1. CEIP PONTE D OS BROZOS – Ar t e i x o
Cu r so 20 1 - 20 1
3
4

2. 0 Apal pador
O Apalpador,
Pandingueiro
t amén coñecido como
na comarca de Trives ou
Apalpabarrigas nout ras zonas de Gal icia, é un
home xigant e que vive nas mont añas, t en unha
gran barba vermel l a, usa boina, vist e unha
casaca esf arrapada e chea de remendos, l eva
zocas mais cando chega á casa pon as
zapat il l as. Gúst al l e f umar en pipa.
Xeografía
A f igura do Apal pador est á ben recol l ida nas zonas do Courel , Loúzara,
Cebreiro e Terra de Trives.
Al gúns invest igadores din que habería que seguir indagando por zonas
de Quiroga, os Ancares e o Bierzo para coñecer a ext ensión dest a f igura do
Nadal gal ego.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013
CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo

3. L
enda
O Apal pador é un carboeiro xigant e de barba vermel l a coma o l ume, que
vive nas devesas e bosques do l est e de Gal icia. Trabal l a f acendo carbón, e
al imént ase con bagas sil vest res, cast añas, noces... e dos animais que el
mesmo caza.
O Apal pador baixa
das espesas
devesas
na
noit iña
do 31 de
decembro, a noit e do Ano Vel l o. O Apal pador pal pa as barrigas ás meniñas e
meniños e se se ve que as barriguiñas est án cheas e a neniña/o non pasou
f ame, dil l e:
- Así cheo ou del gado así est eas t odo o ano.
Senón a t en f ica cal ado. Despois, deixa unha presiña de cast añas para
que non pase f ame durant e t odo o ano e uns agasal l os dos que el mesmo
f ixo.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013
CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo

4. Cantiga
Pol a excit ación da chegada do Apal pador e dos agasal l os, os meniños e
meniñas non poden durmir e rebol en. Para l l es f aceren sosegar, os vel l os
cánt anl l es as cant igas.
Vait e l ogo, meu meniño (miña meniña)
marcha agora para a camiña
Que vai vir o Apal pador
a apal parche a barriguiña
Xa chegou o día grande
día do noso Señor.
Xa chegou o día grande
e virá o Apal pador.
Mañá é dia de cachel a,
que haberá gran nevarada
e há vir o Apal pador
cunha mega de cast añas.
Por aquel a cemba
xa ven rel umbrando
o señor Apal pador
para darvos o aguinal do.
Malvela: http:/ / www.youtube.com/ watch?v=j23sS
21ziZc
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013
CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo

5. Recuperación da figura do Apal pador
En 2001 José André López Gonçal es escribiu unhas pal abras sobre o
.
Nadal gal ego na revist a Vaga- l ume. No art igo, f al a de que nal gunhas
comarcas da al t a mont aña do l est e de Gal icia, mant íñase at a dat as moi
recent es a t radición do Apal pador , un xigant e con of icio de carboeiro , que,
no Nadal , baixaba ás al deas e vixiaba que os meniños vivisen con f art ura e
en l embranza da súa visit a deixábal l es unha presa de cast añas e agasal l os.
No ano 2006, o mesmo hist oriador públ ica un t rabal l o sobre a f igura do
Apal pador no Port al Gal ego da l ingua.
http:/ / www.pglingua.org/images/ stories/ pdfs/ 2008/ 20061231_o_apalpador_jose_andre_lopez.pdf
A part ir do ano 2007, unha serie de asociacións cul t urais, ent re as que
dest acamos a Gent al ha do Pichel de Compost el a, deciden recuperar est e
personaxe da nosa t radición ant es de que se perda.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013
CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo

6. Outras figuras semel l antes
Olentzero, Olentzaro ou Olantzaro
é
unha f igura da t radición vasca de Nadal .
É un
carboeiro mit ol óxico que t rae
agasal l os o día de Nadal aos nenos e
nenas.
O
Angulero,
Ast urias,
é
un
pescador
especial izado na capt ura de anguías que ent rega
agasal l os ás nenas e nenos na véspera de Nadal .
O Esteru, Cant abria,
é un l eñador
bonachón que o Día de Reis l eva agasal l os
e l edicia ás nenas/os para de Cant abria.
Est eru e o seu f iel axudant e, Burru,
dedícanse t odo o ano a cort ar madeira,
except o en Nadal , cando dedican os seus
esf orzos a f acer xoguet es para dar aos
nenos.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013
CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo

7. 1. Comprensión l ectora.
1 Como se chama a personaxe que trae castañas e agasallos aos
.
nenos e nenas de Galiza?
o Ol ent zero
o Apal pador
o Est eru
2. Que outros nomes recibe o Apalpador?
o
o
o
Angul ero e Pandingueiro
Apal pabarrigas e Angul ero
Pandingueiro e Apal pabarrigas
3. Quen é o Apalpador?
o
o
o
É un home pequeniño cunha gran barba branca.
É un home moi al t o cunha gran mel ena l aranxa.
É un home xigant e que l eva barba vermel l a.
4. Como viste o Apalpador?
o
o
o
Traxe amarel o e boina.
Casaca esf arrapada e chea de remendos, zocas e boina.
Chapeu e pant al ón de cor negra.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013
CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo

8. 5. Que noite baixa a visitar ás meniñas e meniños?
o
o
o
A noit e de Ano Vel l o.
O 25 de decembro.
O Día de Reis
6. Que lles palpa aos meniños e meniñas?
o
o
o
A f ront e.
A barriga.
As meixel as.
7. O Apalpador déixalles...
o
o
o
Unha presa de noces e agasal l os.
Nada.
Cast añas e agasal l os.
8. Como están os nenos e nenas a noite que esperan a visita do
Apalpador?
o
o
o
Rebul indo.
Cheos de medo.
Moi quedos.
9. Cal é o of icio do Apalpador ?
o
o
o
Carboeiro.
Leñador.
Pescador
1 A f igura do Apalpador esta presente en toda Galicia?
0.
o
o
o
Non.
Tradicional ment e nas zonas do Lest e de Gal icia.
Si.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013
CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo

9. 2. Coñecemos novas pal abras.
Busca no dicionario o signif icado das seguintes palabras:
Devesa – f icar - apal par – cachel a - cemba - mega
3. Xogamos coas pal abras.
Atopa nesta sopa de letras as seguintes palabras relacionadas co
APALPADOR
APALPADOR – APALPABARRIGAS - CASTAÑA- ESTERU – DEVESA –
OLENTZERO – CARBOEIRO – AGASALLO – AGUINALDO - BARRIGA
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013
CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo

10. Fai este encrucillado relacionado co Apalpador.
1
.
Part e do corpo que apal pa aos nenos e nenas.
2. Personaxe t radicional do Nadal en Ast urias.
3. Prof esión do Apal pador.
4. Froit o que deixa aos nenos e nenas.
5. Nome que recibe na Terra de Trives.
6. Peza de vest ir parecida a unha chaquet a que l eva o noso personaxe.
7.
Personaxe que visit a aos nenos e nenas gal egos na noit e de Ano Vel l o.
8. Serra do l est e de Lugo onde vive o Apal pador.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013
CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo

11. 4. Paseando por Gal icia.
Sitúa no mapa de Galicia as comarcas onde o Apalpador lles trae
os agasallos aos nenos e nenas.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013
CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo

12. 5. I nvestigamos
En Gal icia, ademais da l enda do Apal pador, hai out ra t radición sobre O Cepo de
Nadal, Busca inf ormación sobre que é o Cepo ou Tizón de Nadal .
No t ext o f al amos de out ras t res f iguras que t raen agasal l os aos nenos e
nenas do not e de España, pero exist e al gún máis?
Aquí vos deixo out ra cánt iga que f al a da chegada do Apal pador, e xa van dúas,
pero será quen de at opar al gunha máis?
Aí o vén o apal pador
pr a f acer che a r evisión
se medr aches ou minguaches
en t al l a e en muscul ación
Aí vén o apal pador
non é mest r e nin dout or
é un vel l o das mont añas,
onde cr ían as cast añas
pr a che dar a boa mant enza
da señor a nat ur eza.
Vén do C el ...que ben !
our
Vén dos Ancar es...que gr ande !
Vén do Sout o máis r et or t o
onde aínda moucha o moucho.
Maruxa de Baio
(al cume de Sof ía de Labañou)
Recol l ido pol a Coordinadora Gal ega dos Equipos de Dinamización Lingüíst ica.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013
CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo

13. 6. Xogamos co Apal pador.
Rodea a f igura do Apalpador que se repite.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013
CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo

14. Risca a f igura que esta mirando en sentido contrario ás outras.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013
CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo

15. Constrúe o teu monicreque do Apalpador.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013
CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo

16. Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013
CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo

17. 7.
Col oreamos
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013
CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo

18. 8.
Lecturas
O Apalpador
Vive nas devesas do Courel desde f ai t ant o t empo que
ninguén sabe cant os anos t en. Pasa o día recol l endo
madeira, como cando era carboeiro, e no out ono aproveit a
a viaxe e t amén vai ás cast añas.
O Apalpador e a castaña máxica
Est e ano O Apal pador t raerá agasal l os a t odos os
gal egos, como t odos os anos, mais t amén t raerá
out ra cousa... Unha cast aña máxica que t en unhas
curiosas propiedades.
O conto do Apalpador
Inés vive na mont aña. Achégase o Nadal e hai pouca
comida na casa e coa axuda do seu cadel iño busca al go no
bosque, ment res o f an son observados por uns seres
pequeniños aos que l l es gust a gast ar bromas e vixiar como
se port an os nenos e nenas.
Antón e O Apalpador
Ant ón f ai unha viaxe al ucinant e ao corazón do
Caurel , onde vivirá unha gran avent ura e coñecerá
unha personaxe mít ico do Nadal gal ego. O Apal pador.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013
CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo

19. Apalpador vs. Papá Noel
Nos mist eriosos bosques do Courel est án acont ecendo
cousas moi est rañas. Cando o el f o expl orador Dint andal ius
decide indagar que sucede, at ópase ca axuda dunha rapaza
chamada Noa. Ambos emprenden unha f ant ást ica viaxe na
procura do gardián do bosque, un xigant e coñecido como O
Apal pador.
As aventuras do Apalpador. O tesouro dos
mouros.
A val ent e Noa, o el f o Din- Don e mais o seu
amigo carboeiro o Apal pador emprenden unha
nova avent ura nas f ragas do Courel , dest a vez na
procura do mít ico t esouro dos mouros, que est á
agochado nal gures
A noite do Apalpador
Poesía do Apal pador
En f ormat o dixit al
- Ant ón e o apal pador
http:/ / issuu.com/ cepaltamira/ docs/ conto_en_pdf
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013
CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo

20. 9.
Vídeos e cancións sobre o Apal pador.
Vídeo documental
Ent r evist a sobr e a f igur a m ol óxica gal ega do Apal pador na TV
it
G
http:/ / www.youtube.com/ watch?v=_DGr9U4-gFU
e há de vir o apal pador . (document al f eit o por a Gent al ha do
P
ichel .veciños f al ando dos seus r ecor dos e cant ando)
http:/ / www.youtube.com/ watch?v=hZMpYnt7AXk
f ina e o apal pador
apal pador )
( mul l er
do caur el
l embr ando a f igur a do
http:/ / www.youtube.com/ watch?v=HVuy3gUT_04
Historia e contos
Hist or ia dO apal pador
xuvencos
f eit a pol os nenos do ceip nosa señor a de
https:/ / www.youtube.com/ watch?v=D7U4P1gPS
TA
o cont o do apal pador
https:/ / www.youtube.com/ watch?v=CV-jvl0Wfq4
C FREGHO C NHEC AO AP ADO
I
O
E
ALP R
https:/ / www.youtube.com/ watch?v=2-E1gNuiExA
Cancións
O apal pador
https:/ / www.youtube.com/ watch?v=Ny8cb-eZxjo
KARAO - C
KE
ANTI GA DO AP ADO
ALP R
https:/ / www.youtube.com/ watch?v=eS
2szqW-jVs
http:/ / www.youtube.com/ watch?v=RqqFwWaaacM#t=23 (Só a música)
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013
CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo

21. 10.
Para saber máis.
Galicia Encantada
http:/ / www.galiciaencantada.com/ dentro.asp?c=0&id=1171
Web do Apalpador
http:/ / www.apalpador.com/
O Apalpador, personagem mítico do Natal galego a resgate pdf
http:/ / www.pglingua.org/images/ stories/ pdfs/ 2008/ 20061231_o_apalpador_jose_andre_lopez.
pdf
11.
Recursos na rede
http:/ / bibliotecasantamarina.blogspot.com.es/ 2012/ 11/ lim-noite-do-apalpador.html
https:/ / www.dropbox.com/ s/ pt9izrwsweyzark/ O%20APALPADOR.pdf (UD)
http:/ / www.slideshare.net/ cucacambados/ apalpador7878360?ref=http:/ / cuentoscancionespicto.blogspot.com.es/ 2011/ 05/ o-apalpador.html
12.
Bibl iografía
- Gal icia Encant ada
- O Apal pador, personagem mít ico do Nat al gal ego a resgat e.- José André
Lôpez Gonçâl ez
- O Apal pador e o t oro de Nat al ; ou «Papá Nöel » e a árvore de l uzes1 Carl os
.Cal vo Varel a
- www.apal pador.com
- UD da Asociación Art abria
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Nadal 2013
CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo