1. િવિષય - ગુજરાતી
કહેવિતો

2. • નામ - આશુતોષ,મૌસમ,
હષર્ષવિધનર્ષન,Vishwajeet,Priyanshu,
પંકજ
િશક્ષક - ડો Paresh ચૌધનરી

3. પ્રસ્તાવિના
• કહેવિતો અને રૂઢિઢિ પ્રયોગ એટલે ભાષા લાઘવિનો શ્રેષ્ઠ
નમુનો. જે વિાત સમજાવિતાં જીભના કુચા વિળી જાય તે
વિાતને થોડાં શબ્દોમાં વિધનુ સચોટ રીતે ગળે ઉતારવિાનું
કામ કહેવિતો અને રૂઢિઢિ પ્રયોગ કરી શકે. અત્રે જમા
કરવિામાં આવિેલો કહેવિતો, રૂઢિઢિ પ્રયોગો અને તળપદા
શબ્દોનો ભંડાર જાણવિા ને માણવિા જે વિો છે ઃ

4. અ
અક્કરમીનો પડીઓ કાંણો
અક્કલ ઉધનાર ન મળે
અક્કલનો ઓથમીર મંગાવિી ભાજી તો લાવ્યો કોથમીર
અચ્છોવિાના કરવિાં
અજાણ્યા પાણીમાં ઊતરવિું નિહ
અજાણ્યો અને આંધનળો બેઉ સરખા
અત્તરનાં છાંટણા જ હોય, અત્તરના કુંડાં ન ભરાય
અિત ચીકણો બહુ ખરડાય
અિત લોભ તે પાપનું મૂળ
અણીનો ચૂક્યો સો વિરસ જીવિે

5. • અધનૂરો ઘડો છલકાય ઘણો
અન્ન અને દાંતને વિેર
અન્ન તેવિો ઓડકાર
અનાજ પારકું છે પણ પેટ થોડું પારકું છે ?
અવિસરચૂક્યો મેહુલો શું કામનો?
અવિળા હાથની અડબોથ
અવિળે અસ્ત્રે મુંડી નાખવિો
અંગૂઠો બતાવિવિો
અંજળ પાણી ખૂટવિા
અંધનારામાં પણ ગોળ તો ગળ્યો જ લાગે
અંધનારામાં તીર ચલાવિવિું
અંધનેરી નગરી ગંડુ રાજા

6. •આ-ઈ
આકાશ પાતાળ એક કરવિા
આગ લાગે ત્યારે કૂવિો ખોદવિા ન જવિાય
આગળ ઉલાળ નિહ ને પાછળ ધનરાળ નિહ
આગળ બુિદ્ધન વિાિણયા, પાછળ બુિદ્ધન બ્રહ
આજ રોકડા, કાલ ઉધનાર
આજની ઘડી અને કાલનો દી
આદયાર્ષ અધનૂરા રહે, હિર કરે સો હોઈ
આદુ ખાઈને પાછળ પડી જવિું

7. • આપ ભલા તો જગ ભલા
આપ મુવિા પીછે ડૂબ ગઈ દુિનયા
આપ મુવિા િવિના સ્વિગે ન જવિાય
આપ સમાન બળ નિહ ને મેઘ સમાન જળ નિહ
આપણી તે લાપસી અને બીજાની તે કુસકી
આપવિાના કાટલાં જુ દા ને લેવિાના કાટલાં જુ દા
આફતનું પડીકું
આબરૂઢના કાંકરા / કરવિા ધનજાગરો કરવિો
આભ ફાટ્યું હોય ત્યાં થીગડું ન દેવિાય
આમલી પીપળી બતાવિવિી
આરંભે શૂરા

8. • આલાનો ભાઈ માલો
આિલયાની ટોપી માિલયાને માથે
આવિ પાણા પગ ઉપર પડ
આવિ બલા પકડ ગલા
આવિડે નિહ ઘેંસ ને રાંધનવિા બેસ
આવ્યા 'તા મળવિા ને બેસાડ્યા દળવિા
આવિી ભરાણાં
આળસુનો પીર
આંકડે મધન ભાળી જવિું
આંખ આડા કાન કરવિા
આંખે જોયાનું ઝે ર છે

9. • આંગળા ચાટ્યે પેટ ન ભરાય
આંગળી ચીંધનવિાનું પુણ્ય
આંગળી દેતાં પહોંચો પકડે
આંગળીથી નખ વિેગળા જ રહે
આંગળીના વિેઢિે ગણાય એટલાં
આંતરડી / કકળાવિવિી દૂભવિવિી
આંતરડી ઠારવિી
આંધનળામાં કાણો રાજા
આંધનળી ઘોડી ને પોચા ચણા મીઠા લાગ્યા ને ખાધના ઘણા
આંધનળી દળે ને કૂતરા ખાય
આંધનળે બહેરું કૂટાય
આંધનળો ઓકે સોને રોકે
ઈંટનો જવિાબ પથ્થર

10. • આંખે જોયાનું ઝે ર છે
આંગળા ચાટ્યે પેટ ન ભરાય
આંગળી ચીંધનવિાનું પુણ્ય
આંગળી દેતાં પહોંચો પકડે
આંગળીથી નખ વિેગળા જ રહે
આંગળીના વિેઢિે ગણાય એટલાં
આંતરડી / કકળાવિવિી દૂભવિવિી
આંતરડી ઠારવિી
આંધનળામાં કાણો રાજા
આંધનળી ઘોડી ને પોચા ચણા મીઠા લાગ્યા ને ખાધના ઘણા
આંધનળી દળે ને કૂતરા ખાય
આંધનળે બહેરું કૂટાય
આંધનળો ઓકે સોને રોકે
ઈંટનો જવિાબ પથ્થર

11. • આ-ઈ
આકાશ પાતાળ એક કરવિા
આગ લાગે ત્યારે કૂવિો ખોદવિા ન જવિાય
આગળ ઉલાળ નિહ ને પાછળ ધનરાળ નિહ
આગળ બુિદ્ધન વિાિણયા, પાછળ બુિદ્ધન બ્રહ
આજ રોકડા, કાલ ઉધનાર
આજની ઘડી અને કાલનો દી
આદયાર્ષ અધનૂરા રહે, હિર કરે સો હોઈ
આદુ ખાઈને પાછળ પડી જવિું
આપ ભલા તો જગ ભલા
આપ મુવિા પીછે ડૂબ ગઈ દુિનયા
આપ મુવિા િવિના સ્વિગે ન જવિાય
આપ સમાન બળ નિહ ને મેઘ સમાન જળ નિહ

12. • આપણી તે લાપસી અને બીજાની તે કુસકી
આપવિાના કાટલાં જુ દા ને લેવિાના કાટલાં જુ દા
આફતનું પડીકું
આબરૂઢના કાંકરા / કરવિા ધનજાગરો કરવિો
આભ ફાટ્યું હોય ત્યાં થીગડું ન દેવિાય
આમલી પીપળી બતાવિવિી
આરંભે શૂરા
આલાનો ભાઈ માલો
આિલયાની ટોપી માિલયાને માથે
આવિ પાણા પગ ઉપર પડ
આવિ બલા પકડ ગલા
આવિડે નિહ ઘેંસ ને રાંધનવિા બેસ
આવ્યા 'તા મળવિા ને બેસાડ્યા દળવિા
આવિી ભરાણાં
આળસુનો પીર

13. • આંકડે મધન ભાળી જવિું
આંખ આડા કાન કરવિા
આંખે જોયાનું ઝે ર છે
આંગળા ચાટ્યે પેટ ન ભરાય
આંગળી ચીંધનવિાનું પુણ્ય
આંગળી દેતાં પહોંચો પકડે

14. • આંગળીથી નખ વિેગળા જ રહે
આંગળીના વિેઢિે ગણાય એટલાં
આંતરડી / કકળાવિવિી દૂભવિવિી
આંતરડી ઠારવિી
આંધનળામાં કાણો રાજા
આંધનળી ઘોડી ને પોચા ચણા મીઠા લાગ્યા ને ખાધના ઘણા
આંધનળી દળે ને કૂતરા ખાય
આંધનળે બહેરું કૂટાય
આંધનળો ઓકે સોને રોકે
ઈંટનો જવિાબ પથ્થર

15. •ઉ
ઉકલ્યો કોયડો કોડીનો
ઉજ્જડ ગામમાં એરંડો પ્રધનાન
ઉતાવિળે આંબા ન પાકે
ઉલાિળયો કરવિો

16. •ઊ
• ઊગતા સૂરજને સૌ નમે
ઊજળું એટલું દૂધન નિહ, પીળું એટલું સોનુ નિહ
ઊઠાં ભણાવિવિા
ઊડતા પંખીને પાડે તેવિો હોંિશયાર
ઊતયો અમલદાર કોડીનો
ઊલમાંથી ચૂલમાં પડવિા જે વિો ઘાટ

17. • ઊંઘ અને આહાર વિધનાયાર્યાં વિધને ને ઘટાડ્યાં ઘટે
ઊંઘ વિેચીને ઉજાગરો લેવિાનો ધનંધનો ખોટો
ઊંચે આભ ને નીચે ધનરતી
ઊંટ મૂકે આંકડો અને બકરી મૂકે કાંકરો
ઊંટના અઢિારે અંગ વિાંકા જ હોય
ઊંટના ઊંટ ચાલ્યા જાય

18. • ઊંટની પીઠે તણખલું
ઊંટે કયાર્ષ ઢિેકા તો માણસે કયાર્ષ કાંઠા
ઊંડા પાણીમાં ઊતરવિું
ઊંદર ફૂંક મારતો જાય અને કરડતો જાય
ઊંદર િબલાડીની રમત
ઊંધના રવિાડે ચડાવિી દેવિું
ઊંધની ખોપરીનો માણસ
ઊંબાિડયું મૂકવિાની ટેવિ ખોટી

19. •એ-ઐ
એક કરતાં બે ભલા
એક કાનેથી સાંભળી બીજા કાનેથી કાઢિી નાખવિું
એક કાંકરે બે પક્ષી મારવિા
એક ઘા ને બે કટકા
એક ઘાએ કૂવિો ન ખોદાય
એક દી મહેમાન, બીજે દી મહી, ત્રીજે દી રહે તેની અક્કલ ગઈ
એક નકટો સૌને નકટાં કરે

20. • એક નન્નો સો દુ: ખ હણે
એક નૂર આદમી હજાર નૂર કપડાં
એક પગ દૂધનમાં ને એક પગ દહીંમાં
એક બાજુ કૂવિો અને બીજી બાજુ હવિાડો
એક ભવિમાં બે ભવિ કરવિા
એક મરિણયો સોને ભારી પડે
એક મ્યાનમાં બે તલવિાર ન રહે
એક સાંધને ત્યાં તેર તૂટે
એક હાથે તાળી ન પડે
એકનો બે ન થાય
એના પેટમાં પાપ છે
એનો કોઈ વિાળ વિાંકો ન કરી શકે
એરણની ચોરી ને સોયનું દાન
એલ - ફેલ બોલવિું

21. • ઓ - અઃ
ઓકી દાતણ જે કરે, નરણે હરડે ખાય
દૂધને વિાળુ જે કરે, તે ઘર વિૈદ ન જાય
ઓછુ ં પાત્ર ને અદકું ભણ્યો
ઓડનું ચોડ કરવિું
ઓળખાણ સૌથી મોટી ખાણ છે .
ઓળખીતો િસપાઈ બે દંડા વિધનુ મારે

22. • ક
કિજયાનું મૂળ હાંસી ને રોગનું મૂળ ખાંસી
કિજયાનું મોં કાળું
કડવિું ઓસડ મા જ પાય
કડવિો ઘૂંટડો ગળે ઊતારવિો
કપાિસયે કોઠી ફાટી ન જાય
કપાળ જોઈને ચાંદલો કરાય
કમળો હોય તેને પીળું દેખાય
કમાઉ દીકરો સૌને વિહાલો લાગે
કમાન છટકવિી

23. • કરમ કોડીના અને લખણ લખેશરીના
કરવિા ગયા કંસાર અને થઈ ગઈ થૂલી
કરો કંકના ુ
કરો તેવિું પામો, વિાવિો તેવિું લણો
કમીની જીભ, અકમીના ટાંટીયા
કયુર્યાં કારવ્યું ધનૂળમાં મળી જવિું
કાકા મટીને ભત્રીજા ન થવિાય
કાકો પરણ્યો ને ફોઈ રાંડી
કાખમાં છોકરું ને ગામમાં ઢિંઢિેરો
કાખલી કૂટવિી

24. • કાગડા ઊડવિા
કાગડા બધને ય કાળા હોય
કાગડો દહીંથરું લઈ ગયો
કાગના ડોળે રાહ જોવિી
કાગનું બેસવિું ને ડાળનું પડવિું
કાગનો વિાઘ કરવિો
કાચા કાનનો માણસ
કાચું કાપવિું
કાજીની કૂતરી મરી જાય ત્યારે આખું ગામ બેસવિા આવિે પણ

25. • કાજી મરી જાય ત્યારે કાળો કાગડો ય ખરખરો કરવિા ન આવિે
કાટલું કાઢિવિું
કાતિરયું ગેપ
કાન છે કે કોિડયું?
કાન પકડવિા
કાન / ભંભેરવિા કાનમાં ઝેર રેડવિું
કાનખજુ રાનો એકાદ પગ તૂટે તો શું ફરક પડે?
કાનનાં કીડા ખરી પડે તેવિી ગાળ
કાનાફૂંસી કરવિી
કાપો તો લોહી ન નીકળે તેવિી િસ્થિત
કામ કામને િશખવિે

26. • કામ પતે એટલે ગંગા / નાહ્યા જાન છૂ ટે
કામના કૂડા ને વિાતોના રૂઢડા
કામનો ચોર
કારતક મિહને કણબી ડાહ્યો
કાલાં કાઢિવિાં
કાળજાની / કોર કાળજાનો કટકો
કાળજાનું / કાચું પાકું

27. • કાળા અક્ષર ભેંશ બરાબર
કાળા માથાનો માનવિી ધનારે તે કરી શકે
કાળી ટીલી ચોંટવિી
કાળી લાય લાગવિી
કાંકરો કાઢિી નાખવિો
કાંિચડાની જે મ રંગ બદલવિા
કાંટો કાંટાને કાઢિે
કાંડાં કાપી આપવિાં
કાંદો કાઢિવિો
કીડી પર કટક ન ઊતારાય

28. • કીડીને કણ અને હાથીને મણ
કીડીને પાંખ ફૂટે એ એના મરવિાની એંધનાણી
કીધને કુંભાર ગધનેડે ન ચડે
કુકડો બોલે તો જ સવિાર પડે એવિું ન હોય
કુલડીમાં ગોળ ભાંગવિો
કુંન્ડુ કથરોટને હસે

29. • કુંભાર કરતાં ગધનેડા ડાહ્યાં
કૂતરાની પૂંછડી વિાંકી તે વિાંકી જ રહે
કૂતરાનો સંઘ કાશીએ ન પહોંચે
કૂતરું કાઢિતા િબલાડું પેઠું
કૂવિામાં હોય તો અવિેડામાં આવિે
કેટલી વિીસે સો થાય તેની ખબર પડવિી
કેસિરયા કરવિા
કોઈની સાડીબાર ન રાખે

30. • કોઈનો બળદ કોઈની વિેલ ને બંદાનો ડચકારો
કોઠી ધનોયે કાદવિ જ નીકળે
કોઠે જઈ આવ્યો ને કથા કરવિા બેઠો
કોિડયા જે વિડું કપાળ અને વિચ્ચે ભમરો

31. • કોણીએ ગોળ ચોપડવિો
કોણે કહ્યું 'તું કે બેટા બાવિિળયા પર ચડજો?
કોથળામાં પાનશેરી રાખીને મારવિો
કોથળામાંથી િબલાડું કાઢિવિું
કોના બાપની િદવિાળી
કોની માએ સવિા શેર સૂંઠ ખાધની છે
કોપરાં જોખવિાં
કોલસાની દલાલીમાં કાળા હાથ
ક્યાં રાજા ભોજ અને ક્યાં ગાંગો તેલી?

32. • કયુર્યાં કારવ્યું ધનૂળમાં મળી જવિું
કાકા મટીને ભત્રીજા ન થવિાય
કાકો પરણ્યો ને ફોઈ રાંડી
કાખમાં છોકરું ને ગામમાં ઢિંઢિેરો
કાખલી કૂટવિી
કાગડા ઊડવિા
કાગડા બધને ય કાળા હોય
કાગડો દહીંથરું લઈ ગયો
કાગના ડોળે રાહ જોવિી
કાગનું બેસવિું ને ડાળનું પડવિું

33. • કાગનો વિાઘ કરવિો
કાચા કાનનો માણસ
કાચું કાપવિું
કાજીની કૂતરી મરી જાય ત્યારે આખું ગામ બેસવિા આવિે પણ
કાજી મરી જાય ત્યારે કાળો કાગડો ય ખરખરો કરવિા ન આવિે
કાટલું કાઢિવિું
કાતિરયું ગેપ
કાન છે કે કોિડયું?

34. • કાન પકડવિા
કાન / ભંભેરવિા કાનમાં ઝેર રેડવિું
કાનખજુ રાનો એકાદ પગ તૂટે તો શું ફરક પડે?
કાનનાં કીડા ખરી પડે તેવિી ગાળ
કાનાફૂંસી કરવિી
કાપો તો લોહી ન નીકળે તેવિી િસ્થિત
કામ કામને િશખવિે
કામ પતે એટલે ગંગા / નાહ્યા જાન છૂ ટે
કામના કૂડા ને વિાતોના રૂઢડા
કામનો ચોર

35. • કારતક મિહને કણબી ડાહ્યો
કાલાં કાઢિવિાં
કાળજાની / કોર કાળજાનો કટકો
કાળજાનું / કાચું પાકું
કાળા અક્ષર ભેંશ બરાબર
કાળા માથાનો માનવિી ધનારે તે કરી શકે
કાળી ટીલી ચોંટવિી
કાળી લાય લાગવિી

36. • કાંકરો કાઢિી નાખવિો
કાંિચડાની જે મ રંગ બદલવિા
કાંટો કાંટાને કાઢિે
કાંડાં કાપી આપવિાં
કાંદો કાઢિવિો
કીડી પર કટક ન ઊતારાય
કીડીને કણ અને હાથીને મણ
કીડીને પાંખ ફૂટે એ એના મરવિાની એંધનાણી
કીધને કુંભાર ગધનેડે ન ચડે
કુકડો બોલે તો જ સવિાર પડે એવિું ન હોય
કુલડીમાં ગોળ ભાંગવિો

37. • કુંન્ડુ કથરોટને હસે
કુંભાર કરતાં ગધનેડા ડાહ્યાં
કૂતરાની પૂંછડી વિાંકી તે વિાંકી જ રહે
કૂતરાનો સંઘ કાશીએ ન પહોંચે
કૂતરું કાઢિતા િબલાડું પેઠું
કૂવિામાં હોય તો અવિેડામાં આવિે
કેટલી વિીસે સો થાય તેની ખબર પડવિી
કેસિરયા કરવિા
કોઈની સાડીબાર ન રાખે
કોઈનો બળદ કોઈની વિેલ ને બંદાનો ડચકારો
કોઠી ધનોયે કાદવિ જ નીકળે

38. • કોઠે જઈ આવ્યો ને કથા કરવિા બેઠો
કોિડયા જે વિડું કપાળ અને વિચ્ચે ભમરો
કોણીએ ગોળ ચોપડવિો
કોણે કહ્યું 'તું કે બેટા બાવિિળયા પર ચડજો?
કોથળામાં પાનશેરી રાખીને મારવિો
કોથળામાંથી િબલાડું કાઢિવિું
કોના બાપની િદવિાળી
કોની માએ સવિા શેર સૂંઠ ખાધની છે
કોપરાં જોખવિાં
કોલસાની દલાલીમાં કાળા હાથ
ક્યાં રાજા ભોજ અને ક્યાં ગાંગો તેલી?

39. • ખણખોદ કરવિી
• ખરા બપોરે તારા દેખાડવિા
• ખંગ વિાળી દેવિો
• ખાઈને સૂઈ જવિું મારીને ભાગી જવિું
• ખાખરાની િખસકોલી સાકરનો સ્વિાદ શું જાણે
• ખાટલે મોટી ખોટ કે પાયો જ ન મળે

40. • ખાડો ખોદે તે પડે
• ખાતર ઉપર દીવિો
• ખાલી ચણો વિાગે ઘણો
• ખાળે ડૂચા અને દરવિાજા મોકળા
• ખાંડ ખાય છે

41. • ખાંધને કોથળો ને પગ મોકળો
• િખસ્સા ખાલી ને ભભકો ભારી
• ખીચડી પકવિવિી
• ખીચડી હલાવિી બગડે ને દીકરી મલાવિી બગડે
• ખીલાના જોરે વિાછરડું કૂદે
• ખેલ ખતમ, પૈસા હજમ
• ખોટો રૂઢિપયો કદી ન ખોવિાય
• ખોદે ઉંદર અને ભોગવિે ભોિરગ
• ખોદ્યો ડુંગર ને કાઢ્યો ઉંદર

42. • ખાખરાની િખસકોલી સાકરનો સ્વિાદ શું જાણે
• ખાટલે મોટી ખોટ કે પાયો જ ન મળે
• ખાડો ખોદે તે પડે
• ખાતર ઉપર દીવિો
• ખાલી ચણો વિાગે ઘણો
• ખાળે ડૂચા અને દરવિાજા મોકળા

43. • ખ
• ખાંડ ખાય છે
• ખાંધને કોથળો ને પગ મોકળો
• િખસ્સા ખાલી ને ભભકો ભારી
• ખીચડી પકવિવિી
• ખીચડી હલાવિી બગડે ને દીકરી મલાવિી બગડે
• ખીલાના જોરે વિાછરડું કૂદે
• ખેલ ખતમ, પૈસા હજમ
• ખોટો રૂઢિપયો કદી ન ખોવિાય
• ખોદે ઉંદર અને ભોગવિે ભોિરગ
• ખોદ્યો ડુંગર ને કાઢ્યો ઉંદર

44. • ગ
• ગઈ ગુજરી ભૂલી જ જવિાની હોય
• ગઈ િતિથ જોશી પણ ન વિાંચે
• ગગા મોટો થા પછી પરણાવિશું
• ગગો કુંવિારો રહી જવિો
• ગજ વિાગતો નથી
• ગજવિેલના પારખાં ન હોય
• ગતકડાં કાઢિવિા
• ગધનેડા ઉપર અંબાડી ન શોભે

45. • ગધનેડાને તાવિ આવિે તેવિી વિાત
• ગરજ સરી એટલે વિૈદ વિેરી
• ગરજવિાનને અક્કલ ન હોય
• ગરજે ગધનેડાને પણ બાપ કહેવિો પડે
• ગળ્યું એટલે ગળ્યું, બીજુ ં બધનું બળ્યું
• ગંજીનો કૂતરો, ન ખાય ન ખાવિા દે
• ગાજરની પીપૂડી વિાગે ત્યાં સુધની વિગાડવિાની ને પછી ખાઈ જવિાની
• ગાજ્યા મેઘ વિરસે નિહ ને ભસ્યા કૂતરા કરડે નિહ
• ગાડા નીચે કૂતરું
• ગાડી પાટે ચડાવિી દેવિી

46. • ગાડું ગબડાવિવિું
• ગાડું જોઈને ગુડા ભાંગે
• ગાભા કાઢિી નાખવિા
• ગામ ગાંડું કરવિું
• ગામ માથે લેવિું
• ગામ હોય ત્યાં ઉકરડો પણ હોય
• ગામના મહેલ જોઈ આપણાં ઝૂં પડાં તોડી ન નખાય
• ગામના મોંએ ગરણું ન બંધનાય

47. • ગામનો ઉતાર
• ગામમાં ઘર નિહ સીમમાં ખેતર નિહ
• ગાય દોહી કૂતરાને પાવિું
• ગાય પાછળ વિાછરડું
• ગાંજ્યો જાય તેવિો નથી
• ગાંઠના ગોપીચંદન
• ગાંડા સાથે ગામ જવિું ને ભૂતની કરવિી ભાઈબંધની

48. • ગાંડાના ગામ ન વિસે
• ગાંડી માથે બેડું
• ગાંડી પોતે સાસરે ન જાય અને ડાહીને િશખામણ આપે
• ગાંધની-વિૈદનું સહીયારું
• ગેંગે-ફેંફે થઈ જવિું
• ગોટલાં છોતરાં નીકળી જવિા
• ગોર પરણાવિી દે, ઘર ન માંડી દે
• ગોળ ખાધના વિેંત જુ લાબ ન લાગે
• ગોળ નાખો એટલું ગળ્યું લાગે
• ગોળ િવિના મોળો કંસાર, મા િવિના સૂનો સંસાર
• ગોળથી મરતો હોય તો ઝે ર શું કામ પાવિું?
• ગ્રહણ ટાણે સાપ નીકળવિો

49. • ઘ-ઙ
• ઘડો-લાડવિો કરી નાખવિો
• ઘર ફૂટે ઘર જાય
• ઘર બાળીને તીરથ ન કરાય
• ઘરડા ગાડા વિાળે
• ઘરડી ઘોડી લાલ લગામ
• ઘરના છોકરા ઘંટી ચાટે ને પાડોશીને આટો
• ઘરના ભુવિા ને ઘરના ડાકલાં

50. • ઘરની દાઝી વિનમાં ગઈ તો વિનમાં લાગી આગ
• ઘરની ધનોરાજી ચલાવિવિી
• ઘરમાં વિાઘ બહાર બકરી
• ઘરમાં હાંડલા કુસ્તી કરે તેવિી હાલત
• ઘરે ધનોળો હાથી બાંઘવિો
• ઘા પર મીઠું ભભરાવિવિું
• ઘાણીનો બળદ ગમે તેટલું ચાલે પણ રહે જ્યાં હતો ત્યાં જ
• ઘી ઢિોળાયું તો ખીચડીમાં
• ઘી-કેળાં થઈ જવિા

51. • ઘીના ઠામમાં ઘી પડી રહ્યું
• ઘેર ઘેર માટીના ચૂલા
• ઘો મરવિાની થાય ત્યારે વિાઘરીવિાડે જાય
• ઘોડે ચડીને આવિવિું
• ઘોરખોિદયો
• ઘોંસ પરોણો કરવિો

52. • ચ
• ચકલાં ચૂંથવિાંનો ધનંધનો
• ચકલી નાની ને ફૈડકો મોટો
• ચકીબાઈ નાહી રહ્યાં
• ચડાઉ ધનનેડું
• ચપટી ધનૂળની ય જરૂઢર પડે
• ચપટી મીઠાની તાણ
• ચમડી તૂટે પણ દમડી ન છૂ ટે
• ચમત્કાર િવિના નમસ્કાર નિહ
• ચલક ચલાણું ઓલે ઘેર ભાણું

53. • ચા કરતાં કીટલી વિધનારે ગરમ હોય
• ચાદર જોઈને પગ પહોળા કરાય
• ચાર મળે ચોટલા તો ભાંગે કૈંકના ઓટલા
• ચાલતી ગાડીએ ચડી બેસવિું
• ચીભડાના ચોરને ફાંસીની સજા
• ચીંથરે વિીંટાળેલું રતન
• ચેતતો નર સદા સુખી
• ચોર કોટવિાલને દંડે
• ચોર પણ ચાર ઘર છોડે
• ચોરની દાઢિીમાં તણખલું
• ચોરની મા કોઠીમાં મોં ઘાલીને રૂઢએ

54. • ચોરની માને ભાંડ પરણે
• ચોરની વિાદે ચણા ઉપાડવિા જવિું
• ચોરને કહે ચોરી કરજે અને િસપાઈને કહે જાગતો રહેજે
• ચોરને ઘેર ચોર પરોણો
• ચોરનો ભાઈ ઘંટીચોર
• ચોરી પર શીનાજોરી
• ચોરીનું ધનન સીંકે ન ચડે
• ચોળીને ચીકણું કરવિું
• ચૌદમું રતન ચખાડવિું

55. • છ
• છક થઈ જવિું
• છક્કડ ખાઈ જવિું
• છક્કા છૂ ટી જવિા
• છકી જવિું
• છછૂ ં દરવિેડા કરવિા
• છઠ્ઠીનું ધનાવિણ યાદ આવિી જવિું
• છાગનપિતયાં કરવિા
• છાિજયા લેવિા
• છાણના દેવિને કપાિસયાની જ આંખ હોય

56. • છાતી પર મગ દળવિા
• છાપરે ચડાવિી દેવિો
• છાશ લેવિા જવિી અને દોણી સંતાડવિી
• છાશમાં માખણ જાય અને વિહુ ફુવિડ કહેવિાય
• છાિસયું કરવિું
• િછનાળું કરવિું
• છીંડે ચડ્યો તે ચોર

57. • છે લ્લા પાટલે બેસી જવિું
• છે લ્લું ઓસડ છાશ
• છોકરાંને છાશ ભેગા કરવિા
• છોકરાંનો ખેલ નથી
• છોકરીને અને ઉકરડાને વિધનતાં વિાર ન લાગે
• છોરું કછોરું થાય પણ માવિતર કમાવિતર ન થાય

58. • જ
• જણનારીમાં જોર ન હોય તો સુયાણી શું કરે ?
• જનોઈવિઢિ ઘા
• જમણમાં લાડુ અને સગપણમાં સાઢિુ
• જમવિામાં જગલો અને કૂટવિામાં ભગલો
• જમાઈ એટલે દશમો ગ્રહ
• જર, જમીન ને જોરું, એ ત્રણ કિજયાના છોરું
• જશને બદલે જોડા
• જં ગ જીત્યો રે મારો કાિણયો, વિહુ ચલે તબ જાિણયો
• જા િબલાડી મોભામોભ

59. • જા િબલ્લી કૂત્તે કો માર
• જાગ્યા ત્યાંથી સવિાર
• જાડો નર જોઈને સૂળીએ ચડાવિવિો
• જાતે પગ પર કુહાડો મારવિો
• જીભ આપવિી
• જીભ કચરવિી
• જીભમાં હાડકું ન હોય, તે આમ પણ વિળે અને તેમ પણ વિળે
• જીભે લાપસી પીરસવિી તો મોળી શું કામ પીરસવિી?
• જીવિ ઝાલ્યો રહેતો નથી
• જીવિતા જગિતયું કરવિું
• જીવિતો નર ભદ્રા પામે

60. • જીવિવિું થોડું ને જં જાળ ઝાઝી
• જીવિો અને જીવિવિા દો
• જીવ્યા કરતાં જોયું ભલું
• જૂ નું એટલું સોનું
• જે ગામ જવિું હોય નિહ તેનો મારગ શા માટે પૂછવિો?
• જે ચડે તે પડે
• જે જન્મ્યું તે જાય
• જે જાય દરબાર તેના વિેચાય ઘરબાર
• જે નમે તે સૌને ગમે
• જે ફરે તે ચરે
• જે બોલે તે બે ખાય

61. • જે વિાયાર્ષ ન વિરે તે હાયાર્ષ વિરે
• જે સૌનું થશે તે વિહુ નું થશે
• જે સલ હટે જવિભર ને તોરલ હટે તલભર
• જે ટલા મોં તેટલી વિાતો
• જે ટલા સાંધના એટલા વિાંધના
• જે ટલો ગોળ નાખો તેટલું ગળ્યું લાગે
• જે ટલો બહાર છે તેથી વિધનુ ભોંયમાં છે
• જે ણે મૂકી લાજ એનું નાનું સરખું રાજ
• જે ના લગન હોય તેના જ ગીત ગવિાય
• જે ના હાથમાં તેના મોંમા
• જે ની લાઠી તેની ભેંસ

62. • જે ની રૂઢપાળી વિહુ તેના ભાઈબંધન બહુ
• જે નું ખાય તેનું ખોદે
• જે નું નામ તેનો નાશ
• જે ને કોઈ ન પહોંચે તેને પેટ પહોંચે
• જે ને રામ રાખે તેને કોણ ચાખે
• જે નો આગેવિાન આંધનળો તેનું કટક કૂવિામાં
• જે નો રાજા વિેપારી તેની પ્રજા િભખારી
• જે વિા સાથે તેવિા
• જે વિી દ્રિષ્ટિ તેવિી સૃષ્ટિષ્ટિ
• જે વિી સોબત તેવિી અસર
• જે વિું કામ તેવિા દામ

63. • જે વિો ગોળ િવિનાનો કંસાર એવિો મા િવિનાનો સંસાર
• જે વિો દેશ તેવિો વિેશ
• જે વિો સંગ તેવિો રંગ
• જોશીના પાટલે અને વિૈદના ખાટલે
• જ્યાં ગોળ હોય ત્યાં માખી બમણતી આવિે જ
• જ્યાં ચાહ ત્યાં રાહ
• જ્યાં સંપ ત્યાં જં પ
• જ્યાં સુધની શ્વિાસ ત્યાં સુધની આશ

64. • ઝ-ઞ
• ઝાઝા રસોઈયા રસોઈ બગાડે
• ઝાઝા હાથ રિળયામણા
• ઝાઝા હાંડલા ભેગા થાય તો ખખડે પણ ખરા
• ઝાઝી કીડી સાપને ખાઈ જાય
• ઝાઝી સૂયાણી િવિયાંતર બગાડે
• ઝેરના પારખા ન હોય

65. • ટ
• ટકાની ડોશી અને ઢિબુનું મૂંડામણ
• ટલ્લે ચડાવિવિું
• ટહેલ નાખવિી
• ટાઢિા પહોરની તોપ ફોડવિી
• ટાઢિા પાણીએ ખસ ગઈ
• ટાઢિું પાણી રેડી દેવિું
• ટાઢિો ડામ દેવિો
• ટાયલાવિેડાં કરવિાં

66. • ટાિલયા નર કો'ક િનધનર્ષન
• ટાંટીયાની કઢિી થઈ જવિી
• ટાંિટયો ટળવિો
• ટાંડી મૂકવિી
• ટીપે ટીપે સરોવિર ભરાય, કાંકરે કાંકરે પાળ બંધનાય
• ટૂંકું ને ટચ
•

67. • ટેભા ટૂટી જવિા
• ટોટો પીસવિો
• ટોણો મારવિો
• ટોપી પહેરાવિી દેવિી
• ટોપી ફેરવિી નાખવિી

68. • ઠ
ઠણઠણગોપાલ
• ઠરડ કાઢિી નાખવિી
• ઠરીને ઠામ થવિું
• ઠરીને ઠીંકરું થઈ જવિું
• ઠાગાઠૈયા કરવિા
• ઠેકાણે પડવિું
• ઠેરના ઠેર
• ઠોઠ િનશાિળયાને વિૈતરણા ઝાઝા
• ઠોકર વિાગે ત્યારે જ અક્કલ આવિે

69. • ડ-ઢિ-ણ
• ડબ્બો ગુલ કરી નાખવિો
• ડહાપણની દાઢિ ઊગવિી
• ડાકણેય એક ઘર તો છોડે
• ડાગળી ખસવિી
• ડાચામાં બાળવિું
• ડાચું વિકાસીને બેસવિું
• ડાફિરયાં દેવિા

70. • ડાબા હાથની વિાત જમણાને ખબર ન પડે
• ડાબા હાથનો ખેલ
• ડાબા હાથે ચીજ મુકી દેવિી
• ડારો દેવિો
• ડાહીબાઈને બોલાવિો ને ખીરમાં મીઠું નખાવિો
• ડાંગે માયાર્ષ પાણી જુ દા ન પડે
• ડાંફાં મારવિા

71. • ડીંગ હાંકવિી
• ડીંડવિાણું ચલાવિવિું
• ડુગર દૂરથી રિળયામણા
ં
• ડૂબતો માણસ તરણું પકડે
• ડોશી મરે તેનો ભો નથી, જમ ઘર ભાળી જાય તેનો વિાંધનો છે
• ઢિાંકણીમાં પાણી લઈ ડૂબી મર
• ઢિાંકો-ઢિૂબો કરવિો
ં

72. • ત
• તમાચો મારી ગાલ લાલ રાખવિો
• તમાશાને તેડું ન હોય
• તલપાપડ થવિું
• તલમાં તેલ નથી
• તલવિારની ધનાર ઉપર ચાલવિું

73. • ત્રણ સાથે જાય તો થાય ત્રેખડ ને માથે પડે ભેખડ
• ત્રાગું કરવિું
• ત્રેવિડ એટલે ત્રીજો ભાઈ
• તારા જે વિા તાંિબયાના તેર મળે છે
• તારા બાપનું કપાળ
• તારી અક્કલ ક્યાં ઘાસ ચરવિા ગઈ હતી?
• તારું મારું સિહયારું ને મારું મારા બાપનું
• તાલમેલ ને તાશેરો
• તાંિબયાની તોલડી તેર વિાના માંગે
• તીરથે જઈએ તો મૂંડાવિું તો પડે જ
• તીસમારખાં

74. • તુંબડીમાં કાંકરા
• તેજીને ટકોરો, ગધનેડાને ડફણાં
• તેલ જુ ઓ તેલની ધનાર જુ ઓ
• તેલ પાઈને એરંિડયું કાઢિવિું
• તોબા પોકારવિી
• તોળી તોળીને બોલવિું

75. •થ
થાક્યાના ગાઉ છે ટા હોય
• થાબડભાણા કરવિા
• થાય તેવિા થઈએ ને ગામ વિચ્ચે રહીએ
• થૂંકના સાંધના કેટલા દી ટકે?
• થૂંકેલું પાછુ ં ગળવિું

76. • દ
• દયા ડાકણને ખાય
• દરજીનો દીકરો જીવિે ત્યાં સુધની સીવિે
• દળી, દળીને ઢિાંકણીમાં
• દશેરાના િદવિસે જ ઘોડુ ન દોડે
• દાઝ્યા પર ડામ
• દાઢિીની દાઢિી ને સાવિરણીની સાવિરણી
• દાણો દબાવિી/ચાંપી જોવિો
• દાધનાિરગો

77. • દાનત ખોરા ટોપરા જે વિી
• દામ કરે કામ અને બીબી કરે સલામ
• દાળમાં કાળું
• દાંત કાઢિવિા
• દાંત ખાટા કરી નાખવિા
• દાંતે તરણું પકડવિું
• દી ફરવિો
• દી ભરાઈ ગયા છે
• દી વિળવિો
• દીકરી એટલે સાપનો ભારો

78. • દીકરી ને ગાય, દોરે ત્યાં જાય
• દીવિા તળે અંધનારું
• દીવિાલને પણ કાન હોય
• દુકાળમાં અિધનક માસ
• દુ:ખતી રગ દબાવિવિી
• દુ:ખનું ઓસડ દહાડા
• દુ:ખે છે પેટ અને કૂટે છે માથું
• દુબળાં ઢિોરને બગાં ઝાઝી
• દૂઝણી ગાયની લાત ભલી
• દૂધન પાઈને સાપ ઉછે રવિો

79. • દૂધન, સાકર, એલચી, વિરીઆળી ને દ્રાક્ષ
જો કંઠનો ખપ હોય તો પાંચેય વિસ્તુ રાખ
• દૂધનનું દૂધન અને પાણીનું પાણી કરી નાખવિું
• દૂધનનો દાઝે લો છાશ પણ ફૂંકી ફૂંકીને પીએ
• દૂધનમાં અને દહીંમાં પગ રાખવિો
• દૂધનમાંથી પોરા કાઢિવિા
• દે દામોદર દાળમાં પાણી
• દેખવિું નિહ અને દાઝવિું નિહ
• દેવિ દેવિલા સમાતા ન હોય ત્યાં પૂજારાને ક્યાં બેસાડવિા
• દોડવિું હતું ને ઢિાળ મળ્યો
• દોમ દોમ સાયબી

80. • ધન
• ધનકેલ પંચા દોઢિસો
• ધનણીની નજર એક, ચોરની નજર ચાર
• ધનનોત-પનોત કાઢિી નાખવિું
• ધનરતીનો છે ડો ઘર
• ધનરમ કરતાં ધનાડ પડી
• ધનરમ ધનક્કો
• ધનરમના કામમાં ઢિીલ ન હોય
• ધનરમની ગાયના દાંત ન જોવિાય

81. • ધનાયુર્યાં ધનણીનું થાય
• ધનીરજના ફળ મીઠા હોય
• ધનુમાડાને બાચકા ભયે દહાડો ન વિળે
• ધનૂળ ઉપર લીંપણ ન કરાય
• ધનૂળ કાઢિી નાખવિી
• ધનોકે નાર પાંસરી

82. • ધનોલધનપાટ કરવિી
• ધનોબીનો કૂતરો, નિહ ઘરનો નિહ ઘાટનો
• ધનોયેલ મૂળા જે વિો
• ધનોળા િદવિસે તારા દેખાવિા
• ધનોળામાં ધનૂળ પડી
• ધનોિળયા સાથે કાિળયો રહે, વિાન ન આવિે, સાન તો આવિે
• ધનોળે ધનરમે

83. • ન
• ન આવિડે ભીખ તો વિૈદું શીખ
• ન ત્રણમાં, ન તેરમાં, ન છપ્પનના મેળમાં
• ન બોલ્યામાં નવિ ગુણ
• ન મળી નારી એટલે સહેજે બાવિા બ્રહચારી
• ન મામા કરતા કહેણો મામો સારો
• નકલમાં અક્કલ ન હોય
• નગારખાનામાં પીપૂડીનો અવિાજ ક્યાંથી સંભળાય?

84. • નજર ઉતારવિી
• નજર બગાડવિી
• નજર લાગવિી
• નજરે ચડી જવિું
• નજરે જોયાનું ઝેર છે
• નથ ઘાલવિી
• નદીના મૂળ અને ઋષિષના કુળ ન શોધનાય
• નબળો ધનણી બૈરી પર શૂરો
• નમાજ પડતા મસીદ કોટે વિળગી
• નરમ ઘેંશ જે વિો

85. • નવિ ગજના નમસ્કાર
• નવિરો ધનૂપ
• નવિરો બેઠો નખ્ખોદ કાઢિે
• નવિાિણયો કૂટાઈ ગયો
• નવિાણુંનો ધનક્કો લાગવિો
• નવિી િગલ્લી નવિો દાવિ
• નવિી વિહુ નવિ દહાડા
• નવિે નાકે િદવિાળી
• નવિો મુલ્લો બાંગ વિધનુ જોરથી પોકારે
• નવિો મુસલમાન નવિ વિાર નમાજ પઢિે

86. • નસીબ અવિળા હોય તો ભોંયમાંથી ભાલા વિાગે
• નસીબ બેઠેલાનું બેઠું રહે, દોડતાનું દોડતું રહે
• નસીબનો બિળયો
• નાક ઊંચું રાખવિું
• નાક કપાઈ જવિું
• નાક કપાવિી અપશુકન ન કરાવિાય
• નાક લીટી તાણવિી
• નાકે છી ગંધનાતી નથી
• નાગાની પાનશેરી ભારે હોય
• નાગાને નાવિું શું અને નીચોવિવિું શું ?

87. • નાચવિું ન હોય તો આંગણું વિાંકુ
• નાણા વિગરનો નાથીયો, નાણે નાથાલાલ
• નાણું મળશે પણ ટાણું નિહ મળે
• નાતનો માલ નાત જમે, મુસાભાઈના વિા ને પાણી
• નાના મોઢિે મોટી વિાત
• નાનો પણ રાઈનો દાણો
• નામું માંડવિું
• નીર-ક્ષીર િવિવિેક
• નેવિાના પાણી મોભે ના ચડે
• નોકર ખાય તો નફો જાય, શેઠ ખાય તો મૂડી જાય

88. • પ
• પઈની પેદાશ નિહ ને ઘડીની ફુરસદ નિહ
• પગ કુંડાળામાં પડી જવિો
• પગ ન ઊપડવિો
• પગ લપસી જવિો
• પગચંપી કરવિી
• પગપેસારો કરવિો
• પગભર થવિું
• પગલાં પાડવિા/પગલાં ઓળખવિા
• પડતો બોલ ઝીલવિો

89. • પડી પટોડે ભાત, ફાટે પણ ફીટે નિહ
• પડ્યા પર પાટું
• પડ્યો પોદળો ધનૂળ ઉપાડે
• પઢિાવિેલો પોપટ
• પત્તર ખાંડવિી
• પથારો પાથરવિો
• પથ્થર ઉપર પાણી
• પરચો આપવિો/દેખાડવિો

90. • પરણ્યા નથી પણ પાટલે તો બેઠા છો ને?
• પલાળ્યું છે એટલે મૂડાવિવિું તો પડશે જ ને
ં
• પવિન પ્રમાણે સઢિ ફેરવિવિો
• પહેલું સુખ તે જાતે નયાર્ષ
• પહેલો ઘા પરમેશ્વિરનો
• પહેલો સગો પાડોશી
• પહોંચેલ માયા/બુટ્ટી
• પ્રસાદી ચખાડવિી

91. • પ્રીત પરાણે ન થાય
• પંચ કહે તે પરમેશ્વિર
• પાકા ઘડે કાંઠા ન ચડે
• પાઘડી ફેરવિી નાખવિી
• પાઘડીનો વિળ છે ડે આવિે
• પાિટયાં બેસી જવિાં
• પાટો બાઝવિો
• પાઠ ભણાવિવિો
• પાડા ઉપર પાણી

92. • પાડા મૂંડવિાં
• પાણી ઉતારવિું
• પાણી ચડાવિવિું
• પાણી દેખાડવિું
• પાણી પહેલા પાળ બાંધની લેવિી સારી
• પાણી પાણી કરી નાખવિું
• પાણી પીને ઘર પૂછવિું

93. • પાણી ફેરવિવિું
• પાણી માપવિું
• પાણીચું આપવિું
• પાણીમાં બેસી જવિું
• પાણીમાં રહીને મગર સાથે વિેર ન બંધનાય
• પાણીમાંથી પોરા કાઢિવિા
• પાનો ચડાવિવિો
• પાપ છાપરે ચડીને પોકારે
• પાપડતોડ પહેલવિાન
• પાપડી ભેગી ઈયળ બફાય

94. • પાપનો ઘડો ભરાઈ જવિો
• પાપી પેટનો સવિાલ છે
• પારકા કિજયા ઉછીના ન લેવિાય
• પારકા છોકરાને જિત કરવિા સૌ તૈયાર હોય
• પારકી આશ સદા િનરાશ
• પારકી છઠ્ઠીનો જાગતલ
• પારકી પંચાતમાં શું કામ પડવિું
• પારકી મા જ કાન િવિધને
• પારકી લેખણ, પારકી શાહી, મત્તું મારે માવિજીભાઈ
• પારકે પાદર પહોળા થવિું

95. • પારકે પૈસે િદવિાળી
• પારકે પૈસે પરમાનંદ
• પારકે ભાણે લાડુ મોટો દેખાય
• પાશેરામાં પહેલી પૂણી છે
• પાંચમની છઠ્ઠ ક્યારે ન થાય
• પાંચમાં પૂછાય તેવિો
• પાંચે ય આંગળી ઘીમાં
• પાંચે ય આંગળી સરખી ન હોય
• પાંચે ય આંગળીએ દેવિ પૂજવિા
• પાંસરુંદોર કરી નાખવિું/થઈ જવિું
• િપયરની પાલખી કરતાં સાસિરયાની સૂળી સારી

96. • પીઠ પાછળ ઘા
• પીળું તેટલું સોનું નિહ, ઊજળું તેટલું દૂધન નિહ
• પુણ્ય પરવિારી જવિું
• પુત્રના લક્ષણ પારણામાંથી ને વિહુ ના લક્ષણ બારણામાંથી
• પુરાણ માંડવિું
• પેટ કરાવિે વિેઠ
• પેટ ચોળીને શૂળ ઊભું ન કરાય

97. • પેટ છે કે પાતાળ ?
• પેટ ઠારવિું/પેટ બાળવિું
• પેટ પકડીને હસવિું
• પેટ પર પાટું મારવિું
• પેટ મોટું રાખવિું
• પેટછૂ ટી વિાત કરવિી

98. • પેટનું પાણી ન હલવિું
• પેટનો ખાડો પૂરવિો
• પેટનો બળ્યો ગામ બાળે
• પેટપૂજા કરવિી
• પેટમાં ઘુસી જવિું
• પેટમાં પેસીને પગ પહોળા કરવિા
• પેટમાં ફાળ પડવિી

99. • પેિટયું રળી લેવિું
• પેટે પાટા બાંધનવિા
• પૈસા તો ડાબા હાથનો મેલ છે
• પૈસાનું પાણી કરવિું
• પૈસો મારો પરમેશ્વિર ને હુ ં પૈસાનો દાસ

100. • પોચું ભાળી જવિું
• પોત પ્રકાશવિું
• પોતાના પગ નીચે રેલો આવિે ત્યારે જ ખબર પડે
• પોતાની ગલીમાં કુતરો પણ િસહ
• પોતાનો કક્કો જ ખરો કરવિો

101. • પોિતયા ઢિીલા થઈ જવિા
• પોિતયું કાઢિીને ઊભા રહેવિું
• પોથી માંહેના રીંગણા
• પોદળામાં સાંઠો
• પોપટીયું જ્ઞાન
• પોપાબાઈનું રાજ
• પોબારા ગણી જવિા
• પોલ ખૂલી ગઈ

102. • ફ
• ફઈને મૂછ ઉગે તો તેને કાકો કહેવિાય
• ફના- ફાિતયા થઈ જવિા
• ફરે તે ચરે ને બાંધ્યું ભૂખે મરે
• ફસકી જવિું
• ફટકો પડવિો
• ફણગો ફૂટવિો
• ફનાફાિતયા થઈ જવિું/કરી નાખવિું

103. • ફાચર મારવિી
• ફાટીને ધનુમાડે જવિું
• ફાવ્યો વિખણાય
• ફાિળયું ખંખેરી નાખવિું
• િફિશયારી મારવિી
• ફીંફાં ખાંડવિાં
• ફુલ નિહ તો ફુલની પાંખડી
• ફૂલાઈને ફાળકો થઈ જવિું
• ફૂટી બદામના ભાવિે
• ફોદેફોદા ઊડી જવિા
• ફાંકો રાખવિો
• ફૂંકી ફૂંકીને પગ મૂકવિો

104. • બ
• બકરું કાઢિતા ઊંટ પેઠું
• બગભગત-ઠગભગત
• બગાસું ખાતા પતાસું મળ્યું
• બત્રીસ કોઠે દીવિા પ્રગટ્યા
• બધનો ભાર અંતે કન્યાની કેડ પર આવિે
• બિલદાનનો બકરો
• બળતાંમાં ઘી હોમવિું

105. • બળતું ઘર કૃષ્ટષ્ણાપર્ષણ કરવિું
• બિળયાના બે ભાગ
• બિક્ષસ લાખની પણ િહસાબ કોડીનો
• બાઈ બાઈ ચારણી
• બાઈને કોઈ લે નિહ ને ભાઈને કોઈ આપે નિહ
• બાડા ગામમાં બે બારશ
• બાપ તેવિા બેટા ને વિડ તેવિા ટેટા
• બાપ શેર તો દીકરો સવિા શેર
• બાપના કૂવિામાં ડુબી ન મરાય
• બાપના પૈસે તાગડધનીન્ના

106. • બાપનું વિહાણ ને બેસવિાની તાણ
• બાપે માયાર્ષ વિેર
• બાફી મારવિું
• બાર ગાઉએ બોલી બદલાય
• બાર બાવિા ને તેર ચોકા
• બાર વિરસે બાવિો બોલ્યો, જા બેટા દુકાળ પડશે
• બાર હાથનું ચીભડું ને તેર હાથનું બી
• બારે મેઘ ખાંગા થવિા
• બારે વિહાણ ડૂબી જવિા
• બાવિળ વિાવિો તો કાંટા ઉગે અને આંબો વિાવિો તો કેરી મળે

107. • બાવિા બાર ને લાડવિા ચાર
• બાવિાના બેઉ બગડ્યા
• બાવિો ઉઠ્યો બગલમાં હાથ
• બાંધની મુઠ્ઠી લાખની, ઉઘાડી વિા ખાય
• િબલાડીના કીધને શીંકુ ન ટૂટે
• િબલાડીના પેટમાં ખીર ન ટકે, બૈરાંના પેટમાં વિાત ન ટકે
• િબલાડીની ડોકે ઘંટ બાંધને કોણ?
• િબલાડીનું બચ્ચું સાત ઘેર ફરે
• િબલાડીને દૂધન ભળાવિો તો પછી શું થાય ?

108. • બીજાની િચતા પર પોતાની ભાખરી શેકી લેવિી
• બીડું ઝડપવિું
• બે ઘરનો પરોણો ભૂખે મરે
• બે પાડા લડે તેમાં ઝાડનો ખો નીકળે
• બે પાંદડે થવિું
• બે બદામનો માણસ
• બે બાજુ ની ઢિોલકી વિગાડવિી
• બેઉ હાથમાં લાડવિા
• બેઠાં બેઠાં ખાધને તો કુબેરના ભંડાર પણ ખૂટી જાય
• બૈરાંની બુિદ્ધન પગની પાનીએ

109. • બોકડો વિધનેરવિો
• બોડી-બામણીનું ખેતર
• બોલીને ફરી જવિું
• બોલે તેના બોર વિેંચાય
• બંધન બેસતી પાઘડી પહેરી લેવિી
• બ્રાહણી વિંઠે તો તરકડે જાય

110. • ભ
• ભડનો દીકરો
• ભણેલા ભીંત ભૂલે
• ભરડી મારવિું
• ભરાઈ પડવિું
• ભલભલાને ભૂ પાઈ દેવિું
• ભલું થયું ભાંગી જં જાળ, સુખે ભજશું શ્રીગોપાળ
• ભાગતા ભૂતની ચોટલી ભલી

111. • ભાગ્યશાળીને ભૂત રળે
• ભાંગરો વિાટવિો
• ભાંગ્યાનો ભેરુ
• ભાંગ્યું તો ય ભરુચ
• ભાંડો ફૂટી ગયો
• ભીખના હાંલ્લા શીંકે ન ચડે
• ભીંતને પણ કાન હોય છે
• ભુવિો ધનૂણે પણ નાિળયેર તો ઘર ભણી જ ફેંકે
• ભૂત ગયું ને પિલત આવ્યું
• ભૂતનું સ્થાનક પીપળો

112. • ભૂતોભાઈ પણ ઓળખતો નથી
• ભૂલ્યા ત્યાંથી ફરી ગણો
• ભૂડાથી ભૂત ભાગે
ં
• ભૂડાને પણ સારો કહેવિડાવિે તેવિો છે
ં
• ભેખડે ભરાવિી દેવિો
• ભેજાગેપ
• ભેજાનું દહીં કરવિું
• ભેંશ આગળ ભાગવિત
• ભેંશ ભાગોળે, છાશ છાગોળે અને ઘેર ધનમાધનમ
• ભેંશના શીંગડા ભેંશને ભારી
• ભોઈની પટલાઈ

113. • મ
• મગ જે પાણીએ ચડતા હોય તે પાણીએ જ ચડાવિાય
• મગજમાં રાઈ ભરાઈ જવિી
• મગનું નામ મરી ન પાડે
• મગરનાં આંસુ સારવિા
• મણ મણની ચોપડાવિવિી
• મણનું માથું ભલે જાય પણ નવિટાંકનું નાક ન જાય
• મન ઊતરી જવિું

114. • મન ઢિચુપચુ થઈ જવિું
• મન દઈને કામ કરવિું
• મન મનાવિવિુ/મારીને રહેવિું
ં
• મન મોટું કરવિું
• મન હોય તો માળવિે જવિાય
• મન, મોતી ને કાચ, ભાંગ્યા સંધનાય નિહ
• મનનો ઊભરો ઠાલવિવિો
• મનમાં પરણવિું ને મનમાં રાંડવિું
• મનુષ્ય યત્ન, ઈશ્વિર કૃષ્ટપા
• મરચા લાગવિા

115. • મરચાં લેવિા
• મરચાં વિાટવિા
• મરચું-મીઠું ભભરાવિવિું
• મરતાને સૌ મારે
• મરતો ગયો ને મારતો ગયો
• મસાણમાંથી મડા બેઠા કરવિા
• મસીદમાં ગયું'તું જ કોણ?
• મહેતો મારે ય નિહ અને ભણાવિે ય નિહ
• મળે તો ઈદ, ન મળે તો રોજા
• મંકોડી પહેલવિાન

116. • મા કરતાં માસી વિહાલી લાગે
• મા તે મા, બીજા બધના વિગડાના વિા
• મા તેવિી દીકરી, ઘડો તેવિી ઠીકરી
• મા મૂળો ને બાપ ગાજર
• માખણ લગાવિવિું
• માગુ દીકરીનું હોય - માગુ વિહુ નું ન હોય
• માણસ માત્ર ભૂલને પાત્ર
• માણસ વિહાલો નથી માણસનું કામ વિહાલું છે
• માથા માથે માથું ન રહેવિું
• માથાનો ફરેલ

117. • માથાનો મળી ગયો
• માથે દુખનાં ઝાડ ઉગવિા
• માથે પડેલા મફતલાલ
• માથે હાથ રાખવિો
• માના પેટમાંય સખણો નિહ રહ્યો હોય
• માનો તો દેવિ નિહ તો પથ્થર
• મામા બનાવિવિા
• મામો રોજ લાડવિો ન આપે
• માપમાં રહેવિું

118. • મારવિો તો મીર
• મારા છગન-મગન બે સોનાના, ગામનાં છોકરાં ગારાના
• મારીને મુસલમાન કરવિો
• મારે મીર ને ફૂલાય પીંજારો
• માલ પચી જવિો
• માશીબાનું રાજ નથી
• માંકડને મોં આવિવિું
• માંગ્યા િવિના મા પણ ન પીરસે
• માંડીવિાળેલ
•

119. • િમયાં ચોરે મૂઠે ને અલ્લા ચોરે ઊંટે
• િમયાં પડ્યા પણ ટંગડી ઊંચી
• િમયાં મહાદેવિનો મેળ કેમ મળે
• િમયાંની મીંદડી
• મીઠા ઝાડના મૂળ ન ખવિાય
• મુલ્લાની દોડ મસીદ સુધની
• મુવિા નિહ ને પાછા થયા
• મુસાભાઈના વિા ને પાણી
• મૂઈ ભેંશના ડોળા મોટા
• મૂછે વિળ આપવિો
• મૂડી કરતાં વ્યાજ વિધનુ વિહાલું હોય

120. • મૂરખ િમત્ર કરતાં દાનો દુશ્મન સારો
• મૂરખના ગાડાં ન ભરાય
• મૂરખની માથે િશગડા ન ઉગે
• મેથીપાક ચખાડવિો
• મેદાન મારવિું
• મેરી િબલ્લી મૂઝસે મ્યાઉં
• મેલ કરવિત મોચીના મોચી
• મોટું પેટ રાખવિું
• મોઢિાનો મોળો
• મોઢિામાં મગ ભયાર્ષ છે ?

121. • મોઢિું જોઈને ચાંદલો કરાય
• મોઢિું કટાણું કરવિું/બગાડવિું
• મોિતયા મરી જવિા
• મોરના ઈંડાને ચીતરવિા ન પડે
• મોસાળમાં જમણ અને મા પીરસનાર
• મોં કાળું કરવિું
• મોં ચડાવિવિું
• મોં તોડી લેવિું
• મોં બંધન કરવિું
• મોં પરથી માંખી ઉડતી નથી
• મોં માથાના મેળ િવિનાની વિાત

122. • ય-ર
• યથા રાજા તથા પ્રજા
• રમત રમવિી
• રમતવિાતમાં
• રંગ ગયા પણ ઢિંગ ન ગયા
• રાઈના પડ રાતે ગયા
• રાજા, વિાજા ને વિાંદરા, ત્રણેય સરખા
• રાજાને ગમી તે રાણી, છાણા વિીણતી આણી
• રાત ગઈ અને વિાત ગઈ

123. • રાત થોડી ને વિેશ ઝાઝા
• રાતે પાણીએ રોવિાનો વિખત
• રામ રમાડી દેવિા
• રામ રાખે તેને કોણ ચાખે
• રામ બોલો ભાઈ રામ થઈ જવિું/રામશરણ પહોંચવિું
• રામના નામે પથ્થર તરે
• રામનું રાજ
• રામબાણ ઈલાજ
• રામબાણ વિાગ્યા હોય તે જાણે
• રામાયણ માંડવિી
•

124. • રાંડ્યા પછીનું ડહાપણ
• રાંધનવિા ગયા કંસાર અને થઈ ગયું થૂલું
• રાંધનલ ધનાન રઝળી પડ્યા
ે
• રીંગણાં જોખવિા
• રૂઢપ રૂઢપનો અંબાર
• રેતીમાં વિહાણ ચલાવિવિું
• રેવિડી દાણાદાણ કરી નાખવિી

125. • રોકડું પરખાવિવિું
• રોગ ને શત્રુ ઉગતાં જ ડામવિા પડે
• રોજ મરે એને કોણ રોવિે
• રોજની રામાયણ
• રોટલાથી કામ કે ટપટપથી
• રોટલો મળે પણ ઓટલો ન મળે
• રોતો રોતો જાય તે મુવિાની ખબર લઈ આવિે
• રોદણા રોવિા

126. • લ
• લખણ ન બદલે લાખા
• લગને લગને કુવિારા લાલ
ં
• લમણાંઝીક કરવિી
• લક્ષ્મી ચાંદલો કરવિા આવિે ત્યારે મોં ધનોવિા ન જવિાય
• લંકાની લાડી ને ઘોઘાનો વિર
• લંગોટીયો યાર
• લાકડાના લાડુ ખાય તે પસ્તાય અને ન ખાય તે પણ પસ્તાય

127. • લાકડાની તલવિાર ચલાવિવિી
• લાકડે માંકડું વિળગાવિી દેવિું
• લાખો મરજો પણ લાખોનો પાલનહાર ન મરજો
• લાગ્યું તો તીર, નિહ તો તુક્કો
• લાજવિાને બદલે ગાજવિું
• લાલો લાભ િવિના ન લોટે
• લાંબા જોડે ટૂંકો જાય, મરે નિહ તો માંદો થાય

128. • લીલા લહેર કરવિા
• લે લાકડી ને કર મેરાયું
• લેતાં લાજે ને આપતાં ગાજે
• લોઢિાના ચણા ચાવિવિા
• લોઢિું લોઢિાને કાપે
• લોભને થોભ ન હોય
• લોિભયા હોય ત્યાં ધનુતારા ભૂખે ન મરે
• લોભે લક્ષણ જાય

129. • વિ
વિખાણેલી ખીચડી દાઢિે વિળગે
• વિટનો કટકો
• વિઢિકણી વિહુ ને દીકરો જણ્યો
• વિર મરો કે કન્યા મરો, ગોરનું તરભાણું ભરો
• વિર રહ્યો વિાસી ને કન્યા ગઈ નાસી
• વિરને કોણ વિખાણે? વિરની મા!
• વિરસના વિચલા દહાડે
• વિહેતા પાણી િનમર્ષળા

130. • પહેતા પાણીમાં હાથ ધનોઈ લેવિા
• વિહેતી ગંગામાં ડુબકી લગાવિવિી
• વિહેમનું કોઈ ઓસડ નથી
• વિહોરાવિાળું નાડું પકડી ન રખાય
• વિા વિાતને લઈ જાય
• વિાઘ પર સવિારી કરવિી સહેલી છે પણ નીચે ઉતરવિું અઘરું છે
• વિાઘને કોણ કહે કે તારુ મોં ગંધનાય છે
• વિાડ ચીભડા ગળે
• વિાડ િવિના વિેલો ન ચડે
• વિાિણયા વિાિણયા ફેરવિી તોળ

131. • વિાિણયા િવિદ્યા કરવિી
• વિાિણયાની મૂછ નીચી તો કહે સાત વિાર નીચી
• વિાિણયો પેટમાં પેસીને પગ પહોળા કરે
• વિાિણયો રીઝે તો તાળી આપે
• વિાત ગળે ઉતરવિી
• વિાતનું વિતેસર કરવિું
• વિાતમાં કોઈ દમ નથી
• વિારા ફરતો વિારો, મારા પછી તારો, મે પછી ગારો
• વિાયાર્ષ ન વિળે તે હાયાર્ષ વિળે
• વિાવિડી ચસ્કી
• વિાવિો તેવિું લણો, કરો તેવિું પામો

132. • વિાળંદના વિાંકા હોય તો કોથળીમાંથી કરડે
• વિાંઢિાને કન્યા જોવિા ન મોકલાય
• વિાંદરાને સીડી ન અપાય
• વિાંદરો ઘરડો થાય પણ ગુલાંટ ન ભૂલે
• િવિદ્યા િવિનયથી શોભે
• િવિના ચમત્કાર નિહ નમસ્કાર
• િવિનાશકાળે િવિપરીત બુિદ્ધન
• િવિશ્વિાસે વિહાણ તરે
• વિીસનખી વિાઘણ
• વિીંછીના દાબડામાં હાથ નાખીએ તો પિરણામ શું આવિે?
• વિેંત એકની જીભ

133. • શ
શંકા ભૂત અને મંછા ડાકણ
• શાંત પાણી ઊંડા હોય
• શાંિત પમાડે તે સંત
• િશયા-િવિયા થઈ જવિું
• િશયાળ તાણે સીમ ભણી અને કૂતરું તાણે ગામ ભણી
• િશયાળો ભોગીનો ઉનાળો જોગીનો
• શીરા માટે શ્રાવિક થવિું
• શીંગડા, પૂછડા િવિનાનો આખલો
ં
• શેક્યો પાપડ ભાંગવિાની તાકાત નથી
• શેઠ કરતાં વિાણોતર ડાહ્યાં
• શેઠની િશખામણ ઝાંપા સુધની
• શેર માટીની ખોટ
• શેરના માથે સવિા શેર
• શેહ ખાઈ જવિી
• શોભાનો ગાંિઠયો

134. • સ
સઈ, સોની ને સાળવિી ન મૂકે સગી બેનને જાળવિી
• સઈની સાંજ ને મોચીની સવિાર ક્યારે ય ન પડે
• સક્કરવિાર વિળવિો
• સગપણમાં સાઢિુ ને જમણમાં લાડુ
• સત્તર પંચા પંચાણું ને બે મૂક્યા છૂ ટના, લાવિો પટેલ સોમાં બે
ઓછા
• સત્તા આગળ શાણપણ નકામું
• સતી શાપ આપે નિહ અને શંખણીના શાપ લાગે નિહ
• સદાનો રમતારામ છે

135. • સસ્તુ ભાડું ને િસદ્ધનપુરની જાત્રા
• સળગતામાં હાથ ઘાલો તો હાથ તો દાઝે જ ને
• સળગતું લાકડું ઘરમાં ન ઘલાય
• સંઘયો સાપ પણ કામ આવિે
• સંતોષી નર સદા સુખી
• સંસાર છે ચાલ્યા કરે
• સાચને આંચ ન આવિે
• સાજા ખાય અન્ન ને માંદા ખાય ધનન
• સાન ઠેકાણે આવિવિી
• સાનમાં સમજે તો સારું

136. • સાપ ગયા અને લીસોટા રહ્યા
• સાપના દરમાં હાથ નાખવિો
• સાપને ઘેર સાપ પરોણો
• સાપે છછુ ં દર ગળ્યા જે વિી હાલત
• સારા કામમાં સો િવિઘન
• સાંઠે બુિદ્ધન નાઠી
• સીદીભાઈને સીદકાં વિહાલાં
• સીદીભાઈનો ડાબો કાન
• સીધની આંગળીએ ઘી ન નીકળે
• સીંદરી બળે પણ વિળ ન મૂકે

137. • સુખમાં સાંભરે સોની ને દુ:ખમાં સાંભરે રામ
• સુતારનું મન બાવિિળયે
• સુરતનું જમણ ને કાશીનું મરણ
• સૂકા ભેગુ લીલું બળે
• સૂપડાં સાફ થઈ ગયાં
• સૂળીનો ઘા સોયથી સયો
• સેવિા કરે તેને મેવિા મળે
• સો દવિા એક હવિા
• સો દહાડા સાસુના તો એક દહાડો વિહુ નો
• સો વિાતની એક વિાત

138. • સોટી વિાગે ચમચમ ને િવિદ્યા આવિે રૂઢમઝૂ મ
• સોના કરતાં ઘડામણ મોંઘું
• સોનાની જાળને પાણીમાં ન ફેંકાય
• સોનાની થાળીમાં લોઢિાનો મેખ
• સોનાનો સૂરજ ઉગવિો
• સોનામાં સુગધન મળે
ં
• સોનીના સો ઘા તો લુહારનો એક ઘા
• સોનું સડે નિહ ને વિાિણયો વિટલાય નિહ
• સોળે સાન, વિીસે વિાન
• સ્ત્રી ચિરત્રને કોણ પામી શકે ?
• સ્ત્રી રહે તો આપથી અને જાય તો સગા બાપથી

139. • હ-ળ-ક્ષ-જ્ઞ
• હરામના હાડકાં
• હલકું લોહી હવિાલદારનું
• હવિનમાં હાડકાં હોમવિા
• હવિેલી લેતા ગુજરાત ખોઈ
• હસવિામાંથી ખસવિું થવિું
• હસવિું અને લોટ ફાકવિો બન્ને સાથે ન થાય
• હસે તેનું ઘર વિસે
• હળદરના ગાંઠીયે ગાંધની ન થવિાય

140. • હળાહળ કળજુ ગ
• હા જી હા કરવિું
• હાકલા-પડકારા કરવિા
• હાજાં ગગડી જવિા
• હાડકાં ખોખરાં કરવિા/રંગી નાખવિાં
• હાડહાડ થવિું
• હાથ અજમાવિવિો/સાફ કરવિો
• હાથ ઊંચા કરી દેવિા
• હાથ દેખાડવિો
• હાથ ધનોઈ નાખવિા

141. • હાથ ભીડમાં હોવિો
• હાથતાળી આપવિી
• હાથના કયાર્ષ હૈયે વિાગ્યા
• હાથનો ચોખ્ખો
• હાથમાં આવ્યું તે હિથયાર
• હાથી જીવિે તો લાખનો, મરે તો સવિા લાખનો
• હાથીઘોડાનો ફરક
• હાથીના દાંત દેખાડવિાના જુ દા અને ચાવિવિાના જુ દા
• હાથીની અંબાડીએ ચડી છાણાં ન િવિણાય
• હાથીની પાછળ કૂતરા ભસે

142. • હાયો જુ ગારી બમણું રમે
• િહમતે મદાર્ષ તો મદદે ખુદા
• હીરો ઘોઘે જઈ આવ્યો અને ડેલે હાથ દઈ આવ્યો
• હુ ં પહોળી ને શેરી સાંકડી
• હુ ં મરું પણ તને રાંડ કરું
• હુ ં રાણી, તું રાણી તો કોણ ભરે પાણી ?
• હુ તો ને હુ તી બે જણ
• હૈયા ઉકલત
• હૈયું બાળવિું તેના કરતા હાથ બાળવિા સારા
• હૈયે છે પણ હોઠે નથી
• હૈયે રામ વિસવિા
• હોઠ સાજા તો ઉત્તર ઝાઝા
• હોળીનું નાિળયેર
• ક્ષમા વિીરનું ભૂષણ છે

143. ગુજ રાતી િહન્દી તબદીલ કહેવિ તો
• અપના હાથ જગન્નાથ
• અબી બોલા અબી ફોક
• એક પંથ દો કાજ
• કાજી દૂબલે ક્યું તો બોલે સારે ગાંવિકી ફીકર
• ખેંચ-પકડ મુઝે જોર આતા હૈ
• ખુદા મહેરબાન તો ગદ્ધના પહેલવિાન
• ઘાયલકી ગત ઘાયલ જાને
• જાન બચી લાખો પાયે
• તેરી બી ચૂપ ઓર મેરી બી ચૂપ
• તેરે માંગન બહોત તો મેરે ભૂપ અનેક
• પંચકી લકડી એક કા બોજ

144. • ભૂખે ભજન ન હોઈ ગોપાલા
• મન ચંગા તો કથરોટમેં ગંગા
• મફતકા ચંદન ઘસબે લાિલયા
• માન ન માન મૈં તેરા મહેમાન
• િમયાં-બીબી રાજી તો ક્યા કરેગા કાજી
• મુખમેં રામ, બગલમેં છૂ રી
• રામનામ જપના પરાયા માલ અપના
• લાતોંકે ભૂત બાતોંસે નહીં માનતે
• લેને ગઈ પૂત ઔર ખો આઈ ખસમ
• વિો િદન કહાં િક િમયાં કે પાઉં મેં જૂ િતયા
• સમય સમય બલવિાન હૈ નિહ મનુજ બલવિાન
કાબે અરજુ ન લુંિટયો વિહી ધનનુષ વિહી બાણ
• સર સલામત તો પઘિડયાં બહોત
• સૌ ચૂહે મારકે િબલ્લી ચલી હજકો
• હાથ કંગન કો આરસી ક્યા પઢિે લીખે કો ફારસી ક્યા
• હાલ જાય હવિાલ જાય બંદકા ખયાલ ન જાય
ે

145. • આ પ્રોજે ક્ટ mavjibhai.comની મદદ દ્વિારા
બનાવિવિામાં આવિે છે