika przychodów MŚP w latach 2010 i 2011 odzwierciedla
z jednej strony ich elastyczność w reagowaniu na zmianę warunków 10,00%
MŚP
otoczenia, ale z drugiej pokazuje dużą wrażliwość na koniunkturę. Małe 8,00%
firmy „zwijają” się szybciej w warunkach niekorzystnych. Często równie 6,00%
Duże
szybko zwiększają swoją aktywność w momencie poprawy koniunktury, 4,00%
jednak takie wahania mogą odbijać się na ich efektywności.”
2,00%
Przemysław Hewelt 0,00%
Małe Średnie MŚP Duże
Grant Thornton
Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność
Menedżer Zespołu Fuzji i Przejęć przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku”
13
15. Duzi mają lepiej
Zysk dla mniejszych firm jest mniej istotny aniżeli dla dużych
Średnia rentowność MŚP jest równa blisko 4% i jest mniejsza o 2pp od
średniej rentowności dużych przedsiębiorstw.
Średnia rentowność dla badanych grup przedsiębiorstw
Małe Średnie MŚP Duże
3,61% 4,04% 3,87% 5,86%
Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS ,,Działalność
przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku’’
Pozornie różnica może wydawać się niewielka, ale w praktyce oznacza 50%
zysków! W przeliczeniu na konkretne wartości oznacza to, że MŚP z każdych
10 milionów przychodu są w stanie wygenerować niecałe 400 000 PLN zysku,
podczas gdy duzi gracze blisko 200 000 PLN więcej.
„Z reguły apetyt na ryzyko małego przedsiębiorcy jest mniejszy niż
Niższa rentowność przedsiębiorstw mniejszych jest, w pewnym stopniu, dużego. W konsekwencji, zwłaszcza w krótszych okresach czasu,
implikacją oczekiwań ich właścicieli. Dla właścicieli korporacji (z reguły firm istotniejsza od rentowności jest dla niego płynność finansowa.”
większych) priorytetem jest dynamiczny i często szybki wzrost zysku
i wartości firmy. W konsekwencji, gotowi są akceptować ryzyko takiego Prof. dr hab. Waldemar Frąckowiak
wzrostu. Z kolei dla przedsiębiorców prowadzących własne firmy, w tym Grant Thornton
zwłaszcza firmy rodzinne, istotniejsze jest bezpieczeństwo, a kluczowym Partner
parametrem jest zachowanie płynności. Ich awersja do ryzyka jest znacznie
większa.
14
16. Duzi mają lepiej
Rozważny wzrost pozwala zwiększyć zyski
Wskaźnik rentowności w podziale na branże (Wynik brutt / Przychodów ogółem) Istnieją działalności, gdzie kluczem do sukcesu jest skala. Dotyczy to
DUŻE ŚREDNIE MAŁE
takich branż jak traktowane łącznie górnictwo/ energetyka/ dostawa
wody, obsługa rynku nieruchomości, działalność profesjonalna czy
Przetwórstwo przemysłowe 4,36% 4,93% 6,95%
informacja i komunikacja. W tych branżach duże firmy uzyskują wyraźnie
Handel i naprawa samochodów 2,21% 2,96% 4,00%
lepszą rentowność od MŚP, wyróżniając się jednocześnie na tle ogółu
Górnictwo/ Energetyka/ Dostawa wody 17,19% 5,14% 3,98% dużych podmiotów. Można wymienić trzy główne powody, dla których tak
Budownictwo 2,42% 3,66% 8,73% się dzieje:
Transport i gospodarka magazynowa 2,35% 7,41% 4,69% • dostęp do kapitału obrotowego i inwestycyjnego, o który z natury
Informacja i komunikacja 11,40% 7,22% 5,90% rzeczy łatwiej bardziej rentownym i stabilnym organizacjom;
Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 8,03% 5,36% -38,25% • dostęp do talentów i wyspecjalizowanej kadry, który wymaga
Administrowanie i działalność wspierająca 5,76% 6,00% 9,07% możliwości zaoferowania im odpowiedniego poziomu wynagrodzenia;
Obsługa rynku nieruchomości 10,43% 1,50% 5,63% • dostęp do badań, wiedzy i nowych technologii, który z kolei wymaga
Zakwaterowanie i gastronomia 7,83% -0,40% 8,47% obu omawianych powyżej czynników.
Opieka zdrowotna i pomoc społeczna -1,78% 1,90% 12,86%
W innych branżach sytuacja nie jest już tak oczywista. W szczególności
Kultura i rekreacja 2,17% -5,67% -2,39% dotyczy to edukacji, opieki zdrowotnej, transportu i gospodarki
Pozostała działalność usługowa 11,11% 6,26% 11,08% magazynowej oraz budownictwa. W przypadku tych branż, w pierwszym
Edukacja 0,78% 5,45% 10,99% momencie można dojść do wniosku, że nie warto rosnąć. W rzeczywistości
sytuacja wygląda tak, że w niektórych branżach opłacalny jest przede
UWAGA! Kolory wskazują jakiej wielkości przedsiębiorstwa uzyskują średnio najwyższą
rentowność w danej branży, zielony oznacza najwyższą, a czerwony najniższą rentowność. wszystkim dynamiczny wzrost, który pozwoli na odpowiednio duże
zwiększenie przychodów rekompensujące spadek rentowności.
Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność
przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku” W związku z powyższym skala wzrostu i jego tempo powinny być
planowane z uwzględnieniem specyfiki danej branży.
„Wzrost – wbrew pozorom – nie zawsze jest korzystny. Mądry wzrost wymaga
zarówno określenia optymalnej wielkości biznesu jak i najkorzystniejszego
tempa oraz sposobów – rozwój organiczny, inwestycje strategiczne, M&A
– jego osiągnięcia.”
Tomasz Wróblewski
Grant Thornton
Partner Zarządzający, Wiceprezes Zarządu
15
18. Bariery rozwoju MŚP
Kłody pod nogami przedsiębiorców
Niejasne prawo i skomplikowane przepisy doskwierają polskim Pod względem barier biurokratycznych zdecydowanie negatywnie odbiegamy
przedsiębiorcom od wielu lat, co potwierdzają badania IBR prowadzone od średniej światowej i europejskiej, gdzie ok. 30-40%* właścicieli firm
w Polsce od 2004 r. W opinii badanych to czynnik najsilniej hamujący rozwój wskazuje tę barierę jako kluczową. W każdym kraju jest to element hamujący
biznesu – 56% polskich firm w I kwartale 2013 r. uznało biurokrację za ważną rozwój przedsiębiorstw, ale występują istotne różnice w skali tego zjawiska.
lub bardzo ważną barierę*. Globalnie przedsiębiorcy najbardziej obawiają się spadku zamówień jako
Wśród innych barier wskazywanych przez przedsiębiorców do grupy czynnik hamujący ich rozwój.
najistotniejszych należały: ograniczenie zamówień, trudniejszy dostęp do
wykwalifikowanych kadr, wysokie koszty finansowania, niedobór kapitału
obrotowego i długoterminowego finansowania.
* według Grant Thornton International Business Report 2013
Największe bariery rozwoju wskazywane przez przedsiębiorców w Polsce w latach Największe bariery rozwoju wskazywane przez przedsiębiorców globalnie w latach 2003-2013
2007-2013 (% firm wskazujących daną barierę jako istotną lub bardzo istotną) (% firm wskazujących daną barierę jako istotną lub bardzo istotną)
70 Spadek 50 Spadek zamówień/spadek
zamówień/spadek 45 popytu
60 popytu
Brak 40 Brak wykwalifikowanej siły
wykwalifikowanej 35 roboczej
50
siły roboczej
Niekorzystne 30 Niekorzystne
40 przepisy/biurokracja przepisy/biurokracja
25
Koszty/dostępność Koszty/dostępność
30 20
finansowania finansowania
15
20 Niedobór kapitału
Niedobór kapitału 10 obrotowego
obrotowego
10 5
Niedobór
Niedobór 0 długoterminowego
długoterminowego
0 finansowania
finansowania
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013*
Źródło: Grant Thornton International Business Report 2007-2013 Źródło: Grant Thornton International Business Report 2007-2013
* Dane za 2013 r. to średnia z pierwszego kwartału * Dane za 2013 r. to średnia z pierwszego kwartału
17
19. Bariery rozwoju MŚP
Ogólne bariery wyjątkowo mocno uderzają w MŚP
Nieprzyjazna legislacja
W gąszczu niespójnych i nieprzyjaznych przepisów przewagę mają duże firmy,
które mogą sobie pozwolić na silne, a zatem kosztowne zespoły prawnicze Średnie wynagrodzenie i koszty wynagrodzeń w zależności od wielkości
i doradcze. Częściej też optymalizują one procesy i zobowiązania budżetowe.
Przeciętne
Udział wynagrodzeń
wynagrodzenie
Zmniejszanie się zamówień ze strony klientów brutto
w kosztach
Z natury rzeczy MŚP dysponują mniejszymi budżetami marketingowymi, jak
Małe* 2583 zł 6,4%
również mają mniejsze rezerwy, pozwalające przetrwać trudny czas
agresywnie walcząc o klientów. Średnie 3568 zł 9,2%
W praktyce często również, w okresach dekoniunktury, więksi gracze Duże 4255 zł 8,7%
konsolidują rynek, wykorzystując „głębsze” portfele.
* Dane odnośnie małych przedsiębiorstw prezentowane są z uwzględnieniem mikroprzedsiębiorstw
Koszty finansowania oraz niedobór kapitału obrotowego
Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność
W walce o kapitał bardziej wiarygodne mogą okazać się większe podmioty przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku”
zapewniające lepsze zabezpieczenie pożyczanych/ inwestowanych środków.
W konsekwencji mniejsi muszą akceptować wyższe koszty pozyskania
kapitału. Alternatywą dla MŚP jest poszukiwanie nowych, poza kredytem
bankowym, dróg finansowania rozwoju biznesu. O ile 10 lat temu
przedsiębiorcy nie mieli jeszcze do dyspozycji takich źródeł jak NewConnect, „W przeregulowanym i często zmieniającym się środowisku prawnym
przedsiębiorcy potrzebują wsparcia ze strony kompetentnych i pomocnych
czy Catalyst, a fundusze private equity były również czymś egzotycznym, o
urzędników. Dotychczasowe efekty działań kolejnych rządów pod hasłem
tyle dziś te źródła kapitału są do dyspozycji właścicieli firm. ułatwień dla biznesu i zwiększenia przyjazności państwa, nie rokują
w najbliższych latach poprawy sytuacji.”
Niewystarczająca ilość wykwalifikowanych pracowników
Małe i Średnie Przedsiębiorstwa oferują średnio swoim pracownikom Dariusz Bednarski
wyraźnie niższe wynagrodzenie. Dodatkowo, w przypadku średnich Grant Thornton
przedsiębiorstw udział wynagrodzeń w kosztach ogółem jest większy niż Partner Zarządzający, Doradztwo Podatkowe
w dużych. W praktyce powoduje to, że bariera związana z ograniczona podażą
wykwalifikowanych pracowników jest dla MŚP jeszcze istotniejsza.
18
20. Bariery rozwoju MŚP
W przypadku MŚP występują specyficzne bariery rozwoju
W naszej ocenie do omówionych barier ogólnych należy dołożyć częste
słabości związane z wnętrzem małych i średnich podmiotów,
a w szczególności:
1. Brak jasnej, długoterminowej strategii oraz kultury zarządzania
projektowego
Małe i Średnie Przedsiębiorstwa bardzo często działają bez jasno
określonego celu strategicznego. W efekcie tracą sporo energii i środków
na realizację nieskoordynowanych i niekonsekwentnych działań.
2. Niższy poziom uporządkowania wnętrza
Z jednej strony duże podmioty łatwiej wpadają w biurokrację i standardy
usztywniające procesy. Z drugiej jednak, to właśnie mądra standaryzacja
prowadzi do ograniczenia nieefektywności. Duże rozmiary uzasadniają też
ponoszenie kosztów na wdrażania bardziej zaawansowanych systemów
zarządzania, które w ostatecznym rozrachunku poprawiają rentowność.
3. Bariery psychologiczne
Małe i Średnie Przedsiębiorstwa najczęściej zarządzane są bezpośrednio „Stosunkowo niska rentowność MŚP spowodowana jest między innymi
przez właścicieli, którzy najczęściej rozwijali daną działalność od podstaw. brakiem określonego celu strategicznego. W efekcie przedsiębiorstwa te
Z biegiem czasu często okazuje się jednak, że styl zarządzania i kultura tracą sporo energii i środków na realizację nieskoordynowanych
organizacji powinny zmieniać się wraz z wielkością przedsiębiorstwa i nieefektywnych działań”
i rynkiem. Brak elastyczności w podejściu do sposobu zarządzania firmą
w miarę jej rozwoju bywa barierą mentalną trudną do pokonania dla Anatol Skitek
właścicieli / zarządzających. Grant Thornton
Dyrektor Zespołu ds. Efektywności Biznesu
19
21. PODSUMOWANIE
MŚP stanowią jeden z głównych filarów polskiej gospodarki. W ok. 70 Wśród barier rozwoju wskazywanych przez polskich przedsiębiorców
tysiącach firm tego typu zatrudnienie znajduje ponad 2,8 mln Polaków. dominuje biurokracja, niejasne prawo i skomplikowane przepisy.
Ich łączne przychody to 1,3 bln PLN.
Generalnie, bariery rozwoju łatwiej pokonywać dużym podmiotom. Tym
Choć największa liczba MŚP funkcjonuje w przetwórstwie niemniej MŚP nie są bezbronne i powinny aktywnie sięgać po dostępne
przemysłowym, to głównym źródłem przychodów MŚP jest działalność rozwiązania służące pokonywaniu barier.
handlowa.
Wraz ze wzrostem, MŚP powinny profesjonalizować zarządzanie firmą
Dynamika przychodów MŚP przewyższa dynamikę obrotów dużych firm. i korzystać z narzędzi, które usprawniają działanie organizacji. Priorytetem
W roku 2011 MŚP zwiększyły swoje przychody o 13,3%. przy wdrażaniu nowych rozwiązań powinno być zachowanie kluczowego
czynnika sukcesu MŚP – ducha przedsiębiorczości.
Polska nie odbiega znacząco od swoich południowych i zachodnich
sąsiadów pod względem udziału MŚP w całym zbiorze przedsiębiorstw.
Duże przedsiębiorstwa są bardziej efektywne – średnia rentowność
w dużych przedsiębiorstwach wynosi 6% wobec ok. 4% w MŚP, przy
czym profil rentowności w ujęciu branż charakteryzuje się istotnymi
różnicami.
Dla MŚP istotniejsza od rentowności, zwłaszcza w krótkim okresie,
jest płynność finansowa; duzi mają większy apetyt na zysk i większą
skłonność do podejmowania ryzyka.
Co do zasady im większe przedsiębiorstwo tym stabilniejsze. Małe
przedsiębiorstwa są bardzo wrażliwe na wahania koniunktury.
Jedynie rozważny wzrost pozwala MŚP zwiększyć zyski minimalizując
ryzyka z nim związane.
20
23. Przyjęta metodologia, źródła danych oraz eksperci
Metodologia oraz źródła danych
Metodologia: Źródła danych:
Przedsiębiorstwo niefinansowe zdefiniowano jako podmiot zaklasyfikowany Główne źródła danych:
(niezależnie od liczby pracujących w nich osób) do następujących sekcji • ,,Działalność przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku’’, GUS,
według Polskiej Klasyfikacji Działalności: Warszawa 2013
B. Górnictwo i wydobywanie • ,,Rachunki narodowe według sektorów i podsektorów instytucjonalnych
C. Przetwórstwo przemysłowe w latach 2007 -2010’’, GUS, Warszawa 2013
D. Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, • ,,Niefinansowe rachunki kwartalne według sektorów instytucjonalnych
gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych w latach 2005-2012, ceny bieżące’’, GUS, Warszawa 2013
E. Dostawa wody • ,,Schemat klasyfikacji PKD’’, GUS
F. Budownictwo • ,,Annual Report on EU SMEs 2010/2011’’, Komisja Europejska,
G. Handel hurtowy i detaliczny Rotterdam, Cambridge, 2011
H. Transport i gospodarka magazynowa • Oficjalna strona czeskiego urzędu statystycznego Czech Statistical Office
I. Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi • Urząd Statystyczny na Słowacji Statisticke_udaje_MSP-Slovensko
J. Informacja i komunikacja • Sprawozdania Ministerstwa Finansów RP
L. Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości • Grant Thornton International Business Report 2013
M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna • Grant Thornton International Business Report 2009
N. Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca
(bez podklasy działalności usługowej związanej z zagospodarowaniem
terenów zielonych)
P. Edukacja
Q. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna (bez działalności szpitali)
R. Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją
S. Naprawa i konserwacja komputerów i artykułów użytku osobistego
i domowego oraz pozostała indywidualna działalność usługowa
Poza oznaczonymi wyjątkami, wszelkie dane odnośnie małych przedsiębiorstw
są bez uwzględnienia mikroprzedsiębiorstw.
22
24. Przyjęta metodologia, źródła danych oraz eksperci
Nasi eksperci
Prof. dr hab. Waldemar Frąckowiak
Partner
Grant Thornton
Tomasz Wróblewski Dariusz Bednarski
Wiceprezes Zarządu Partner Zarządzający
Partner Zarządzający Grant Thornton Doradztwo Podatkowe
Przemysław Polaczek Monika Smulewicz
Partner Zarządzający Grant Thornton FPA Outsourcing
Relacje Biznesowe Dyrektor Zarządzający
International Business Centre Director HR & Payroll Partner
Anatol Skitek Przemysław Hewelt
Dyrektor Zespołu ds. Efektywności Biznesu Menedżer Zespołu Fuzji i Przejęć
Doradztwo Gospodarcze Doradztwo Gospodarcze
23
25. Kontakt w związku z niniejszym dokumentem
Anatol Skitek Agnieszka Janković-Żelazna
CIA Menedżer
Dyrektor Zespołu ds. Efektywności Biznesu Relacje Biznesowe
T +48 61 625 1461 T +48 22 205 4841
M +48 661 538 546 M +48 609 366 474
E anatol.skitek@pl.gt.com@pl.gt.com E agnieszka.jankovic-zelazna@pl.gt.com
24
26. Kontakt z Grant Thornton
Poznań Warszawa
Malta Office Park, Budynek F al. Jana Pawła II 15
ul. abpa Antoniego Baraniaka 88 E 00-828 Warszawa
61-131 Poznań T +48 22 20 54 800
T +48 61 62 51 100 F +48 22 20 54 801
F +48 61 62 51 101
Wrocław Kraków
ul. Włodkowica 21 lok. 12 ul. Kamieńskiego 51
50-072 Wrocław 30-653 Kraków
T +48 71 73 37 560 T +48 12 37 64 100
F +48 71 73 37 561 F +48 12 37 64 101
Katowice
ul. Francuska 34
40-028 Katowice
T +48 32 72 13 700
F +48 32 72 13 701
www.GrantThornton.pl
Grant Thornton Frąckowiak spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k jest członkiem Grant Thornton International Ltd.
25