2. МакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиёт
16 дан 2 слайд
2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари
šАсосий макрои тисодий
:кўрсаткичлар
- Пул кредит со асида- Пул кредит со асида
- инфляция даражаси
- Марказий банкнинг исоб ставкаси
- пул массасининг ажми
š Товар ва хизматларни ишлаб чи ариш со асида
- ( ) - ( )ялпи ички еки миллий ма сулотЯ ИМ ЯММ
- ( ) – ( )соф ялпи еки миллий ма сулотС ЯМ СММ
- -миллий даромад МД
– š Бюджет соли со асида– š Бюджет соли со асида
- давлат бюджетининг даромад ва харажатлари
- šдавлат бюджетининг та чиллиги
- šЯИМдаги соли чегирмаларининг даражаси
3. МакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиёт
16 дан 3 слайд
2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари
šАсосий макрои тисодий
:кўрсаткичлар
А олии ш билан бандлиги со асида А олии ш билан бандлиги со асида
-ишсизлик даражаси
-ишчи кучи ва ишчилар сони
š Таш и савдо со асидаš Таш и савдо со асида
экспорт
импорт
šташ и савдо айланмаси
Турмуш даражаси со асидаТурмуш даражаси со асида
- ( ) А олиж он бошига ялпи ички еки миллий ма сулот
- А олиж он бошига миллий даромад
- ( )Ша сийд аромад ШД
- ( )тасарруфдаги даромад ТД
-истеъмол нархлари индекси
4. МакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиёт
16 дан 4 слайд
2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари
Млрд.cўм
2013 йилнинг
январь-декабрь
ойларига
нисбатан фоизда
Ялпи ички маҳсулот 144867,9 108,1
Саноат маҳсулоти 75193,5 108,3
Қишлоқ хўжалиги маҳсулоти 36957,0 106,9
Асосий капиталга киритилган инвестициялар 33715,3 109,6
Қурилиш ишлари 19779,3 118,3
Юк ташиш, млн. тонна 1455,8 105,0
Юк айланмаси, млн.тн.км 86474,6 103,3
Йўловчи ташиш, млн. киши 7321,3 104,8
Йўловчи айланмаси, млн.йўловчи-км 100095,7 105,8
Чакана товар айланмаси 58643,4 114,3
5. МакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиёт
16 дан 5 слайд
2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари
• Кўпгина иқтисодий адабиётларда ЯИМга
ишлаб чиқарилишида қўлланилган ресурслар
қайси давлатга тегишлилигидан қатъий
назар, мамлакатнинг жуғрофий ҳудудида
яратилган пировард товарлар ва
хизматларнинг бозор баҳолари йиғиндиси
деб таъриф бериб келинган.
• 1993 йилда қабул қилинган БМТ МҲТнинг
янги талқинига кўра Ялпи ички маҳсулот
(ЯИМ) тушунчасига аниқликлар киритилди.
• -ЯИМ мамлакат резидентлари томонидан
маълум муддат давомида ишлаб чиқарилган
пировард товарлар ва хизматлар бозор
баҳоларининнг умумий йиғиндисидан иборат.
•
6. МакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиёт
16 дан 6 слайд
2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари
• ЯИМ нинг «ички» деб аталишига сабаб
унинг мамлакат резидентлари
томонидан яратилишидир. Резидент
деганда фақатгина мамлакатнинг
юридик ва жисмоний шахслари
тушунилмайди. Чунки мамлакат юридик
шахси бошқа мамлакат ҳудудида бир
йилдан ортиқ фаолият юритса ўша
мамлакат резиденти деб қаралади.
• Қўшилган қиймат товар ва хизматларнинг
сотиш баҳоси билан уларни ишлаб чиқариш
учун фойдаланилган хом ашё ва
материалларни сотиб олишга қилинган
харажатлар ўртасидаги фарқ кўринишида
аниқланади.
7. МакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиёт
16 дан 7 слайд
2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари
šЯММ ва ЯИМ ўртасидаги фар
Шу мамлакат
šи тисодий
агентларнинг
хориждан олган
даромадлари
Хорижий
šи тисодий
агентлар шу
мамлакатда
олган
даромадлари
–ЯИМ мамлакатнинг ичида бир йил мобайнида ишлаб
чикарилган барча хизмат ва товарлар умумий киймати
ЯММ =
ЯИМ + -
9. МакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиёт
16 дан 9 слайд
2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари
:ЯИМ исоблаш усуллари
šБизнесга эгри соли лар Истеъмол
Амортизация
šИш а и
š ,Ижара а и рента тўловлари
Фоиз ставкаси
Корпорацияланмаган
корхоналарнинг фойдаси
:Корпорацияларнинг фойдаси
)А дивидендлар
)Б корпорациялар фойдасига
šсоли лар
)В корпорацияларнинг
šта симланмаган фойдаси
Ялпи и :нвестициялар
) (А амортизация истеъмол
š )илинган капитал ажми
)Б соф инвестициялар
Товар ва хизматларнинг
давлат хариди
(Соф экспорт умумий экспорт
микдоридан импорт
микдорининг айириб
)ташланиши
(Даромадлар бўйича ишлаб
šчи ариш омилларининг
)даромадлари
Харажатлар бўйича
(пировард ишлатилиши
)бўйича
10. МакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиёт
16 дан 10 слайд
2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари
• Бу усул якуний фойдаланиш усули деб ҳам юритилиб, унда ЯИМни
ҳисоблаш учун якуний маҳсулотларни сотиб олишга қилинган барча
харажатлар ўзаро қўшиб чиқилади. Бу харажатлар қуйидагича
гуруҳланади: = + I + G +ЯИМ С Хп
• ( ):Уй хўжаликларининг истеъмол харажатлари С
• а) узоқ муддат фойдаланиладиган истеъмол буюмлари сотиб олишга;
• б) кундалик фойдаланиладиган истеъмол буюмлари сотиб олишга;
• в) истеъмол хизматлари тўловига.
• Я (I):лпи ички хусусий инвестиция харажатлари
• а) асбоб-ускуналар, машиналарни якуний сотиб олишга;
• б) корхоналар, иншоотлар, тураржой биноларини қуришга сарфланган;
• в) товар заҳиралари ўртасидаги фарқлар ёки заҳираларнинг ўзгариши.
• Т (Gовар ва хизматларнинг давлат хариди ).
• Бу гуруҳ харажатларига маҳаллий ва марказий бошқарув ҳокимияти
идоралари томонидан корхоналарнинг пировард маҳсулотлари ва
ресурслари хариди (автомобиль йўллари ва почта муассасалари
қурилиши, давлат корхоналарида тўланадиган иш ҳақи) харажатлари
киритилади. Лекин шу ўринда таъкидлаш лозимки, бу харажатларга
давлат трансферт тўловлари киритилмайди.
• С ( ):оф экспорт Хп мамлакатнинг импорт ва экспорт операциялари
бўйича харажатлар ўртасидаги фарқ.
12. МакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиёт
16 дан 12 слайд
2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари
šАсосий макрои тисодий
šкўрсаткичларни исоблашда бо лил ик
СИМ
МД
ШД
ИД
СИМ = –ЯИМ амортизация
= – šМД СИМ бизнесга эгри соли лар
= –ШД МД корпорацияларнинг
- фойдаси ижтимоий су урта
тўловлари +дивидендлар +
ижтимоий трансфертлар
ИД =ШД – šиндивидуал соли лар
( )мажбурий тўловлар билан
13. МакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиёт
16 дан 13 слайд
2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари
S = Sp + S +д Sx
• Бу ерда: Sp - хусусий жамғармалар;
• Sд - давлат жамғармалари;
• Sx - бошқа мамлакатлар жамғармалари.
• Бунда хусусий жамғармалар даромадлар (У), трансферт
тўловлари (TR), давлат заёмлари бўйича фоизлар
йиғиндисидан (N) солиқлар (T) ва истеъмол (С) харажатлари
йиғиндисини айириш натижасига тенг бўлади.
•
• Sp = ( + TR+ N - T) – CУ
• Давлат жағмармалари қуйидаги миқдорга тенг бўлади:
• Sg = (T - TR- N) – G
• Агар давлат жамғармалари нолга тенг бўлса, давлат
бюджети мувозанатлашган, жамғаришнинг манфий миқдори
бюджет тақчиллигини (БТ) билдиради:
• = - SgБТ
• Бу ерда: БТ – бюджет тақчиллиги миқдори.
14. МакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиёт
16 дан 14 слайд
2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари
• Бошқа мамлакатларнинг жамғармалари ташқи дунёнинг бизнинг
импортимиз ҳисобига олган даромадларидан уларнинг бизнинг
экспортимизга сарфланган ҳаражатларини айириб топилади.
•
• Sx =M– Xқ ёки Sx = -Xn
• Ҳар қандай ҳолатда ҳам барча турдаги жамғармаларнинг
умумий йиғиндиси инвестицияларга тенг бўлади:
•
• Sp = S + Sx = ( + TR+ N –T ) -C + ( T – TR– N )) - G + (-Xn)д У
• ёки
• Sp + Sd + Sx = -У C - G - Xn
• S = C + I + G - Xn - C - G - Xn
• S = I
15. МакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиёт
16 дан 15 слайд
2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари
ДЕФЛЯТОР КЎРСАТКИЧИНИ ФОРМУЛА БИЛАН ҲИСОБЛАНАДИ.
(Пааше индекси)
• Бу ерда: i-дефляторни ҳисоблаш учун бозор саватига киритилган товарлар сони;
• - жорий йилда бозор саватига киритилган i - товар ёки хизматлар ҳажми миқдори;
• - жорий йилда бозор саватига киритилган i - маҳсулотнинг шу йилга баҳоси;
• - жорий йилда бозор саватига киритилган i- маҳсулотнинг базис йилдаги баҳоси.
• Дефляторни ҳисоблаш шартлари:
• - одатда ўтган йилга нисбатан ҳисобланади;
• - бозор савати жорий йилда аниқланиб кейинги йилларда ўзгартирилиши мумкин;
• - бозор саватига ҳам истеъмол ишлаб чиқариш характеридаги товарлар ва хизматлар
киритилади;
• - бозор саватига киритилган товарлар ва хизматлар турларининг умумий ЯИМ даги улуши
катта қисмини ташкил қилиши керак.
100*
01
11
∑
∑
=
P
iQ
i
P
iQ
i
Деф
Q
i
1
P
i
1
P
i
0
16. МакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиёт
16 дан 16 слайд
2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари
Истеъмол нархлар индекси (Ласпейрес индекси)
• Бу ерда:
• - базис йилда бозор саватига киритилган i- товар ва хизматлар ҳажми;
• - товарнинг жорий йилдаги баҳоси;
• - товарнинг базис йилдаги ҳажми.
• Истеъмол нархлар индекси ҳисоблашнинг шартлари;
• -бозор савати базис йил учун аниқланади ва бир неча йил давомида
ўзгармайди;
• - бозор саватига фақат истеъмол характеридаги товарлар ва хизматлар
киритилади;
• - бозор саватига киритилган товарлар ва хизматларнинг ҳажми
истеъмол харажатларининг катта қисмини ташкил этишги керак;
• -
100*
00
10
∑
∑
=
P
iQ
i
P
iQ
i
ИНИ
P
i
1
P
i
0
Q
i
0