Πασχαλινά αυγά από τη Β΄ τάξη του σχολείου μας.pptx
Προλήψεις του ελληνικού λαού και ερμηνεία - Αθανάσιος Μπούτουρας
1. Γ Ρ Α Μ Μ Α Τ Α - Ε Τ Τ Ι Σ Τ Η M A I - T E X ΝΑΙ
ΜΓΓΟΥΤΟΥΡΑ
ΙοοοοοοοΒΟΟθΒηοΜΜίΜ
η I m
2. ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ X. ΐΑΠΟΥΤΟΥΡΑ
f Β Α Ρ Ε Ι Σ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ
11! ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΑΥΤ0Η
ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ “ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΔΑΚΗΣ,,
ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ
3. "■ ■■■3 h I Ο ::;·
7-, /··'.-ff C2>,i
■- * ><*»«„, Λ %£ ^4■-v * ^-a· "k.i‘ ?>Τ'* ’ -tf''
·.? * *2.W ^ Is* · ' ’ :-'-:'
' ·.··· i·^.·..;·--·■
»1 »J s| O v* rj
<w#5 .4- I) &
Printed in Greece
Copyright 1931
4. ΠΡΟΛΟΓΟΣ
“ Ο πως εις δλα τα άλλα σημεία τον πνευματικόν βίου
του ελληνικού λαοΰ, τοιουτοτρόπως και εις τάς προλή
ψεις του άποδεικννεται ότι παραλλήλως προς την άρχαίαν
παράδοαιν υπάρχει καί άνταξία αυτής νεωτέρα δημιουρ
γία δφειλομένη εις τούς αντονς ακριβώς λόγους. ΑΧ π ρ ο
λήψεις αδται εϊνε χαρακτηριστικοί του τρόπον του σκέ-
πτεσϋ·αι τον λαοΰ και άποτνπονσι τάς ήϋικάς και πνευ
ματικός δυνάμεις αύτοϋ. Διά τον παρόντος δημοσιεύμα
τος δεν σκοπεϊται η ταντισις ή δ παραλληλισμός τω ν νΰν
προλήψεων προς όμοιας η άναλόγονς αρχαίας ούτε ή
διάκριοις τω ν κοινών προλήψεων από τω ν μεμονωμένως
άπαντωμένων εις τινας τόπους και ό καθορισμός τω ν
τόπων, εν οΊζ έκάστη τω ν μη κοινών προλήψεων απαν-
τάται. °Α πλώ ς αναφέρονται αΐ κυριώτεραι τών νΰν επικρα-
τονσών είς διαφόρους τόπους τής'Ελλάδος προλήψεων μετά
προοπαϋείας συντόμου τίνος ερμηνείας τον σχηματισμού
αυτών, δπον τοϋτο εϊνε δυνατόν. Τδ πρώτον υλικόν τον
δημοσιεύματος τούτον ελήφ/θη εκ πλείστων εκδεδομένων
καί Ανεκδότων συλλογών γλωσσικού και λαογραφίκοϋ υλι
κόν, ών αί αποραδικαί, άανστηματοποίητοι καί ώς επί τδ
πλέϊστον ανευ ερμηνείας τίνος άναγραφεΊααι σχετικαϊ εί-
5
5. δήσεις ουνηρμολογήϋησαν ϋπ ’ έμοϋ εις σύνολον και ήρμη-
νενϋηααν καταλλήλως. Κατάλογος των ονλλογών τούτων
υπάρχει εν τφ δημοσιενματί μου ΙΙρολεγόμενα εις το
Νεοελληνικόν Λεξικόν.
"Εν Ά&ψαις rfj 3 Ma'tov 1921
f A, X, ΜΓΓΟΥΤΟΥΡΑΣ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
6. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Π Η Γ Α Ι Τ Ω Ν Π Ρ Ο Λ Η Ψ Ε Ω Ν
1. Ο ίω ν ισ μ ό ς κ α ι μ αγεία .— Ό άνθρωπος εΰρεθείς
κατ'άρχάς ασθενής καί ανυπεράσπιστος εν μέσω τω ν περι-
κυκλουσών αυτόν δυνάμεων της φύσεωςησθάνδη Ιδίως φ ό
βον περί τοϋ μέλλοντος,τό οποίον προσεπάθησε παντοιο-
τρόπως νά προεικάσω και ματαίωσή τά έξ αυτοΰ κακά.'Ως
εχων δέ συναίσθησιν δτι αποτελεί τό κΰριον μέλος της δη
μιουργίας, έσχημάτισε την γνώμην δτι παν τό πέριξ αυτοΰ
συμβαϊνον ωρίσθη ύπό τω ν διεπόντων τάς τΰχας του υπερ
φυσικών δυνάμεων προς εξυπηρέτησιν αΰτοΰ. Ε ντεύθεν
άνεπτΰχθη ό οίωνισμός, ή τάσις δηλαδή νά εκλαμβάνω τά
συμβαίνοντα περί αυτόν ως ένεργείας τω ν υπερφυσικών
δυνάμεων, αιηνες εμμέσως προειδοποιούν αυτόν περί τω ν
μελλόντων νά συμβώσι. Ό οϊωνισμός διεμορφώθη είς τέ
λειον σύστημα παρά τοΐς αρχαίο ις, άλλα καί νΰν Αποτε
λεί μίαν τω ν κυρίων πηγών δημιουργίας παρομοίων προς
τάς αρχαίας προλήψεων. A t προλήψεις αΰται έσχηματί-
σθησαν δ ι’ άγχινουστάτων μεταφορών καί παρομοιώσεων
μετ’ άφθονου δόσεως φαντασίας άνακαλυπτοΰσης αναλο
γίας καί εις τάς ελαχίστας αποχρώσεις τώ ν σημασιών καί
εις τάς άσημοτέρας ομοιότητας ενεργειών καί δή καί είς
7
7. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
αύτάς ακόμη της τυχαίας συμπτώσεις λέξεων ή και συλ
λαβών αυτών. Έκτος τούτου κατά τάς και παρά τοϊς πλεί-
στοις τω ν άλλων λαών Ιπίκρατούσας δοξασίας, αι υπερ
φυσικά! δυνάμεις εϊνε διηρημέναι εις δυο αντίθετα στρα
τόπεδα, εις αγαθοποιούς και κακοποιούς. Α ΐπ ρ ώ τα ικ έν-
τρον εχουσι την έννοιαν τοϋ -θείου, αΐ δεΰτεραι την του
διαβόλου. Περί την έννοιαν τοϋ θείου άνεπτΰχθησαν at
θρησκευηκαι δοξασιαι τής κοινωνίας ολοκλήρου καί κατ“
έξκίρεσιν και προλήψεις τινές τοΰ λαοΰ. Κυρίους ομως
πηγή προλήψεων τοϋ λαοΰ ΰπήρξεν ή έννοια τοΰ δια
βόλου. Α ί κακοποιοί δυνάμεις εινε πρόξενοι έπηρειών
κακών, «ίίύ τών δποίο^ν δΰνανται νά προφυλάξωσι τούς
άνθριοπους ποικίλαι ενέργειαι. Ταΰτας τάς δυνάμεις επι
καλούνται “να δι“ Ιπεμβάσεώς των απαλλαγώσιν οί άν
θρωποι ποικίλων παθημάτων ή Ϊνα προκαλέσοοσι τοιαϋτα
εις τούς εχθρούς των. Ή ιδέα αΰτη παρήγαγε την απ’
αϊώνοον ευρύτατα επικρατούσαν δοξασίαν περί, μαγείας.
Έ κ τής δοξασίας δέ τής μαγείας προήλθον ποικίλαι προ
λήψεις. Συμφώνως δέ προς τάς παρά πλείστοις λαοΐς
έπικρατούσας άστρολογικάς δοξασίας, πιστεύεται και νΰν
δτι εχουσιν επίδρασιν επί τών ανθρωπίνων πραγμά
των καί τά ουράνια φαινόμενα και τα φυσικά φαινόμενα
και διά τοϋτο και ταΰτα συνετέλεσαν εις την γένεσιν
προλήψεων.
2. "H 'ibi « α ι έθ ιμ α κ α ί π ο ικ ίλ α ι σ υ μ π τώ
σεις.— Ο ι εκ ποικίλων παραδόσεων προκύψαντες τύποι
οί έκδηλούμενοι ε!ς τα ήθη και έθιμα περιεβλήθησαν εν
8
8. ΕΙ2ΑΓΩΓΗ
τώ πνεύματι τοϋ λαοΰ υπό μυστικισμοϋ τίνος, δστις επι
τάσσει την ακριβή τήρησιν αυτών. Τοΰτο παρατηρεΐται
έν μεγάλφ βαθμφ παρά τω ελληνικφ λαφ, παρ’ φ ή είς
τά πατροπαράδοτα προσήλωσις εινε παραδειγματική καί
άνήχθη είς βαθμόν οίονεί ήθικοϋ καθήκοντος. Ώ ς δέ συμ
βαίνει εν τη κοινωνία αί ήθικαί έπιταγαί προς τά άτομα
νά στηρίζωνται κάλλιον διά τής απειλής τιμωρίας τώ ν πα
ραβατών, οΰτω καί τά παραγγέλματα περί της τηρήσεως
τώ ν πατροπαραδότων ηθώ ν καί εθίμων προσέλαβον συν
τφ χρόνφ τον τΰπον απειλής συμφοράς προς τον μή συμ-
μορφού'μενον προς αυτά. Διά τοΰτο πολλά υγιεινά καί
άλλα κοινώνικώς χρήσιμα παραγγέλματα, τώ ν οποίων ή
τήρησις εινε προαιρετική καί επομένως αμφίβολος, έστη-
ρίχθησαν κατά τον αυτόν τρόπον καί εγένοντο πηγή σχε
τικών προλήψεων. Τέλος πηγή ικανών προλήψεων υπήρξε
καί ψυχολογικός τις λόγος, δστις συγχρόνως έχρησίμευσε
καί ώς τό κύριον στήριγμα τής διατηρήσεως αυτών. Ουτος
εϊνε ελλιπής συλλογισμός προκΰπτων εκ τυχαίας συμπτώ-
σεως γεγονότων τινώ ν προς φαινόμενα ανεξάρτητα κατ’
ουσίαν απ’ αυτών, άλλ’ υποτιθέμενα δτι έ'χουσι σχέσιν προς
ταϋτα. Υ π ή ρ ξα ν δηλαδή φαινόμενα συμπεσόντα τυχαίως
προς γεγονός τι ή ήμερομηνίαι καθ5 ας συνετελέσθη τι.
Επειδή δέ συνέπεσέ ποτε πάλιν κατά τήν έπανάληψιν τώ ν
αυτών φαινομένων ή κατά τάς αΰτάς ημερομηνίας νά έπα-
ναληφθώσι τά αυτά ή παρόμοια γεγονότα, εμορφώθη ή
ιδέα δτι πάντοτε συμβαίνει τοΰτο καί δτι ταϋτα έ'χουσι
προς άλληλα αιτιοίιδη σχέσιν. Καί οΰτω ή προφανής αυτη
σύμπτωσις εγινεν αφορμή γενέσεως πολλών προλήψεων.
9
9.
10. A '
Π Ρ Ο Λ Η Ψ Ε ΙΣ Α Ν Α Φ Ε Ρ Ο Μ Ε Ν Α Ι
Ε ΙΣ Τ Α Μ Ε Λ Η Τ Ο Υ Α Ν Θ Ρ Ω Π ΙΝ Ο Υ Σ Ω Μ Α Τ Ο Σ
Κ Α Ι Τ Α Σ Λ Ε ΙΤ Ο Υ Ρ Γ ΙΑ Σ Α Υ Τ Ω Ν
1. ’Ο φ θ α λ μ ό ς.— Διά τω ν οφθαλμών λαμβάνει κυ
ρίως ο άνθρωπος γνώ σιν τοϋ εξω κόσμου και εις αυτούς
ενομίσθη δτι υπάρχει ή εδρα της κακοποιού επηρείας
επί τω ν αγαθών του πλησίον του, τής βασκανίας, ητις
διά τοΰτο ονομάζεται φτάρμισμα ( — δφϋάλμιαμα) ή μ ά
τιασμα. Πηγή τής προλήψεως ταΰτης εΐνε δ πόθος νά
έ'χη τις δ,τι αγαθόν βλέπει νά έ'χη δ πλησίον του και δ
παρά πολλοΐς προκύπτων φθόνος, δταν στερώνται αΰτοϋ
ή δεν δΰνανται νά to άποκτήσωσιν, δστις ά'γει αυτούς
τέλος εις ειδός τ ι χαι.ρεκακίας καί ευχής νά ΐδω σι κα'ι τον
πλησίον τω ν στερούμενον ή ΰποφέροντα. Ακολούθως διε-
μορφώθη ή πρόληψις δτι ΰπάρχουσιν άνθρωποι, οϊτινες
πάντοτε εχουσι κακο μάτι, είτε διότι διακρίνει αυτούς
πάντοτε κακεντρέχεια, είτε διότι φυσικώς εινε πλασμένοι
κακο7]σκιωτοι ή γουρσούσηόες. Οί τοιοϋτοι πιστεύεται οτι
και γενικώτερον εινε απαίσιοι, έστω κα'ι παρακαθημενοι
απλώς παρά τινι ή συναντώμενοι ύπ’ αΰτοϋ, διότι χρη-
σιμεΰουσιν ώς μέσα τώ ν φθονοΰντων τά αγαθά τω ν άν-
II
11. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
θρώπων κακοποιών πνευμάτων προς βλάβην αυτών. Ή
πρόληψις τής βασκανίας είνε τόσον ισχυρά, ώστε και ή
Εκκλησία καΟιέρωσεν ευχάς κατ' αυτής. Ή υγεία, ή ώραιό-
της καί παν αγαθόν κτήμα τοϋ ανθρώπου πιστεύεται οτι
ΰπόκεινται είς την έπίδρασιν τής βασκανίας και δΰναν-
ται νά καταστραφώσιν. Ιδ ίω ς δέ νομίζεται δτι προσβάλ
λονται ύπ5αυτής τά βρέφη, πάντως δ ω τι ταϋτα ΰπόκειν-
ται εις πλείονας άσθενείας και συχνοτέρους θανάτους.
,Η βασκανία πιστεύεται οτι δυναται νά προληφθή ή νά
ανασταλή διά διαφόροον ενεργειών. Προληπτικαί τής βα
σκανίας ενέργειαι νομίζονται αί εξής: προσποιείται δτι
πτΰει άπαξ ή τρις ό φοβούμενος μήπως βασκανη ή και
ο ψοβοχίμένος μήπως βασκανθή αυτός ή κτήμα του. Ό
φοβούμενος μήπως βασκάντ] συνοδεύει την πραξίν του κα'ι
διά τής φράσεως νά μη βασκαΰ·!}. Ό δέ θέλων νά μή βα-
σκανθή κυρίως φτύνει ατόν κόρφο τον. Τό πτυειν πάντως
εινε συμβολισμιός τοΰ αποτροπιασμού προς την κακήν
καί κατάπτυστον βασκανίαν, ή δέ τρις επανάληψις γίνε
ται διά την ιερότητα τοΰ άριθμοΰ τρία. Άποτρέπει τις
άφ5εαυτοί την βασκανίαν προσηλών το βλέμμα του κατά
την στιγμήν τής βασκανίας είς τούς δνυχάς του, είς συμ
βολισμόν δτι εις τό σημεΐον τοϋτο δυναται νά μεταδοθή
ή βασκανία άκινδΰνως. Προλαμβάνει τις επίσης την επή
ρειαν τοϋ βασκάνου οφθαλμού μέ τό δεκάτωμα ή μονν-
τζω μα διά των δέκα δακτύλων τοΰ ατόμου, τό οποίον
νομίζεται εχον βάσκανον οφθαλμόν, ώς οιονεί άνάθεμα
κατά τής επηρείας του. Συντελεστική τής αποφυγής τής
βασκανίας εινε καί ή μετακίνησις απλώς τίνος εκ τής θέ-
12
£
12. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
σεώς του ΰποδηλοϋσα κατ’ αναλογίαν την μετακίνησιν
τής βασκανίας προς άλλην κατεΰθυνσιν. Προφιιλαττει τις
άτομόν τι από της βασκανίας επιθέτων κηλΐδα μέλαιναν
επί τοϋ μετώπου ή τής παρειάς αΰτοϋ, είς συμβολισμόν
δτι, άφοϋ ά'παξ τό άτομον ύπέστη βλάβην τινά, πρέπει
νά μείνη άνεπηρέαστον από τής βλάβης τής βασκανίας.
Προτιμάται δέ προς τοϋτο ή πυρΐτις, ώς συμβολίζουσα
την δι5αυτής καϋσιν τής βασκανίας. Διά τούς παϊδας
προλαμβάνεται ή βασκανία, αν διέλθωσι τρις άνωθεν πυ
ράς, είς δ δήθεν Ιγκαταλείπουσι πάσαν κακήν επήρειαν.
’Αποφεύγει τις την βασκανίαν και δν φέρη τό ένδυμά του
«α νά π οδα », ϊνα δήθεν ή βασκανία εΰρη αναποδιά.
Κυρίως προφυλάττει άτομόν τι από τής βασκανίας και
γενικώς από των ασθενειών τό φνλαχτό (χαμαλί, αγ-
κόλφι), θήκη συνήθως τριγωνική εξ υφάσματος ή μετάλ
λου περιέχουσα σταυρόν ξΰλινον και ενίοτε και εΰχάς
εκκλησιαστικός επί χάρτου περικεκλεισμένου εντός κηρού,
Τοϋτο συνήθως περιέχει ως οιονεί ανάθημα είς τον σταυ
ρόν και τεμάχιον από μοακοΰυμίαμσ. ή μοσκοκάρυδο ή
καμφορά. Π αϊς ή ζφ ον προφυλάσσεται από τής βασκα
νίας, αν άναρτηθή άπ’ αΰτοϋ λίθος χρώματος κυανοΰ
(γαλαζόπετρα). Άντικείμενον κατ’ εξοχήν προληπτικόν τής
βασκανίας άλλου αντικειμένου εκ τοΰ οποίου άναρτάται
εινε τό σκόροδον ή ενιαχού και τό κρόμμυον, πάντως
επειδή ταΰτα έπιδρώντα επί τώ ν οφθαλμών νομίζονται
καί άντιδρώντα κατά τής κακής επηρείας αυτών. Έ κ τοΰ-
του προήλθε καί ή αποτρεπτική τής βασκανίας φράσις
ακόρδο ατά μάτ’α σου, ακριβώς ως ένεκα τής εκτυφλωτι-
13. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
•/.ής ιδιότητας της τέφρας λέγεται ή παρομοία φράσις
στάχτη ατά μάτίσ. τον. Τοιαύτην προληπτικήν ιδιότητα
εχει κα'ι κλάδος σχοίνου,, πάντως διά τό ομόηχον προς
την λέξιν σχοινί, δ ι’ ης ύποδηλοΰται περιορισμός τής βα
σκανίας. Διάφορα αηδή η ευτελή αντικείμενα άναρτώ-
μενα εξ άλλων αντικειμένων συμβολίζουσιν δτι ή βα
σκανία δυναται νά πέση Ιπ* αυτών κα'ι νά προφυλαχι^ή
τό άντικείμενον, εξ οΰ εινε άνηρτημένα. Τοιαϋτα εινε κε
φαλή βοός (βοϊδοκέφαλο) ή δνου η ήμιόνου ή ίππου,
δδόντες χοίρου, κοχλιάριον τρυπημένον, πόδες ασπάλα
κας κα'ι παλαιόν σανδάλιον. ’Από τής βασκανίας προφυ-
λάσσει και τεμάχιον δικτύου περιβάλλον τό άντικείμενον,
ως οίονε'ι έμποδίζον την βασκανίαν νά πέση επ’ αυτοΰ.
Επειδή δέ ολαι αΐ άσΟένειαι νομίζεται δτι είνε δυνατόν
νά προήλθον κα'ι εκ βασκανίας, πρέπει εν έκαστη τού
των νά εξακριβωθώ αν προέρχηται εκ τοιαύτης αιτίας.
Προς έξακρίβωσιν τούτου έμβαπτίζουσιν εντός ποτηριού
ίίδατος τρεϊί άνημμένους άνθρακας μετά μαγικών ρη
τών. Τότε, δν μέν οί άνθρακες σταθώσιν είς τήν επιφά
νειαν τοΰ ΰδατος, σημεΐον οτι δεν υπάρχει βασκανία κα'ι
εινε ανάγκη άλλης θεραπείας. ”Α ν δμως οι άνθρακες βυ-
θισθώσιν εΐς τό αΐδωρ, τότε πρόκειται περ'ι βασκανίας
κα'ι κατ’ αυτής κυρίως πρέπει νά ληφθώσι μέτρα. Έ ν τή
μαντεία ταυτη δ μέν αριθμός τρία έγγυαται τήν επιτυχίαν
αυτής, ο! άνημμένοι άνθρακες συμβολίζουσι τό πάθος
και ή παρά τούς φυσικούς νόμους βύθισις αυτών, ένεκα
ίσως άλλης ουσίας περιεχομένης εν τφ έσβεσμένφ αν-
θρακι και βαρυτέρας τοΰ υδατος, συμβολίζει δτι τό πά
14
14. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
θος εινε παρά φύσιν καί επομένως προέρχεται εκ βα-
σκάνου οφθαλμού (ΐδε και λέξιν ανϋραξ). Ή γενομένη
βασκανία θεραπεύεται διά διαφόρων συμβολικών πρά
ξεων. Οϋτω περιστρέφουσι περί τήν κεφαλήν τοϋ βασκαν-
θέντος μετ’ έξορκισμών μάχαιραν, άλας καί άρτον, επειτα
δέ τήν μέν μάχαιραν έμπηγνΰουσιν εΐς ξΰλον, τό ά'λας
ρίπτουσιν εξω τής οικίας τον δέ άρτον δίδουσιν εΐς κΰνα.
Ταϋτα συμβολίζουσιν δτι τά κακά τής βασκανίας άφαι-
ροΰμενα από τοΰ βασκαν&έντος ατόμου διασκορπίζονται
κα'ι μεταδίδονται άλλαχοΰ. Τήν βασκανίαν αναιρεί δ βα-
σκάνας αν πτύση τρις εΐς τό στόμα τοΰ βασκανθέντος.
Ή βασκανία αναιρείται αν ρicpvtf] επί τοΰ βασκανθέν-
τος χώμα κρυφίως ληφθέν εκ τω ν ιχνών τώ ν ποδών τοΰ
βασκάναντος, δ'περ εινε συμβολισμός τής δι’ άλλου αντι
κειμένου τοΰ βασκάναντος άναιρέσεως τής πρώτης επη
ρείας του. Διά τον αυτόν λόγον νομίζεται δτι αναιρείται
ή βασκανία, αν καπνισθή δ βασκανθείς μέ τεμάχιον εν
δύματος τοΰ βασκάναντος ή μέ τεμάχιον τοΰ υποδήμα
τος του ή άν άλειψβή εΐς τό πρόσωπον μέ τον σίελον
τοΰ βασκάναντος ή τέλος αν καταπίχι ολίγον σίελόν του.
Ό βασκανθείς αποβάλλει τήν βασκανίαν αν ούρηση επί
τών όνΰχων του, ίσω ς εΐς συμβολισμόν αποβολής τοΰ κα-
κοΰ έκ τώ ν έ'σω καί μεταβιβάσεο>ς εΐς τό έσχατον καί
άκίνδυνον άκρον τοΰ σώματος. Ε π ίσης αποβάλλει δ βα-
σκανθείς τήν βασκανίαν αν καπνισθη μέ τό άκρον τής
«βρακοζώνας» του, ίσω ς εΐς συμβολισμόν δτι καίει επ’ αν-
τοΰ τό κακόν καταστρέφων εντελώς άντικείμενον άντ* άλ
λου πολυτιμοτέρου, ένφ τό πάθος του διαλύεται ώς κα-
15
15. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
πνός.’Αποβάλλει ο βασκανθείς τήν βασκανίαν περιστρέ-
φων πέριξ τής κεφαλής του άγγεΐον ΰδατος μετ’ άναλε-
λυμένου αλατος, ΐσως εΐς συμβολισμόν δτι το πάθος του
θά αναλυΟβ ώς τό αλας εντός τοϋ υδάτος. "Αλλαι ενέρ-
γειαι κατά τής βασκανίας εινε α! εξής: ρίπτουσιν εις άγ~
γεΐον ΰδωρ καί εντός αύτοϋ σταγόνας ελαίου τής κανδή-
λας άναλυομένας εντός τοΰ ΰδατος (αν τυχόν δεν άναλυ-
θώσιν αΰυαι, τοϋτο σημαίνει δτι δεν υπάρχει βασκανία)
και νίπτουσι δι5αΰτοϋ τρις τό πρόσωπον τοΰ βασκανθέν-
τος. Ένταΰθα ό αριθμός τρία συμβολίζει τό αίσιον τής
ένεργ^ίας, το άναλυόμενον ελαιον συμβολίζει τήν διάλυσιν
τής βασκανίας καί τό χυνόμενον προς καθαρμόν ΰδωρ
τήν εκβολήν τοΰ κακοΰ εκ τοΰ σώματος. Καπνίζουσι τον
βασκανθέντα μέ μυρωδικά, ΐσω ς διά τήν απολυμαντικήν
ιδιότητα τούτων καί διά τον ανωτέρω μνημονευθέντα
συμβολισμόν διά τοΰ καπνοΰ. Τό βασκανθέν βρέφος περι-
φέρουσι τρις κατά τήν νΰκτα προ τοΰ ΰπνου άνωθεν τοΰ
πυρός τής εστίας διά νά μεταβή τό κακόν εις τό πΰρ.
ΓΙρός απαλλαγήν βρέφους από τής βασκανίας συντελεί
τό γλΰψιμον αΰτοϋ τρις διά τής γλώσσης επί τοϋ προ
σώπου, δτε, αν τοϋτο εινε ΰφάλμυρον, εΐνε σημεΐον δτι
υπάρχει βασκανία. Τό νοσοΰν εκ βασκανίας βρέφος θε-
ραπεΰουσι διά μείγματος άποξυσμάτων ασβέστου εκ τώ ν
τοίχων τοΰ δωματίου καί αγιασμού, δι3οΰ ποτίζουσιν
αυτό καί νίπτουσιν αυτό τρίς. Ζφα βασκανθέντα και μή
δυνάμενα νά όργώσωσιν άπαλλάττονται τής βασκανίας,
άν δ ζευγηλάτης άλείψΉ διά τοΰ ουρου του τούς δνυχάς
των. Τοΰτο δέ άφ5ενός μέν διότι τό ακάθαρτον ουρον
ιό
16. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
συμβολίζει άντίδρασιν κατά τοΰ μιάσματος τής βασκα
νίας, άφ5ετέρου δέ δif)τι. έχει τοϋτο -θεραπευτικήν ενέρ
γειαν. Κ αι ταΰτα μέν περ'ι τής κακής επηρείας τοϋ δφθαλ-
μοϋ. Έ κτος τούτου και ή κίνησις τοΰ ενός ή τοΰ άλλου
οφθαλμού, τό παίξιμο, κατ5αναλογίαν προς τήν κίνησιν
τοΰ μέλλοντος νά έπέλθη γεγονότος, νομίζεται ως προ-
μήνυμα μέλλοντος ευάρεστου ή δυσαρέστου γεγονότος.
Φυσικφ τφ λόγφ κατ=αναλογίαν ή κίνησις τοϋ δεξιοΰ
οφθαλμού προμηνύει αίσιον γεγονός, ενώ ή κίνησις τοϋ
αριστερού οφθαλμού προμηνύει άπαίσιον γεγονός. Έ κ
τος τούτου δμως νομίζεται οτι ή κίνησις τοϋ δφθαλμοΰ
εινε μόνον προμήνυμα τοΰ μέλλοντος νά έπέλθη γεγο
νότος, προς εξακρίβωσιν δέ εκ τίνος μέλλει τοΰτο νά
προέλθη ή αν τοΰτο θά είνε ευχάριστον ή δυσάρεστον
εινε εν χρήσει τό νομάτισμα (δνομάτισμα). Τοϋτο συνί-
σταται εις τον ορισμόν ενός ατόμου δι’ έκαστον τώ ν
οφθαλμών ή τοΰ αισίου διά τον ενα οφθαλμόν καί τοϋ
απαίσιου διά τον άλλον οφθαλμόν καί ή προσπάθεια
έπειτα προς άπόσπασιν διά τής τριβής εκ τώ ν βλεφαρί
δων τώ ν δύο οφθαλμών τριχός. Ό οφθαλμός έκ τής
βλεφαρίδος τοΰ οποίου θ ’ άποσπασθχί ή πρώτη θριξ ύπο-
δηλοΐ δτι εκ τού όρισθέντος δι’ αυτόν ατόμου θά πρό
ελθε τό γεγονός ή cm τό γεγονός τοΰτο θά εινε ποιό-
τητος άναλόγου προς τήν όρισθεϊσαν διά τον οφθαλμόν
τοΰτον. Τό νομάτισμα προς ορισμόν τοΰ ατόμου γίνεται
καί αν ζητήση τις από παρακαΟήμενον νά τω εΐπη ενα
αριθμόν. Τ ό γράμμα τοΰ αλφαβήτου, προς δ αντιστοιχεί
δ αριθμός οΰτος, δεικνύει τό αρχικόν γράμμα τοΰ δνό-
Μιιυνΐουρα%Π ρ ο λ ή ψ ε ι ς τ ο ν ε λ λ ΐ } η κ ο ν λ α ο ν 2
17
17. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
ματος τοΰ ατόμου. Τό είδος τοΰτο τοΰ οΐωνισμοϋ ιδίως
είνε εν χρήσει προς εΰρεσιν τοΰ ατόμου, υπό τοϋ οποίου
νομίζει τις οτι μνημονεύεται (ΐδε και λέξιν ρίς).
2. ~Ωτα.— Κ α τ’ αναλογίαν τοΰ ήχου μελλούσης ει-
δήσεως οιωνός προαγγέλλων ταΰτην νομίζεται δ βόμβος
τοΰ ώτός τίνος. Ό βόμβος οΰτος προαγγέλλει νέον τι
καλόν η κακόν. Ένιαχοϋ δ βόμβος τοΰ δεξιοΰ ώτός
νομίζεται προάγγελος αΐσίας ειδήσεως, δ δέ βόμβος
τοΰ αριστερού ωτός προάγγελος κακής. Έ κτος τοΰτου
δ βόμβος τοϋ ωτός νομίζεται δτι ύποδηλοΐ και κακολο-
γίαν εκείνου, τοϋ δποίου τό οΰς βομβεΐ. "Οταν τις ερω-
τώμενος νπ άλλου ποιον οΰς του βομβεΐ επιτύχει, τοΰτο
σημαίνει κατ’ Αναλογίαν η δτι θά ακοΰση δμοΰ μετ’ αΰ-
τοΰ τήν εΐδησιν ή οτι κακολογοΰνται δμοΰ υπό τίνος.
3. Ρ ίς .— 'Ο κνησμός τής ρινός κατ’ αναλογίαν νομί-
ζεται δτι προμηνύει στενοχώριαν. ’Αλλαχού δέ νομίζεται
δτι προμηνύει ένόχλησιν εξ άφίξεως προσώπου τινός. Ό
πταρμός κατ’ αναλογίαν τοΰ ήχου τοΰ παραγομένου υπό
τώ ν επιδοπιμαζόντων θορυβωδώς ενέργειαν τινα νομίζεται
δτι προμηνύει τήν αλήθειαν τών λεγομένων κατά τήν
στιγμήν κ α θ ήν γίνεται ή τήν έπανάληψιν γεγονότος πα
ρομοίου προς τό τής στιγμής εκείνης (ΐδε καιτάς περί θανά
του προλήψεις και λέξιν Ά πόκρεφ ). Επίσης δ πταρμός νο·
μίζεται δτι ύποδηλοΐ δτι γίνεται λόγος περί τίνος υπό συγ
γενών του ή φίλων του. Προς μαντείαν δέ τοΰ δνόμα-
τος τοΰ μνημονεύοντας μεταχειρίζονται τό ανωτέρω μνη-
ι8
18. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
μονευθέν νομάτισμα. Διά τό νομάησμα τοΰτο εκτός τοϋ
μνημονευθέντος τρόπου υπάρχει καί ό εξής: Τρίβουσι
τάς δφρϋς τω ν μνημονεύοντες διάφορα ονόματα συγγε
νώ ν καί φίλων. Τό όνομα μετά της μνείας τοϋ οποίου
θά συμπέση ή εξαγωγή τριχός έκ τής τριβής τώ ν όφρυοον
ύποδηλοΐ τον μνημονεύοντα. Ε πειδή δέ ο πταρμός πα-
ράγεται συχνάκις εκ κρυολογήματος, νομίζεται καλόν επί
τοϋ πταρμού νά άποτρέπωσι τήν πιθανότητα άσθενείας
διά τής ευχής γειά σον ή με (τΙς) υγείες (σου).
4. Π α ρ εια ί.— Ό κνησμός παρειάς κατ’ αναλογίαν
νομίζεται δτι προμηνύει λύπην καί στενοχωρίαν. Ό παΐς
ό οποίος έχει εΐς τήν παρειάν ή καί γενικώτερον εΐς τό
σώμα έλιά νομίζεται διά τό ομόηχον τής λέξεως οτι θά
γίνη ελεημων.
5. Σ τό μ α .— Π ερί τοϋ πτύσματος έγένετο λόγος ανω
τέρω εν tfj λέξει οφθαλμός. Τό χάσμημα ως προϊόν κο-
πώσεως ή αδιαθεσίας νομίζεται δτι προμηνύει κακόν καί
διά τοΰτο συνηθίζεται νά γίνεται επί τοΰ στόματος τώ ν
χασμωμένων παιδίων τό σημεΐον τοϋ σταυρού, ΐνα διά
τής χάριτος αΰτοϋ αποτροπή τό επικείμενον κακόν. Ό
υπέρμετρος γέλως ως υπερβολή χαράς θεωρείται κατ’ άν-
τίθεσιν προμήνυμα λύπης, διό εύχονται εις τον ύπερμέ-
τρως γελώντα σε καλό σου. Τό συρίττειν έν -καιρφ νυ-
κτός θεωρείται κακόν, πάντως διά τήν άνησυχίαν ήν προ-
καλεϊ ο πράττων τοϋτο. "Ό πράττων τοϋτο κατ° αναλογίαν
θά ΰποστή ζημίαν έκ ζφου περιφερομένου κατά τήν νύ-
19
19. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
κτα, διότι λαγός ϋά φώ] τη σιτάρια τον. Ό τρώ γω ν
δεν πρέπει νά άφήνη υπόλειμμα άρτου (τη χαψιά τον),
πάντως διότι τοϋτο εινε άπρεπες κα'ι αποτελεί καί σπα
τάλην. Διά τοΰτο νομίζεται κατ’ αναλογίαν οτι τον μέν
πράττοντα τοΰτο θά τον άφήση ή σΰζυγός του, αν δέ
άλλος τις φάγη τό ΰπολειπόμενον, οΰτος λαμβάνει δυνά
μεις άφαιρουμένας παρά τοΰ καταλιπόντος τό τεμάχιον
τοϋ άρτου.
8. Ό δ ό ν τε ς .— Οΐ πυκνοί δδόντες ενιαχού κατ’ ανα
λογίαν (=πλήθος όδόντων καί πλήθος κτημάτων) προ-
μηνύονσι πλούτον, ενφ οΐ αραιοί άντιθέτως προμηνΰουσι
πτο>χείαν. Τουναντίον άλλαχοΰ κατ' ά'λλην αναλογίαν (— ευ
ρυχωρία καί ευμάρεια) νομίζεται οτι δ εχων αραιούς δδόν-
τας θά πλουτήση. Θεωρείται κακόν νά ρίψη τις κατά γης
εκβληθέντα δδόντα παιδός, πάντως ενεκα σεβασμού προς
μέρος τοϋ σώματος, διότι, αν κατά τΰχην πατηθή οΰτος
ΰπό κυνός, νομίζεται κατ’ αναλογίαν οτι ό εΐς δν ανήκει
θά απόκτηση άντ5 αΰτοϋ σκυλήσιο δόντι. Διά τοΰτο ρί-
πτουσιν αυτόν επί τής στέγης διά νά τον πάρη ή κου
ρούνα η είς οπήν τινα διά νά τον πάρη ό ποντικός καί
φέρωσιν άλλον στερεόν, παρακινούμενοι διά τής φράσεως
νά κοκκαλένιο και δός μου σιδερένιο.
7. Γ λ ώ σ σ α .— "Α ν τις δαγκάση τήν γλώσσαν του,
τοϋτο κατ’ αναλογίαν τοϋ παραγομένου δυσαρέστου συν
αισθήματος δηλοϊ οτι κακολογεΐται ΰπό τίνος. "Α ν τις
20
20. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
όμιλγί περί επικειμένων κακών, νομίζεται δη θά άποτρα-
πώσι ταϋτα, αν καταρασθώσι τον όμιλοϋντα διά τής φρά-
σεως δάγκασε τη γλωσσά σου ή νά όαγκάσι] τη γλωσσά
του. Τοϋτο δέ διότι ό δαγκάνων τήν γλώσσαν του παύει
προσωρινώς νά δμιλή και κατ' αναλογίαν νομίζεται δτι
θά έμποδισθή συγκοπτόμενον διά τό μέλλον κακόν.
8. Λ α ιμ ό ς .— "Οταν δ λαιμός τίνος καίγι άνευ ουσίας
προκαλούσης ερεθισμόν, νομίζεται κατ’ αναλογίαν τοΰ
προκαλουμένου δυσάρεστου συναισθήματος δτι οΰτος κα-
κολογεΐται ΰπό τίνος. Ή λυγξ κατ’ αναλογίαν τής παρα-
γομένης δι’ αυτής κινήσεως νομίζεται ώς σημεΐον δτι γί
νεται που λόγος περί τίνος. Διά νά παύση αΰτη πρέπει
τις νά άναφέρη ονόματα άπόντων φίλων του, πα'ντως
διότι διά τής κινήσεως τής όμιλίας επέρχεται αντιπερι
σπασμός κατά τής λυγγός.
9. Τ ρ ίχ ες.— ΓΑν βρέφους γεννηθέντος αί τρίχες τής
κεφαλής δέν χωρίζωνται είς τήν κορυφήν, ώς συμβαίνει
συνήθως, άλλ’ ό'πισθεν τής κεφαλής χαμηλά, πιστεύεται
κατ’ Αναλογίαν (= θ έσ ις περι τό τέρμα τής κεφαλής κα'ι
τέρμα τοκετοί) δτι ή μήτηρ του δέν θ ’ απόκτηση ά'λλο
τέκνον. ”Α ν τρίχες τινές επί τής -κεφαλής συστρέφων-
τα ι εις δύο κύκλους, πιστεύεται δτι οΰτος θά νυμφευ-θή
δίς. Α ί κοπτόμεναι τρίχες ώς μέρη τοϋ σώματος δέν θ εω
ρείται καλόν νά ρίπτωνται εις τό έ'δαψος καί νά πατών
ται, άλλά τίθενται εντός οπών. Γυνή κτενιζομένη δέν
ρίπτει τάς πιπτούσας κατά τό κτένισμα τρίχας (άποχτε-
21