Presentatie duurzaam bodembeheer Utrecht West/Gelderse Vallei voor toeleverende bedrijven (bedrijfsadviseurs mengvoer)

2. DLVDLV
Sjoerd RoelofsSjoerd Roelofs
Monique NieuwenhuisMonique Nieuwenhuis
Boerenverstand/ETCBoerenverstand/ETC
Frank VerhoevenFrank Verhoeven
Henk KieftHenk Kieft
Presentatie Duurzaam bodembeheer Utrecht Oost/Gelderse Vallei
Dirksen Management SupportDirksen Management Support
Hans DirksenHans Dirksen
John BaarsJohn Baars
K&G AdviesK&G Advies
Wim van der GeestWim van der Geest

3. Duurzaam Boer Blijven programma’sDuurzaam Boer Blijven programma’s
Duurzaam boer blijven in Drenthe
2009-2013, bouwt voort op 8 jaar Bedreven Bedrijven Drenthe, gefinancierd door provincie Drenthe
Duurzaam boer blijven in Utrechtse Waarde: Meer uit Minder
2008-2012, gefinancierd door provincie Utrecht
Duurzaam Bodembeheer Gelderse vallei/Utrecht Oost
2007-2012, gefinancierd door provincies Utrecht en Gelderland + vervolg vanuit Vallei Horstee
Duurzaam boer blijven in het Groene Hart/Utrecht West
2009-2011, programma medegefinancierd door gemeentes Reeuwijk en Bodegraven
Duurzaam Boer Blijven in Achterhoek/Oost Nederland
2009-2011, financiering Nationaal Landschap de Graafschap en Achterhoek
Duurzaam Boer blijven in Groningen
2009-2012, Westerkwartier en Humsterland
Duurzaam Boer blijven in Noord Holland (met CONO)
2009-2011, optie bio plus invulling Caring Dairy programma via workshops
Duurzaam Boer blijven in de Friese Wouden (praktijkproef bovengronds)
2009-2013, onderzoek voordelen bovengronds mestaanwenden op duurzaamheid
Duurzaam Boer blijven rondom de Wadden (met FrieslandCampina)
+ Natuurhoeve + Wageningen UR Landbouw Centraal >500
veehouders

4. DOEL = bedrijfsoptimalisatie:DOEL = bedrijfsoptimalisatie:
minder erin, meer eruit!minder erin, meer eruit!

5. Optelsom regels = geen kringloopOptelsom regels = geen kringloop
optimalisatie!optimalisatie!
Natura 2000 (provinciaal)
Wet Ammoniak & Veehouderij
(provinciaal – gemeentelijk)
Kader Richtlijn Water (waterschap)
Nitraatrichtlijn (Europees, landelijk)
BGM (besluit gebruik meststoffen,
landelijk)
Besluit milieu (> 200 melkkoeien)
Besluit landbouw milieubeheer
Besluit huisvesting/maatlat
Duurzame Melkveehouderij
NEC-richtlijn (gemeente, NH3)
Natuurbeschermingswet
Schoon&zuinig convenant
IPPC (klimaat,
landelijk)
(geur, in mindere mate)
flora & fauna plan

6. 90% gaat over N, P, C en €90% gaat over N, P, C en €
N P C €
Aanvoer
(kracht)voer
N P C €
Afvoer
melk en
vlees
N P C € OVERSCHOT
N P C €
Aanvoer
(kunst)mest

7. MineralenbalansMineralenbalans
N en P
Aanvoer
(kracht)voer
N en P
Afvoer
Melk en
vlees
N en P
Aanvoer
(kunst)mest
N en P
OVERSCHOT
N depositie
N mineralisatie (NLV) & N uit klaver

8. Bedrijfseigen excretieBedrijfseigen excretie
N en P
Aanvoer
(kracht)voer
N en P
Afvoer
Melk en
vlees
N en P
Benutting
Eigen voer
BEREKEND
N en P
Excretie
(BEX)
Gehaltes en
hoeveelheid

9. Focus op de belangrijkste zaken:Focus op de belangrijkste zaken:
bodem en ruwvoerkwaliteitbodem en ruwvoerkwaliteit
NETTO OPNAME GRAS/MAIS
BRUTO PRODUCTIE GRAS/MAIS
INKUIL- EN OPSLAG
VERLIEZEN
VOERVERLIEZEN

10. Grote verschillen netto benuttingGrote verschillen netto benutting
van eigen land!van eigen land!

11. Bedrijfseigen ammoniak emissieBedrijfseigen ammoniak emissie
N OVERSCHOT
N emissie
(BEA/NH3 lat)

12. Bedrijfseigen nitraatuitspoelingBedrijfseigen nitraatuitspoeling
N overschot – N emissie (via NH3)
= N bodemoverschot
 voorspelling NO3 (BEN)
= onderbouwing NL derogatie!

13. Wat er niet inkomt, kan er ook niet uit!Wat er niet inkomt, kan er ook niet uit!
De uitdaging:
Verhogen N en P efficiencies &
aannemelijk maken route stikstofverliezen
Fosfaatoverschot = BODEMoverschot

14. Bedrijfseigen duurzaamheidsprestatiesBedrijfseigen duurzaamheidsprestaties
mineralenbalans + BEX vormen basismineralenbalans + BEX vormen basis
Bij alle melkveehouders verzamelen we de mineralencijfers …
…daarmee rekenen we een betrouwbare score uit voor:
- WATER N bodemoverschot (kg N/ha)
- LUCHT ammoniakuitstoot (kg NH3-N/10.000 kg melk)
- BODEM P bodemoverschot (kg P/ha)
- KLIMAAT CO2 uitstoot (CO2 equivalenten/10.000 kg melk)
- VOETAFDRUK Landgebruik (%KVEM uit eigen voer)
…en maken we een aantrekkelijk management-
instrument wat stuurt op lage kosten en minder verliezen!

15. Score van de deelnemers (Drenthe)Score van de deelnemers (Drenthe)

16. Blije koeien, Blije boeren,Blije koeien, Blije boeren,
Blije aarde?Blije aarde?
CONO kaasmakers/Ben & Jerries geven
hiermee concreet invulling aan blije
aarde en beloning voor duurzaamheid
Lancering 14 december!

17. Scoren op koe, omgeving enScoren op koe, omgeving en
portemonee!portemonee!
COWSCORE MILIEUSCORE
Vervanging PBB! Onderbouwing derogatie!

18. Blije boeren?Blije boeren?
lage kosten belangrijker dan groottelage kosten belangrijker dan grootte

19. Er liggen nog uitdagingen bij hetEr liggen nog uitdagingen bij het
krachtvoerverbruik!krachtvoerverbruik!

20. DEEL 2: DE DIEPTE IN!DEEL 2: DE DIEPTE IN!

21. STRUCTUUR ENERGIE EIWIT
rijk arm arm
De koe = spil in de kringloopDe koe = spil in de kringloop

22. Gehaltes in het rantsoen: g/kg ds
Eiwit
Suiker
Onbestendig zetmeel
Bestendig zetmeel
Celwanden (NDF)
OEB
DVE-dekking
≤ 150
70
140
30
≥ 500
≤ 0
100%
En als we dan toch willen rekenen:En als we dan toch willen rekenen:
hoofdlijnen !!!hoofdlijnen !!!

23. • eiwit in het gras/graskuilen beter benutten
• meer DVE en lage OEB in de kuil
• suiker in de kuil!
• meer “prik” voor optimale penswerking
• meer onbestendige energie voeren
 DURF!
Eiwitarm EN structuurrijk voerenEiwitarm EN structuurrijk voeren

24. MINDERHOUDHOEVE
ONDERZOEK
Voedermiddel Aandeel in %
Stro 5 – 10
Mais silage/GPS 30 – 35
Gras/grassilage/
Grasbrok
30 – 40
Bietenpulp 5
Bierbostel 5
Mengvoer 15 - 20

25. Landelijk Minderhoudhoeve
VEM/kg DS 975 875
DS OPNAME kg 20 – 23 20 - 23
RE% 18 15
OEB g > 300 0
KG melk 8300 8700
% vet 4,30 4,30
% eiwit 3,40 3,37
Ureum mg/dl 20 - 30 < 20
N-eff. Koe 25% 35%
Kg N/ton DM 4,9 3,4
% N organisch 50% 65%
C/N verhouding 7 11
Voeren voor betere mest!Voeren voor betere mest!

26. Suiker 
Zetmeel
Krachtvoer
Ruwvezel
Hooi, Stro
18 % RE
14 % RE
Regulier
Minderhoudhoeve
Laag eiwit
Hoog eiwit
Speeksel
Speeksel
Maximale herkauwactiviteitMaximale herkauwactiviteit

27.  Herkauwen stimuleert speekselproductie
 Productie speeksel 150 – 200 liter/dag
 Bufferen van de pens o.i.v.:
- Natrium bicarbonaat – speeksel bevat 0.7-0.9 %
- Natrium bicarbonaat – 1050 – 1800 gram Na(CO3)2
 Speeksel bevat enzymen – voorvertering
 Via speeksel komt ureum weer terug in de pens
 Minimale herkauwactiviteit 60 slagen per voerbolus
noodzakelijk voor goede absorptie voedingsstoffen
 Speeksel bevat schuimremmers
Functies van herkauwenFuncties van herkauwen

28. Situatie ruwvoer: Aanvulling:
Graskuil vochtig, hoog RE, laag suiker Eiwit traag, FOS snel
Graskuil droog, hoog RE, normaal suiker Eiwit sneller, FOS trager
Graskuil vochtig, laag RE, laag suiker Eiwit trager, FOS snel
Graskuil droog, laag RE, hoog suiker Eiwit snel,
FOS traag
Maiskuil vochtig, normaal zetmeel Eiwit trager, FOS trager
Maiskuil droog, zetmeel hoog Eiwit sneller, FOS sneller
Bron: Malenstein
Gewenste aanvulling voorGewenste aanvulling voor
synchronisatie energie en eiwitsynchronisatie energie en eiwit

29. Optimaal rantsoen beredenerenOptimaal rantsoen beredeneren
Snelle
koolhydraten
Laag eiwit
Hoog eiwit
Dikke mest
Donkere mest
Lichte mest
Dunne mest
Trage
Koolhydraten
graskuil
Mais
Suiker Stro
Soya
Bierbostel
Bieten pulp
Aardappelproducten
Lucerne
Hooi
Vogeltjeshooi
Citrus pulp
Koolzaad
Tarwe
Vers gras
Geplet graan
Mais gluten
Krachtvoer
GPS

30. VOEDERMIDDELEN
Structuur
Gras
Grassilage
Hooi
Graszaadhooi
Structuurgras
Lucerne
Klaver
Stro
GPS
Mais
Eiwit
Soya
Lijnzaad
Lupinen
Aardappeleiwit
Herfstgras
Koolzaad
Bierbostel
Maisgluten
Ureum Vismeel
Energie
Graan
Mais producten
Bietenpulp
Citrus pulp
Perspulp
Vet/”smeermiddel”
Aardappelen
AAzetmeel
Voederbieten
Melasse
Suiker
Tapioca
Overige
Water
Vitamines
Mineralen
Buffer
Gist
Enzymen
Probiotica

31. Geheim goedkoop v(b)oeren zit in hetGeheim goedkoop v(b)oeren zit in het
eigen voer!?eigen voer!?

32. Zorg dat er suiker in kan komenZorg dat er suiker in kan komen
0
50
100
150
200
250
300
4-mei 9-mei 14-mei 19-mei 24-mei 29-mei 3-jun
maaidatum
g/kgds
Suiker

33. INSTRA-
LING
TEMP. VOCHT VEM DVE OEB
PENS
ENER
GIE
PENS
EIWIT
DS
OPNA
ME
ZONNIG
koud
droog 1010 100 30 ++++ - 100
nat 1050 100 50 +++ + 110
warm
droog 900 90 10 ++ -- 85
nat 950 90 40 0 0 90
BEWOLKT
koud
droog 1000 100 70 + + 100
nat 1040 100 90 0 +++ 110
warm
droog 930 90 60 -- 0 85
nat 950 90 80 --- ++ 90

34. Van rantsoen naar mest en terugVan rantsoen naar mest en terug

35. Bron: 56 melkveehouderijbedrijven in Noord-Oost Friesland
min gem max
DS (g/kg mest) 63 94 134
N-tot (g/kg ds) 35 47 60
N-NH4 (g/kg ds) 12 21 33
N-org (g/kg ds) 21 25 31
N-NH4/N-tot (%) 33 45 57
C/N ratio 5.7 8.1 11.7
Spreiding in drijfmest samenstellingSpreiding in drijfmest samenstelling

36. Excretie en RE in het rantsoenExcretie en RE in het rantsoen
80
90
100
110
120
130
140
130 140 150 160 170 180 190
Berekend RErantsoen (g kg ds)
NexcretieperGVE(kg/jaar)
bedrijfsspecifiek
forfaitair

37.  Arbeid (eenvoud: veel koeien kunnen managen)
 Diergezondheid/-welzijn (geen gesodemieter)
 Goedkoop voeren en zo onafhankelijk mogelijk?
 Mestplaatsing binnen nieuwe mestbeleid
(derogatie ja/nee)
 Geen schaalvergroting om het schaalvergroten
 ZEKER NIET BIJ HOGE VOERKOSTEN/KG MELK
Lage kostenstrategie van groot belangLage kostenstrategie van groot belang

38. SAMENVATTINGSAMENVATTING
 Gebruik BEX om het bedrijf en rantsoen te optimaliseren
 Mestwet zet bedrijfsmanagement op scherp! Cijfers
(MINAS, BEX, BEA) geven waardevolle managementinfo!
 Optimaal rantsoen afhankelijk van de bedrijfssituatie
 Eiwitgehalte rantsoen kan terug naar 14 tot 15% RE
 Optimaal rantsoen leren beredeneren voor berekenen
 Mestkwaliteit is te sturen! Andere mest = minder
ammoniak = meer bodemleven = meer NLV
 Meer structuur = Meer herkauwen = veel meer speeksel =
minder sores = goedkoop b(v)oeren
 Sturen op doelen (blije aarde) ipv middelen geeft
blije boeren!

39. Hoe verder?
Deelnemers:
- Machtigingsformulieren  naam,adres,ubn, etc.
- BEX bestandje (K&K) doorsturen naar DMS
- Brief met inlogcodes en instructies vanuit DMS
- Aanvullende gegevens invoeren DMS website
(in principe door de melkveehouder zelf)
- Studiegroepen (bespreking cijfers + check)
Begeleiders/toeleveranciers:
- Ondersteuning proces, hulp bij invoer BEX
- Mee leren/ontwikkelen milieuscore (adviseurs
vanzelfsprekend welkom)

40. blije aarde + blije koeien = blije boeren!
Tot slotTot slot
4 jaar door met Vallei Horstee + projectteam