Duurzame Huisvesting - een gids van Jll

,

Duurzame huisvesting:
Een gids voor de
Nederlandse
kantoorgebruiker
Duurzaamheid is geen onderwerp voor de
toekomst. Het is topprioriteit, vandaag.

Duurzame kantoorhuisvesting blijft de komende
vijf jaar schaars.

Strategisch investeren in duurzaamheid levert een
stevige voorsprong op de concurrentie. Ook nu,
tijdens de kredietcrisis. Duurzame oplossingen
dragen bij aan kostenbesparingen.

Sustainable Real Estate: An Occupier’s Guide – December 2008 – The Netherlands

COPYRIGHT © JONES LANG LASALLE IP, INC. 2008. All rights reserved. 2


Inleiding Introduction

De groene golf is hier. CEO’s, consumenten, medewerkers, The green wave has reached our shores: CEOs, consumers,
iedereen praat over duurzaamheid. Bedrijven die zich het beste employees - everyone is talking about sustainability, and it’s the
voorbereiden, zullen er ook het sterkst van profiteren. De focus companies that are the best prepared for it that will profit from it
van Nederlandse organisaties richt zich daarbij ook steeds the most. Dutch organisations are increasingly looking at the
meer op duurzame huisvesting. Niet alleen zijn hiermee issue of sustainable real estate, not just because this can lead
zichtbare prestatieverbeteringen te behalen, ook kan vastgoed to significant improvements in performance but also because
een grotere waarde toevoegen aan een organisatie. real estate can add more value to an organisation.

Maar op veel bedrijven komen de initiatieven, certificeringen en However, many companies feel overwhelmed by initiatives,
regelgeving vooralsnog overweldigend over. Daarmee blijft certification processes and regulations. For them, sustainability
duurzaamheid een begrip en niet praktisch toepasbaar. Door remains a theoretical concept. However, increasing public
toenemende maatschappelijke druk is het echter niet meer de pressure means that it is no longer a question of whether
vraag óf bedrijven zich duurzaam moeten huisvesten, maar hoe companies make their real estate sustainable but why they are
het uit te leggen is wáárom men daar nog niet mee bezig is. not yet making any moves in that direction.

Duurzame huisvesting is een Sustainable real estate is an
opportunity in een periode van opportunity in a period of economic
economische neergang. downturn.
Tegelijkertijd noopt de huidige kredietcrisis organisaties tot het The current credit crisis means organisations are more likely to
uitstellen van grote investeringen. Het is dan ook erg verleidelijk delay large-scale investments. Furthermore, in such times it can
om het verduurzamen van de huisvesting op te schorten. Maar be very tempting to delay efforts to make real estate (more)
door duurzaamheid te integreren in het huisvestingsprogramma sustainable. However, integrating sustainability into wider
zijn er al op zeer korte termijn forse besparingen te realiseren. corporate real estate strategies can quickly lead to considerable
Besparingen die juist nú hard nodig zijn. savings - savings that are needed now more than ever.

Uit internationaal onderzoek van CoreNet Global en Jones Global research conducted jointly by CoreNet Global and Jones
Lang LaSalle komt naar voren dat duurzame huisvesting bij Lang LaSalle revealed that 70% of the 400 global corporates
maar liefst 70% van bedrijven een urgent vraagstuk is, ondanks interviewed regarded sustainability as a critical, here and now
de economische malaise. Tegelijkertijd geven vrijwel alle issue, even in the current global economic downturn. At the
kantoorgebruikers aan dat door een groot tekort aan duurzaam same time, almost all office occupiers say that a severe
vastgoed het een grote uitdading is om concrete stappen te shortage of sustainable real estate makes it hard to have
nemen. Vooral in volwassen kantorenmarkten, zoals in sustainable accommodation in practice. This is especially true
Nederland. of mature office markets such as the Netherlands.

Maar hoe komt u tot duurzame So how do you make corporate real
huisvesting? estate sustainable?
Ondanks de economische malaise en een groot tekort aan The simple truth is that despite the economic downturn and a
duurzaam vastgoed, kunnen en moeten kantoorgebruikers major shortage of sustainable real estate, office occupiers can
doorgaan met het verduurzamen van hun huisvesting. Om and must continue with their plans to make their real estate
inzicht te krijgen in de huidige situatie bij Nederlandse sustainable. In order to gauge the current situation at Dutch
organisaties en de uitdagingen waar ze tegenaan lopen, heeft organisations and the challenges they are facing, Jones Lang
Jones Lang LaSalle 135 organisaties geïnterviewd met behulp LaSalle interviewed 135 organisations using surveys and in-
van enquêtes en diepte-interviews. De belangrijkste resultaten depth interviews. The most important findings can be found in
vindt u terug in het eerste deel van deze publicatie. In het the first section of this report, with the second section being
tweede deel treft u een praktische gids om met uw organisatie devoted to a practical guide aimed at helping your organisation
de eerste concrete stappen naar duurzame huisvesting te take its first practical steps towards sustainable real estate and
zetten en om eerste besparingen te realiseren. the achievement of cost savings.

3 COPYRIGHT © JONES LANG LASALLE IP, INC. 2008. All rights reserved.


Gebruikersvisie op Occupier’s perspective
duurzame huisvesting on sustainable real estate

De focus op duurzame huisvesting neemt in hoog tempo toe in The interest of international business in sustainability and
het internationale bedrijfsleven. Wereldwijd stijgt het sustainable real estate is growing rapidly. All over the word the
kennisniveau van huisvestingsmanagers sterk. Inmiddels knowledge level of corporate real estate managers is
hebben veel organisaties een start gemaakt met het strengthening. Many organisations have already started to
verduurzamen van hun huisvesting. Meer hulpmiddelen zijn make their real estate more sustainable. More tools for real
noodzakelijk om in de snel veranderende wereld van estate managers are necessary in the rapidly changing world to
duurzaamheid de juiste stappen voorwaarts te maken. make the right decision for sustainable real estate.

Duurzaamheid wint terrein in Sustainability gains ground in
periode van economische neergang. periods of economic downturn.
Ondanks de economische malaise wereldwijd is het aantal Despite the global economic downturn, the number of
corporates, die aangeven dat duurzame huisvesting nu een corporates claiming that sustainable real estate is already a
cruciaal vraagstuk is, sterk gestegen van 47% in 2007 naar critical issue has risen from 47% in 2007 to 69% at the end of
69% eind 2008. Dit blijkt uit internationaal onderzoek van 2008. This was revealed in an international survey of
CoreNet Global en Jones Lang LaSalle onder 400 bedrijven, 400 companies carried out jointly by CoreNet Global and Jones
gehouden in oktober dit jaar en in september 2007. Vooral bij Lang LaSalle in October of this year and in September 2007.
grote internationaal opererende organisaties staat Sustainability is a high priority within major internationally active
duurzaamheid hoog op de agenda. corporates in particular.

Figure 1: Change in expectation as to when sustainability Figure 2: Expectations as to when sustainability will
is already a critical business and CRE issue become a critical business and CRE issue
September 2007 69% Already critical
47%
1-2 years
October 2008 69%
4% More than 3 years
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 9% Never
18%
Source: Global corporate survey by Jones Lang LaSalle & CoreNet Global (October 2008) Source: Global corporate survey by Jones Lang LaSalle & CoreNet Global (October 2008)

Een ruime meerderheid van de bedrijven geeft aan dat hun In terms of specific priorities, a clear majority of the companies
aandacht vooral uitgaat naar recycling, energiebesparing en het state that their main focus is on recycling, energy saving
terugdringen van de CO2-uitstoot. measures and reducing their CO2 output.

Echter, minder bedrijven geven aan bereid te zijn om meer te Fewer companies than a year ago said they were prepared to
betalen voor duurzame huisvesting dan een jaar geleden. Dit pay more for sustainable real estate. This could be down to the
zou men kunnen wijten aan de kredietcrisis en het opdrogen credit crisis and to the drying up of the financial resources
van financiële bronnen voor duurzaamheid. Ondanks de needed to fund sustainability. However, despite the economic
economische achteruitgang is de aandacht voor duurzame decline, there is a much greater focus on improving the
huisvesting sterk toegenomen. sustainability level of the real estate portfolio.

Huisvestingsmanagers zien inmiddels voldoende kansen om Real estate managers now feel that there are interesting
tegen geringe kosten duurzaamheidsprogramma’s op te stellen, opportunities for setting up sustainability programmes at low
die niet alleen duidelijke financiële besparingen opleveren, cost that will not only result in significant cost savings but will
maar ook bijdragen aan een beter bedrijfsimago voor klanten, also improve the company’s image in the eyes of its employees
medewerkers en nieuw aan te trekken talent. and help it to attract new talent.



Figure 3: Change in occupier’s perspective towards sustainable real estate

September 2007 May 2008 October 2008

• Sustainability is a critical • Occupiers are positive towards • Focus on sustainable RE

Dutch survey

Global survey
Global survey

issue for major Corporates sustainable RE solutions increases at a rapid pace
• Occupiers are prepared to • Initiatives mainly focus on • Fewer companies appear
pay a premium for reducing costs and improving willing to pay more for green
sustainable real estate corporate image buildings
• Good sustainable solutions • Sustainable solutions will • Financial downturn has not
will be hard to find next years largely have to be dispelled the corporate
implemented in existing stock commitment to sustainability

Source: Global corporate survey by Jones Lang LaSalle & CoreNet Global (September 2007 & October 2008) and Dutch corporate survey by Jones Lang LaSalle (2008)

In mei 2008 hebben ruim 135 organisaties in Nederland hun In May 2008 more than 130 organisations in the Netherlands
medewerking verleend aan een enquête over duurzame replied to a survey on sustainable real estate. This was still
huisvesting. De enquête is uitgevoerd vóórdat de kredietcrisis before the current credit crisis hit the Netherlands. The purpose
zich nadrukkelijk openbaarde in Nederland. Het doel van de of this survey was to uncover the driving forces behind
enquête was inzicht te krijgen in de drijfveren achter duurzame sustainable real estate and to identify the current position and
huisvesting, de huidige stand van zaken en uitdagingen in de the challenges facing the market. In addition, Jones Lang
markt. Ook heeft Jones Lang LaSalle vier diepte-interviews LaSalle carried out four in-depth interviews to help analyse the
uitgevoerd om haar bevindingen te toetsen. emerging trends and themes further.

Het valt op dat het internationale bedrijfsleven een stap lijkt What is striking is that the international business community
voor te lopen op Nederlandse kantoorgebruikers met het appears to be a step ahead of Dutch office occupiers in efforts
verduurzamen van de huisvesting. Slechts 38% van de to make real estate sustainable. 38% of Dutch respondents
respondenten geeft aan bij duurzaamheid ook te kijken naar indicated that they also looked at accommodation when
huisvesting. Dit is relatief laag in vergelijking met de 69% van considering sustainability measures. This is a relatively low
de internationale kantoorgebruikers. De focus van Nederlandse figure compared to the 69% of the international office occupiers.
organisaties lijkt zich vooral te richten op hun kernactiviteiten. In Dutch organisations appear to concentrate more on their core
toenemende mate definiëren bedrijven dan ook een visie op activities. Increasingly, therefore, companies are defining their
duurzaamheid gekoppeld aan hun bedrijfsdoelstellingen. policy on sustainability in terms of their company objectives too.

Duurzame huisvesting kan nog Sustainable real estate has to
concreter voor Nederlandse become more concrete for Dutch
organisaties. organisations.
Kantoorgebruikers zien wel kansen en de bedrijfskundige Office occupiers do see both opportunities and a business case
noodzaak van duurzame huisvesting (figuur 5). De belangrijkste for sustainable real estate (see Figure 5). Accordingly, the most
motieven zijn dan ook vooral het verhogen van de important motives are the goals of increasing employee
medewerkersproductiviteit, besparen van kosten en het productivity, reducing costs and improving the company’s
verbeteren van het bedrijfsimago. Strengere wet- en image. For the foreseeable future, stricter legislation and
regelgeving lijkt hierbij vooralsnog weinig van invloed te zijn op regulations are not expected to have a major impact on the
het zetten van de eerste stappen. decision to take the first practical steps.

Figure 4: Organisational implementation of sustainability
Sustainable management 52% Rationale for sustainable real estate ING Group
Sustainable products and services 51%
ING is an international organisation with a worldwide
Sustainable real estate 38% spread of offices and co-workers. ING has impact on the
None 7% environment all over the world. Therefore sustainability
Other 5% is one of their six business principles.
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%



Figure 5: Rationale sustainable real estate Figure 6: Occupier focus on sustainability

Driven by business necessity
Improve working environment 59% Energy usage 72%

and opportunities
Image social responsibility 57% Material usage 45%

Save energy 54% CSR 45%

Bond co-workers 44% Life span real estate 35%

Comply with company vision 40% Indoor environment 22%

Stronger legislation 23% Waste management 22%

Sustainability as marketing tool 23% Health 22%
Water usage 9%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%
User-friendliness RE 6%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%

Ondanks de goede motieven lijken kantoorgebruikers Despite their laudable motives, at the moment occupiers are
vooralsnog zoekende in het opstellen en implementeren van proving slow to set up and implement a sustainability
een duurzaamheidsprogramma. Gedreven door sterk gestegen programme. No less than 72% of the respondents said they
energiekosten, geeft maar liefst 72% van de respondenten aan were trying to use energy more efficiently because of the sharp
zich te focussen op een efficiënter verbruik. Dit is in lijn met de increase in energy costs. This fits with the motives given for
aangegeven motivatie voor duurzame huisvesting. wanting sustainable real estate.

Voor het verbeteren van de werkomgeving is echter, door veel However, no precisely defined programme or implementation
gebruikers, nog geen vast omlijnd programma of een strak project has been put in place yet for improving the working
implementatietraject vastgesteld . Zo scoren binnenmilieu, environment by most of the survey respondents. For these
afvalmanagement en gezondheid relatief laag. Doordat voor reasons, indoor environment, waste management and health
veel gebruikers duurzaamheid nog geen concreet begrip is, issues score relatively low. For many users, sustainability is not
hebben zij moeite met het maken een vertaalslag van ambitie yet a practical concept, which is why they are experiencing
naar een praktische toepassing. problems in turning this theoretical objective into practical
applications.
In vergelijking met figuur 6 wijken grote kantoorgebruikers in
Nederland af van het totaalbeeld. Hun focus ligt vooral op Comparing this with figure 6 shows that in the Netherlands,
maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo) en zij geven large-scale office occupiers do not follow the general trend.
hier meer aandacht aan dan energiebesparing alleen. De mvo- Instead, their main focus is on CSR (corporate social
toepassingen richten zich voornamelijk op het verduurzamen responsibility), with it being seen as a more critical issue than
van de kernactiviteiten in plaats van de huisvesting. energy saving on its own. However, the CSR applications
mainly focus on making the core activities more sustainable
Opvallend is dat relatief meer kantoorgebruikers met een instead of real estate
gemengde vastgoedportefeuille van huur en eigendom op een
strategisch niveau bezig zijn met duurzame huisvesting dan It is worth noting that relatively speaking, more office occupiers
eigenaren of huurders alleen. Zij associëren duurzaamheid het who hold a mixed real estate portfolio for leasing and ownership
meest met vastgoedinvesteringen op de lange termijn zoals have strategic sustainable real estate plans than do those who
energie(besparingen), mvo en levensduur van vastgoed. are solely owners or tenants. They mostly associate
sustainability with long-term real estate investment issues such
as energy and energy saving, CSR and the life cycle of real
estate.

Sustainability objective Siemens AG BAM Utiliteitsbouw has the ambition to be in the lead
Siemens is represented with office buildings and for sustainability in the construction industry
production sites in over 190 countries. BAM’s objective is to take sustainability to a higher level.
Since two years sustainability is built into their Sustainable developments are feasible. Within 10 years
organisation in a more structured way. an investment is earned back by savings.
It’s their goal to be 20% more energy efficient by 2011 in A non-sustainable building will be difficult to let and
all their locations. difficult to sell within 10 years.



De urgentie en focus op het verduurzamen van de huisvesting The urgency and increased focus on making accommodation
is begrijpelijk wanneer men inziet welke impact more sustainable is understandable when you consider the
kantoorgebouwen wereldwijd hebben op het milieu. Ruim 40% global impact that office buildings have on the environment. In
van al het energiegebruik en circa eenderde van al het fact, office buildings account for more than 40% of all energy
watergebruik vindt plaats in kantoorgebouwen. Organisaties consumption and about one third of all water consumption. In
kunnen met het verduurzamen van hun huisvesting wereldwijd other words, organisations that improve the global sustainability
een grote maatschappelijke bijdrage leveren, een positief imago of their real estate are making a major social contribution,
opbouwen en kosten besparen. improving their corporate image and reducing their costs.

De vertaalslag van ambitie naar The move to translate goals into
duurzame huisvesting moet nog sustainable real estate still has to be
gemaakt worden. made.
Aan de huisvestingsmanagers is gevraagd welke As part of our survey, real estate managers were asked about
duurzaamheidsprogramma’s van belang zijn voor de their organisation’s major sustainability programmes and the
organisatie en welke initiatieven ze al hebben ontplooid. specific initiatives they had developed. What is striking is that
Bijzonder is het dat initiatieven in de breedste zin betrekking those initiatives that have been implemented are geared
hebben op de organisatie, het gebouw, de locatie en het towards the organisation and its buildings, its locations and its
energieverbruik. energy consumption.

Figure 7: Important sustainability topics for occupiers Figure 8: Initiatives performed by occupiers

focussed on co-workers
Well-being co-workers 62% Well-being co-workers 65%

Most initiatives mainly
Use of public transport 35% Waste management 53%
Efficient use of energy 32% Guide co-workers behaviour 51%
Efficient use of office space 30% Efficient use of office space 49%
Workplace management 22% Accessibility by public transport 45%
Waste management 18% Workplace management 44%
Guide co-workers behaviour 17% Sustainable use of materials 34%
Sustainable use of materials 13% Green environment 32%
Extension life span 12% Efficient use of energy 31%
Vicinity city co-workers 11% Sustainable transport 28%
Water saving measures 11% Extra facilities 28%
Sustainable transport 10% Water saving measures 25%
Green environment 9% Vicinity city co-workers 24%
Extra facilities 8% Extension life span 18%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%

Opvallend is dat de duurzaamheidsagenda (figuur 6) van It is also worth noting that the sustainability agendas of
organisaties en hun daadwerkelijke initiatieven voor een organisations (figure 6) and the actual initiatives undertaken to
duurzame huisvesting niet in pas lopen (figuur 7 en 8). Terwijl achieve sustainable real estate are not running ‘in sync’ (figures
aan welzijn van medewerkers niet de grootste prioriteit wordt 7 and 8). Even though employee well-being is not given the
toegekend, ontplooien diverse organisaties hiervoor wel highest priority, a large number of organisations are actually
initiatieven. Anderzijds heeft efficiënt gebruik van energie de developing initiatives with this goal in mind. On the other hand,
hoogste prioriteit, maar juist op dit gebied zijn nog relatief although efficient energy use is deemed to have the highest
weinig initiatieven ondernomen. priority, relatively few initiatives have actually been taken.

Grote kantoorgebruikers in Nederland nemen aanzienlijk meer In the Netherlands, large-scale office occupiers have
initiatief in efficiënt energieverbruik. Door hun omvang neemt implemented considerably more initiatives aimed at achieving
het besparingspotentieel toe en ook zijn ze beter in staat om efficient energy consumption. The scope of these initiatives
met een eigenaar goede afspraken te maken waar nodig. Van increases the potential savings and means the occupiers are
de internationale bedrijven gaf in oktober ruim 73% aan dat also better able to agree more appropriate arrangements with
efficiënt energieverbruik erg belangrijk is en dat ook 57% een the owner where necessary. When it comes to international
besparingsprogramma heeft opgestart. companies, in the October survey more than 73% of them said
that efficient energy consumption was very important, with 57%
saying that they had implemented an energy-saving
programme.



Organisaties nemen vooral initiatieven die praktisch toepasbaar Organisations focus in particular on initiatives that have
zijn. Het is echter nog niet duidelijk in welke fase de initiatieven practical applications. However, it is not yet clear as to what
zich bevinden en welke resultaten ermee worden behaald. Veel stage these initiatives are currently at or what results they are
bedrijven hebben moeite met het meten van achieving. Many companies find it hard to accurately measure
prestatieverbeteringen. En zelfs wanneer organisaties erin improvements in performance, and even when they do, they still
slagen om concrete prestatieverbeteringen te meten, missen ze lack accurate benchmarks, as there is not yet enough
nog goede benchmarkmogelijkheden, omdat er momenteel nog comparative data available for analytical purposes.
niet voldoende vergelijkingsdata beschikbaar zijn in de markt.
An international CEO survey1 carried out by the Economist
In een internationale CEO- enquête1, uitgevoerd door de Intelligence Unit (EIU) in collaboration with Jones Lang LaSalle
Economist Intelligence Unit (EIU) in samenwerking met Jones recently revealed that managers recognise that sustainability
Lang LaSalle, erkenden leidinggevenden dat de goals are difficult to achieve in practice. According to the EIU,
duurzaamheidsdoelstellingen moeilijk te verwezenlijken zijn. on average 4.8 of the 16 policy guidelines are implemented in
Volgens de EIU worden gemiddeld slechts 4,8 van de 16 practice.
beleidsrichtlijnen daadwerkelijk uitgevoerd.

Figure 9: Important metrics in managing sustainability on
the workplace

Energy Costs 73%
19% Examples of sustainable initiatives for co-workers,
Employee health/productivity 65% taken by BAM Utiliteitsbouw
19%

Employee satisfaction 52% By introducing video conferencing facilities the Carbon
32%
Footprint can be reduced up to 20%.
Water usage 33%
39% Training and communication will help co-workers to
Waste stream reduction 32% learn and understand the specifics of sustainability.
31%

CO2 emissions 31%
29%

# of buildings certified 14%
34%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%

Fairly im portant Very important

Source: Global corporate survey by Jones Lang LaSalle & CoreNet Global (October 2008)

In het internationale onderzoek van CoreNet Global en Jones The international survey carried out jointly by CoreNet Global
Lang LaSalle van oktober 2008 komen drie meetcriteria sterk and Jones Lang LaSalle in October 2008 revealed three main
naar voren, waar huisvestingsmanagers hun prestaties aan benchmarks that real estate managers use to assess their
willen toetsen. Dit zijn energiekosten, productiviteit van de performance, these being energy costs; employee productivity;
medewerkers en tevredenheid van de medewerkers. and employee satisfaction.

Bedrijven hebben een sterke focus Companies show a strong focus on
op energiebesparing en energy savings and employee
medewerkerstevredenheid. satisfaction.
Bedrijven die zich momenteel richten op duurzame huisvesting, Occupiers who are currently focusing on sustainable real estate
zijn vooral actief in de zakelijke dienstverlening, de financiële are primarily drawn from the commercial services and financial
dienstverlening en de overheid/non-profitsector. Ruim 50% van services sectors and in the government / non-profit sector. Over
de respondenten binnen deze sectoren hebben al stappen in 50% of the respondents in these sectors have already
energiebesparing genomen. implemented energy-saving measures.

1 Source: Doing Good: Business and the sustainability challenge, EIU (February 2008)



Financiële instellingen en bedrijven uit de zakelijke Financial institutions and commercial services companies are
dienstverlening streven vooral naar het opbouwen van een primarily focusing their efforts on improving their ‘green’ image.
groen imago. Dit wordt niet alleen gedreven door This work is driven both by consumer interests and by
consumentbelangen, maar ook door aandeelhouders en shareholders and partners. Sustainability has become an
samenwerkende organisaties. Duurzaamheid is een belangrijk important part of business life. Government institutions are
onderdeel geworden in het zakenleven. Overheidsinstanties more concerned with setting an example for the Dutch occupier
hebben meer ambitie om een voorbeeldfunctie te vervullen voor market and for their own staff.
de rest van de Nederlandse gebruikersmarkt en haar eigen
medewerkers.

Figure 10: Period when occupiers want to be sustainable
Sustainability, one of ING Group’s lease requirements
accommodated in
Already sustainable 14%
Sustainability will be one of the lease requirements for
ING. Translated into current requirements, such as
< 1 year 5%
accessibility by public transport, quality, position to
1 - 5 year 40%
other ING offices, efficiency in floor area and flexibility.
5 - 10 year 25%
> 10 year 6% For new buildings the focus is on life cycle; this should
No ambition 9%
be sufficient and the building should be suitable for other
functions as well.
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45%

Op de vraag wanneer kantoorgebruikers in Nederland When office occupiers in the Netherlands were asked over
duurzaam gehuisvest willen zijn, antwoordt bijna 50% binnen which time period they wanted to be in sustainable
vijf jaar. Dat betekent grofweg een vraag van 20 miljoen accommodation, almost 50% of them said within five years.
vierkante meter duurzame kantoorruimte. Het aanbod Roughly speaking, this finding represents demand equal to 20
duurzame kantoorruimte is de komende jaren echter zo million square metres of sustainable office space. However, the
beperkt, dat de enorme vraag nog niet kan landen. Het supply of sustainable office space will be so limited over the
verduurzamen van de huisvesting zal dus vooral door medium term that this huge demand cannot feasibly be handled
aanpassingen in de bestaande bouw moeten plaatsvinden. by the market. In other words, most efforts to make real estate
sustainable will have to focus on renovating the existing stock
of buildings.

Door enorme schaarste is het Great scarcity makes achieving
realiseren van duurzame sustainable real estate a real
huisvesting een grote uitdaging. challenge.
Vooral organisaties in de zakelijke dienstverlening, financiële In the main, it is organisations in the commercial services,
dienstverlening en de overheid streven ernaar om binnen vijf financial services and government sectors that want to be
jaar duurzaam gehuisvest te zijn. Opvallend is dat een kwart housed in sustainable accommodation in the next five years.
van de bedrijven uit de financiële sector al aangeeft op een Interestingly, one quarter of all companies in the financial sector
bepaalde manier duurzaam gehuisvest te zijn, terwijl een groot say that in some respects they already have sustainable
deel van de overheidsinstellingen de stap nog moet maken. accommodation, whereas most government institutions say
they still have to take this step.



Table 1: When will your organisation be using sustainable
Sustainable real estate Siemens AG
real estate? (% of total response per sector)
Sustainable Business Banking & Public Siemens requires LEED certificate standards for its new
Real Estate Services Finance administration constructions. For existing buildings, refurbishments are
executed to improve energy-efficiency after identifying all
Already 12% 26% 8% improvement potential.
Within 5 years 48% 47% 77%

Gebruikers geven aan dat de invloed van wet- en regelgeving Occupiers have indicated that legislation and regulations have
beperkt is op de besluitvorming rondom duurzame huisvesting. little effect on their decisions regarding sustainable real estate.
De intentie van de overheid om de regelgeving aan te However, the government’s desire to tighten up the rules could
scherpen, kan echter wel degelijk relevant zijn voor organisaties actually affect organisations and the time it takes them to make
en de termijn waarbinnen ze zich duurzaam willen huisvesten. their accommodation sustainable. In Australia and New
In Australië en Nieuw-Zeeland2 heeft het overheidsbeleid met Zealand2, stricter government policy, legislation and regulations
strengere wet- en regelgeving omtrent duurzaamheid al een on sustainability have already had a major impact on
grote rol gespeeld in de duurzame ontwikkelingen. developments in this field.

Figure 11: Perceived additional costs of supplying Figure 12: Premium corporate occupiers are prepared to
sustainable real estate pay for sustainable real estate
16% 2% Less expensive than conventional Dutch Corporates (May 2008) International Corporates (Oct 2008)
1 - 10% more expensive 56%
26%
The same as conventional 44%
23% 58% More than 10% more expensive
5%
3%
24% 10% 31%
Not willing to pay extra 1-5 % premium
5-10% premium Would not rule out +10% premium
Source: Global corporate survey by Jones Lang LaSalle & CoreNet Global (October 2008)

De enorme schaarste aan duurzame huisvesting betekent ook The great scarcity of sustainable real estate also means that
dat er marktruimte bestaat om te vullen. De vraag is bij wie en there is a demand that needs to be satisfied. The question is:
hoeveel de initiële meerinvestering komt te liggen. Dit kan who will make the additional investment needed and how large
variëren tussen een gebruiker en belegger. will it need to be? The answer may be different for occupiers
and investors.
Uit het onderzoek blijkt dat circa 74% van de respondenten de
kosten voor een duurzaam gebouw hoger schat dan de kosten Our global research shows that about 74% of all respondents
voor een niet-duurzaam gebouw (figuur 11). Een meerderheid believe that the cost of a sustainable building is greater than the
van de respondenten verwacht dat de meerkosten voor een cost of a non-sustainable building (figure 11). A majority of the
duurzaam gebouw tussen 1% tot 10% bedragen. respondents expect the additional costs of a sustainable
building to be between 1% and 10% of the total cost.
In mei 2008 gaf 74% van de Nederlandse kantoorgebruikers
aan bereid te zijn om een premie te betalen bovenop de In May 2008, 74% of Dutch office occupiers said that they were
gewone huurprijs voor duurzame huisvesting. Het merendeel also prepared to pay a premium for sustainable real estate on
wenst niet verder te gaan dan 5%. Internationaal gezien is de top of the standard rent. The majority did not wish to pay more
bereidheid om een premie te betalen bovenop een huurprijs than a 5% premium, however. On an international scale, the
sterk gedaald. In 2007 gaf ruim 70% van de internationale willingness to pay a premium above the standard rent has
bedrijven aan een premie te willen betalen bovenop de declined sharply: in 2007, more than 70% of international
huurprijs. Echter, in oktober 2008 is het aantal bedrijven dat companies said they were willing to pay a rent premium but by
daartoe bereid is gedaald naar 44%. October 2008 this proportion had declined to 44%.

2 Sustainability Roadmap: An Occupiers Journey (Jones Lang LaSalle, 2008)



Sustainability is a rapid return on investment according Investment in sustainability is lower than expected
to Deutsche Bank Group according to Siemens AG
Each sustainability project is a stand alone investment According the Green Building Initiative LEED certificate,
for Deutsche Bank; all projects have a business case. Siemens expected an increase on investment costs of
10%.
A small upfront investment is needed, however with that
the Deutche Bank brand is protected and a superior In reality it was lower, approximately 5%. Important is to
workplace environment is created. think twice with selecting the systems.

Deze daling is deels te wijten aan de wereldwijde economische This decline is partly down to the global economic downturn.
malaise waar bedrijven mee geconfronteerd worden. However, these days, real estate managers are more
Huisvestingsmanagers beschikken inmiddels echter over meer experienced and knowledgeable about such matters and feel
kennis en ervaring. Zij zien voldoende mogelijkheden om tegen that there are plenty of ways to initiate low-cost sustainability
geringe kosten duurzaamheidsprogramma’s te starten. De programmes. The number of Dutch companies prepared to pay
verwachting is dat het aantal Nederlandse bedrijven dat bereid a premium for green buildings over and above the standard rent
is om een premie te betalen bovenop de bestaande huurprijs, is likely to decline too in the months and years to come.
de komende periode ook zal afnemen.
In the coming months and years, they will primarily be focusing
Hun focus gaat de komende periode vooral uit naar strategieën on strategies that can be implemented easily and at low cost. At
die makkelijk en tegen geringe kosten te implementeren zijn. the moment, businesses are turning their backs on initiatives
Initiatieven die een langere terugverdientijd hebben, worden that have a long payback period. This means that the question
voorlopig nog niet gesteund door het bedrijfsleven. De vraag is is whether project developers and investors will be willing to
dan ook of door de huidige kredietcrisis projectontwikkelaars en finance these long-term investments through the current credit
beleggers wel bereid zijn om deze langetermijninvesteringen te crisis.
willen dragen.



Duurzaamheidgids Sustainability guide

Ondanks de positieve houding van veel kantoorgebruikers en Despite the pro-active approach taken by many office occupiers
de initiatieven van huisvestingsmanagers, moet de definitie van and the many initiatives taken by real estate managers,
duurzame huisvesting concreter worden. De huidige sustainable real estate has to become clearer. The current
economische malaise vraagt om serieuze stappen. Maar hoe economic situation asks for drastic action. So how do you as an
zet u als organisatie dan de eerste stappen richting een organisation take the first steps towards sustainable real
duurzame huisvesting? Hoe begint u binnen uw eigen estate? How do you start this process within your own
organisatie en hoe overtuigt u uw eigen organisatie? organisation and persuade your organisation?

Deze paragraaf biedt een overzichtelijke denk- en handelsgids This section offers you a handy theoretical and practical guide
om u op weg te helpen. Jones Lang LaSalle heeft een vijf to help you on your way. Jones Lang LaSalle developed a five
stappen-plan ontwikkeld om duurzaamheid te implementeren in step plan to implement sustainability in the real estate strategy.
uw huisvestingsbeleid. Per stap leest u hoe u een effectief Through each step, you will learn how to develop an effective
programma voor duurzame huisvesting ontwikkelt en ook programme for sustainable real estate and achieve significant
zichtbare prestatieverbeteringen bewerkstelligt. improvements in performance.

De kredietcrisis biedt u een unieke The credit crisis offers you a unique
kans om met duurzaamheid de opportunity to use sustainability to
strategische waarde van vastgoed demonstrate the strategic value of
aan te tonen voor uw organisatie. real estate for your organisation.

Stap 1: Creëer een duurzame huisvestingsstrategie die Step 1: Create a sustainable real estate strategy that
aansluit op de doelstellingen van uw organisatie. dovetails with your organisation’s objectives.

Voor het ontwikkelen van een effectieve huisvestingsstrategie is In order to develop an effective real estate strategy, you need to
het belangrijk dat u inzicht heeft in de doelstellingen van uw know your organisation’s objectives. These include financial
organisatie. Hieronder vallen onder andere financiële targets en targets and growth targets, operational goals, image policy and
groeitargets, operationele doelstellingen, imagobeleid en sustainability goals.
doelstellingen met betrekking tot duurzaamheid.
At the same time, it is essential that you find out which
Tegelijkertijd is het voor u essentieel om vast te stellen welke corporate issues (see Table 2) are rated as most important by
bedrijfsvraagstukken (tabel 2) het meest belangrijk zijn voor uw your organisation; who your policymakers are; how they will
organisatie, wie uw beleidsmakers zijn, hoe zij u zullen judge your performance; and the time and resources you will
beoordelen op uw prestatie en hoeveel tijd en middelen u tot uw have at your disposal.
beschikking heeft.

Figure 13: Sustainability and the building life cycle
Examples of sustainable strategies
Benchmarking Design and If cost reduction and operational efficiency are number
and review planning one priority for your company, your first step might be an
Improve sustainability Determine aggressive energy management programme.
performance sustainability potential
Is the corporate goal to become known as an innovator
and leader in sustainability? You might construct a high-
Maintain sustainability Achieve sustainability
profile, Platinum LEED-certified headquarters.
performance targets Carbon reduction targets? Focus on green workplace
Management Building works and strategies, including location strategy and alternative
and occupation implementation workplace implementation.



Heeft u uw speelveld in kaart gebracht en duurzaamheids- Have you mapped out your playing field and decided on your
doelstellingen bepaald? Draag zorg voor een grondige analyse sustainability objectives? Make sure that your real estate
van uw vastgoedportefeuille. De resultaten helpen u met het portfolio has been thoroughly analyzed. These findings will help
identificeren van kansen en het ontwikkelen van een you to identify opportunities and to develop your sustainability
duurzaamheidsstrategie. U behaalt maximaal resultaat wanneer strategy. The best results are achieved when sustainability
duurzaamheid aansluit op alle doelstellingen van uw organisatie makes a contribution to all your organisation’s goals and is
en op alle fases van een gebouwlevenscyclus. incorporated into all phases of a building’s lifecycle.

Table 2: Sustainability issues for your organisation
Image Ensure sustainability is seen as something
Sustainable core-business target BAM Utiliteitsbouw
positive, otherwise you run the risk that your
organisation’s image will suffer. New delivered developments need to be with the 10%
most sustainable buildings in The Netherlands.
Organisation’s Management trusts real estate managers to
policy implement sustainable initiatives. A sustainable building must meet with all important
Battle to attract Current and prospective employees indicate scores like LEED or BREEAM together.
talent that they want to work for a sustainable All proposals for new developments come along with a
organisation. sustainable alternative for clients.
Future The choice of real estate depends in part on
adaptability of the current degree of sustainability and on the
the real estate potential for carrying out future modifications.
Shareholder Shareholders want information on sustainable
requirements investment opportunities.
Obtaining Scarcity of sustainable real estate means it is
space difficult and costly to find.
Changing Stricter regulations may lead to a building or
legislation real estate portfolio failing to comply with
legislation.
Productivity LEED-certified buildings have been shown to
increase employee productivity by up to 18%3.
Cost savings Rising energy costs and stricter regulations
may require expensive improvements to be
made to buildings.
Financing and Your organisation needs to score well in
insurance sustainability matters, especially when dealing
with international insurers and investors in
service providers.
Negotiating the The need to be aware of the requirements for
lease achieving future sustainability is a must for
contract negotiations.
Source: Sustainability Roadmap: An Occupier’s Journey (Jones Lang LaSalle, 2008)

Stap 2: Wijs verantwoordelijkheden aan. Step 2: Assign responsibilities

De tweede stap is het aanwijzen van een manager voor het te The second step is to appoint a manager and assign him/her
ontwikkelen duurzaamheidsprogramma, die de the task of developing the sustainability programme and
verantwoordelijkheid krijgt en de uitvoering leidt binnen uw implementing it throughout your organisation. If your
organisatie. Is uw organisatie groot genoeg? Dan bouwt deze organisation is of a certain size then this manager will need
persoon – met directiesteun – een netwerk op van lokale your board’s support to help him/her to build up a network of
beheerders en projectmanagers die het plan helpen uitvoeren. local administrators and project managers who will help with the
plan’s implementation.

3 Source: US Green Building Council



De manager van het duurzaamheidsprogramma bewaakt de The manager of the sustainability programme monitors the
voortgang en voert gewenste aanpassingen door. De lokale progress made and implements any necessary adjustments.
beheerder richt zich op dagelijkse activiteiten zoals het The administrator focuses on the day-to-day activities such as
organiseren van recyclingprogramma’s en het reduceren van organising recycling programmes and reducing energy
het energiegebruik door bijvoorbeeld het plaatsen van consumption, for example by arranging for attendance
aanwezigheidsdetectie of een andere verlichting. detectors or a low-energy lighting system to be fitted. Project
Projectmanagers begeleiden duurzame verbouwingen, managers on the other hand supervise sustainable
uitbreidingen en nieuwbouwprojecten voor de organisatie. conversions, extensions and new construction projects for the
organisation.

Stap 3: Ontwikkel een prestatie- en meetproces. Step 3: Develop a performance and measurement process

Het meten en benchmarken van de duurzaamheidsprestaties is Sustainability performance must be measured and
essentieel om jaarlijkse verbeteringen te identificeren en om benchmarked so that annual improvements, new opportunities
nieuwe kansen en mogelijke risico’s te identificeren. Te vaak and potential risks can be identified. It is too often the case that
beginnen organisaties met een tijdrovend en kostbaar organisations start up a time-consuming and costly
duurzaamheidsprogramma om vervolgens te constateren dat sustainability programme only to find out later that they have no
ze geen methode voor handen hebben om de verbeteringen te way of measuring and benchmarking the improvements made.
meten en te benchmarken.
The key to continuously measuring, improving and reporting on
De sleutel voor het continu meten, verbeteren en rapporteren the performance of the real estate portfolio is to have the right
van prestaties van de vastgoedportefeuille ligt in de methodiek system and the right data. When this is done for management,
en de gewenste datagegevens. Wanneer deze betrekking employees and real estate managers and their objectives then
hebben op management, medewerkers, huisvestingsmanagers this will unite your whole organisation in a drive to achieve
en hun persoonlijke doelstellingen binnen uw organisatie, dan performance improvements. And also to implement the cultural
verenigt de methodiek organisatiebreed de verplichting tot shift needed to help your sustainability programme achieve its
prestatieverbeteringen en de benodigde cultuuromslag voor het goals.
laten slagen van het duurzaamheidsprogramma.

Table 3: Start first zero measurements

Bear the following points in compiling data: For all major operations Deutsche Bank aims at using
In order to adjust for the impact that seasonal changes can Class A and Class B properties.
have on your real estate portfolio, your measurement In search of sustainable real estate, only the 25% most
period should be at least one year long. sustainable property available in the market is taken into
account for leasing.
If all or part of your organisation’s real estate is leased then
it may be more difficult to obtain zero measurements. A global metering system, to point out improvement
However, estimates can be used to a limited extent. areas, must offer a 90% real-time visibility of the real
estate portfolio.
Your choice of which of the buildings in your real estate
portfolio can be considered for your sustainability Small locations are a challenge to influence operational
control due to landlords and small scale of the property.
programme will depend on their size, geographical
distribution and type.



Voor het benchmarken van de verkregen data kunt u officieel You can benchmark the data obtained by using such officially
erkende scoringsmethoden gebruiken zoals LEED, BREEAM of recognised scoring systems as LEED, BREEAM or Greencalc.
Greencalc. Door meerdere scoringsmethoden te gebruiken, If you use multiple scoring systems then you will have more
vergroot u uw benchmarken rapportagemogelijkheden. benchmarking and reporting options as well as better
Tegelijkertijd creëert u extra inzicht in potentiële information on the action you can take to achieve improvements
verbeteringsingrepen en de daarvoor benodigde investeringen. and on the required investment. However, multiple scoring
Meerdere scoringsmethoden maken duurzame huisvesting wel systems do make the issue of sustainable real estate more
complexer en brengen bovendien extra kosten met zich mee. complex and will also cost more. Accordingly, we recommend
De voorkeur gaat daarom uit naar één methode voor het that you only implement a single scoring system, with your
scoren, op basis van duurzaamheidsdoelstellingen van de choice depending on your organisation’s sustainability
organisatie. Voorbeelden van te verzamelen datagegevens zijn: objectives. Examples of the data that needs to be compiled
energie- en waterconsumptie, afvalproductie (recyclen), includes data on energy and water consumption, waste
papiergebruik en de emissie-uitstoot. production (recycling), paper usage and emission levels.

Welke keuzes u ook maakt, het blijft noodzakelijk dat het meet- Whatever you decide, you will need to ensure that your
en rapporteerproces een integraal onderdeel wordt van uw measuring and reporting process remains an integral part of
organisatie. Niet alleen brengt dit voor u de risico’s en kansen your organisation. This will help you to map out the
in kaart voor prestatieverbeteringen die langdurig waarde opportunities and threats that relate to the performance
toevoegen aan uw organisatie. Ook blijft de focus van uw improvements that can add long-term value to your
organisatie op het duurzaamheidsprogramma. Het organiseren organisation; it also means that your organisation will continue
van feedbackmomenten met alle betrokkenen helpt u het to focus on the sustainability programme. Organising feedback
draagvlak te vergroten binnen uw organisatie. Ook helpen deze opportunities with all stakeholders will help to increase the
momenten u aan nieuwe inzichten en ideeën voor duurzame support for this programme throughout your organisation. This
prestatieverbeteringen. feedback will also provide you with new ideas about ways of
improving your sustainability performance.

Stap 4: Formuleer een actieplan voor de portefeuille en de Step 4: Formulate an action plan for the portfolio and the
gebouwen. buildings

De resultaten van de nulmeting en de scoringsmethode helpen The findings from the zero measurement and scoring processes
u om belangrijke verbeteringskansen te identificeren en een will help you to identify potentially significant improvement
actieplan op te stellen. Het plan moet in ieder geval een opportunities and help you to draft your action plan. The plan
strategisch portefeuilleprogramma bevatten, samen met should include a strategic portfolio programme and your plans
individuele gebouwenplannen. Op basis van de verkregen for the individual buildings. The measurement results and a
meetresultaten en een best-in-class benchmark met de eigen best-in-class benchmark for your sector should be used to help
sector, zou een realistisch één-, drie- en vijfjaren actieplan draw up a realistic one-year, three-year and five-year action
opgesteld moeten worden. plan.

Een aantal mogelijke onderdelen voor het portefeuilleplan zijn The portfolio plan could include such components as an energy
een energiemanagementprogramma, certificatieplan, management programme, a certification plan, the scoring
scoringsdoelstellingen of een alternatieve werkplekstrategie. targets and an alternative workplace strategy. A separate
Op gebouwniveau moet per gebouw een eigen projectplan project plan with a time schedule should be drawn up for each
ontwikkeld worden, inclusief een planning, en er moet een individual building too, and someone must be held responsible
verantwoordelijke zijn die het project uitvoert. De mogelijkheden for its implementation. However, remember that the options for
voor duurzame verbeteringen zijn echter afhankelijk van de improvements in sustainability will depend on the
eigenschappen van het gebouw en de bereidheid van de characteristics of the building and on the owner’s willingness to
eigenaar om mee te werken. collaborate with you on these issues.



Wilt u met uw organisatie een grote stap maken met de Are you and your organisation interested in radically improving
duurzaamheidsprestaties? Dan kan verandering van your sustainability? If so, then relocation to different
huisvesting u een heel eind op weg helpen. Echter, hoe bent u accommodation may be the answer. However, the question
er zeker van dat u nieuwe of bestaande huisvesting vindt die remains: how can you be sure that your new or existing
aansluit op de duurzaamheidsdoelstellingen van uw organisatie accommodation satisfies your organisation’s sustainability goals
op zowel korte als lange termijn? in both short and long term?

Het vermogen om een gebouw aan te passen aan nieuwe A key factor in an organisation’s ability to achieve a satisfactory
standaarden en technologieën, is een integraal onderdeel van sustainability level is its ability to modify its accommodation in
het behalen van goede duurzame prestaties. Het ene gebouw the light of new standards and new technologies. However,
herbergt meer potentie voor verbeteringen dan andere some buildings contain greater potential for improvements than
gebouwen. Voor ingebruikname is het belangrijk voor een others. Before you start using a building, your organisation must
organisatie om te begrijpen welke duurzaamheidsprestaties er be aware of the building’s actual and potential sustainability
te behalen zijn met een potentieel gebouw en in hoeverre deze level. And it’s the contribution to the organisation’s sustainability
bijdragen aan de eigen duurzaamheidsdoelstellingen. goals.

Deutsche Bank Group strives for landlord ING Group is carbon neutral since 31 December ‘07
accountability
Energy efficiency is a combination of behavior measures
To encourage sustainable real estate improvements, and technique.
Deutsche Bank is willing to pay a premium on top of the
Attendance detection is standard within the offices.
lease.
PC’s are automatically switched off if it is not logged in
Premium is based on a lease model were landlords must
at 6.00 PM or 10.00 PM. With this implementation ING
provide data of building performances and improvements
saves 10 mln kWh and therefore € 1 million.
on a yearly basis.
One of the used indicators is the Energy Performance
Certificate of a building.

Gezien het zeer beperkte aanbod enerzijds en de grote vraag Given that for the next five years there will be a large demand
naar duurzame kantoorruimte in Nederland voor de komende for sustainable office space, despite a lack of supply in the
vijf jaar anderzijds, kan nieuwbouw een (te) grote investering Netherlands, a new building development may require too great
zijn voor uw organisatie. Bestaande gebouwen kunnen uitkomst an investment by your company. Instead, existing buildings may
bieden. Wanneer bij een gebouw de vestigingseisen, zoals offer a solution: if the requirements for a building such as
locatie, bereikbaarheid, huur en faciliteiten, overeenkomen met location, accessibility, rent level and facilities are a good match
de algemene portefeuillestrategie, dan bieden gebouwen met with your general portfolio strategy then buildings that currently
een lage duurzame prestatie, maar met een hoog have a low sustainability level but a great potential for
verbeteringspotentieel, goede kansen voor betaalbare improvement, could well represent the affordable
huisvesting voor uw organisatie. accommodation your organisation is looking for.

Voor een ‘duurzaam’ huurcontract is een glashelder begrip van If you want a ‘sustainable’ lease then you need to be very clear
het gebouwpotentieel enerzijds en de benodigde inspanning om about the building’s potential on the one hand and about the
de organisatiedoelstellingen te behalen anderzijds essentieel. effort and resources needed to achieve your organisation’s
Dit bevat zowel de investeringen van de eigenaar om het goals on the other. This relates both to the investment that the
gebouw te upgraden, als de commitment van gebruikers om de owner will have to make to upgrade the building and the
huisvesting zo te gebruiken dat duurzaamheidsprestaties ook occupiers’ commitment to use the accommodation such that the
echt haalbaar zijn. Beide partijen hebben invloed hierop en de desired sustainability is achieved in practice. Both parties can
uitdaging ligt dan ook in een goede samenwerking en afspraken affect the outcome - the challenge for your organisation and the
tussen uw organisatie en de eigenaar van een gebouw. building’s owner is to collaborate effectively and to agree the
necessary arrangements.



Stap 5: Communiceer resultaten. Step 5: Communicate the results

Duurzaamheid is een populair onderwerp en biedt talrijke These days, sustainability is a subject on everyone’s lips, and
mogelijkheden om succesvolle duurzaamheidsverbeteringen in this means that there are a whole host of options for informing
de vastgoedportefeuille te communiceren naar betrokkenen. stakeholders about your success in improving the sustainability
Zorg ervoor dat er een plan ligt om deze kans optimaal te of the real estate portfolio. Make sure there is a plan in place to
benutten. Uw organisatie krijgt in de eerste plaats een goed make the most of these opportunities. In the first instance, this
imago en een groter draagvlak onder medewerkers en will (further) improve your company’s image and ensure that
directieleden. Maar bovenal biedt duurzaamheid u of de CRE- both employees and board members support your plans. Even
manager een unieke kans om langdurige waarde toe te voegen more importantly, sustainability gives you or the CRE manager
aan uw organisatie en daarmee een belangrijke strategische a unique opportunity to add long-term value to your
partner te worden binnen het bedrijf. organisation and thus to make it a valuable strategic partner
within the company.
Belangrijk is dat u intern niet alleen directieleden, maar ook
medewerkers en toeleveranciers informeert op vaste It is important that you keep board members and employees
momenten. Stem met het communicatie- en marketingteam af and suppliers well-informed at all times. Inform the
welke duurzame successen naar buiten toe gecommuniceerd communication and marketing team and agree which
worden en op welk moment. Het plan zou in ieder geval een sustainable successes should be communicated to the outside
vergelijking tussen de duurzaamheidsresultaten en world and on which occasions. The plan should always be to
geformuleerde doelstellingen moeten bevatten. Publiciteit kan compare the sustainability targets with the actual results
via bijvoorbeeld jaarverslagen of website. Gebruik een achieved. Useful publicity can be obtained via annual reports,
IT-systeem om het proces te automatiseren, kwaliteit te the website or other outlets. Use an IT system to automate the
handhaven en tijd te besparen. Een open, transparante en process, to maintain quality and to save time. If your
zelfkritische houding van uw organisatie zal uiteindelijk extra organisation takes an open, transparent and self-critical
vertrouwen creëren bij het grote publiek. approach then in the end this will increase the confidence
placed in your organisation by the general public.

Examples of annual reporting of Jones Lang LaSalle’s Upstream Sustainability Services.

Figure 14 – Upstream’s progress against our 2007 sustainability targets
17% Fully completed
45% Substantial progress made
Some progress made
17%
21% No progress made

Figure 15 – Carbon Figure 16– Average Figure 17– Upstream Figure 18– Employee
footprint per employee number of hours charitable contributions and volunteering rate
training per employee value of employee time
928 kgCO2 /
19.1 hours
Average training / employee houres

100
Financial Contributions ( x '000)

1000 employ ee 20 18.1 hours 14
635 kgCO2 / 12 79%
Volunteering rate (%)

800 80 72%
15
kgCO2 / employee

employ ee 10 3,380
600 8 1,845 60
10
400 6 40
4 7,300 8,082
200 5 20
2
0 0 0 0
2006 2007 2006 2007 2006 2007 2006 2007



Conclusie Conclusion

Duurzaamheid staat hoog op de agenda bij grote corporates en Sustainability is an issue high on the agenda of major corporate
zij verduurzamen actief hun bedrijfsvoering. Daarbij richten ze occupiers. Some occupiers are taking active steps to make their
zich ook steeds meer op hun huisvesting. Voor veel business operations more sustainable and are increasingly
organisaties is het niet meer de vraag óf ze zich duurzaam focusing on their accommodation. For many organisations, it is
moeten huisvesten, maar hoe het uit te leggen is wáárom men no longer a question of whether they have to make their real
daar nog niet mee bezig is. estate sustainable but how they attempt to explain why they are
not yet taking any steps in that direction.
Ondanks de goede intentie blijkt uit ons gebruikersonderzoek
dat veel gebruikers nog geen grote stappen hebben genomen. Our occupier survey revealed that despite these good
Bijna 50% van de respondenten wil binnen vijf jaar duurzaam intentions, many occupiers have not yet taken any significant
gehuisvest zijn. Vanwege het zeer beperkte aanbod en de steps. Almost 50% of the respondents want to move to
beperkte nieuwbouwvoorraad duurzame kantoorruimte is dit sustainable accommodation within five years, but given the very
een grote uitdaging. Duurzame oplossingen moet men dan ook limited supply and the limited volume of new sustainable office
vooral in de bestaande kantorenvoorraad zien te realiseren. space, it will be a real challenge to achieve this goal.
Accordingly, most sustainable solutions will have to be found in
the existing stock of office space.

Ondanks de mismatch tussen vraag Despite the mismatch between
en aanbod kunnen en moeten supply and demand, organisations
organisaties doorgaan met het can and must continue their efforts
verduurzamen van hun vastgoed. to make their real estate sustainable.
De huidige kredietcrisis noopt ondernemingen echter nog beter The problem is that the current credit crisis means that
dan gebruikelijk naar hun kostenkant te kijken en investeringen companies are scrutinizing their expenditures more than ever
uit te stellen. Het opschorten van duurzaamheidsverbeteringen and thus delaying investments. This makes it very tempting to
is dan ook erg verleidelijk. Maar door duurzaamheid te put off measures to improve sustainability. However, one must
integreren in de huisvestingsstrategie zijn op korte termijn al remember that if one makes sustainability a key feature of its
besparingen te realiseren zonder grote voorinvesteringen. real estate strategy, then you will quickly save money without
Besparingen die organisaties juist nu goed kunnen gebruiken. needing to make major investments beforehand. Remember
that these are savings that organisations need to make now
Voor grote duurzame prestatieverbeteringen van de huisvesting more than ever.
blijven voorinvesteringen noodzakelijk. Ondanks dat dit
misschien nu niet mogelijk is, maakt het verduurzamingsproces Pre-investments will continue to be necessary if major
betrokkenen wel bewust van de noodzaak en de daarvoor sustainable improvements of real estate are to be achieved.
vereiste veranderingen in de exploitatie van de huisvesting. Even if sustainable improvements are not feasible at the
moment, the process will make stakeholders aware of the need
Om uw organisatie voor de komende jaren op weg te helpen, for sustainable real estate and of the need to change the way in
reikt dit rapport u een overzichtelijke denk- en handelsgids aan. which the building is run.
In vijf stappen is uiteengezet hoe u een effectief programma
voor een duurzame huisvesting kan ontwikkelen en zichtbare This report has provided an easy to read theoretical and
prestatieverbeteringen kan realiseren voor uw directie, practical guide to assist your organisation with the choices it will
medewerkers, klanten en aandeelhouders. have to make in the next few years. In five easy steps, it has
shown you how to develop an effective programme for making
De sleutel voor een duurzame huisvesting ligt vooral in het your accommodation sustainable and for achieving significant
zoeken naar verbeteringen die aansluiten op de benefits for your board, your employees, your customers and
duurzaamheidsdoelstellingen van uw organisatie en de your shareholders.
gekozen methodiek om prestaties en vooruitgang in de
In the main, the key to achieving sustainable real estate lies in
identifying potential improvements that will help your
organisation achieve its sustainability goals and in using the


Duurzame Huisvesting - een gids van Jll

Duurzame Huisvesting - een gids van Jll

Recomendados

Recomendados

Mais conteúdo relacionado

Destaque

Destaque (7)

Semelhante a Duurzame Huisvesting - een gids van Jll

Semelhante a Duurzame Huisvesting - een gids van Jll (20)

Mais de CAMALIA Technisch Vastgoedmanagement

Mais de CAMALIA Technisch Vastgoedmanagement (20)

Duurzame Huisvesting - een gids van Jll