1. Ese
Tema : Njohja e mekanizmit te një reaksioni,kusht i domosdoshëm
për rritjen e rendimentit të prodhimit të substancave në industri.
Reaksion kimik
Reaksioni kimik është bashkëveprim midis dy apo më shumë lëndëve gjatë
shndërrimeve kimike.
Reaksionet kimike paraqiten me anë të barazimeve kimike. Barazimet kimike
përbëhen prej anës së majtë dhe anës së djathtë të barazimit.
A + B = AB
Në anën e majtë të barazimit shënohen reaktantët (A dhe B), ndërsa në anën e
djathtë produktet (AB).
Gjatë zhvillimit të një reaksioni , ndodh shpesh që reaktantët nuk kthehen
menjëherë në produkte , por duhet të kalojnë nëpër gjëndje të ndërmjetme.
Këto gjëndje quhen stade dhe secili stadë përfaqëson një reaksion , i cili do të
quhet elementar . Reaksionet elementare nuk zbërthehen në reaksione të tjera , ato
zhvillohen në një stad të vetëm . Nëse mbledhim anët e majta dhe të djathta të

2. reaksioneve elementare dhe thjeshtojmë në të dyja anët përbërjet e njëjta marrim
një reaksion i cili do të quhet reaksioni i përgjithshem .
Tërësia e reaksioneve elementare , nëpër të cilat kalojnë reaktantët për t’u
kthyer në produkte përbën mekanizmin e reaksionit kimik.
Shpejtësia e reaksioneve kimike.
Reaksionet kimike zhvillohen me qëllim të përfitimit të produkteve tëcaktuara. Ato
mund të shrytëzohen edhe për përfitmin e energjisë. Reaksionet kmike zhvillohen
me shpejtësi të ndryshme. Për shembull ,hidrogjeni dhe oksigjeni, në temperaturë
të dhomës, mund të qëndrojnë tëpërzier me vite dhe të mos reagojnë mes vete. Në
qoftë së kësajpërzierje i afrohet një shkëndijë elektrike, ajo do të reagojë
shumëshpejt. Ky reaksion zhvillohet për një kohë shumë të shkurtë dhe përcillet
me eksplodim. Nga kjo shihet se faktorë e jashtëm ndikojnë nëshpejtësinë e
reaksioneve kimike.
Kinetika kimike është disiplinë e cila studion shpejtësinë e reaksioneve kimike dhe
faktorët qëndikojnë në të.
Nëse shqyrtojmë reaksionin e formimit të stallaktiteve dhe stallakniteve,
konstatojmë se ky reaksion është shumë i ngadalshëm, i cili zgjat me shekuj.
Në anën tjetër, reaksioni midis nitratit të argjendit dhe klorurit të natriumit
zhvillohet shumë shpejt .Shpejtësia e reaksionit kimik paraqet raportin midis
ndryshimit tëpërqendrimit të reaktantëve dhe produkteve të reaksionit për njësi të
kohës.
Për të përcaktuar shpejtësinë e një reaksioni kimik, duhet të përcjellim rritjen e
përqendrimit të produkteve për njësi të kohës. Shpejtësia e reaksionit kimik mund
të përcaktohet edhe duke e përcjelllë zvogëlimin e përqendrimit të substancave
reaguese për njësi të kohë kohës.Për shembull, marrim një reksion të thjeshtë, në të
cilin reaktanti gjatë reaksionit jep produktin:
Reaktanti→produkti
Në qoftë se reaktanti shënohet me A, ndërsa produkti me B , do të kemi :
A→B
Shpejtësia e këtij reaksioni mund të përcaktohet duke e përcjellërritjen e
përqendrimit të produktit B për njësi të caktuar të kohës.v=/t.
Në këtë ekuacion, v paraqet shpejtësinë e reaksionit. Meqenëse përqendrimi I
substances B gjatë reaksionit ndryshon vazhdimisht,atëherë këtë ndryshim e
shënojmë me [b]. Me kllapa të mesme shënohet përqendrimi i substancës në
ekuilibër.

3. t, paraqet njësine e kohës së zhvillimit të reaksionit kimik.Njësia për matjen e
shpejtësisë së reaksionit kimik shprehet me mol.
Gjatë kohës së zhvillimit të reaksionit kimik është pozitiv. Gjatë këtij reaksioni,
përqendrimi i substances A në njësi të kohës, atëherë rezultatet e llogaritura
shënohen me parashenjë negative (-)
v=-[A]/t
Faktorët që ndikojnë në shpejtësinë e reaksionit
Shpejtësia e reaksionit varet prej natyrës së substancave që marrim pjesë në
reaksion.Në shpejtësinë e reaksionit kimik ndikojnë shumë faktorë, prej të cilëve
zhvillohet reaksioni dhe katalizatorët. Te reaksionet ku substance treaguese apo
produktet janë në gjendje agregate të gaztë, në shpejtësine e zhvillimit të tyre
ndikon edhe presioni.
Parimi i Le Shatelie dhe industria kimike
Në vitin 1884 kimisti francez dhe inxhinier Henri-Louis Le Shatelie propozoi një
prej koncepteve kryesore të ekuilibrave kimike. Ai bëri një përgjithësim për të
shpjeguar efektin e ndryshimit te temperaturës, përqendrimit, apo presionit te
gjendjes se sistemit në ekuilibër. Ky përgjithësim është i njohur si Parimi Lechatelier së.
Ai thekson se:

4. Nëse një sistem në ekuilibër është nënshtruar një ndryshim të presionit të
përqendrimit, ose temperatura, ekuilibri zhvendoset në drejtim që tenton të prish
efektin e ndryshimit.
Parimi Le chatelier e përshkruan se çfarë ndodh me një sistem kur diçka çast merr
atë larg ekuilibrit. Ky seksion fokusohet në tre mënyra në të cilën ne mund të
ndryshojë kushtet e një reaksion kimik në ekuilibër:
(1) duke ndryshuar perqendrimin e njërit prej përbërësve të reaksionit
(2) duke ndryshuar trysnine mbi sistemin
(3) ndryshon temperaturen qe reaksioni zoteron
Kur kushtet e një sistemi në ekuilibër janë ndryshuar, pozicioni i ekuilibrit
zhvendoset në një mënyrë të tillë për të kundërshtuar ndryshimin.
a) Nëse shtojme sasine e nje reaktanti ose te nje produkti, sistemi përpiqet për
të zëvendësuar atë duke ndryshuar ekuilibrin duke u reduktuar kte
perqendrim, ose e kunderta.
b) Nëse ne rrisim temperaturen e sistemit, ajo përpiqet të ulet përsëri, ose e
kunderta.
c) Për reagimet qe përfshijnë gaze, në qoftë se ne të rrisë presionin, sistemi
pastaj përpiqet për ta zvogëluar presionin, ose e kunderta.
Në çdo rast, pozicioni i ekuilibrit lëviz në përpjekje për të sjellë ndryshimin e
duhur. Ajo nuk kthehet në përqëndrimin, presionin ose temperaturen e njejte para
ndryshim është bërë, ai thjesht përpiqet të bëjë këtë dhe pjesërisht ka sukses.
Parimi Le chatelier ju lejon të parashikosh se në cilën mënyrë ekuilibri do të lëvize
kur ne te ndryshojme kushtet e reaksionit , dhe na ndihmon të sigurojme mënyra
për të rritur rendimentin në një reaksion kimik.

5. Faktoret qe ndikojne ne zhvendosjen e ekuilibrit kimik jane :
1) Ndikimi i ndryshimit të përqendrimit...
Sipas Parimit le-chatelier-së, kur përqendrimi i njërit prej substancave në një
sistem në ekuilibër është rritur, atëherë ekuilibri do të zhvendoset në mënyrë që të
përdoret substance e shtuar.
a) Nese në ekuilibër një prej reaktanteve është shtuar, ekuilibri do të
zhvendoset në drejtim te reaksionit që konsumon reaktantet, dmth ne drejtim
te reaksionit te drejte. Me fjalë të tjera, reaktantet do të khehen në produkte.
b) Nga ana tjetër, nese rrisim perqendrimin e njerit prej produkteve, ekuilibri
do te zhvendoset ne drejtim te reaksionit te zhdrejte duke rritur perqendrimin
e substancave nistore. Ne kete drejtim synohet te kundershtohet ndryshimi i
bere.
H2 + I2 = 2HI
Shtojme perqendrimin e H2 duke shtuar sasine e tij. Atëherë do te rritet numri i
ndeshjeve te frytshme me I2 , duke e zhvendosur ekuilibrin ne drejtim te
reaksionit te drejte . Ne kete drejtim zvogelohet sasia e hidrogjenit , duke rritur
perqendrimin e acidit jod’hidrik. Ne kete menyre zvoglohet efekti i nderhyrjes
nga jashte, thuhet synohet te kundershohet ndryshimi i bere.
2) Ndikimi i ndryshimit te trysnise...
Sipas parimit Le Shatelie, trysnia ndikon ne zhvendosjen e ekuilibrit kimik per
reaksionet qe ndodhin nepermjet substancave ne gjendje te gazte, ku numri i
moleve eshte i ndryshem ne te dyja anet e barazimit.
a) Rritja e trysnise nxit reaksionin qe con drejt zvogelimit te numrit te moleve,
pra qe synon zvogelimin e trysnise.

6. b) Zvoglimi i trysnise nxit reaksionin qe con drejt rritjes se numrit te
moleve,pra qe synon rritjen e trysise.
c) Ne reaksionet qe kane numer te njejte molesh ne te dyja anet e barazimit ,
trysnia nuk ndikon ne zhvendosjen e ekuilibrit.
H2 + I2 = 2HI
Kur numri i moleve te substancave te gazta eshte i njejte ne te dy anet e
barazimit kimik, rritja apo zvogelimi i trysnise nuk e zhvendos ekuilibrin. Edhe
ne kete rast numrin i moleve te H2 dhe I2 eshte i barabarte me numrin e moleve
te 2HI, keshtu qe si rritja ashtu eshte zvogelimi i trysnise nuk e ndryshon
gjendjen e ekuilibrit.
3) Ndikimi i ndryshimit te temperatures...
Reaksioni i drejte eshte endotermik, kurse reaksioni i zhdrejte eshte ekzotermik.
Kur ne rrisim temperaturën e një reaksion kimik, ajo që ne kemi bere me të vërtetë
eshte shtimi i energjise te ketij reaksioi. Shtimi i energjisë se nje reaktanti apo
produkti, do të prishe ekuilibrin. Për reaksionet ekzotermike, shtimi i energjisë do
zhvendose kahun e zhvillimit te reaksionit ne te majte drejt reaktanteve. Për
reaksionet endotermike, shtimi i energjisë do të zhvendose reaksioin në të djathtë
në drejtim të produkteve.
a) Rritja e temperatures ne nje sistem ne gjendje ekuilibri nxit zhvillimin e
reaksionit endotermik. Ky reaksion thith nxehtesi dhe synon te ule
temperaturen duke kundershtuar ndryshimin e bere.
b) Ulja e temperatures ne nje sistem ne gjendje ekuilibri nxit reaksionin
ekzotermik. Ky reaksion cliron nxehtesi dhe synon te rrise temperaturen
duke kundershtuar ndryshimin e bere. Ekuilibri ne kete rast do te zhvendoset
ne drejtim te reaksionit te zhdrejte.
H2 + I2 = 2HI
H> 0

7. Rritja e temperatures ne kete sistem ne gjendje ekuilibri nxit zhvillimin e reaksionit
endotermik.Ekuilibri do te zhvendoset ne drejtim te reaksionit te drejte.
Ulja e temperatures ne nje sistem ne gjendje ekuilibri nxit reaksionin ekzotermik.
Ekuilibri ne kete rast do zhvendoset ne drejtim te reaksionit te zhdrejte.
3. Perdorime
Për çdo reaksion A + B = C + D ...
Në qoftë se ne shtojme sasine e A ose B, pozicioni i ekuilibrit lëviz në të
djathtë,sasia C dhe D do te rritet duke zvogeluar perqendrimin e A dhe B.
Në qoftë se ne shtoni më shumë C ose D, pozicioni i ekuilibrit lëviz në të majtë,
më shume A dhe B janë formuar dhe ekziston më pak C dhe D. Kjo mund të jetë
një problem në qoftë se uji është një produkt dhe është përdorur si tretës.
Nëse zvogelojme sasine e produktit, ekuilibrit lëviz në të djathtë. Pra, nëse një
produkt është një lëng dhe ne përpiqemi të nxjerrim atë (duke supozuar që për
momentin që ajo ka pikën më të ulët të vluar e çdo gjë të pranishëm), reagimi i bën
më shumë nga ajo - dmth lëviz në të djathtë.
Zbatimi ne praktike i asajt qe thame me lart:
Parashikoni efektin e ndryshimeve në vijim në reagim në të cilin SO3 zbërthen për
të formuar SO2 dhe O2.
2 SO3 (g) 2 SO2 (g) + O2 (g)
Ho = 197,78 kJ
(a) rritjen e temperaturës së reaksionit.
(b) Rritja e presionit në reagim.
(c) duke shtuar më O2 kur reaksioni eshte me ekuilibrin.
(d) heqja O2 nga sistemi kur reaksioni eshte me ekuilibrin.

8. (a) Për shkak se ky është një reaksion endotermik, i cili thith ngrohje nga
rrethinat e tij, një rritje në temperaturën e reagimit të çon në një rritje në ekuilibër
konstant dhe prandaj një ndryshim në pozicionin e ekuilibrit drejt produkteve.
(b) ka nje rritje net në numrin e molekulave ne te sistemit sipas reactants janë
konvertuar në produkte, që shpie tek nje rritje te presionit te sistemit.Sistemi mund
të minimizuar efektin e një rritje të presionit duke zhvendosur pozicionin e
ekuilibrit drejt së reactants, duke konvertimin disa nga SO2 dhe O2 në SO3.
(c) shtuar O2 shume te sistemit do zhvendoset pozicionin e ekuilibrin drejtim të
reactants.
(d) heqja O2 nga sistemi ka efektin e kundërt; ajo zhvendos ekuilibrin drejt
produktet e reaksionit.