1. MEMORIA 2011
MUSEO PAZO DE TOR
Rede Museística Provincial Area de Cultura Excma.
Deputación Provincincial de Lugo
REDE MUSEÍSTICA GAÑADORA DOS V PREMIOS
SOLIDARIOS ONCE-GALICIA NA CATERGORÍA
“ACCESIBILIDADE UNIVERSAL”

2. Museo Pazo de Tor
INDICE
1. LIMIAR ................................
................................................................................................
................................................ 3
2. ESTADÍSTICA ANUAL DE VISITANTES ........................................................... 4
...........................
3. PROGRAMA ARQUITECTÓNICO ................................................................ 10
...................................
4. PROGRAMA DIDÁCTICO ................................................................
................................................ 11
4.1. ACTIVIDADES ESCOLARES ............................................................... 11
...............................
4.5. OBRADOIROS DE VERÁN ................................................................ 13
...................................
4.6. OBRADOIROS DE NADAL ................................................................ 19
...................................
5. PROGRAMA DE ACCIÓN CULTURAL............................................................ 25
............................
5.1. PREMIOS E DISTINCIÓNS 2011 .......................................................... 25
..........................
5.2. PROGRAMA INTERXERACIONAL ................................
...................................................... 26
5.3. SEMANA DOS MUSEOS ................................................................
. ...................................... 27
5.4. PROGRAMA MUSEOLOXÍA SOCIAL ................................
.................................................. 30
5.5. PROGRAMA DE EXPOSICIÓNS .......................................................... 49
..........................
5.6. TEATRO ................................
................................................................................................ 62
................................
5.7. CONCERTOS ................................
........................................................................................ 63
........................
5.8. CINE ................................
................................................................................................
...................................... 64
5.9. POLAFÍA NO PAZO DE TOR ............................................................... 66
...............................
5.10. REUNIÓN COAS ASOCIACIÓNS CULTURAIS DEPORTIVAS DA
COMARCA DA ZONA SUR ................................................................
......................................... 69
5.11. PROGRAMA DE RECURSOS DIDÁCTICOS ................................ 69
.....................................
5.12. PROGRAMA DE PRÁCTICAS DO MÁSTER DE SERVIZOS
CULTURAIS ................................
................................................................................................ 70
.................................
5.14. PROGRAMA DE CONFERENCIAS ................................
.................................................. 183
6. PROGRAMA DE CONSERVACIÓN ............................................................... 184
...............................
1

3. Museo Pazo de Tor
7. PROGRAMA DE COLECCIÓNS ................................................................ 184
....................................
8. PROGRAMA DE PERSOAL ................................................................
........................................... 184
9. PROGRAMA ECONÓMICO................................................................
............................................ 184
10. PUBLICACIÓNS ................................
........................................................................................... 184
...........................
2

4. Museo Pazo de Tor
1. LIMIAR
Convén lembrar que o Pazo de Tor está na zona de Monforte de Lemos,
unha zona especialmente carismática no pasado que garda testemuña do seu
esplendor en magníficas construcións civís e relixiosas, entre as que o Pazo de
Tor é un magnífico exemplo e digno merecedor de eloxios. Non obstante, o Pazo
de Tor non está na capitalidade de Monforte de Lemos, senón na parroquia de
Tor.
O museo Pazo de Tor é un edificio no que a historia se parou e que te
agarda tras a súas portas para sorprenderte co legado da súa propietaria, todo elo
disposto sobre unha escenografía que retrata a vida cotiá, pero sen esquecer o
osto
luxo e a opulencia dunha familia de avoengo, amiga do valioso e con especial
oso
gusto para exquisiteces artísticas e os luxos máis refinados.
es
A historia deste pazo arrinca coa liñaxe dos Garza no século XIV e a súa
éculo
posesión mantívose en mans dos seus descendentes directos ata a súa
vose
derradeira propietaria dona María de la Paz Taboada y Zuñiga que fixo doaz da
doazón
propiedade a Excelentísima D
dade Deputación Provincial de Lugo.
O museo Pazo de Tor fuxe do concepto de museo decimonónico e
useo Tor
almacén de obxectos, porque sabe que ten que camiñar acorde aos tempos e
afrontar una museoloxía atractiva e que enganche e cautive a todos o públicos.
os
De tal xeito que oferta un amplo abano de actividades, dend as meramente
dende
lúdicas, didácticas, pedagóxicas para inculcar aos nenos o respecto polos museos
e polo noso patrimonio histórico
histórico-artístico, tamén actividades culturais sendo o
,
continente que acolle o contido de iniciativas culturais como Polafía, sen esquecer
a puxanza das novas tecnoloxías na nosa sociedade, e abríndose a organizar
xornadas de difusión e coñecemento das novas redes sociais: Facebook, Twitter,
Flickr, Linkedin, etc.
3

5. Museo Pazo de Tor
2. ESTADÍSTICA ANUAL DE VISITANTES.
Xaneiro Nº total de visitantes 195
1 grupo adultos 60
Visitas individuais 135
Febreiro Nº total de visitantes 112
Visitas individuais 112
Marzo Nº total de visitantes 218
1 grupo adultos 20
Visitas individuais 198
Abril Nº total de visitantes 304
Visitas individuais 304
Maio Nº total de visitantes 580
4 grupos escolares 190
4 grupo adultos 146
Visitas individuais 244
Xuño Nº total de visitantes 481
5 grupos adultos 258
Visitas individuais 223
Xullo Nº total de visitantes 464
2 grupos adultos 81
Visitas individuais 383
Agosto Nº total de visitantes 879
1 grupo adultos 25
4

6. Museo Pazo de Tor
Visitas individuais 854
Setembro Nº total de visitantes 577
4 grupos adultos 169
Visitas individuais 408
Outubro Nº total de visitantes 581
1 grupos adultos 37
Visitas individuais 544
Novembro Nº total de visitantes 351
2 grupos adultos 148
Visitas individuais 203
Decembro Nº total de visitantes 196
Visitas individuais 196
Total visitantes anuais 4938
5

7. Museo Pazo de Tor
Gráfica comparativa dos anos 2010
2010-2011
PAZO DE TOR
1000
900
800
700
600
500
400 Ano 2010
Ano 2011
300
200
100
0
6

8. Museo Pazo de Tor
Por número de visitantes
879
900
800
700
580 577 581
600
481 464
500
400 351
304
300 218
195 196
200 112
100
0
Por idades
2%
7%
1%
19%
4%
0-
10
21% 11
-
14
46%
7

9. Museo Pazo de Tor
Por Procedencias
1800 1659
1600 1516
1400
1200
1000
800
600
325
400
137 158 278
200 282
29 4 147
0 1134 38 65 29
37 9 20 73 87
LUGO CIDADE LUGO PROVINCIA GALICIA
ANDALUCIA ARAGON ASTURIAS
BALEARES CANARIAS CANTABRIA
CATALUÑA CASTILLA-LEON CASTILLA-LA MANCHA
LA
EUSKADI EXTREMADURA MADRID
MURCIA NAVARRA LA RIOJA
VALENCIA ESTRANXEIROS
Por días da semana
1123
1438
DOMINGO
613 SABADO
VENRES
632
XOVES
560 MERCORES
MARTES
572
LUNS
0
0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600
8

10. Museo Pazo de Tor
9

11. Museo Pazo de Tor
3. PROGRAMA ARQUITECTÓNICO
Pintura de fiestras, cornixas galería e ferros dos balcóns.
cornixas,
Obras de acondicionamento da nova biblioteca (carpintería, chan cristaleiras)
Instalación eléctrica de alpendres, cocheira e biblioteca.
Iluminación exterior da parte traseira do pazo.
Arranxo de paredes dos aseos públicos e pintura das mesmas.
Servizo Wifi gratuíto ao visitante.
Nova conexión a internet(banda ancha).
Instalación de cámaras de vídeo vixilancia e sistemas de alarma.
vídeo-vixilancia
Arranxo ascensor.
Adecuación rampla de acceso as persoas con minusvalía ós aseos públicos.
10

12. Museo Pazo de Tor
4. PROGRAMA DIDÁCTICO
4.1. Actividades escolares
Ao longo do curso ofrécese a posibilidade de solicitar dous tipos de visitas:
guiada e con actividade. Para realizar estas visitas é necesario a concertación
previa das mesmas, concertando con departamento de didáctica.
• Toribia cóntache (Infantil e Primaria)
• Aprendemos a coñecer (Todos os niveis)
• Xogando a ser Paleógrafo: Xogo do rapto en Tor. (Todos os niveis)
Tor.
• Twister da división histórica no Pazo de Tor (Todos os Niveis)
• Visita de iniciación e descubrimento (Todos os Niveis)
ión
• Aprendemos a ser: xogo de perso
personaxes (Todos os Niveis)
11

13. Museo Pazo de Tor
• Aprendemos a vivir xuntos (ESO)
• Aprendemos a facer: Redes de historias (Secundaria e BAC)
• Aprendemos a facer: Obradoiros de transmisión de saberes. (Todos os
Niveis)
12

14. Museo Pazo de Tor
4.2 Obradoiros de verán
13

15. Museo Pazo de Tor
“Enrédate con nós” é o lema desta proposta deste programa de actividades
que pretende enredar, enlear, envolver, engaiolar, enganchar, comprometer…,
pór en rede a todos e todas os que amades os museos e a cultura en xeral.
Propoñemos obradoiros, concertos, visitas guiadas, viaxes, representacións,
concertos,
conversas, debates, tertulias, xornadas e mesas redondas, iniciativas para todos
os públicos, desde mozos ata maiores que queiran, que se deixen enredar polos
museos da Rede Museística da Deputación de Lugo. Propoñemos pero tamén
Propoñemos
agardamos propostas de todos e todas, suxestións, ideas ou maneiras de
entender o patrimonio como ben de todos, como herdanza común a coñecer e
conservar. Un patrimonio común, unha causa común.
Se nos visita tamén agardamos contribuír ao seu lecer, e de paso, a que
ao
cada vez que se achegue a este ou aos outros museos da Rede poida percibir
esa sensación de satisfacción que sentimos cando sentimos o de todos como
noso.
OBRADOIROS PARA RAPACES E RAPAZAS: O son de Tor
19 de xullo de 2011
Concerto-obradoiro
Mestre: Andrés Díaz
Obxectivos: Dar a coñecer o mundo da música antiga e dos seus instrumentos a
través dos exemplares de instrumentos antigos de tegra que forman parta da Sala
de Música do Pazo de Tor.
14

16. Museo Pazo de Tor
20 de xullo de 2011
Obradoiro de pequenos instrumentos da nosa música tradicional
Mestre: Xavier Blanco.
Obxectivos: Faremos unha montaxe de instrumentos despezados
(semiconstrución), aprendendo a tocalos.
15

17. Museo Pazo de Tor
24 e 25 de agosto de 2011
Actividades con códigos QR, graffitis e música hip hop. Xogo de realidade
alternativa
Obxectivos: Nesta segunda parte de “O son de Tor” abarcaremos os ocos dos
sons actuais e todo o relacionado con eles. Falaremos da cultura hip hop, tocando
varios aspectos desta. Como remate, os rapaces participan nun xogo de realidade
rapaces
alternativa no que terán que desvelar un misterio coa axuda das novas
tecnoloxías e do seu enxeño.
16

18. Museo Pazo de Tor
ROTEIRO IRMANDIÑO
Reunión cos viaxeiros procedentes do Museo Provincial do Mar de San
Cibrao e cos que iniciaron a viaxe no Museo Pazo de Tor. Poñeremos en práctica
as nosas capacidades e habilidades para recrear as guerras irmandiñas.
A REVOLTA DOS IRMANDIÑOS E OS
SEUS ALIADOS DE SAN CIPRIÁN E
MONFORTE DE LEMOS
17

19. Museo Pazo de Tor
I XORNADAS: Museos, as Redes Sociais como xeneradoras de cambios.
18

20. Museo Pazo de Tor
4.3 Obradoiros de Nadal
19

21. Museo Pazo de Tor
20

22. Museo Pazo de Tor
21

23. Museo Pazo de Tor
b
22

24. Museo Pazo de Tor
23

25. Museo Pazo de Tor
24

26. Museo Pazo de Tor
5. PROGRAMA DE ACCIÓN CULTURAL
5.1. Premios e distincións 2011
A Rede Museística gañadora dos V Premios Solidarios ONCE GALICIA na
useística ONCE-
categoría “Accesibilidade Universal”.
Os presidentes da Xunta e da ONCE entregarán os galardóns o próximo mes de
xaneiro.
Padre Rubinos, Manuel Aguilar Convivir en Igualdade, de Radio Galega a Rede
Aguilar, Galega,
de Museos Provincial de Lugo e Turismo Accesible de Arousa Norte son os galardoados
A Institución benéfica Padre Rubinos da Coruña, o director da Obra Social de
,
Novacaixagalicia, Manuel Aguilar a Rede Provincial de Museos de Lugo; Turismo
Aguilar; ial
Accesible da Mancomunidade de Municipios de Arousa Norte e o programa Convivir en
Igualdade de la Radio Galega, recibirán os galardóns correspondentes á V edición dos
Galega,
Premios Solidarios ONCE-Galicia. A unha reportaxe publicada no Suplemento dominical
Galicia. publicada
do Diario de Pontevedra foille outorgada unha mención especial do Xurado.
O Xurado dos V Premios Solidarios ONCE Galicia fallou estes galardóns onte,
ONCE-Galicia
festividade de Santa Lucía no Hotel NH Atlántico da Coruña, recoñecendo así o l
Lucía, , labor,
as iniciativas e as accións de persoas, institucións e entidades que máis se distinguiron
polos seus esforzos a favor da igualdade, a integración social e a accesibilidade
universal das persoas cegas ou con outras minusvalideces e dos máis desfavorec
desfavorecidos.
Na categoría de Accesibilidade universal o Xurado concedeu senllos galardóns á
Rede Museística Provincial de Lugo e á iniciativa de Turismo Accesible da
Mancomunidade de Arousa Norte. O Xurado destacou o programa institucional
Norte.
inclusivo Pelexamos polo posible, loitamos polo visible, que desenvolve dende 2008 a
o
Rede Museística Provincial de Lugo, que engloba os Museos Provincial (
, (Lugo), do Mar
(San Cibrao), de Tor (Monforte e Fortaleza San Paio de Narla (Friol).
Monforte) ).
A xuízo do Xurado, o labor desenvolvido pola Rede de Museos Provinciais de
Lugo denota unha importante sensibilización e esforzo ao desenvolver un paquete
integral de actuacións de accesibilidade universal en lugares emblemáticos, como son
os edificios que albergan os museos, ao tempo que normalizou eficazmente a
participación do colectivo de persoas con minusvalidez en todas as actividades
programadas.
O Xurado estivo formado por Dores Venancio, presidenta do Consello Territorial
,
de ONCE-Galicia; Coro Piñe
Piñeiro, Secretario Xeral de Política Social de la Xunta de
25

27. Museo Pazo de Tor
Galicia; Manuel Martínez Pan Delegado Territorial de ONCE-Galicia; Anxo Queiruga,
Pan, Galicia;
Presidente do Cermi-Galicia o presentador de TV Paco Lodeiro e os xornalistas Tino
Galicia;
Santiago, Pablo Portabales Antón Luaces e Ernesto Sánchez Pombo.
Portabales, .
Os galardóns entregaranse a finais do próximo mes de xaneiro na Coruña nunha Gala
Coruña,
presidida polos presidentes da Xunta e da ONCE
5.2. Programa interxener
neracional
A través deste programa o que pretendemos é o coñecemento duns
medios artesáns que forman parte da nosa cultura e que tende a desaparecer
ante os novos procesos industrial e tecnolóxicos.
26

28. Museo Pazo de Tor
5.3 Semana dos museos
ç
27

29. Museo Pazo de Tor
O sábado, 14 de maio, celebramos a Noite dos Museos , o martes, 17 de
maio, o Días das Letras Galegas, e o mércores, 18 de maio de 2011
Galegas,
conmemoramos, coma se vén facendo desde 1977, o Día Internacional dos
Museos en todos os museos xestionados pola Rede Museística que depende da
Área de Cultura da Deputación de Lugo.
O Comité Consultivo do ICOM, Consello Internacional de Museos,
asociado á UNESCO, propón cada ano un tema que os museos poden utilizar
para valorizar a súa posición no seo da sociedade, escollendo para este 2011 o
escollendo
lema Museo e Memoria.
.
Cos obxectos que conservan, os museos recadan historias e transmiten a
memoria das comunidades nas cales vivimos. Estes obxectos son expresións do
noso patrimonio natural e cultural. Moitos deles son fráxiles ou, ás veces,
atópanse en situación de perigo, e necesitan ser conservados con moito coidado.
O Día Internacional dos Museos dará a oportunidade aos seus visitantes de
descubrir e redescubrir a súa memoria individual e colectiva.
Baixo o mesmo lema do Día Internacional dos Museos os museos
europeos teñen na noite do día 14 de maio a Noite dos Museos, unha celebración
ñen
que este ano patrocina por primeira vez o ICOM, e que propón prestar atención a
temas como o coidado e acceso ás coleccións e documentos, a historia dos
oidado
museo, a memoria esquecida e a relación entre a memoria, a comunidade e a
relación
identidade, incluíndo a identidade familiar. A actividade central deste celebración
é o programa multimedia “A Piece of the Story” (Un pedazo de historia) para
compartir unha historia fascinante ou extraordinaria sobre unha obra concreta de
sobre
calquera museo.
En cada un dos museos da Rede Museística pretend mos, coas propostas
pretendimos,
que lle fixemos para conmemorar estas dúas datas, animalos a achegarse ao
mos
máis próximo, ao que sinta como seu, que tire proveito das actividades e, ao
tempo, que percibe que a súa memoria, a persoal e a colectiva, a cultural, a
artística e a histórica, non d
deixarían pegada se non existísemos os museos.
28

30. Museo Pazo de Tor
VISITA ILUMINADA. Convidámos a participar nesta visita guiada nocturna,
. Convidámos
seguindo unha inciativa dos museos europeos que chama a atención sobre os
obxectos exposto e a memoria, e sobre a experimentación de diferentes
sensacións á hora de achegarse a un museo
museo.
Os obxectos da memoria / A memoria dos obxectos
Todos os días, desde o 14 ao 21 de maio (ambo incluídos)
(ambos
Os museos conservan obxectos que foron usados na vida cotiá doutras
épocas e que nos permiten saber cómo se vivía no pasado.
Propuxemos aos visitantes que escoll an algún obxecto actual, de uso
mos escolleran
normal e regular na súa vida, que teña algun a relación coas coleccións do
algunha
Museo Pazo de Tor para buscar entre os obxectos expostos aqueles doutras
épocas que cumpriron a mesma función para os nosos devanceiros. Cos
obxectos que apareceron tivemos unha magnífica desculpa para ver con outros
ceron
ollos o museo.
Obradoiro Atlas da memoria dos museos por Adriana López e Mara
Rodríguez
Atesouramos memoria a través das diferentes percepcións que nos
achegan os sentidos: a vista, o tacto, o olfacto e o oído. Propoñemos unha
actividade, un xogo, no que valéndonos de diferentes pezas representativas do
museo, e a través das percepcións, dos estímulos e interrogantes que nos
provoquen, elaborar un atlas do museo que, ao tempo, mapa a mapa, palmo a
palmo, reconstrúa tamén a memoria de todos nosoutros.
Obradoiro Tendal das letras a cargo de Silvia Aldariz Quintela
Durante toda a xornada realizarase unha exposición que remora a historia
do Día das Letras Galegas desde o dedicado a Rosalía de Castro en 1963 ata o
deste 2011 para honrar a Lois Pereiro. O Tendal das letras é un arame físico onde
pendurar a memoria, onde enxugar os perigos que ameazan a nosa lingua.
29

31. Museo Pazo de Tor
Percorrido polas nosas letras e homenaxe a Lois Pereiro, c
rido conferencia
con proxección arredor da historia e dos persoeiros homenaxeados no Día das
letras galegas desde 1963 ata 2011
Memorias de mulleres de aquí e de acolá
Vídeo-proxección e mesa de debate con Joselyn Ruíz
proxección
5.4 Museoloxía social
Día Mudial do Alzheimer
A Vicepresidencia primeira da Deputación de Lugo, Áreas de Cultura e
Turismo e Benestar Social, a través das museos integrados na Rede
Museística e en colaboración con AFALU (Centro de Día de Alzheimer e
outras Demencias Neurodexenerativas), súmanse aos actos conmemorativos
do Día Internacional do Alzheimer 2011 cunha programación e
específica coa
que se pretende a sensibilización social arredor desta doenza que ten na
memoria, no deterioro da memoria e das función cognitiva, condutora e
motora as principais consecuencias. Os museos son, precisamente, espazos
de acordanza, lugares onde se custodia a memoria do noso pasado,
institucións onde se pode estimular, e de feito así é, a recuperación dunha
facultade tan fundamental para a nosa vida como é traer ao presente os
obxectos dun tempo xa vivido.
Proxección a cargo de AFALU (Centro de Día de Alzheimer e outras
Día
Demencias Neurodexenerativas), da película: Bicicleta, Cuchara, Manzana,
guión e dirección de Carles Bosch.
Sinopse.-No outono de 2007 a Pasqual Maragall diagnostícaselle
No
Alzheimer. Superado o golpe inicial, el e a súa familia inician unha cruzada
contra a enfermidade e, desde o primeiro paso, esta película convértese en
testemuño de excepción. Con intelixencia, sinceridade e bo humor, Maragall
30

32. Museo Pazo de Tor
déixase retratar xunto á súa familia e os médicos para deixar constancia do
día a día da súa loita persoal. Dous anos de seguimento a un paciente
excepcional disposto a que os científicos atopen curación antes de que a
cifra de 26 millóns de enfermos no mundo se multiplique por dez. Unha
ra
película dura pero optimista a pesar de todo.
31

33. Museo Pazo de Tor
32

34. Museo Pazo de Tor
33

35. Museo Pazo de Tor
Día Internacional da Loita contra a violencia de xénero
O 25 de novembro f declarado día Internacional contra a Violencia cara á
foi
muller no 1º Encontro Feminista de Latinoamérica e do Caribe celebrado en
Bogotá en xullo de 1981.
Neste encontro as mulleres denunciaron a violencia de xénero a nivel
doméstico e a violación e o acoso sexual a nivel de estados incluíndo a tortura e
os abusos sufridos por prisioneiras políticas.
Elixiuse o 25 de novembro para conmemorar o violento asasinato das
irmás Mirabal (Patria, Minerva e Maria Teresa), tres activistas políticas asasinadas
o 25 de novembro de 1960 pola policía secreta do ditador Rafael Trujillo na
República Dominicana.
Os seus cadáveres esnaquizados apareceron no fondo dun precipio. Para
o movemento popular e feminista de República Dominicana historicamente estas
mulleres simbolizaron a loita e a resistencia.
ron
ACTIVIDADES
Visita guiada: Itinerario en feminino. Durante toda a xornada do 25 de novembro,
feminino.
en horario de apertura.
Entrega aso visitantes da Unidade Didáctica: Contra a violencia de xénero nos
museo da Rede Museística. Durante toda a xornada do 25 de novembro, en
Durante
horario de apertura. Actividade ba
baseada na Lenda da dona da Torre un relato da
Torre,
tradición oral onde aparece explícita a violencia física e moral nun tempo afastado
que en moitos aspectos, coma este da violencia de xénero) semella ser actual.
xénero)
34

36. Museo Pazo de Tor
T WÉÇt wt
gÉÜÜx
VÉÇàt t ÄxÇwt Öâx itávÉ wtá fx|åtá? {ÉÅx
ytv{xÇwÉáÉ x tâÜÉ vÉá áxâá áxÜäÉá x ätátÄÉá x vÉt
áØt xáÑÉát WÉÇt VtàtÄ|Çt wx ftÇ g|ÜáÉ ö
ÖâxÇ ÄÄx wxâ ÅÉ| ÅtÄt ä|wt? tvâáöÇwÉt wx
twâÄàxÜ|É x? ö y|Ç? ÅtàöÇwÉt tÄx|äÉátÅxÇàxA b
Ñt| wt wÉÇt? É táàâÜ|tÇÉ _ÉÑx wx ftÇ g|ÜáÉ?
àx|ÅÉâ xÇ xå{âÅtÜ É vtwöäxÜ tÉá ä|ÇàxØÇ w•tá
wt ÅÉÜàx? x yÉ| zÜtÇwx áÉÜÑÜxát x twÅ|Ütv|™Ç wx
àÉwÉá Öâx É vÉÜÑÉ xáà|äxáx |ÇvÉÜÜâÑàÉ x át•áx t
átÇzâx wtá yxÜ|wtá Öâx itávÉ wtá fx|åtá
xàÉÑtáA
àtÑÉÇtÜt vÉÇ xàÉÑtáA hÇá ätátÄÉá wÉ WâÖâx
wx ixÜztÇét ä|ÇztÜ•t t WÉÇt VtàtÄ|Çt
wtÇwÉ ÅÉÜàx tÉ áx©ÉÜ wx ftÇ ct|É wx
atÜÄt? Öâx áx tv{tut ÉvâÑtwÉ ÇâÇ{t wtá áØtá
ÅÉ|àtá ÑxÇwxÇv|tá ÑÉÜ cÉÜàâztÄA
35

37. Museo Pazo de Tor
Día da muller traballadora
O oito de marzo serviu para visibilizar as loitas e demandas que
significaron avances na vida de millóns de mulleres creando novas formas de
pensamento. Dende a Área de Cultura da Deputación de Lugo, a través da Rede
Museística, decidimos organizar unha programación con distintas experiencias,
compartindo sempre un obxectivo en común: o desexo de superar a violencia e a
pobreza e construír o mundo que queremos. Baseado na paz, xustiza , liberdade,
igualdade e solidariedade.
Por segundo ano consecutivo tres dos Museos da Rede Museística (Museo
San Paio de Narla, Museo Pazo de Tor , Museo Provincial do Mar) seguindo a
programación estratéxica presentada pola Xerencia en xullo do 2007 na
Deputación Provincial de Lugo. E tendo en conta o sinalado na Lei Orgánica
Lugo.
3/2007, que establece no seu artigo 26.2 que os distintos organismos , entes e
demais estruturas das administracións públicas que, de modo directo ou indirecto,
configuran o sistema de xestión cultural desenvolverán as seguintes actuacións:
desenvolverán
1.- Adoptar iniciativas destinadas a favorecer a promoción específica das mulleres
na cultura e combater a súa discriminación estrutural e/ou difusa.
2.- Políticas activas de axuda á creación e produción artística e intele
intelectual de
autoría feminina.
Para levar a cabo os seguintes obxectivos, preparamos un amplo programa
para o mes de marzo, que xirará en torno as perspectivas de xénero sobre
patrimonio cultural e museos.
ITINERARIO FEMININO POLA REDE: PEZAS E LENDAS DE MULLERES
Visitas guiadas nun percorrido en feminino polas coleccións do museo.
36

38. Museo Pazo de Tor
37

39. Museo Pazo de Tor
EXPOSICIÓN CARLOS VALCÁRCEL
II XORNADAS MULLER E IGUALDADE: PERSPECTIVAS DE XÉNERO SOBRE
PATRIMONIO CULTURAL E MUSEO: MULLER E DEREITOS
MULLER NA HISTORIA, HISTORIA DE MULLERES: VS. AUSENCIA
:
Conferencia e obradoiro sobre creatividade feminina en Tor.
• Inauguración da mostra: "Os meus ollos, as túas mans" en Tor:
38

40. Museo Pazo de Tor
Conformada por un conxunto de ilustracións coa temática do xénero e a
pobreza. Plasma a visión (ollos) sobre a cooperación das voluntarias de
visión
IMPLICADAS, plasmada polas mans de varias ilustradoras.
39

41. Museo Pazo de Tor
Día internacional das persoas co discapacidade
40

42. Museo Pazo de Tor
41

43. Museo Pazo de Tor
42

44. Museo Pazo de Tor
Obradoiros Arte e parte: O desafío de voar coas propias ás:
Obradoiro de sensibilización para todo tipo de públicos.
Imparten a psicóloga e especialista en Arte
Arte-Terapia, Adriana Pazos Ottón
Ottón,
directora de Aulaideas, e Encarna Lago, xerente da Rede Museística
, ,
Concepto:
Se algo caracteriza á arte é a súa capacidade de anular barreiras e fronteiras do
tipo que sexan. A creatividade e a sensibilidade teñen carácter universal e
converten á arte en vía de comunicación e socialización máis aló de calquera
diferenza.
Con este obradoiro pretendemos crear un espazo no que se contemple a
posibilidade de integrar plenamente a diversidade en todos os seus ámbitos.
Porque a creatividade é unha capacidade inherente a todo individuo.
Estas xornadas tamén teñen un carácter reivindicativo. Preténdese concienciar
reivindicativo.
sobre as capacidades e posibilidades creativas das persoas con diversidade
funcional.
“Dáseme ben contar o que vexo e escoito. Pinto moi mal cos pinceis, pero pintar
con palabras dáseme mellor” Carmen Soria: escritora, autora do libro “Manifiesto
Saltamontes”. Residente no Centro de Atención a Persoas Discapacitadas
(CAMF) de Leganés.
Todos expresámonos a diario sen pensar se somos ou non capaces de facelo,
pois faremos desta capacidade universal un momento para a distensión e a
universal
experimentación propondo diferentes desafíos onde cada individuo poderá
achegar a súa propia capacidade creativa nun obradoiro para ver, sentir, escoitar,
expresar e compartir.
Metodoloxía:
O obradoiro concíbese de forma multivectorial, xerando diferentes estímulos de
participación.
43

45. Museo Pazo de Tor
1. Presentación: Daremos comezo á actividade cunha presentación na que se
:
incide e invita a descubrir de qué forma cada un dos seres humanos son creativos
nalgún modo. Na actualidade recoñécese que a creatividade non está restrinxida
unicamente a seres excepcionais, e atópase como un potencial en cada persoa
sen excepción.
2. Nunha segunda instancia exponse dúas dinámicas paralelas:
• Monotipia: Unha experiencia plástica utilizando a técnica da Monotipia:
plástica
variedade de impresión única; só sae unha boa reprodución de cada
lámina. O artista debuxa sobre calquera superficie lisa, utilizando óleo,
acuarela, ou tinta. Créase a imaxe pintándoa sinxelamente sobre a
superficie da lámina. A continuación aplícase o papel sobre a lámina e a
ie
imaxe quedará transferida, fregando o dorso do papel. A técnica dános un
resultado de “mancha libre” susceptible de ser interpretada. Cada un dos
participantes creará unha impresión plástica.
• Imaxes, palabra e emoción: Visionado dunha presentación de contidos
emoción:
multimedia en relación co tema da diversidade funcional e a capacidade
artística. Os vídeos presentados servirán de movilizador de emocións e
deos movilizador
vehículo dunha dinámica na que pretendemos xérense palabras,
xérense
verbalizadas e escritas, en relación ás impresións que nos causan as
imaxes e o traballo dos compañeiros artistas que realizan a parte plástica.
3. Conclusión: A experiencia compartida dará como resultado unha ruta de voo,
a expresión do noso voo individual, un transcurso de tempo vivenciado na arte,
que quedará plasmado na suma cualitativa de cada unha das obras plásticas e
emocións, escritas, impresas e ganduxadas nunha única traxectoria de voo: A
creatividade compartida dunha arte sen b
barreiras.
44

46. Museo Pazo de Tor
.
45

47. Museo Pazo de Tor
Convivencia co colectivo social “Raiolas”
Presentación das memorias e novas iniciativas do Departamento de
Capacidades Diferentes e Accesibilidade, neste programa que se desenvolve
dentro do proxecto “Museos sen límites, atópaste no teu museo”, deseñado
exclusivamente para o colectivo de autistas, levan participado ata o de agora 40
lusivamente
afectados de toda Galicia, que realizaron as visitas sempre en grupos reducidos.
Tratase de promover as condició
condicións para a liberdade e igualdade do
individuo, eliminando os atrancos que impiden o acceso á cultura en calquera dos
foros nos que esta se des
desenvolve.
46

48. Museo Pazo de Tor
Albúm da memoria compartida
Traballamos coa memoria e as reminiscencias: a primavera, o verán, o
outono e o inverno da vida. Rematamos a actividade facendo unha fornada de
pan.
47

49. Museo Pazo de Tor
Reunión cos colectivos afectados e presentación das memorias e novas
iniciativas do Departamento de Capacidades Diferentes e Accesibilidade
Accesibilidade.
48

50. Museo Pazo de Tor
5.5 Exposicións
“A ARTE DE SER MULLER NUN MUNDO POR COMPARTIR”
49

51. Museo Pazo de Tor
Este proxecto nace no Museo Pazo de Tor, onde se reuniron unha serie de
críticas da arte e responsables de varios museos de toda Galicia e decidiron crear
algunhas iniciativas destinadas a saltar as barreiras da desigualdade de xénero e
loitar por facer máis visibles ás mul
mullerers en todos os ámbitos.
A exposición levouse a cabo nos tres museo da Rede, expoñendo cada
semana duas artistas, así dende o mes de agosto ata o mes de novembro. As
artista participantes foron:
SALA DE COLOCACIÓN
ARTISTAS
Tor San Paio Mar
Sabela Arias U H SE
1 ao 9 de agosto
Montse Rego I H SE
Julia Ares U H SE
9 ao 18 de agosto
Yolanda Dorda I H SE
19 ao 27 de Mª José Santiso U H SE
agosto Ana Costas I H SE
28 de agosto ao 5 Cristina Fernández U H SE
de setembro Dolores Guerrero I H SE
6 ao 14 de Paula Cabaleiro I H SE
setembro Renata Otero U H SE
14 ao 22 de Carmen Llonín I H SE
setembro Rebeca López U H SE
23 de setembro Estefanía Novo U H SE
ao 1 de outubro Ruth Núñez I H SE
2 ao 10 de Xedes Peón U H SE
50

52. Museo Pazo de Tor
outubro Elena Pendás I H SE
11 ao 19 de Marta Prieto U H SE
outubro Magdalena Seijas I H SE
20 ao 28 de Paula Salinas I H SE
outubro Noa Persán U H SE
29 de outubro ao Mª Jesús P. Carballo I H SE
6 de novembro Blanca Besteiro U H SE
7 ao 15 de María José Vila U H SE
novembro Laura Pernas
16 ao 24 de Mercedes Cabada U H SE
novembro Silvia Rodriguez I H SE
Inaguración do proxecto “A arte de ser muller, nun mundo por compartir”
No noso museo, levamos a cabo a inauguración das seguintes artistas:
Yolanda Dorda e Julia Ares
51

53. Museo Pazo de Tor
Rebeca López
Noa Persan- Paula Salinas
52

54. Museo Pazo de Tor
Algunhas das obras das artistas participantes no proxecto:
53

55. Museo Pazo de Tor
54

56. Museo Pazo de Tor
55

57. Museo Pazo de Tor
Documentos con memoria
Mostra bibliográfica, fotográfica e documental producida polo Museo
Provincial de Lugo sobre o convento de San Francisco de Lugo con motivo do 80º
aniversario da súa declaración como BIC.
A exposición, coordinada pola responsable da biblioteca, Mercedes
Salvador, forma parte da programación conmemorativa do 80º aniversario da
Declaración como B.I.C. deste edificio. Amosa planos dos arquitectos Miguel
Durán-Loriga, Manuel Gómez Román e Araceli Novo Celeiro, debuxos,
Loriga,
documentos, fotos e un vídeo montaxe cunha selección bibliográfica e imaxes de
vídeo-montaxe
grande interese.
Esta mostra é un acto máis entre os programados polo Museo Provincial
programados
para conmemorar o 80 aniversario deste nomeamento coa que pretendemos,
dunha, dar unha visión da evolución das dependencias do convento dende que
fora Casa de Beneficencia ata a actualidade a través dos planos que arquitectos
tan relevantes como Miguel Durán Loriga e Manuel Gómez Román realizaron
an Durán-Loriga
para transformalo no actual museo. E doutra, e a través dunha pequena selección
bibliográfica, amosar a repercusión que tivo o convento dende comezos do século
pasado ata hoxe non só nos libros de historia e de arte, senón tamén noutro tipo
nos
de publicacións.
UN POUCO DE HISTORIA
O 3 de xuño de 1931 o convento de San Francisco de Lugo foi declarado
Tesouro Artístico Nacional, segundo a denominación da época que na actualidade
recibe o nome de Ben de Interese Cultural (BIC).
O convento de San Francisco, nos seus cinco séculos de historia, pasou
por moitos cambios de utilidade que fixeron variar considerablemente as súas
dependencias: foi convento, aloxamento de tropas, establecemento de
beneficencia e na actualidade museo. Incluso, en 1638, sufriu un incendio que o
ficencia
devastou case por completo, quedando en pé soamente a igrexa do século XIV e
o claustro rematado no século XV, por ser estes elementos as obras máis sólidas.
56

58. Museo Pazo de Tor
No século XVIII reconstruirase de novo quedando como testemuño desta época o
truirase
refectorio e a cociña.
Coa desamortización de Mendizábal os frades foron expulsados do seu
interior e de acordo coa Real Orde de Facenda de 1842 foi entregado en usufruto
ao concello de Lugo. Utilizouse como acuartelamento de tropas e logo como Casa
Utilizouse
de Beneficencia e, en 1895, por unha Lei de Presidencia do Consello de
Ministros, concédese ao concello de Lugo o pleno dominio do convento. Continúa
nel a Beneficencia ata que o 11 de xullo de 1949 o concello e a deputación asinan
concello
un concerto para a transmisión por 99 anos do edificio que logo se destinaría a
museo.
A EXPOSICIÓN: PLANOS E OUTROS DOCUMENTOS
En xaneiro de 1950 Miguel Durán Loriga, levanta un plano da planta baixa
no que reflicte o aspecto que tiña o cenobio antes da obra.
Tanto no plano como nas fotografías, obsérvase un segundo claustro ou
patio cuberto, hoxe desaparecido, que estaría situado na zona na que está
exposto o mosaico de Armañá. Segundo podemos observar nas fotografías,
estaba cuberto por arcadas de medio punto feitas de cachotería que segundo a
rto
arquitecta Araceli Novo Celeiro, poderían ser de finais do século XVII ou de
principios do XVIII.
O 16 de setembro de 1949 o Boletín Oficial da Provincia de Lugo publica:
«Bases para un concurso público, entre arquitectos, para formalización del
urso
proyecto de reforma de la llamada Casa municipal de Beneficencia o antiguo
Convento de San Francisco, para adaptarlo a su nuevo destino de Museo
provincial de Bellas Artes».
Nos días posteriores á súa publicación, D. Manuel Vázquez Seijas remite
dito boletín e unha carta na que invita a participar no concurso, aos colexios de
profesionais e a varios arquitectos de recoñecido prestixio como Miguel Durán
Durán-
Loriga, Manuel Gómez Román e Francisco Pons Sorolla, entre outros.
Sorolla,
Tempo máis tarde, a Deputación deixa sen efecto dito concurso quedando en
liberdade para a elección de arquitecto. Tras a morte de Miguel Durán
Durán-Loriga, o
25 de maio de 1950, a Corporación Provincial na sesión ordinaria do 17 de xullo
57

59. Museo Pazo de Tor
de 1950 acorda aprobar o proxecto que presentara este arquitecto, declarar de
50
urxencia as obras e facultar ó Sr. Presidente para a execución das mesmas por
administración directa. Con posterioridade encargarán a Manuel Gómez Román
ultimar o proxecto redactado p Durán-Loriga.
por
O 18 de xaneiro de 1951 sae publicada no BOP a aprobación do proxecto
rectificado e orzamento das obras de construción do Museo Provincial presentado
por Manuel Gómez Román, que fora asinado na Deputación Provincial o día 15
de xaneiro polo seu presidente, Antonio Rosón Pérez e polo secretario, Enrique
o
Costas Sánchez.
Gómez Román respectou o traballo de seu colega modificando
minimamente o proxecto interno, sen embargo cambiou radicalmente a
concepción das dúas fachadas.
O MÁIS RECENTE
Recreación hipotética realizada pola arquitecta Araceli Novo Celeiro na
eación
que, nun extraordinario traballo de investigación en Arquitectura Histórica,
podemos observar como sería a evolución dos planos do convento e do claustro
de San Francisco, dende a Idade Me
Media ao século XVIII.
58

60. Museo Pazo de Tor
ESPAZO PÚBLICO DE VISIBILIDADE: Lois Pereiro no Pazo de Tor, por
Alberto Granada
Espazo público de visibilidade é un proxecto da Rede de Museos da
Deputación de Lugo que nace co obxectivo de dar voz a todos e todas os/ as que
teñan unha inquietude ou unha idea artística (en todas as súas disciplinas) sen un
espazo onde desenvolvela. Os museos da Deputación de Lugo, como servizo
público que son, abren as súas portas para favorecer a súa visibilidade.
O primeiro proxecto que se visualiza denomínase “Pinturas de Amor e
visualiza
Enfermidade”, instalación da autoría de Alberto Granados.
O pintor aragonés Alberto Granada inaugura o 1 de setembro unha
exposición no Museo Pazo de Tor dedicada ao poeta monfortino Lois Pereiro, ao
que se recoñeceu este ano 2011 coa celebración do Día das Letras Galegas.
Trátase dunha instalación que ocupará a sala Sala do Bispo. A
intervención, que se prolongará ata decembro de 2011, consiste, entre outras
cousas, nunha proxección de imaxes da serie de “Pinturas de Amor e
Enfermidade” (feitas por Alberto Granada nos anos 2010 e 2011) acompañada
pola lectura dos poemas de Lois Pereiro que inspiraron estas obras.
Na lectura dos poemas participaron destacadas persoas da cultura galego
como a cantante Uxía, as actrices Iria Pinheiro e Uxía Blanco, o escritor Francisco
Castro, a gaiteira Cristina Pato, a locutora da Onda Cero Raquel Sánchez e
Josete Díaz, músico do grupo vigués Martynez.
Alberto Granada (Zaragoza 1970) vive en Galicia desde 2007, residindo
anteriormente en Alcalá de Henares e París. Dedícase profesionalmente ao
n
mundo do marketing e á publicidade. Comezou con ilustracións, debuxos e
cómics, publicando en todo tipo de fanzines, panfletos, xornais e revistas, e nos
últimos tres anos formouse en serigrafía artística na Escola de Artes de Vigo –
artística
EMAO.
Durante o ano 2011 presentou as súas “Pinturas de Amor e Enfermidade”
en exposicións individuais e de grupo en Vigo e Zaragoza (onde Lois Pereiro foi
59

61. Museo Pazo de Tor
recitado en galego), tendo programada a súa presentación en A Co
Coruña para
febreiro de 2012.
ESPAZO PÚBLICO DE VISIBILIDADE: Roberto González Fernández no Pazo
de Tor.
Dentro do proxecto Espazo público de visibilidade que se vén
desenvolvendo nos museos da Rede Museística o próximo 28 de outubro
inaugurouse no Museo Pazo de Tor, en Monforte, a exposicón Vírgenes
Descuidadas do artista monfortino Roberto González Fernández.
Temática da exposición:
A violencia doméstica, violencia familiar ou violencia intrafamiliarcomprende
todos aqueles actos violentos, dende o emprego da forza física, ata o matonaje,
acoso ou a intimidación, que se produce no seo dun fogar e que perpetra, polo
menos, un membro da familia, contra algún outro familiar.
60

62. Museo Pazo de Tor
O termo «violencia de xénero», é un remato moi frecuentemente utilizado.
É unha expresión menos concreta e que en certo modo, suaviza a verdadeira
nha
natureza da violencia contra a muller.
61

63. Museo Pazo de Tor
5.6. Teatro
Paco e Pepa van ao Museo
Teatro de marionetas sobre accesibilidade de museos.
62

64. Museo Pazo de Tor
5.7. Concertos
Concerto-presentación “Ayes de mi País”, o cancioneiro de Marcial
presentación
Valladares
Espazos sonoros: O artilleiro da batalla de Elviña, por Canto Romántico
O programa en tres parte inspirase libremente no libro da escritora Beatriz
Martínez Millarengo, O de Millarengo: historia dun artilleiro de Napoleón perdido
63

65. Museo Pazo de Tor
nos montes galegos, relato do que lle aconteceu a un artilleiro de Napoleón que
,
resultou ferido nunha emboscada tendida ao exército francés por guerrilleiros
unha
galegos preto de Pontedeume, durante a Guerra da Independencia. Para iso,
Canto Romántico xunta obras musicais, instrumentais e vocais, interpretadas con
instrumentos de época, con poemas heroicos que describen o ambiente que
heroicos
debeu rodear as guerras contra Napoleón. Desde xeito recrea a historia de amor
entre o artilleiro francés e unha moza galega, que lle fará percorrer o camiño
inverso ao de tantos afrancesados españois que se exiliaban en Fran
Francia, para
ficar, definitivamente, en Galicia.
5.8. Cine
Rodaxe da curtametraxe “Un cobarde”, unha curta de época dirixida por
David Rodríguez Muñiz e producida por AmanitaFilms.
Sipnose da película:
En plena guerra franco prusiana, nun pequeno pobo normando, o vizconde
franco-prusiana,
Signoles Hermoso reta un descoñecido, de nome Lamil, a un duelo a pistola.
,
O conflito orixínase nunha taberna do lugar chamado Tortoni por unha suposta mirada
64

66. Museo Pazo de Tor
lasciva de Lamil a Madame Lily, amiga do vizconde e muller do seu colega o marqués
,
De La Tour. Signoles, disposto a demostrar a súa gallardía, aproveita a situación para
,
protagonizar o seu primeiro duelo, cousa que pode reforzar a súa posición nunha
época na que os homes demostraban a súa virilidade por medio das armas.
demostraban
Tras intercambiar as tarxetas (protocolo de cabaleiro), Signoles encérrase na
súa casa á espera do duelo, que se celebrará á mañá seguinte. A partir dese momento
comezan a desfilar por casa de Signoles unha serie de personaxes que incitarán o
vizconde a cumprir a súa palabra. O propio marqués De La Tour acompañado do
Tour,
coronel Bourdín, ofreceranse como padriños e organizadores do evento, animando a
,
Signoles a ser consecuente coa súa decisión.
Así, o vizconde, a pesar de ter serias dúbidas acerca das súas posibilidades na
onde,
contenda e de descoñecer as habilidades do seu contrincante (do que ninguén oíu
falar), segue nos seus trece de baterse a pistola. Maillot, o mordomo de Signoles, un
home sensible e bondadoso, intenta en varias ocasións buscar un plan alternativo para
doso,
que o seu señor non se presente á cita; sen nomear directamente o duelo, posto que
ninguén, se supón, comunicoulle oficialmente o acontecido no Tortoni Non obstante
Tortoni.
Signoles fai caso omiso destas mostras de solidariedade por considerar deshonroso
destas
fuxir e absterse de presentarse no duelo.
Pouco a pouco as dúbidas convértense en ansiedade e Signoles terá que
soportar a angustia de asistir indefenso ao desenvolvemento dos preparativos.
Encerrado en si mesmo e purgando o seu ánimo a base de coñac e viño, Signoles
deixará que pasen as horas, cada vez máis lentas, sumido nunha incipiente depresión.
Cando cae a noite, Madame Lily, a esposa do marqués De La Tour,
,
aproveitando que o seu marido dorme, acode á casa de Signoles para intentar
disuadilo de que non acuda ao que ela chama un "suicidio absurdo" e aproveita para
declarar os seus sentimentos, ata agora ocultos, por Signoles. Cando parece que a súa
.
paixón vai ser satisfeita, son interrompidos polo coronel Bourdín que acode á casa de
i
Signoles para comunicarlle as últimas noticias acerca do duelo. Todo está decidido.
Antes de irse Bourdín aconsella a Signoles que deixe de beber e que descanse.
Signoles queda só cos seus pensamentos e a noite preséntase longa.
Atormentado por terribles pesadelos Signoles non consegue durmir. Entón
decide pasar a noite en vela enfrontándose cos seus propios medos. O feito de
descoñecer as raíces de Lamil unido ao medo de perder a súa honra e por ende o seu
Lamil,
status, crean nel un estado de ansiedade que roza o insoportable, ata o límite de
intentar escribir un testamento. Signoles perdeu a fe en si mesmo e o que empezou
65

67. Museo Pazo de Tor
como un impulso de arrogancia se está a converter nun pesadelo h
hipocondríaco que
ten visos de rematar en traxedia. Segundo pasan as horas, o vizconde parece ter
perdido de vista a idea do duelo detrás da idea do suicidio.
Cando chega o amañecer Signoles, abatido por unha noite de insomnio,
,
acicálase e vístese para a oc
ocasión...
5.9. Polafía no Pazo de Tor
A Sección de Literatura Oral da As. de Escritoras e Escritores en Lingua
Galega (AELG), en colaboración coa Rede Museístcia e a As. Cultural O Colado
do Vento(Sober), co patrocinio da Área de Cultura e Turismo da Deputación de
(Sober),
Lugo, convocaron a todos e a todas os que desexaron asistir a unha POLAFÍA no
Museo Pazo de Tor. Interviron Mini e Mero, O Trícole, Isidro Novo Alfonso
Novo,
Campos, Ángeles Rivada González Antonio Eirexe, Marisa Álvarez e moitas
González,
veciñas e veciños da contorna co seu saber contar e cantar. Música, contos,
cantos e memoria das tradicións do propio pazo e dos arredores.
Que son as polafías? Unha aposta da AELG a prol da literatura galega de
tradición oral.
66

68. Museo Pazo de Tor
As polafías son un proxecto da Asociación de Escritores en Lingua Galega
Asociación
(AELG), coordinado polo vogal de Literatura de Tradición Oral, Antonio Reigosa, e
que conta coa colaboración de diversas asociacións e co patrocinio de institucións
públicas.
A palabra polafía é un neoloxismo referido ás reunións ou veladas de
carácter festivo con contidos literarios e musicais, e ten como obxectivo primordial
o de poñer en valor e rescatar do esquecemento o valioso patrimonio oral, literario
e musical, galego. O termo polafía quere reunir no seu significa
significado o mellor dos
diferentes matices e acepcións de vellas palabras (polavilas, fías, fiadas, fiandóns,
seráns,...) con semellantes contidos. A principal diferenza, en canto ao
desenvolvemento, daquelas xuntanzas de antigo co desta nova proposta é que
agora podemos, e debemos, axudarnos das novas tecnoloxías, desde os
aparellos de gravación, que favorecen o arquivo e estudo do recompilado, ata o
uso de novas tecnoloxías, caso de internet, que poden contribuír a unha ampla
difusión deste patrimonio.
O formato das polafías require a presenza dun mantedor, divulgador ou
especialista que introducirá e comentará as principais características das pezas e
xéneros literarios amosados, dun recitador de poesía anónima ou de autor de
feitío popular; dun músico, que interpretará romances, coplas ou cantares de
interpretará
raiceiras tradicionais. Sen embargo, o elemento humano transcendental e
imprescindible no desenvolvemento de cada polafía constituírano os homes e
mulleres, narradores, cantadores, romanceadores...etc, veciñas e veci
veciños de
cada lugar onde se desenvolva a polafía, pois eles son os auténticos
protagonistas, os que xenerosamente transmiten o seu saber.
O que suceda nas polafías será gravado e logo difundido a través da web
da AELG. As polafías teñen unha duración aproximada de 90 minutos.
aproximada
67

69. Museo Pazo de Tor
68

70. Museo Pazo de Tor
5.10. Reunión coas asociacións culturais deportivas da comarca da zona
sur.
5.11. Programa de recursos didácticos
Día de Rosalía nos Museos da Rede Museística
Con motivo do aniversario de Rosalía de Castro, o 24 de Febreiro,o Museo
Rosalía de Castro e a Rede Museística de Lugo, presentaron unha proxección
sobre a experiencia pedagóxica “Follas Novas, Novas Follas” gañadora do último
certame da Fundación Rosalía de Castro e repartiron material didáctic da
didáctico
proposta aos grupos escolares que durante o día se acheguegaron aos Museos
da Rede (San Paio, Museo do Mar e Pazo de Tor) e ao Museo da Fundación
Rosalía de Castro en Padrón.
69

71. Museo Pazo de Tor
5.12. Programa de prácticas do Master de Sevizos culturais
.
MEMORIA DE
PRÁCTICAS
PRÁCTICAS NA REDE
MUSEÍSTICA
PROVINCIAL DE LUGO
Máter en Servizos Culturais
Silvia Aldariz Quintela
70

72. Museo Pazo de Tor
ÍNDICE
1. Introdución:…………………………………………………………………Páx.3
2. Rede Museística Provincial de Lugo:…………………………………….....Páx.4
3. Calendario de prácticas:…………………………………………………..…Páx.6
4. Reunión ca Xerente da Rede Museística Provincial de Lugo:……………...Páx.7
5. Visita ao Museo Provincial do Mar:………………………………………...Páx.8
6. Visita ao Museo Etnográfico de San Paio de Narla:…………………….….Páx.9
7. Visita ao Pazo de Tor:……………………………………………………..Páx.10
…………………………………………………..Páx.10
8. Posta en práctica do proxecto no Museo Provincial do Mar:……………...Páx.11
9. Posta en práctica do proxecto no Museo Etnográfico de San Paio de
Narla:………………………………………………………………………Páx.12
10. Posta en práctica do proxecto no Pazo de Tor:…………………………….Páx.13
Tor:…………………………….Páx.13
11. Conclusión:………………………………………………………………...Páx.14
12. Proxecto:…………………………………………………………………..Páx. 15
13. Bibliografía:……………………………………………………………….Páx. 81
71

73. Museo Pazo de Tor
1. INTRODUCIÓN
As prácticas do Máster en Servizos Culturais foron realizadas na Rede Museística
Provincial de Lugo, concretamente no Museo Provincial do Mar, o Pazo de Tor e o Museo
Etnográfico de San Paio de Narla e coordinadas pola Xerente da Rede Museística Dona
Encarna Lago.
Ditas prácticas baseáronse na xestión cultural dos tres pequenos museos
pertencentes á Rede Museística Provincial de Lugo, unha labor nada doada xa que se trata
dun conxunto de museos que dispón de poucos recursos pero que se embargo realiza unha
importante labor social, achegando un amplo abanico de actividades culturais á poboación
local.
Neste sentido, a coordinadora da Rede Museística Provincial de Lugo propúxonos
coñecer o funcionamento e labor social de cada museo para posteriormente elaborar un
proxecto individual e levalo a cabo. Deste modo, enfrontámonos dunha forma totalmente
realista e única á xestión cultural.
ista
2. REDE MUSEÍSTICA PROVINCIAL DE LUGO
A Rede Museística Provincial de Lugo constitúese no ano 2006, agrupando aos
catro museos que nese momento dependían da Deputación Provincial de Lugo: Museo
Provincial de Lugo, Museo Fortaleza San Paio de Narla, Pazo de Tor e Museo Provincial
do Mar.
72

74. Museo Pazo de Tor
O Museo Provincial de Lugo foi creado no ano 1932 pola Deputación de Lugo co
motivo de reunir e protexer o patrimonio cultural lucense. Pero será no ano 1957 cando se
traslade ao antigo convento de San Francisco, situado na praza da Soidade da cidade
onvento
amurallada. Na actualidade este museo conta con un total de dúas plantas que albergan
diferentes salas dedicadas a arqueoloxía, arte sacro, etnografía, cerámica e vidro, pintura e
escultura, abanicos e reloxos, numismática, etc.; así como unha ampla sección de Arte
banicos
Galego que inclúe mostras de pintura, escultura e cerámica de Sargadelos, entre outros.
A Fortaleza de San Paio de Narla, situada no concello de Friol, pasou a mans da
Deputación de Lugo no ano 1939 pero non será ata 1983 cando se constitúa como museo.
O Museo Etnográfico de San Paio de Narla acolle na planta baixa diferentes coleccións de
aparellos relacionados ca agricultura e cos oficios tradicionais ademais das cortes dos
cabalos. Na primeira planta sitúase a cociña, o salón, a sala do tear, o escritorio e un
.
dormitorio; mentres que na Torre da Homenaxe sitúanse as coleccións de armas.
O Museo Provincial do Mar, situado na localidade de San Cibrao, nace no ano 1969
grazas a Don Francisco Rivera Casás, mestre da zona que mostraba un gran interese cara
rancisco
os obxectos mariños. Posteriormente, no ano 1994 será a Asociación de Veciños Cruz da
Venta a que se faga cargo da xestión do museo ata que no 2004 é relevada pola Deputación
Provincial de Lugo. Este museo consta de catro salas nas que se mostra unha importante
al
instrumentación de navegación, documentación gráfica, fotografía das diferentes tipoloxías
de barcos e de naufraxios da zona e unha ampla colección malacolóxica.
O Pazo de Tor atópase no concello de Monforte de Lemos, na parroquia de San
r
Xoán de Tor. Este pazo, construído no século XVIII, tivo como derradeira propietaria a
Dona María de la Paz Taboada de Andrés y Zúñiga, quen, tras a súa morte, o doou á
Deputación Provincial de Lugo. Pero non será ata o ano 2006, dez anos despois da doazón,
e
73

75. Museo Pazo de Tor
cando a Deputación de Lugo realice a musealización do pazo e abra as súas portas para os
visitantes.
Unha vez conformada a Rede Museística Provincial de Lugo a súa xerente, Dona
Encarna Lago, comprendeu a necesidade de acercar a cultura dos museos á xente e levar a
o,
cabo unha importante labor social dende a súa xestión. Por esta razón, a programación
anual da Rede Museística Provincial de Lugo inclúe unha gran cantidade de actividades
didácticas, obradoiros, talleres, coloquios, congresos, exposicións, conferencias, ciclos de
cas,
cinema e concertos que se converten non só nunha importante chamada para a sociedade
senón tamén nunha oportunidade para achegar a cultura ao pobo.
Por outro lado, cabe destacar tamén a importante labor que dende a xestión da Rede
Museística Provincial de Lugo se realizou para acadar unha rede de museos accesibles que
non presentaran ningún tipo de barreiras que limitaran o acceso aos discapacitados de
calquera índole. Deste modo, no ano 2008 creouse o Departamento de Accesibilidade e
ste
Capacidades Diferentes, ademais de levarse a cabo importantes reformas nos edificios que
facilitaran o acceso.
3. CALENDARIO DE PRÁCTICAS
REUNIÓNS CA COORDINADORA DA REDE MUSEÍSTICA E VISITA
AOS MUSEOS
74

76. Museo Pazo de Tor
12/ 01/ 2011 22/ 01/ 2011 10/ 02/ 2011 19/ 03/ 2011
1ª Reunión ca Visita Museo Visita Museo Visita Pazo de
Coordinadora Provincial do Etnográfico Tor
da Rede Mar San Paio de
Museística Narla
Provincial de
Lugo
POSTA EN PRACTICA DO PROXECTO
17/ 05/ 2011 18/ 05/ 2011 21/ 05/ 2011
Museo Provincial do Mar Museo Etnográfico de Pazo de Tor
San Paio de Narla
4. 1ª REUNIÓN CA COORDINADORA DA REDE MUSEÍSTICA PROVINCIAL DE
LUGO
A primeira reunión ca coordinadora da Rede Museística Provincial de Lugo tivo
lugar no despacho da mesma, situado no Museo Provincial de Lugo, onde se presentou
tamén a coordinadora do Máster en Servizos Culturais Dona Jodee Anderson. Nesta
reunión, ademais das presentacións correspondentes, dona Encarna Lago explicounos o
procedemento a seguir no período de prácticas e a forma de funcionar e traballar dende a
cedemento
xestión da Rede Museística Provincial de Lugo. Deste xeito, e xa dende o primeiro minuto,
a coordinadora intentou transmitir no só os puntos clave dunha boa xestión cultu senón
cultural
tamén o puntos máis importantes que se deben de ter en conta para traballar en equipo e
lograr os obxectivos fixados.
5. VISITA AO MUSEO PROVINCIAL DO MAR
75

77. Museo Pazo de Tor
O día que realizamos a visita ao Museo Provincial do Mar tivemos a sorte non só
de facer unha visita guiada polo museo e de compartir anécdotas con rapaces próximos ás
actividades do museo, senón que tamén asistimos á representación teatral da obra
Residencial Paradiso, obra cómico filosófica, a cargo do grupo de teatro Ardora composto
, cómico-filosófica,
por un pequeno número de mulleres afincadas en San Cibrao.
6. VISITA AO MUSEO ETNOGRÁFICO DE SAN PAIO DE NARLA
76

78. Museo Pazo de Tor
A visita ao Museo Etnográfico de San Paio de Narla foi realizada o día 10 de
febreiro de 2011 e dirixida pola guía Dona Francisca Abuín. Aínda que nesta ocasión non
había ningunha actividade programada, esta visita resultou moi interesante e especialmente
emotiva xa que a nosa guía era neta dos antigos guardeses da fortaleza e explicaba con
guardeses
todo detalle non só a presenza e utilidade de todos os obxectos e as actividades realizadas
cos nenos da zona, senón tamén todos aqueles recordos de cando ela era unha nena que
deambulaba e xogaba pola fortaleza.
7. VISITA AO PAZO DE TOR
77

79. Museo Pazo de Tor
A nosa visita ao Pazo de Tor coincidiu co inicio dun novo proxecto da Rede
Museística Provincial de Lugo, Presenza versus ausencia da muller na arte, que pretende
poñer en contacto a diferentes mulleres artistas para destacar a súa presenza dentro do
mundo da arte. Este día tivo lugar un apaixonante diálogo entre diferentes artistas, xestoras
e comisarias de diferentes nacionalidades que analizaron o papel da muller na arte.
8. PRESENTACIÓN DO PROXECTO NO MUSEO PROVINCIAL DO MAR
78

80. Museo Pazo de Tor
Para levar a cabo a presentación do meu proxecto no Museo Provincial do Mar
achegámonos a San Cibrao a primeira hora da mañá para colocar o Tendal das letras (Vid.
Anexos). Posteriormente, preto das doce do mediodía comezou a miña exposición sobre a
doce
Historia da Lingua Galega e sobre Lois Periro. A maior parte do público resultaron ser
rapaces adolescentes, de xeito que me vin na necesidade de improvisar e modificar o meu
discurso de xeito que resultara máis entretido para nenos desas idades.
Ambas actividades desenvolvéronse sen incidentes e tal como estaban previstas,
aínda que a ameaza de chuvia e forte vento limitou a presenza de visitantes e non foi
posible repetir a conferencia pola tarde.
79

81. Museo Pazo de Tor
9. PRESENTACIÓN DO PROXECTO NO MUSEO ETNOGRÁFICO DE SAN PAIO
DE NARLA
A posta en marcha do meu proxecto no Museo Etnográfico de San Paio de Narla
coincidiu ca representación dunha obra teatral escolar e a maior parte do público foron, de
novo, rapaces con idades comprendidas entre os 12 e 14 anos, ademais de algúns pais,
dades
familiares e profesores.
Neste caso, a conferencia desenvolveuse segundo estaba prevista sen
acontecementos relevantes, ademais moitos dos rapaces mostráronse interesados xa que na
escola estaban a ver temas relacionados cos tratados no proxecto.
taban
80

82. Museo Pazo de Tor
10. PRESENTACIÓN DO PROXECTO NO PAZO DE TOR
A presentación do proxecto no Pazo de Tor conincidiu ca xornada de convivencia
no pazo ca Asociación Raiola, integrada por pais e nais de persoas con autismos e
trastornos xeneralizados do desenvolvemento. A presenza da Asociación Raiola, e
especialmente a presenza de rapaces con trastornos xeneralizados do desenvolvemento,
requeriu facer un forte xiro no meu proxecto e centrarme especialmen na actividade
especialmente
Tendal das Letras.
Posteriormente realizáronse diferentes xogos e unha viaxe ao Parnaso do Pazo de
Tor, onde non só disfrutaron os rapaces senón tamén todos os adultos que tivemos a sorte
de compartir todo un día con eles.
81

83. Museo Pazo de Tor
11. CONCLUSIÓNS
A miña experiencia durante o período de prácticas na Rede Museística Provincial
de Lugo foi realmente gratificante e reconfortante, no só polo que aprendín en relación á
xestión cultural senón por todos os valores que a coordinadora das práctic nos intentou
prácticas
inculcar. Neste sentido, aprendín a valorar a importante labor social que realizan estes
museos que contan con un presuposto moi reducido, tamén o importante papel que o
esforzo e o empeño xogan na xestión cultural e a gran necesidade de el
eliminar as barreiras
que impiden aos discapacitados o acceso á cultura.
Por esta razón quero agradecer dende aquí a, Paquita, Amelia, Mercedes e Ángeles,
entre moitos outros traballadores, o apoio, cariño e interese que mostraron con nós durante
todo o período de prácticas, conseguindo que nos sentíramos como un máis. Finalmente
odo
quero agradecer especialmente a Encarna Lago a gran confianza que depositou en min, xa
que en todo momento tiven a total liberdade para decidir sobre todas as cuestións
relacionadas co proxecto e a súa posta en práctica, de xeito que me permitiu coñecer e
comprobar as miñas capacidades, ideas e oportunidades no ámbito da xestión cultural.
82

84. Museo Pazo de Tor
12. PROXECTO
PERCORRIDO POLAS
NOSAS LETRAS E
HOMENAXE A LOIS
PEREIRO
SILVIA ALDARIZ QUINTELA
83

85. Museo Pazo de Tor
ÍNDICE
1. Introdución:……………………………………………………………… Páx. 17
2. Obxectivos:……………………………………………………………......Páx. 17
3. Exposición:…………………………………………………………...…...Páx. 18
3.1. Historia da lingua galega:……………………………………………Páx. 18
3.1.1. Orixe da lingua galega:…………………………………………Páx. 18
3.1.2. A época de esplendor do galego:…………………………...…..Páx. 19
3.1.3. Os séculos escuros:……………………………………………..Páx. 19
3.1.4. Dos Precursores ao Rexurdimento:…………………...……….Páx. 20
cursores
3.1.5. O galego na época franquista:…………………………………Páx. 22
3.1.6. O galego na actualidade:………………………………………Páx. 23
3.2. Historia do Día das Letras Galegas:…………………...…………..…Páx. 23
Galegas:…………………...…………..…Páx.
3.3. Lois Pereiro:…………………………………………………….....…Páx. 24
4. Instrumentación necesaria:…………………………………. ……..……….Páx. 26
5. Temporalización:………………….…………………………………...…...Páx. 27
6. O Tendal das Letras………………………………………………………...Páx. 28
84

86. Museo Pazo de Tor
1. INTRODUCIÓN
O presente proxecto pretende ser un percorrido pola historia da lingua galega, así
como unha conmemoración especial ao Día das Letras Galegas, facendo un percorrido por
todos os escritores aos que lles foi dedicado este día e, en especial, ao homenaxeado no ano
2011: Lois Pereiro.
2. OBXECTIVOS:
• Dar a coñecer de forma resumida a historia da lingua galega.
• Dar a coñecer a historia da conmemoración do Día das Letras Galegas.
• Realizar un breve percorrido polos escritos dos autores homenaxeados no D das Letras
Día
Galegas dende o ano 1963.
• Coñecer aqueles aspectos biográficos de Lois Pereiro que marcaron a súa obra literaria.
• Coñecer a traxectoria e importancia literaria de Lois Pereiro.
• Recitar pequenos fragmentos da poesía de Lois Pereiro.
3. EXPOSICIÓN
3.1. HISTORIA DA LINGUA GALEGA
85

87. Museo Pazo de Tor
3.1.1. Orixe da lingua galega
A lingua galega é unha lingua romance, produto da evolución do latín implantado
polos romanos no noroeste da Península Ibérica, pero por este territorio pasan tamén outros
pobos que farán tamén as súas contribución á lingua galega; como é o caso de xermanos ou
n
os árabes.
O documento literario máis antigo en lingua galega, dos coñecidos na actualidade, é
a cantiga satírica "Ora faz ost'o senhor de Navarra" de Joam Soares de Pavia, escrita contra
o ano 1200.
Ora faz ost’o senhor de Navarra,
pois en Proenç’est’el
Proenç’est’el-Rei d’Aragon;
non lh’an medo de pico nen de marrra
Tarraçona, pero vezinhos son;
nen an medo de lhis poer boçon
e riir-s’an muit’Endurra e Darra;
mais, se Deus traj’o senhor de Monçon
ben mi cuid’eu que a cunca lhis varra.
Se lh’o bon Rei varrê-la escudela
que de Pamplona oístes nomear,
mal ficará aquest’outr’en Todela,
que al non á a que olhos alçar:
ca verrá i o bon Rei sejornar
e destruir atá burgo d’Estela:
e veredes Navarros lazerar
e o senhor que os todos caudela.
Quand’el-Rei sal de Todela, estrëa
Quand’el
ele sa ost’e todo seu poder;
ben sofren i de trabalh’e de pëa,
ca van a furt’e tornan-s’en correr;
guarda-s’el-Rei, comde de bon saber,
guarda
que o non filhe a luz en terra alhëa,
86

88. Museo Pazo de Tor
e onde sal, i s’ar torn’a jazer
ao jantar ou se on aa cëa.
Mesmo desta época, comezos de século XIII, atópanse outros documentos non
literarios como a Noticia de Torto(1211) e o Testamento de Alfonso II de Portugal (1214).
3.1.2. A época de esplendor do galego.
or
Ata este momento, a lingua galega quedaba relegada ao uso oral, mentres que o
latín era a lingua de prestixio utilizada na escrita. Sen embargo, o amplo uso do galego no
ámbito oral comeza a facer presión no ámbito escrito e a lingua galega c
convértese así na
lingua de prestixio da lírica e todos os poetas comezan a escribir en galego portugués no
galego-
século XIV. Destaca, de este modo, unha abundante produción lírica en galego
galego-portugués:
as cantigas de amigo, as cantigas de amor e as cantigas de escarnio e maldicir e as cantigas
escarnio
de Santa María do rei de Castela Alfonso X O Sabio. Este esplendor da lírica galego
galego-
portuguesa esténdese ata o fin da Idade Media.
3.1.3. Os Séculos Escuros
Trala Idade Media comeza unha época de decadencia para a lingua ga
galega que se
alonga ata o século XVIII, coñecida como Séculos Escuros. Esta época ven marcada pola
presenza dunha nobreza estranxeira que utiliza o castelán, pola ausencia dunha burguesía
galega que loite pola súa nación, pola perda de autonomía da Igrexa g
galega e polo novo
concepto de Estado Nacional que reivindica a necesidade de normalización lingüística
como un factor de cohesión da nova estrutura política.
Durante este período, que abrangue tres séculos, a lingua galega mantense
totalmente allea á produción escrita e as súas letras non coñecen movementos tan
importantes como o Renacemento ou o Barroco. De tal forma que esta época escura na
87

89. Museo Pazo de Tor
literatura galega contrasta cos famosos Siglos de Oro da literatura española. Sen embargo,
ao longo deste Séculos Escuros sobrevive a lírica popular (cantigas de berce, adiviñanzas,
lendas, contos, etc.) que se transmitía oralmente e que chegou ata os nosos días.
3.1.4. Dos Precursores ao Rexurdimento
cursores
No século XVIII destacan as figuras do Padre Frei Martín Sarmiento, que defende
o uso do galego no Ensino, na Igrexa e na Administración, o Padre Feijoo que comeza
unha labor lexicográfica en lingua galega e o Padre Sobreira que manterá a labor do Padre
manterá
Feijoo.
Estes son os inicios do chamado Rexurdimento que ten lugar no século XIX e que
fai referencia a un movemento que impulsou o renacemento da nosa cultura e da nosa
lingua.
Na primeira metade do século aparecen xa os primeiros escritos en lingua galega
que serán escritos propagandísticos pero o punto de inflexión será o ano 1846, no que se
produce unha revolta contra o poder central, coñecido como o levantamento de Solís, que
tivo como consecuencias o fusilamento de un grupo de rebeldes que serán coñecidos como
Os Mártires de Carral e a partir deste intre esperta xa unha conciencia lingüística.
Posteriormente no ano 1853 publícase A gaita gallega de Xoán Manuel Pintos que
constitúe o primeiro libro da literatura galega contemporánea. En 1861 celébranse os
contemporánea.
primeiros Xogos Frorais de Galicia onde só unha das composición premiadas estaba en
galego A Galicia de Francisco Añón.
No ano 1863 publícase Cantares Gallegos que é a primeira obra escrita
integramente en galego por Rosalía de Castro e con ela inaugúrase o Rexurdimento pleno e
88