1. Ang gamit ng
pangungusap na may ay
at Enklitik
Presentasyon ni: Abigail Alfaro

2. Ang gamit ng pangungusap na
may Ay

3. Introduksyon
 Hindi gaanong pinag uukulan ng pansin sa
pagtuturo ng wika na sa bawat pagbabagong
nagaganap sa estruktura ng salita, parirala o
pangungusap
 Hindi lubusang magkasinghulugan ang
pangungusap na may ay at ang pangungusap na
walang ay

4. Mga ilang gamit ng pangungusap
na may ay
 Kapag gustong bigyang pansin ang simuno
 Kapag may gustong bigyang diin sa unahan ng
pangungusap
 Kapag may ipinakikilalang bagong paksa
 Upang ipakita ang konstruksiyong paralel
 Kapag ibinubuod ang naunang pahayag
 Upang ipahayag ang isang konstruksiyong obligatori

5. Kapag gustong bigyang pansin
ang simuno
 Halimbawa mula sa libro:
 Lahat ng reklamo laban sa akusado ay dinismis
 Ang anak ko’y hindi baka, kaya bakit gatas ng baka
ang ibibigay ko sa kanya?
 Sariling halimbawa
 Lahat ng asignatura ay dapat ginagawa na agad
bago ang deadline
 Bago mag laro’y tinatapos ko muna ang mga
takdang aralin

6. Kapag may gustong bigyang diin
sa unahan ng pangungusap
 Ang salita o pariralang ito ay maaaring nagsasaad ng
panahon
 Madilim pa’y ginising na ako ng tahol ni Ruben.
 Ngayo’y nasa kamay naming mga kababaihan ang
pagtatanggol sa lupain ng mga ninuno.
 Kahapon ay naglakad ang mga magsasaka.
*Pansinin na maiiba ang kahulugan ng pangungusap kapag
inalis ang ay
Kahapon naglakad ang mga magsasaka
(hindi kamakalawa o noong isang buwan; naganap ang kilos
ng pandiwa kahapon. Sa paglalagay ng kahapon sa unahan
ng pangungusap , binibigyang diin kung kailan ito naganap)

7. Kapag may gustong bigyang diin sa unahan
ng pangungusap (kuntinwasyon)
 Samantala, tingnan ang mga pangungusap na ito:
 Kahapon, naglakad ang mga magsasaka
 Naglakad ang mga magsasaka kahapon
 Katulad ng (c ) ang kahulugan ng dalawang
pangungusap na ito.
 Maaari ring transitional device ang salitang nasa
unahan ng ay
 Gayon pala naman ay dapat na nga tayong kumilos
 Kung gayo’y hindi mo natanggap ang balita?
 Kung minsan, kuwit ang makikita sa halip na ay
 Kung gayon, hindi mo natanggap ang balita?

8. Kapag may gustong bigyang diin sa unahan
ng pangungusap (kuntinwasyon)
 Maaari ring sugnay ang nasa unahan ng ay:
 Maging sino ka man ay may karapatan ka pa ring mabuhay
nang maayos sa mundong ito
 Kung hindi ka aalis ay hindi rin ako aalis
 Maaari ring palitan ng kuwit ang ay
 Kung hindi ka aalis, hindi rin ako aalis
 Sariling halimbawa:
 Sino man ang maninira ng kagamitan ng paaralan ay dapat
lang na parusahan
 Kung bibili ka ng pang meryenda mo, bibili din ako
 Kung saan ka man pumunta ay doon din ako

9. Kapag may ipinakikilalang bagong
paksa
 Ang pagsasalin ay proseso ng paglilipat ng nakasulat na
mensahe mula sa isang wika tungo sa isa pang wika
 Ang mga sumusunod ay mga saguting kriminal sa malubha
at sa di gaanong malulubhang krimen
 Ang mga parusang maaaring ipataw alinsunod sa Kodigong
ito ay iyong napapaloob sa mga sumusunod:

10. Upang ipakita ang konstruksiyong
paralel
 Ang alkalde ay mahigpit na kaalyado ng nanunungkulan sa
Malacanang kaya sa bawat sabihin ng Pangulo ay oo
lamang nang oo ang nasabing opisyal ng gobyerno
 Ang bantay ko’y tala/ang tanod ko’y bituin (mula sa awiting
“Sa Ugoy ng Duyan”)
 Sariling halimbawa:
 Si Dr. Jose Rizal ay kinikilalang pambansang bayani ng bawat
Pinoy

11. Kapag ibinubuod ang naunang pahayag &
Upang ipahayag ang isang konstruksiyong
obligatori
 Ito ay mga pahayag ng isang karaniwang
mamamayan na laging nakararanas ng gutom
 Ang balita ay nahuli na ang suspek sa
pambobomba sa Batasan
 Ang tsismis ay nakita ang dalawang artista na
magkahawak-kamay pang naglalakad
 Tingan ang magiging anyo ng pangungusap kung
gagawing karaniwan:
 Nahuli na ang suspek sa pambobomba sa Batasan
ang balita
 Nakita ang dalawang artista na magkahawak-
kamay pang naglalakad ang tsismis

12.  Samakatuwid, may gamit ang bawat ayos ng
pangungusap at mahalagang matutuhan kung kailan
gagamitin ang alin man sa dalawang ito ayon sa
bisang ibig natamo
 Sa kasamaang palad, hindi ganito ang karaniwang
talakay sa mga paaralan. Karaniwan, sa ganitong
paraan itinuturo ang dalawang ayos ng pangugusap
 Panuto: Tukuyin kung karaniwan o di karaniwan
ang ayos ng pangungusap. Isulat ang K kung
karaniwan at DK kung di karaniwan ang ayos ng
pangungusap. Gawing di karaniwan ang ayos ng
pangungusap kung ito ay nasa karaniwang ayos at
karaniwan naman kung nasa di karaniwang ayos
__1. Tumakbo ang bata
__2. Ang butanding ay matatagpuan sa
Sorsogon.
 Ngunit dapat maunawaan na upang maging
masining at mabisa ang pagpapahayag, dapat
pagaralan kung ano ang magiging epekto kung
babaguhin ang ayos ng pangungusap

13.  Tingnan ang halimbawang ito:
 Di karaniwan: Tapat sa kanyang misyon, ang
United Nations ay masugid na nagtrabaho sa
loob ng 62 taon simula nang ito ay itatag, inibsan
ang pagdurusa sa bawat sulok ng mundo, at
pinagtibay ang mekanismo ng internasyonal na
pagtutulungan
Mula sa
Editoryal, Balita, Oktubre 24, 2007

14.  Kapag inilipat sa karaniwang ayos ang
pangungusap, ganito ang magiging anyo nito:
Tapat sa kanyang misyon, masugid na
nagtrabaho sa loob ng 62 na taon simula nang
ito ay itatag, inibsan ang pagdurusa sa bawat
sulok ng mundo, at pinagtibay ang mekanismo o
internasyonal ng pagtutulungan ang United
Nations
 Dahil nasa hulihan na ng pangungusap ang
paksang United Nations, hindi na ito halos
napansin sa kinalalagyan. Nagbubunga ang
kalituhan ang ganitong ayos ng pangungusap.

15.  Maaari rin:
Tapat sa kanyang misyon, masugid na
nagtrabaho ang United Nations sa loob ng 62
taon simula nang ito ay itatag; inibsan nito ang
pagdurusa sa bawat sulok ng mundo at
pinagtibay ang mekanismo ng internasyonal na
pagtutulungan.
 Tingnan pa rin natin ang nasusunod na mga
halimbawa:
1. Sa aking pagkakaalam ay wala siyang sala.
Wala siyang sala sa aking pagkaka alam

16. 2. Ang Samahan ng mga Tagasalin ay isang
kapisanan ng mga propesyonal na tagasalin na
naglalayong isulong ang propesonyalisasyon
ng pagsasalin.
Isang kapisanan ng mga propesyonal na
tagasalin ang Samahan ng mga Tagasalin na
naglalayong isulong ang propesyonalisasyon
ng pagsasalin.
3. Ang bantay ko’y tala/ang tanod ko’y bituin
Tala ang bantay ko/bituin ang tanod ko

17.  Dapat nating tandaan na karaniwang inilalagay sa
unahan ang bahagi ng pangungusap na ibig
bigyan ng pansin o diin
 Ano ang naging bisa nang baguhin ang ayos ng
pangungusap sa itaas? Pareho rin ba ng dating
ang mga pangungusap na binago ang ayos?
 Ang dating ay ang puwersa o bisa ng isang
pahayag sa babasa o makikinig, na sapat upang
pakilusin siya sa paraang ibig ng nagsasalita o
sumusulat. Maaaring ito’y
nangangako, nagbababala, sumasang-
ayon, nanghihikayat, at iba pa. Ito rin ang bisa na:
“Ipikit natin ang ating mga mata” sa halip na
simpleng “Pumikit tayo” yamang wala naman
talagang maipipikit kundi mga mata. Ngunit sa
mapapapikit ang mga nakikinig sa mas mahabang
pahayag dahil sa pagbibigay diin sa kilos na dapat
nating gawin sa ating mga mata.

18.  Sa mga halimbawa sa taas, hindi ba’t mas
mapuwersa o mas mabisa sa mga makakabasa o
makakarinig ang mga pangungusap na may ay?
Sa pangatlong halimbawa, may iba pang
konsiderasyon dahil ito’y bahagi ng isang awit—ito
ay indayog at tugma
 Ibinigay nang halimbawa sa itaas ang bahagi ng
awit na “Sa Ugoy ng Duyan” upang ipakita ang
konstruksiyong paralel. Ibinibigay uli itong
halimbawa ng nababawasang dating ng isang
pahayag kapag hindi angkop ang ginamit na ayos
ng pangungusap.

19.  Isa pang halimbawa:
“Ako’y Munting Tinig.” Ito ang pamagat ng tula ni
Odina E. Batnag na nanalo ng grand prize sa
Unesco International Poetry Writing Contest
noong 1980 at isinalin sa Ingles na “I Am But A
Small Voice.” Kung ang pamagat nito ay
“Munting Tinig Ako”, natamo kaya nito ang
pagsang-ayon ng mga hurado sa Pilipinas?
Pansinin na sa orihinal na pamagat, ang “Ako”
ang binibigyan ng emphasis , samantalang sa
binagong ayos, ang pagiging “munti” ang nasa
unahan kaya’t siyang binibigyan ng emphasis.
Ngunit ang tula ay tungkol sa “ako”, isang batang
may munting tinig, ngunit sa pagsasama-sama
ng maraming munting tinig sa buong
mundo, makakamit ang hinahangad na
kapayapaan, kasaganaan at pagmamahalan

20. Enklitik

21. Ano ang Enklitik?
 Eto ay tinatawag na paningit
 Maiikling salita na kapag isiningit ay nakakapagpabago
ng kahulugan nito.
 Mayroong tiyak na posisyon sa loob ng pangungusap

22.  Tingan ang mga halimbawa sa ibaba kung
paanong ang batayang pangungusap na “Kumain
ka” ay magkakaroon ng iba’t ibang kahulugang
batay sa enklitik:
1. Kumain ka.
2. Kumain ka na (nag uutos na gawin na ang kilos na
isinasaad ng pandiwa)
3. Kumain ka pa (dagdagan ang kinakain o
ipagpatuloy ang pagkain)
4. Kumain ka kasi (naninisi o nang uudyok na gawin
ang kilos)
5. Kumain ka lang (pagkain lamang ang ginawa, wala
nang iba. Maaari ring nag uutos)

23.  Kumain ka kaya (nagmumungkahi. Tulad sa blg.
4, may sumisibol na bagong kahulugan ang kaya—
maaaring nag-uudyok, maaari ring palamuti lamang
sa pananalita)
 Kumain ka yata. (Nagdududa kung kumain nga)
 Kumain ka ba? (Nagtatanong)
 Kumain ka naman. (Nakikiusap)
 Kumain ka nga. (Naniniyak; maaari ring naniniyak
ng pag uutos.)
 Kumain ka pa kasi. (Naninisi, tulad sa blg. 4, ngunit
may dagdag na impormasyon hatid ng pa, na kung
hindi ginawa ang kilos ng pandiwa, ay hindi
magaganap ang isinisisi.

24.  Kumain ka lang yata. (Wala nang ibang ginawa
kundi ang kumain, na may duda pa kung ginawa
nga.
 Kumain ka lang naman. (Walang ibang ginawa
kundi ang kumain, na binibigyang katwiran ng
naman.)

25. Sariling halimbawa ng Enklitik
 Bumili ka.
 Bumili ka na.
 Bumili ka pa.
 Bumili ka kasi. (pang uudyok o pagbibigay ng
katwiran)
 Bumili ka lang.
 Bumili ka kaya.

26.  Bumili ka yata.
 Bumili ka ba?
 Bumili ka naman.
 Bumili ka nga.
 Bumili ka pa kasi.
 Bumili ka lang yata.
 Bumili ka lang naman
 Marami pang maidaragdag na kombinasyon ng enklitik sa
simpleng pangngusap sa itaas. Bawat isa’y maghahatid ng
pagbabago sa kahulugan, kahit gaano man ito kaliit, sa
pangungusap
 Pansinin ang tiyak na posisyon mg enklitik. Sa mga
halimbawa sa itaas, sumusunod ito sa salitang ka. Tingnan
naman ang mga pangungusap na ito:

27.  Kumain na kayo.
 Kumain nga kayo.
 Kumain pa kasi kayo.
 Subuking ipagpatuloy pang palitan ng kayo ang ka
sa pangungusap 1-13 at mapapansing kapag ang
pangmaramihang kayo ang ginamit, nasa hulihan
ang panghalip kasunod ng mga enklitik. Gayon din
ang mangyayari kapag iba pang mga panghalip
ang ginamit tulad ng ako. tayo, kami, siya at
mga.
 Tingnan din ang halimbawang ito:
 Alam ba ninyo? Hindi: alam ninyo ba?
 Alam ba nila? Hindi: Alam nila ba?
 Pero: Alam n’yo ba?

28. Konklusyon
 Masasabing ang enklitik ay nauuna kapag ang
panghalip ay may dalawang pantig, tulad ng
ako, siya, tayo, at iba pa.

29. Sanggunian
 “Ang Tungkulin ng Gramatika sa Mabisang Pagpapahayag”
Kab. 2; Sayusay: Sining ng Mabisang Pagpapahayag;
Batnag, Aurora; Fortunato, Teresita; Reyes, Alvin Ringgo

30. Maraming salamat sa pakikinig! 