1. Unidade 3: Liberalismo e
nacionalismo no século XIX
A Revolución Francesa (1789-1799)
1,2,3,
http://historia4eso.blogspot.com/
1.O significado da Revolución:
• Rematou con Antigo Réxime
• Nace un novo sistema político e social
A Revolución Francesa causas
2.
O malestar prerevolucionario, causas:
• Económicas-Sociais:
o A crise agraria:
 Causada por:
– Malas colleitas de trigo (escaseza de
subsistencias)
– Sobreproducción
 Consecuencias:
– O campesiñado empobrecido
– O Campesiñado arruinado que non
pode facer fronte ás cargas señoriais
– O campesiñado demanda a abolición
dos impostos señoriais e o acceso á
propiedade da terra

2. o A crise industrial e comercial urbana:
 Causada por:
– A crise agraria: O campesiñado era
fundamental para manter a economía
urbana saneada
 Consecuencias:
– Descende a actividade industrial e
comercial: crise económica
– Aféctalle directamente á sociedade
urbana (burguesía sobre todo)
• As ideas ilustradas
o Adoptadas pola burguesía
• A Rebelión da nobreza:
o Causas:
 A solución proposta por Luis XVI para
solucionar a bancarrota do Estado
francés:
– Que tribute a nobreza (estamento
privilexiado)
o Consecuencias:
 A convocatoria dos Estados Xerais
Os Estados Xerais e o cuestionamento da súa
representatividade
• Que son e cal é a súa función?
o Alta institución representativa do reino

3. o Integrados polos tres estamentos do
Antigo Réxime:
– Clero: minoría en número
– Nobreza: minoría en número
– 3º Estado (burguesía): maioría en
número
o Son convocados polo monarca
o Levaban mais de un século sen convocarse
• Cal é o seu funcionamento?
o Votan as propostas do rei
o O voto emítese por estamento e non por
persoa:
 Beneficia ao clero e nobreza que son
minoría en número
• Quen se opón a este sistema de
representatividade ,porqué e como?
o O 3º Estado:
 Maioría burguesa (lembra que parte da
poboación (campesiñado e masas
urbanas) era analfabeta
o Os Estados Xerais non representan ao
pobo francés:
 O 3º Estado é o representante dos
franceses

4. 3.O comezo da Revolución e o final do Antigo
Réxime (1789-1791)
A revolta institucional: A reuniós dos Estados
Xerais e o Xogo da Pelota
• Ruptura cos Estados Xerais:
o O 3º Estado pide o voto por persoa:
 Reúnese só na Sala do Xogo de Pelota
 Autoproclámase Asemblea Nacional,
uníndose unha parte da nobreza e o
clero
A revolta popular: A Toma da Bastilla (1,2)
• Que é?
o Revolta popular urbana das masas
parisinas
o Alentada pola burguesía e os seus lideres
populares
o Extremadamente violenta
o Iniciase en Paris pero rapidamente
extendese por toda Francia:
 O Gran Medo (revolta antiseñorial)
A institucionalización da Revolución: a Asamblea
Constituínte (1789-1791)
• Que é institucionalizar a revolución?

5. o Darlle un marco institucional á Revolución
a través dunha nova lexislación para
acabar co Antigo Réxime
• Como se institucionalizou?
o A través dunha serie de medidas
lexislativas que elaborou e aprobou a
Asamblea Nacional:
 Abolición do sistema feudal
 A Declaración dos Dereitos do home e o
Cidadán:
– A soberanía está na Nación
 A Constitución Civil do Clero
– A Igrexa queda controlada polo
Estado
 Defensa e medidas a favor da liberdade
económica
 A Constitución de 1791:
– División de poderes (lexislativo,
executivo, xudicial)
– Sufraxio censatario
– Dereito á propiedade e liberdade
económica
A oposición e tensións que nacen coa Revolución
• Oposición contrarevolucionaria:
o Luís XVI e as potencias absolutistas
dirixidas por Austria
• Axitación social:

6. o Campesiñado:
 Reclaman terras e a protección contra
os señores
o Masas populares urbanas:
 Esixen medidas democráticas
 Piden un réxime republicano
4.A Convención Nacional 1792-1795
As eleccións e a formación do 1º goberno:
• Contexto:
o Axitación social
o Asalto ao Pazo de Tullerías:(1,2)
 O fin da Monarquía
• As eleccións:
o A través de sufraxio universal masculino
por 1ª vez
o Nace a Convención (como unhas cortes na
actualidade)
Os tres gobernos (1792-1795)
• A Convención Xirondina (1792-1793)
o Que son os xirondinos?
 Proceden da Gironda
 Son republicanos moderados
 Defenden os intereses da alta
burguesía
o Feitos destacados e medidas:
 Xuízo e execución de Luís XVI

7.  Guerra exterior contra a Coalición de
forzas europeas monárquicas
abandeirada por Gran Bretaña:
– A expansión da revolución
 Guerra interior: A Vendée
– Rebelión absolutista
• A Convención Xacobina (1793-1794)
o Que son os xacobinos?
 Por reunirse nun ex-convento de
dominico ou xacobino
 Son os republicanos exaltados
 Defenden os intereses da burguesía
revolucionaria e as masas populares (os
sans-culottes 1, 2)
o Feitos destacados e medidas:
 O Comité de Saúde Pública:
– Presidido por Robespierre, que
instaura o Terror
– Para acabar cos inimigos da
Revolución: Sanguenta represión
 Reformas sociais:
– Redistribución de terras
– Control dos prezos...
 A Constitución de 1793:
– Baseada en principios democráticos
– Soberanía popular
– Sufraxio universal

8.  Cesan os conflictos exteriores
• A Convención termidoriana (1794-1795)
o Que é esta Convención?
 Convención formada polos mais
moderados
 Remataba coa experiencia democrática
da anterior etapa
o Feitos destacados e medidas
 A Constitución de 1795
– Constitución moderada
– Defende os intereses da alta
burguesía
– Establece o sufraxio censatario
 Nace o Directorio:
– Goberno (poder executivo) formado
por cinco membros
5.A estabilización da Revolución (1795-1799)
O Directorio 1795-1799
• Que é?
o Goberno formado por cinco membros
o Está integrado polos sectores mais
moderados
o Durante este período o exercito
converterase en protagonista (Napoleón)
• Feitos destacados e medidas:
o Oposición dos monárquicos absolutista

9. o Oposición dos radicais revolucionarios:
 A conspiración dos iguais de Babeuf
o O Golpe de Estado do 18 de brumaio:
 Golpe militar que crea o Consulado
– Termina A Revolución
6.O Consulado 1799-1804
• Que é?
o Integrado por tres homes
 Un deles é Napoleón
o Dirixe o país
• Feitos destacados e medidas:
o En 1802 Napoleón é nomeado cónsul único
e vitalicio
o Reforma da administración
o Promulgación do Código Civil (1804)
7.O Imperio Napoleónico (1804-1815)
• Que é?
o Napoleón goberna a República como un
emperador hereditario
• Feitos destacados e medidas:
o A expansión do Imperio:
 Non só territorial, tamén ideolóxica e
política
 Dominou Europa

10.  Enfrontouse ás potencias absolutista
(Austria, Prusia, Rusia)
 O seu gran rival foi Inglaterra
 O final do Imperio foi Waterloo
O Liberalismo, a súa expansión e a Restauración
1. O liberalismo
Características xerais
• Doutrina política e económica que naceu a
comezos do XIX
• Nace como doutrina antagónica ao
absolutismo
Principios
• Baséase na razón
• Baséase na defensa da liberdade individual:
o Política
o Económica
o Ideolóxica
o Relixiosa
• Igualdade xurídica
• Defensa do dereito da propiedade
Como se articula:
• Separación de poderes:
o Lexislativo (As Cortes, Parlamento...)
 Elixido por sufraxio universal ou
censatario

11. o Executivo (O goberno)
o Xudicial (Os tribunais)
• Existencia dunha Constitución:
o Lei fundamental
o Regula as relacións entre o individuo, a
sociedade e o Estado
2. A Restauración
Que é?
• Período cronolóxico europeo que abarca
dende a derrota de Napoleón (1815) ate a
revolución de 1848
• Durante estes anos moitos gobernos
europeos reaccionaron contra os logros da
Revolución Francesa e decidiron voltar ao
Antigo Réxime
Principios básicos da Restauración: O Congreso de
Viena
• Austria,Prusia, Gran Bretaña e Rusia
• Defensa do absolutismo fronte á Revolución
liberal
• Unión Trono-Altar
• Refacer as fronteiras tralo Imperio
Napoleónico
O Sistema Metternich
• Que é?

12. o Política internacional dirixida polo
chanceler austríaco Metternich
o Baséase na axuda mutua entre países para
a defensa dos principios da Restauración
e acabar cos movementos revolucionarios:
 A Santa Alianza
3. A expansión do liberalismo: Os movementos
revolucionarios 1820-1830
As revolucións de 1820
• Características xerais:
o Movementos revolucionarios que se
opoñen aos gobernos establecidos pola
Restauración
o Lévanse a cabo na clandestinidade e a
través de conspiracións:
 Clubes e sociedades secretas (masóns)
o Á cabeza destes movementos está a alta
burguesía
• Localización:
o Na Europa mediterránea e oriental:
 España
 Portugal
 Italia
• Éxito ou fracaso?
o Fracaso debido á reacción das forzas da
Restauración

13. As Revolucións de 1830
• Características xerais:
o Movementos revolucionarios que se
opoñen aos gobernos establecidos pola
Restauración
o A cabeza destes movmementos está a
burguesía
• Localización:
o Francia:
 Contexto antes de 1830
– Carlos X de Borbón no poder
– Reinado próximo ao Absolutismo
 A Revolución de 1830
– Tivo lugar en París
– Supuxo o cambio de dinastía: Borbón
por Luís Felipe de Orleáns
 Consecuencias:
– Monarquía constitucional
o Bélxica:
 Acada a súa independencia
o Polonia
o Inglaterra
Valoración do proceso revolucionario (1820-1830)

14. • Acabouse co Absolutismo na Europa
Occidental
• Supuxo o triunfo do liberalismo moderado:
o Características:
 Defende a soberanía nacional
 Defende a restricción das liberdades e
dereitos individuais
 Marxina ás masas populares
o Quen o defende?
 A alta burguesía
o Quen o rexeita?
 O resto da burguesía:
– Defende o liberalismo progresista
 As masas populares
– Reclaman reformas democráticas
4.A expansión do liberalismo: A Revolución de
1848
Características xerais:
• Causas:
o As insfucientes reformas acadadas en
1830 e a censura e represión dalgúns
gobernos
o O avance do capitalismo e a sociedade
industrial:
 O empeoramento das condicións de vida
do proletariado:

15. – Levantamentos protagonizados polo
proletariado
o As crises agrarias:
 Crises de subsistencia:
– Motíns do campesiñado
• Principios ideolóxicos:
o Novas ideas democráticas:
 Soberanía popular
 Sufraxio universal masculino
 Igualdade social
o Nacionalismo:
 Unificación
 Independencia
• Localización:
o Europa Occidental:
 Francia, Italia e Alemaña
o Europa Centro-oriental:
 Imperio Austríaco
A Revolución de 1848: Francia
• Contexto antes da Revolución:
o O reinado de Luís Felipe de Orleáns :
 Crise financeira e económica
 Restricción de liberdades impulsado
polo goberno conservador, provoca:
– Movementos insurreccionais
– A proclamación da República

16. o A República
 Goberno provisional (republicanos,
socialistas e radicais) medidas:
– Reformas políticas e sociais:
liberdades políticas, sufraxio
universal, intervención dos Estado na
vida económica...
– Creación dos Obradoiros Nacionais
 O Goberno Moderado medidas:
– Peche dos Obradoiros
– Liquidan as reformas sociais
• A Revolución parisina de 1848
o Causas:
 As medidas adoptadas polo Goberno
Moderado
 Os problemas económicos que afectan
directamente ás masas populares
o A Revolución:
 Enfrontamento entre clases:
– Burguesía vs. Proletariado
 Foi esmagada polo exército e a
burguesía
o Consecuencias:
 O Segundo Imperio de Luís Napoleón
Bonaparte (1851)
 Os diferentes intereses da burguesía e
o proletariado:

17. – Burguesía: Liberalismo
– Proletariado: Democracia (soberanía
popular, sufraxio universal, igualdade
social)
 Estendeuse por Europa:
– Só Rusia se mantiña nas antigas
estructuras señoriais
A construcción dos Estados Nacionais
1. Estados e Nacións (ver apuntes)
2. A construcción dos Estados-Nación dende o
Congreso de Viena (1815) ate 1848
• Lembrar o contexto de expansión do liberalismo en
Europa
2.1As consecuencias do Congreso de Viena
• Novo mapa europeo:
o 6 Estados, 3 Imperios e mais de 30 comunidades
sen Estado
• Aparecen os primeiros movementos para a
formación dos Estados-Nación:
o Unificación de comunidades nacionais sen
estado (alemáns e italianos)
o Independencia nacional e construír un Estado
propio:
 Grecia:

18. – Integrada no Imperio Otomán
– Acadou a súa independencia en 1829,
gracias á axuda de Francia, Gran Bretaña e
Rusia (intereses político-económicos)
 Bélxica:
– Integrada no Reino dos Países Baixos 1815
(Holanda e Bélxica)
– Conseguiu a independencia na década dos
30
3. A construcción dos Estados-Nación a partir de
1848: A primavera dos pobos
O Imperio Austro-Hungaro
• Político-social
o Absolutista
o O poder atopábase nas mans do emperador
o A nobreza, clero e militares austríacos (minoría)
controlaban a economía, a política e a sociedade,
sometían ao resto de comunidades
• Territorial:
o Moi amplo (Polonia,parte de Italia, parte de
Alemaña,Austria, Hungría, Croacia, Chequia,
Eslovaquia...)
• Diversidade de comunidades

19. o Alemáns, polacos, checos, croatas, húngaros,
italianos...
o Sometidas a unha minoría austríaca
A Primavera dos Pobos
• Onde?
o No Imperio Austro-Hungaro
• Que é?
o Movementos nacionalistas, liberais,
democráticos que piden a reunificación política,
a reivindicación autonomista, a igualdade entre
as distintas comunidades....
• Detonante:
o A insurrección en Viena (1848)
 Acaba con Metternich
 Abdica o Emperador
 Crease unha Asemblea Constituínte por
sufraxio universal
• Exemplos:
o Lombardía italiana:
 Retirada dos austríacos e proclamación do
Estado de Venecia
o Hungría:

20.  Proclamase independente do Imperio
Austríaco
o Movementos autonomistas checos (Praga),
polacos e croatas
• Consecuencias:
o Fracaso dos movementos
o Implantación dun sistema constitucional baseado
na igualdade xurídica e os dereitos das
diferentes provincias
o Establecese un sistema liberal doutrinario ou
conservador
o 1867 Austria e Hungría convértense en dous
Estados independentes, unidos pola persoa do
emperador Francisco José
4. O proceso de unificación de Italia
Situación de Italia antes da unificación
• Tralo congreso de Viena (1815) Italia estaba
completamente dividida: Ducados (Módena,
Parma, Toscana...) Reinos (Piamonte, Dúas
Sicilias) Estados Pontificios
• Ideas liberais e nacionalistas aparecen en grupos
secretos burgueses por:
o O imperio Napoleónico
o A Restauración

21. Primeiros intentos
• Nos movementos revolucionarios liberais de 1820
-1830
o Fracasou
• Mazzini e a Nova Italia:
o Creación dunha República democrática italiana
o Levantar ás masas populares para rematar co
dominio austríaco
• Nos movementos revolucionarios liberais de 1848
o Fracasou pola resposta austríaca
A unificación
• O protagonistas:
o Conde de Cavour
 Quen é?
– Primeiro ministro do reino de Piamonte
 A súa postura
– Levar a cabo a unificación a través do reino
de Piamonte (Víctor Manuel II de Savoia),
empregar o exército e a diplomacia (asinará
pactos con Napoleón III para loitar contra
Austria)
o Víctor Manuel II
 Quen é?
– Rei constitucionalista de Piamonte
– Principal beneficiado da unificación

22. o Garibaldi
 Defensor da idea de Mazzini: Unha República
Democrática Italiana
 Apoiado polas masas populares conquistou o
Reino das Dúas Sicilias
• Fases:
o Conquista de Lombardía(Maxenta), os Ducados
centrais (Parma, Módena, Romaña, Toscana) e
Nápoles 1858-1861
 Conquistas feitas dende o Reino de Piamonte
 Incorpóranse ao Reino do Piemonte gracias ao
tratado cos franceses de Napoleón III contra
Austria
o Conquista do Reino das Dúas Sicilias
1860-1861:
 Expedicións de Garibaldi:
– Entrégalle os territorios a Víctor Manuel II
(recoñecido como rei de Italia)
o Conquista do Véneto 1866 gracias a Bismarck
o Incorporación dos Estados Ponticios (1870)
 Crease o Estado do Vaticano (o Papa
soberano)
 Roma capital do Reino de Italia
Os problemas da Italia unificada
• A hostilidade do Papa
• As diferencias entre Norte e Sur
• Trento e Istria están baixo dominio austríaco

23. 5. O proceso de unificación de Alemaña
5.1 Situación antes da unificación
• Dividida entre Prusia
5.2 O nacionalismo Alemán
• Baseado nos compoñentes culturais(Volkgeist)
• Crear un Estado forte que defenda á nación
5.3 Fases:
• Creación da Confederación Xermánica (1815)
o Trinta e oito Estados
• O Zollverein ou a Unión Aduaneira (1820)
o Unificación do mercado: Mercado nacional
• As revolucións de 1848:
o Creación do Parlamento de Frankfurt:
 Representantes da Confederación
Xermánica elexidos por sufraxio
universal
 Fracasou polo autoritarismo de Bismarck
e o estado Prusiano
• Bismarck e o estado prusiano (1862)
o A unificación se fará a través de Prusia
o Estratexia político-militar contra Austria,
Francia e Dinamarca:
 Dinamarca (1864)