Wegwijs in aansprakelijkheid door Michael Gerrits

1. Wegwijs in aansprakelijkheid
Michael Gerrits

2. Agenda
Aansprakelijkheid voor een gebrekkig product:
•Verschil tussen risico- en schuldaansprakelijkheid
•Onveilig product: gebrek
•Veilig product: ‘3-stapsmethode’
•Voorzorgsmaatregelen: waarschuwen
•Schadevergoedingsplicht
Fouten van medewerkers:
•Aansprakelijkheid werkgever
•Vereisten
•Werknemers onderling
De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies;
steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

3. Productaansprakelijkheid?
De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies;
steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

4. Verschillende wijzen van aansprakelijkheid
Schade veroorzaakt door een onveilig product kan op
verschillende juridische manieren worden verhaald:
•Contractuele weg: contractuele aansprakelijkheid
– Via wanprestatie of via consumentenkoopregeling
•“Buitencontractuele” weg: wettelijke aansprakelijkheid
– Onrechtmatige daad – art. 6:162 (e.v.) Burgerlijk Wetboek
– Productaansprakelijkheid – art. 6:185 (e.v.) BW
De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies;
steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

5. Wettelijke aansprakelijkheid
Onrechtmatige daad
= “schuldaansprakelijkheid”
Productaansprakelijkheid
= “risico-aansprakelijkheid”
Wat is het verschil?
De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies;
steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

6. Productaansprakelijkheid
Artikel 6:185 BW:
“De producent is aansprakelijk voor de schade veroorzaakt
door een gebrek in zijn product (…).”
Anders gezegd:
Een producent is reeds aansprakelijk als wordt bewezen dat
zijn product gebreken vertoont, ondanks alle zorg die
(mogelijk) aan het maken ervan is besteed
De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies;
steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

7. Onrechtmatige daad
Artikel 6:162 BW:
“Hij die jegens een ander een onrechtmatige daad pleegt,
welke hem kan worden toegerekend is verplicht de schade,
die de ander dientengevolge lijdt, te vergoeden.”
Onrechtmatige daad = (onder meer) handelen in strijd met
wettelijke plicht
– Wettelijke plicht = het gemaakte product moet voldoen aan de
geldende veiligheidswetgeving
– Onveilig product op markt zetten = nalatig
De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies;
steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

8. Onrechtmatige daad
Enkele schenden van wettelijke plicht voldoende?
•NEE: “Hij die jegens een ander een onrechtmatige daad
pleegt, welke hem kan worden toegerekend, is verplicht de
schade te vergoeden”
•De nalatigheid moet dus wel aan de producent kunnen
worden toegerekend
•De schending kan aan de producent worden toegerekend
als kan worden aangetoond dat door hem onvoldoende zorg
is besteed aan de vervaardiging van het product
De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies;
steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

9. Onrechtmatige daad vs. productaansprakelijkheid
Onrechtmatige daad:
•Gedrag van de producent beoordeeld: schade op basis van
onrechtmatige daad pas vergoed als ook aangetoond is dat
producent schuld heeft
Productaansprakelijkheid:
•Conditie van het product het belangrijkste criterium: i.v.m.
bescherming van de consument aanvaard je het risico dat
jouw product gebrekkig is
De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies;
steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

10. Onrechtmatige daad
Productaansprakelijkheid
De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies;
steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

11. Bijzonderheden
Onrechtmatige daad i.p.v. productaansprakelijkheid
Vergoeding van:
•Schadeposten die buiten productaansprakelijkheidsregime vallen:
In het bijzonder schade in de bedrijfssfeer (bv. stagnatieschade,
vervanging, winstderving)
•De – kortere – verjaringstermijn van art. 6: 191 BW is verstreken
De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies;
steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

12. Producent: wie?
•De fabrikant van het eindproduct
•Producent van grondstoffen en halffabricaten
•Fabrikant van een onderdeel
•Een ieder die zich presenteert als zijnde de fabrikant:
– huismerk
of
– ‘private label’
De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies;
steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

13. Producent
Maar óók:
•De importeur: van nieuwe én gebruikte producten van buiten
de EER
•Elke leverancier (groothandel, detaillist):
– Indien niet kan worden vastgesteld wie de producent of importeur
van het product is
– Tenzij hij de benadeelde binnen een redelijke termijn de identiteit
meedeelt van de producent of van degene die hem het product
heeft geleverd
•De werkgever: als eigenaar/gebruiker arbeidsmiddel
De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies;
steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

14. Productaansprakelijkheid
Gebrek = veiligheidsverwachting
Niet de veiligheid bieden die men, het grote publiek,
daarvan in de gegeven omstandigheden mag verwachten
De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies;
steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

15. Productaansprakelijkheid
Veiligheidsverwachting
Op verschillende wijzen beïnvloed door de gegeven omstandigheden
Gegeven omstandigheden
Onder meer:
•Tijdstip van in verkeer brengen: Stand der techniek
•Beschermingsmaatregelen
•De (wijze van) presentatie van het product
De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies;
steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

16. Veilig ontwerp en veilige werking
• Primaat fabrikant: intrinsiek veilig ontwerp
• Risico’s en gevaren in ontwerp zoveel mogelijk
wegnemen, dan pas beschermingsmaatregelen en/of
waarschuwen:
‘3-stapsmethode’
De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies;
steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

17. 3-stapsmethode
Stap 1 = eerste prioriteit
Stap 2 = tweede prioriteit
Stap 3 = derde prioriteit
De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies;
steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

18. Presentatie van het product
Presentatie van het product:
a.Verpakking
b.Reclame(materiaal)
c.Gebruiksaanwijzing/instructies veilig gebruik
d.Waarschuwingen – pictogram, waarschuwingsbord
De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies;
steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

19. Waarschuwen
Wanneer?
Pas wanneer geen veiliger ontwerp of veiligere werking
mogelijk is en beschermingsmaatregelen bezwaarlijk zijn
(qua tijd, moeite en kosten)!
De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies;
steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

20. Redelijkerwijs te verwachten gebruik
Waarvoor?
Presentatie hangt nauw samen met verwachting hoe het
product gebruikt zal worden
“Over verwachtingen moet je duidelijk zijn”
Dat wil zeggen:
•Redelijkerwijs te verwachten gebruik
•Geen rekening houden met onredelijk misbruik
De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies;
steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

21. Redelijkerwijs te verwachten gebruik?
De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies;
steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

22. Redelijkerwijs te verwachten gebruik?
De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies;
steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

23. Waarschuwing
Op welke wijze?
Effectief: afdoende maatregel als bescherming tegen gevaar
– makkelijk opmerkbaar, leesbaar, voldoende duidelijk, indringend
Waarschuwing moet ertoe leiden dat de gemiddelde
gebruiker zijn/haar gedrag op de gewenste wijze aanpast
De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies;
steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

24. Effectieve waarschuwingen
tegen gevaar?
De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies;
steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

25. Waarschuwing
Hoge Raad (Bussluis-arrest):
•dat (…) gemeente (…) ervoor zorg behoort te dragen dat de veiligheid
van personen en zaken voldoende gewaarborgd blijft, waarbij (…) mede
in aanmerking (…) te nemen dat niet alle verkeersdeelnemers steeds de
nodige voorzichtigheid en oplettendheid zullen betrachten. (…)
– Gemeente zelf gevaarscheppende situatie gecreëerd, niet voldoende
gewaarschuwd.
– Maar: begaan verkeersovertreding levert succesvol beroep op eigen
schuld op. Geen aansprakelijkheid
• Maatstaf óók bij fouten van medewerkers:
Hoge Raad 11 november 2005 (Bayar/Wijnen)
De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies;
steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

26. KLM take off, Vliegveld Princess Juliana, Sint Maarten
De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies;
steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

27. “Warning! Low flying and departing aircraft
Effectieve waarschuwing
blast cangevaar? 
tegen cause physical injury”
De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies;
steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

28. Waarschuwing
Hoge Raad (Jetblast-arrest):
•Stap verder dan Bussluis-arrest met nieuwe maatstaf:
(…)Voor het antwoord op de vraag of een waarschuwing kan worden
beschouwd als een afdoende maatregel met het oog op bescherming tegen
een bepaald gevaar, is van doorslaggevende betekenis of te verwachten valt
dat deze waarschuwing zal leiden tot een handelen of nalaten waardoor dit
gevaar wordt vermeden.(…)
•Effectief waarschuwen dus!
•In de context van deze zaak niet het geval: (1) te weinig indringend, (2)
niet duidelijk welk gevaar, (3) onvoldoende ernst van de gevolgen.
De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies;
steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

29. Anno 2013
De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies;
steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

30. Schadevergoedingsplicht
Fabrikant
Straf
Civiel
Administratief
Boete (max € 76.000)
Geleden verlies
Boete
(max € 450.000)
Gevangenisstraf
(max 6 jaar)
Gederfde winst
Uit de handel
nemen
Ontneming
wederrechtelijk voordeel
Kosten ter voorkoming/
beperking van schade
Stillegging bedrijf
(max 1 jaar)
Stillegging bedrijf
(max 1 jaar)
Kosten ter vaststelling van
schade & aansprakelijkheid
Product recall
Openbaarmaken
uitspraak
Product recall
De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies;
steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

31. Aansprakelijkheid voor fouten van
medewerkers
De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies;
steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

32. Aansprakelijkheid voor fouten van medewerkers
Risico-aansprakelijkheid
Ook wel “kwalitatieve aansprakelijkheid”:
De hoedanigheid van de aansprakelijke persoon (hier: werkgever)
is beslissend: als werkgever aanvaard je het risico dat jouw
ondergeschikten fouten (kunnen) maken
Bescherming slachtoffer: werkgever biedt betere
verhaalsmogelijkheden dan de medewerker en is doorgaans
beter verzekerd
De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies;
steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

33. Waar geregeld?
Artikel 6:170 BW:
“Voor schade, aan een derde toegebracht door een fout van
een ondergeschikte, is degene in wiens dienst de
ondergeschikte zijn taak vervult aansprakelijk (…).”
Anders gezegd:
•Dit artikel stelt de werkgever risico-aansprakelijk voor
fouten van zijn ondergeschikten
•Gelegenheid tot disculpatie bestaat niet, ook niet als
ondergeschikte in strijd met instructie handelde
De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies;
steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

34. Vereisten voor aansprakelijkheid
• Fout:
– Schade moet zijn veroorzaakt door fout van ondergeschikte
– Fout = toerekenbare onrechtmatige daad
– Fout moet dus aan ondergeschikte kunnen worden toegerekend
• Ondergeschiktheid:
– Ruim begrip: niet alleen werknemer
– Criterium = bevoegdheid om aanwijzingen en bevelen te geven;
taak onder leiding van werkgever
• Functioneel verband:
– Tussen de fout en de opgedragen taak moet voldoende verband
bestaan
De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies;
steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

35. Bijzonderheden
Onrechtmatige daad i.p.v. kwalitatieve aansprakelijkheid
•Als niet aan een van de vereisten voor kwalitatieve
aansprakelijkheid wordt voldaan
– Bijvoorbeeld: Er is geen sprake van ondergeschiktheid
Uitsluiten van aansprakelijkheid
•Werkgever kan aansprakelijkheid jegens derden contractueel
beperken of uitsluiten
De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies;
steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

36. Werknemers onderling
Is werkgever aansprakelijk bij fout van een collega?
• Ja. Derde kan ook collega zijn
• Fout ook hier: toerekenbare onrechtmatige daad
Is “collegiaal dollen op of rond de werkplek”, bijv. speelse duw, een fout?
•Nee. Werkgever is niet aansprakelijk, mits het gedrag de normale speelse
collegiale interactie niet te buiten is gegaan
•Grens tussen “collegiaal dollen” en fout soms lastig te trekken
Ongelukkige werknemer treft zelf ook verwijt: toch aansprakelijk?
•Ja, tenzij er sprake is van opzet of bewuste roekeloosheid van het
slachtoffer
De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies;
steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

37. Bedankt voor
uw belangstelling!

38. Contactgegevens
Mr. M.R.F. Gerrits
Dijsselhofplantsoen 16-18 - 1077 BL Amsterdam
Postbus 76729 - 1070 KA Amsterdam
Tel +31 (0)20 574 74 74
mrf.gerrits@vandiepen.com